Evaluatie optreden brandweer Kennemerland grote brand in een villa aan de Boekenroodeweg in Aerdenhout (gemeente Bloemendaal)

Transcriptie

1 Evaluatie optreden brandweer Kennemerland grote brand in een villa aan de Boekenroodeweg in Aerdenhout (gemeente Bloemendaal) Inleiding In de nacht van zaterdag 10 op zondag 11 maart jl. heeft een grote brand gewoed in een vrijstaande rietgedekte villa aan de Boekenroodeweg 91 in Aerdenhout (gemeente Bloemendaal). Hoewel zowel de brandweer als overige hulpdiensten groot hebben ingezet bij deze brand is de villa grotendeels verloren gegaan. De burgemeester van Bloemendaal heeft de Veiligheidsregio Kennemerland, waaronder de brandweer Kennemerland valt, verzocht deze brand kort en bondig te evalueren waarbij de focus ligt op de beschikbaarheid van bluswatervoorziening. Evaluatie De evaluatievraag die de burgemeester aan de brandweer Kennemerland heeft gesteld luidt: Stel een rapportage op met als onderzoeksvraag of - in vooral de eerste fase - van de brandbestrijding het bluswater in voldoende mate en tijdig aanwezig was. Betrek hierbij in ieder geval: de bijzondere locatie van de brand; de gebruikte technieken bij de brandbestrijding en aan-/afwezigheid van verschillende bluswatervoorzieningen. Voor deze evaluatie is gebruik gemaakt van het meldkamerrapport, zijn de bandopnames beluisterd en zijn korte gesprekken gevoerd met enkele betrokkenen binnen de brandweer. Tijdsverloop Zaterdagavond 10 maart wordt even na half twaalf de meldkamer van de brandweer Kennemerland gebeld voor een brandmelding. Door alle paniek bij de bewoners worden verschillende straatnamen en huisnummers doorgegeven aan de meldkamer: Boekenroodeweg en Vogelzangseweg (liggen in elkaars verlengde) en de huisnummers 112 (het alarmnummer), 1 én 2 en vervolgens het juiste huisnummer 91. Door uitvragen van de centralist van de brandweer wordt het juiste adres achterhaald: Boekenroodeweg 91 Aerdenhout, gemeente Bloemendaal. In een tijdsbestek van enkele minuten worden meerdere meldingen gedaan door de bewoners van het pand. Er wordt door de melders aangegeven dat het een schoorsteenbrand betreft in een huis met een rietgedekte kap, dat de kap al in brand staat en er geen bewoners meer binnen zijn. Aanvullend wordt door de melders gesproken over een enorme brand. In een tijdsbestek van drie minuten na binnenkomst van de eerste melding wordt de melding binnen de meldkamer verwerkt, de brandweerkazerne Haarlem-West (Zijlweg) gealarmeerd, trekken de brandweermensen hun bluskleding aan en rukken een tankautospuit en redvoertuig uit. Gevolgd door de tankautospuit van Heemstede en twee waterwagens uit Haarlem-West. Bij aankomst van de eerste tankautospuit is de brand inderdaad uitslaand en heeft zich volledig ontwikkeld. Binnen 45 minuten na binnenkomst van de eerste melding wordt opgeschaald naar zeer grote brand. Dit houdt in de inzet van 4 tankautospuiten ondersteund door aanvullend materieel zoals twee redvoertuigen, twee waterwagens en Officier van Dienst. Nog voor aankomst van de hulpdiensten worden doro de bewoners kostbare goederen en kunstvoorwerpen veiliggesteld. Politie en brandweer assisteren hierbij na aankomst. 1 van 9

2 Door de rieten kap heeft de brandweer grote moeite de brand te bestrijden; de brand is niet van binnenuit te benaderen en moet volledig van buitenaf bestreden worden. Op sommige momenten wordt de blussing onderbroken om gaten in het dak te laten branden waardoor brandgevaarlijke rookgassen afgevoerd kunnen worden. Bluswater wordt in eerste instantie vanuit de tank van de tankautospuiten en de waterwagens gebruikt, enige tijd later gevolgd door een speciaal aangelegde groot watertransport(leiding) vanuit de Oranjekom in de Waterleidingduinen. Even voor zes uur in de zondagochtend wordt het sein brandmeester gegeven wat inhoudt dat de brand onder controle is en zich niet meer verder uitbreidt. Gedurende de zondag blust de brandweer na en ruimt het ingezette materieel op. Op- en afschaling 23:32.16 Aanname melding 23:45.16 Middelbrand (inzet 2 tankautospuiten e.a.) 23:50.04 Grote brand (inzet 3 tankautospuiten e.a.) 00:12.34 Zeer grote brand (inzet 4 tankautospuiten e.a.) 00:13.30 GRIP :42.32 GRIP 0 05:57.20 brandmeester 18:12.35 afsluiten incident Inzet voertuigen Voertuig Alarm Uitgerukt Ter plaatse TS 2 1 (743 Haarlem-West beroeps) 23: : :41.52 RV 3 1 (752 Haarlem-West beroeps) 23: : :42.10 TS 2 (748 Heemstede vrijwillig) 23: : :51.13 RV 2 (351 Hoofddorp - beroeps) 23: : :56.06 WW 4 1 (761 Haarlem-West vrijwillig) 23: : :51.17 WW 2 (760 Haarlem-West vrijwillig) 23: : :51.30 TS 3 (744 Haarlem-Oost - vrijwillig) 23: : :05.17 TS 4 (841 Bennebroek vrijwillig) 00: : :25.20 TS 5 (849 Zandvoort - vrijwillig) 00: : : GRIP = Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure tijdens GRIP 1 blijven de effecten beperkt tot de directe omgeving van het incident 2 TS = tankautospuit 3 RV = redvoertuig (ladderwagen (725) of hoogwerker (351)) 4 WW = waterwagen 2 van 9

3 Waterwinning De brandweer maakt voornamelijk gebruik van primaire en secundaire waterwinningen. In uitzonderlijke gevallen is sprake van een tertiaire waterwinning 5. In bijlage 1 wordt nader ingegaan op het theoretische kader van de bluswatervoorziening in Nederland. Bij de brand aan de Boekenroodeweg zijn naast twee redvoertuigen vier tankautospuiten ingezet. De waterlevering van alleen deze vier tankautospuiten was onvoldoende om de brand te bestrijden. De afstand van het brandadres tot aan de openbare (doorgaande) weg (Boekenroodeweg N206) bedraagt 345 meter (zie ook bijlage 2: overzichtstekening). Een primaire bluswatervoorziening in de vorm van een ondergrondse brandkraan bevindt zich zowel ten noorden als ten zuiden van de inrit op respectievelijk 435 en 425 meter vanaf het brandadres. Een standaard (lagedruk) brandslang heeft een lengte van 20 meter. Om alleen al van de doorgaande weg naar het brandadres een dubbele slangleiding uit te leggen moesten 36 slangen aan elkaar verbonden worden. Bovengenoemde brandkranen zijn aangesloten op een leiding met een diameter van 110 mm. polyvinylchloride (PVC) respectievelijk 100 mm. staal. De leidingen liggen in elkaars verlengde en vormen één geheel. De gegevens over de brandkranen zijn bekend op zowel de meldkamer van de brandweer als, door middel van een geautomatiseerd systeem, op de tankautospuiten. De status van de brandkranen zijn aangemerkt als in bedrijf. De gegevens van de brandkranen zijn echter niet actueel. Vanwege een juridische discussie tussen de PWN 6 en voormalige WLZK 7 - gemeenten (Velsen, Bloemendaal, Haarlem en Zandvoort) over de hoogte van het vastrecht worden actuele gegevens door PWN achtergehouden. Als secundaire bluswatervoorziening heeft de brandweer twee tankwagens ingezet welke elk 18 m3 bluswater leveren. De tankwagens zijn ingezet vanaf de Boekenroodeweg N206 en hebben, nadat hun watervoorraad op was, gependeld tussen de opstelplaats aan de Boekenroodeweg en de verderop gelegen ondergrondse brandkranen. In de wetenschap dat voor een langere periode water nodig is, is aanvullend op de capaciteit welke door de tankautospuiten en tankwagens werd geleverd een watertransportsysteem opgebouwd. In de Oranjekom van de Waterleidingduinen werd op aanwijzing van een boswachter een dompelpompunit te water gelaten. Via een 150 mm. slangleiding werd een ongelimiteerde hoeveelheid water aangevoerd naar het brandadres. De afstand tussen het brandadres en de Oranjekom bedraagt 1525 meter. De tankautospuit van Zandvoort heeft gebruik gemaakt van open water (sloot, vijver of vaart) aan de oostzijde van het brandadres. 5 Handleiding Bluswatervoorziening en Bereikbaarheid, NVBR, september PWN: PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland 7 WLZK: Waterleidingbedrijf Zuid-Kennemerland 3 van 9

4 Brandbestrijding en -verloop Brand in een rietgedekte kap kenmerkt zich als gevaarlijk waarbij een zeer snelle branduitbreiding plaats kan vinden. Het riet is vrijwel niet te blussen omdat het juist bedoeld is om water af te voeren. Het bluswater zal zonder noemenswaardige werking van het rietpakket afspoelen. De beste blustactiek is het vroegtijdig maken van sleuven op het dak en het riet handmatig te verwijderen. Hierbij wordt op hoogte gewerkt wat geldt als bijkomend risico. Onderzoek van het team brandonderzoek van de brandweer Kennemerland heeft aangetoond dat de brand met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in de schoorsteen is begonnen en zich gedurende enige tijd in een loze ruimte onder het plafond volledig heeft kunnen ontwikkelen. Pas daarna is de brand uitslaand geworden en is de rieten kap betrokken bij de brand. Dit is vermoedelijk het moment waarop de brand gemeld wordt. Een binnenaanval is mogelijk wanneer het een open kap betreft. Bij een open kap wordt het riet op rietlatten gebonden en is het riet zichtbaar van binnenuit. Het pand aan de Boekenroodeweg had een gesloten kap waarbij het riet op een gesloten ondergrond wordt geschroefd. In de eerste fase van de inzet was de brand hierdoor niet van binnenuit te blussen. Een bijkomend nadelig effect was dat er recent riet was bijgestoken. Er was nieuw riet aangebracht en aangevuld tussen het oude riet; hierdoor had het totale rietpakket nog zijn oorspronkelijke volume en konden de stalen binddraden lastig doorgeknipt worden. Het riet was niet brandwerend geïmpregneerd. Hoewel de brand, zeker in de eerste fase, grotendeels aan de buitenkant van het dak woedt, hopen zich door verhitting en uitdamping van materialen levensgevaarlijke brandbare rookgassen op aan de binnenzijde van het dak. Omdat hierdoor de condities voor een veilige binnenaanval verslechterden heeft de dienstdoende officier 50 minuten na melding besloten alle eenheden terug te trekken en zich te richten op een buitenaanval. Om de condities binnen weer veilig te laten worden is de blussing op sommige momenten onderbroken om zodoende gaten in het dak te laten branden waardoor de rookgassen verdwenen. In een latere fase van de brand is het riet grotendeels handmatig verwijderd en zijn hernieuwde pogingen gedaan om een binnenaanval in te zetten. Vanwege de instabiliteit van de kapconstructie en onderliggende draagconstructie is er uit oogpunt voor de veiligheid van eigen personeel voor gekozen niet langer een binnenaanval in te zetten. 4 van 9

5 Resumé De evaluatievraag die de burgemeester aan de brandweer Kennemerland heeft gesteld bestaat uit één centrale hoofdvraag en drie deelvragen: 1. was het bluswater, in vooral de eerste fase van de brandbestrijding, in voldoende mate en tijdig aanwezig? Betrek hierbij in ieder geval: a. de bijzondere locatie van de brand; b. de gebruikte technieken bij de brandbestrijding en c. aan-/afwezigheid van verschillende bluswatervoorzieningen. Vanwege enige overlap in de vraagstelling kunnen deze vragen als volgt en samenvattend beantwoord worden: Hoewel het pand zich op grote afstand van de openbare weg en buiten de bebouwde kom bevindt was de eerste tankautospuit binnen 9 minuten na aanname van de eerste melding ter plaatse; dat is één minuut boven de daarvoor geldende norm 8. Voor de fase waarin de brand verkeerde bij aankomst van de brandweer was het bluswater in voldoende mate aanwezig. Aanvullend bluswater is betrokken van tankwagens van de brandweer en door middel van een groot watertransport puttend uit de Oranjekom en van open water. De brandweer heeft uit tactische overweging gekozen de blussing enige malen te onderbreken. Er is, de gehele inzet overziend, geen sprake geweest van een tekort aan bluswater. Over het algemeen geldt dat branden in rietgedekte kappen zeer moeilijk te bestrijden zijn, zeker wanneer het riet niet brandwerend geïmpregneerd is. De enige tactiek is het op veilige wijze verwijderen van al het brandbaar materiaal. Directe beschikbaarheid van een ongelimiteerde hoeveelheid bluswater zal niet hebben geleid tot een beter resultaat; een brand in een rietgedekte kap is vrijwel niet met water te blussen. Jur van Lieshout Brandweer Kennemerland 13 mei Besluit veiligheidsregio s: het bestuur van de veiligheidsregio zal voor het vaststellen van de opkomstijden van een basisbrandweereenheid (tankautospuit) voor dit type bouwwerk op basis van het besluit de normtijd van acht minuten hanteren. Indien dit bestuur voor bepaalde locaties opkomsttijden vaststelt die afwijken van de tijdnormen, zal het de keuze van de locatie en de mate van de afwijking motiveren. Er gelden geen eisen voor opvolgende voertuigen. In Kennemerland wordt op dit moment nog gewerkt aan het dekkingsplan en de bestuurlijke vaststelling daarvan. 5 van 9

6 Bijlage 1: verdieping waterwinning In dit gedeelte wordt het theoretische kader van de bluswatervoorziening in Nederland geschetst. Een primaire bluswatervoorziening is een bluswatervoorziening die: de mogelijkheid biedt om middels een verbinding met de bluswatervoorziening, binnen drie minuten na aankomst, een tankautospuit van bluswater te voorzien. na aansluiting direct en onafgebroken voldoende water uit de bluswatervoorziening kan leveren. De primaire bluswatervoorziening wordt gevormd door de brandkranen die op het drinkwaterleidingnet geplaatst zijn, dan wel andere voorzieningen. In de meeste gevallen zijn dit bovengrondse of ondergrondse brandkranen, soms ook brandkranen aangesloten op een geboorde put of andere bron, waarbij een pomp zorgt voor de gewenste stijgdruk. Een primaire bluswatervoorziening moet voorzien in voldoende waterlevering die te allen tijde direct opvraagbaar is. De kwaliteit van het water moet zodanig zijn dat er geen schade aan de bluspomp kan ontstaan 9. De benodigde capaciteit voor de primaire bluswatervoorziening bedraagt minimaal 60 m3 per uur, te meten aan het einde van de vulslang. Het waterbedrijf zal de daadwerkelijk aanwezige capaciteit aantonen. Bij bebouwingssoorten waarbij voor de eerste inzet één tankautospuit wordt gehanteerd en waarbij brandpreventieve voorzieningen blijvend zijn gegarandeerd, kan worden volstaan met een capaciteit van 30 m3 per uur. Voor de situering van brandkranen worden dekkingscirkels van 40 meter rond de brandkraan gehanteerd. Op deze wijze bedraagt de afstand tussen de brandkranen onderling maximaal 80 meter. De afstand tussen een primaire watervoorziening en de (brandweer)toegang(en) van een gebouw is maximaal 40 meter. Ter illustratie: Elke tankautospuit (standaard blusvoertuig) heeft de beschikking over een eigen watertank met een minimale inhoud van 1500 liter. Uitgaande van deze hoeveelheid water en rekenend met kengetallen op basis van het gekozen blussysteem kan een beginnende of kleine brand worden bestreden. Het blussysteem hoge druk vraagt ca. 125 liter water/minuut/straal. Het blussysteem lage druk vraagt ca. 250 liter water/minuut/straal 10. De gemeente is verantwoordelijk voor de adequate werking van de brandkranen. Met één tankautospuit kunnen op basis van bovenstaande kentallen de volgende combinaties gemaakt worden: één straal hoge druk gedurende 12 minuten of twee stralen hoge druk gedurende 6 minuten of één straal lage druk gedurende 6 minuten of twee stralen lage druk gedurende 3 minuten. Landelijke trend Ter bevordering van de kwaliteit van het drinkwater vervangen de waterleidingbedrijven, bijvoorbeeld gelijktijdig met de herprofilering van de openbare weg, bestaande waterleidingen voor leidingen met kleinere diameters. Voor zowel de drinkwaterleidingbedrijven als de consument is hierbij het voordeel dat de stroomsnelheid van het water in de leiding toeneemt, waardoor minder kleine deeltjes neerslaan op de bodem van de leiding en zodoende de kwaliteit van het drinkwater toeneemt. 9 geldt ook voor secundaire en tertiaire bluswatervoorzieningen 10 Afhankelijk van type straalpijp. 6 van 9

7 Echter, een groot nadeel bevindt zich aan de kant van de brandweer. Een afnemende diameter zorgt uiteindelijk ook voor minder water uit de brandkraan. Menukaart 16: bluswatervoorziening Het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio Kennemerland heeft op 15 juli 2011 de Programmabegroting 2012 vastgesteld met daarin opgenomen de menukaarten in het kader van de opgedragen bezuinigingen/taakstellingen. In menukaart 16 is een ombuigingsvoorstel geformuleerd welke leidt tot een alternatieve bluswatervoorziening. Hierbij wordt gesteld dat het afstoten van 50 procent van de brandkranen en de aanschaf van waterwagens als alternatief hiervoor een realiseerbare ombuigingsmaatregel is. Een secundaire bluswatervoorziening is een bluswatervoorziening die: een brandweereenheid die mogelijkheid biedt om binnen 15 minuten na aankomst met een lage druk watertransport water op de brandhaard te hebben en geen grotere afstand tot de (te verwachten) brandhaard mag hebben dan 2 x 160 meter (inzetdiepte van twee blusvoertuigen). De secundaire bluswatervoorzienig is een bluswatervoorziening die aanvullend is op de primaire bluswatervoorziening zoals geboorde putten, bluswaterriolen of een vijver. De minimale capaciteit voor een secundaire bluswatervoorziening bedraagt 90 m3 per uur gedurende een onafgebroken levertijd van vier uur. De capaciteit van een secundaire bluswatervoorziening moet onafhankelijk van de primaire bluswatervoorziening kunnen worden toegevoegd aan de inzet. In geval van open water moet er een opstelplaats zijn. Deze opstelplaats moet bereikbaar zijn en aan nader omschreven voorwaarden voldoen. Een tertiaire bluswatervoorziening is een bluswatervoorziening die: aanvullend is op de primaire en secundaire bluswatervoorziening; toepasbaar is ten behoeve van de rampenbestrijding en het grootschalig optreden; voorziet in een grote leveringscapaciteit; een grote afstand tot het brandobject mag hebben. De minimale capaciteit voor een tertiaire bluswatervoorziening bedraagt 240 m3 per uur, met een in beginsel ongelimiteerde levertijd. Voor het gebruik van een tertiaire bluswatervoorziening moet de bereikbaarheid ervan gegarandeerd zijn. Dit betekent dat lokaal opstelplaatsen worden vastgesteld en infrastructuur wordt aangepast op de ruimte die nodig is voor het afzetten van de containerbak en het deponeren van de pomp in het water. De maximale afstand van het incident tot de waterwinplaats wordt bepaald door het type standaardwatertransportschema dat wordt gekozen. Bij ontoereikende openbare bluswatervoorzieningen moet worden gezorgd voor een doeltreffende niet-openbare bluswatervoorziening. In die zin kunnen en zullen de eisen die worden gesteld aan een particuliere bluswatervoorziening niet anders zijn dan die waaraan een openbare bluswatervoorziening moet voldoen. Dat betekent dat op plaatsen waar geen primaire, secundaire of tertiaire openbare bluswatervoorziening in overeenstemming met de eisen gerealiseerd kan worden de eigenaar zelf de bluswatervoorziening moet realiseren. 7 van 9

8 Bijlage 2: overzichtstekening brandkranen (op basis van gegevens 2006) Nr. volgens tekening Nr. volgens brandkranenoverzicht Materiaal Diameter Straat Huisnummer Status OBK-1 BLD397 Staal 100 mm. Boekenroodeweg t.h.v. 52 In bedrijf OBK-2 BLD395 Polyvinylchloride 110 mm. Boekenroodeweg t.h.v. 26 In bedrijf OBK-3 BLD393 Polyvinylchloride 110 mm. Boekenroodeweg t.h.v. 47 In bedrijf 8 van 9

9 Bijlage 3: aanrijroute eerste tankautospuit en waterwagens Rijroute kazerne Haarlem-West Zijlweg 200 Boekenroodeweg 91 Kazerne LA Zijlweg LA Westelijke randweg RA Leidsevaart RA Zandvoortselaan LA Zonnebloemlaan LA Boekenroodeweg 9 van 9