De provincies: Kijk zo zit dat

Transcriptie

1 De provincies: Kijk zo zit dat De culturele infrastructuur op regionale schaal in kaart gebracht Carla van Deijck-Hofmeester Willem-Jan Raijmakers Eva van Deijck

2 De provincies: Kijk zo zit dat

3 De provincies: Kijk zo zit dat De culturele infrastructuur op regionale schaal in kaart gebracht Carla van Deijck-Hofmeester Willem-Jan Raijmakers Eva van Deijck

4 Inhoud Voorwoord 6 Inleiding 7 Groningen Rijk, geldstromen voor cultuur 8 Fryslân Drenthe Cultuurnota Fondsen Regelingen De rijksgeldstromen bijeen genomen Culturele instellingen 26 Provincies, uitgaven cultuur 40 Noord-Holland Flevoland Overijssel Eenmalige investeringen provincies Particuliere instellingen Provincies en gemeenten, regionaal cultuurbeleid 48 Zeeland Zuid-Holland Utrecht Noord-Brabant Limburg Gelderland Groningen Fryslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg De culturele ondersteuningsstructuur Bekendheid bij de gemeenten? 92 Cultureel erfgoed, cultuurhistorie 94 Cultuur en economie 106

5 Voorwoord Inleiding In 2005 toonden de provincies in de IPO-publicatie De provincies. Kiezen in cultuurbeleid de rijkdom van hun kunst- en cultuurbeleid. Binnen deze diversiteit hebben alle provincies een herkenbaar profiel als makelaar, verbinder, aanjager en vernieuwer. Vanuit deze positie formuleerden de provincies een aantal gezamenlijke speerpunten, die samen de IPO-agenda Cultuur vormen. Eén van de speerpunten op deze agenda is het belang van de regionale culturele infrastructuur. Met de Statenverkiezingen en nieuwe afspraken over cultuurconvenanten in het vooruitzicht vroegen de gezamenlijke provincies Raijmakers & Hofmeester om het verzorgingsniveau voor kunst en cultuur op regionale schaal in kaart te brengen. Het resultaat treft u aan in deze publicatie. Ze bestaat uit twee delen. Het eerste deel laat aan de hand van kaarten en tabellen zien waar de geldstromen van het rijk en provincies voor kunst en cultuur terecht komen en hoe culturele instellingen geografisch zijn gespreid over Nederland. Het tweede deel gaat dieper in op vier andere speerpunten van de IPO-agenda Cultuur: regionaal cultuurbeleid en samenwerking met gemeenten, de ondersteuningsstructuur voor kunst en cultuur, cultureel erfgoed, cultuur en economie. De uitkomst van het onderzoek biedt interessante aanknopingspunten voor iedereen die zich bezighoudt met kunst- en cultuurbeleid. Deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van de rijksfondsen, de Raad voor Cultuur, gemeenten, de Economische Voorlichtingsdienst, het Projectbureau Belvedère en de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. Den Haag, 22 februari 2007 De vraagstelling Het kan nuttig zijn om vanuit een andere hoek naar feiten te kijken dan men gewend is. Wij vroegen ons dat af toen de twaalf provincies via het Interprovinciaal Overleg (IPO) ons de opdracht gaven de infrastructuur voor kunst en cultuur op regionale schaal in kaart te brengen: Hoe is het met de spreiding van culturele instellingen over het land? Welke instrumenten zijn er voor Rijk en provincies beschikbaar om in samenwerking met gemeenten een krachtig regionaal beleid te voeren? Hoe verhouden de ondersteuningsinstellingen op niveau van Rijk en provincie zich tot elkaar? Waar liggen de mogelijkheden voor een effectief en efficiënt (integraal) erfgoedbeleid? Waar liggen mogelijkheden voor een effectief integraal beleid voor cultuur en economie? Wij hebben het rijksbeleid onderzocht op grond van de beschikbare documenten en op informatie, die wij kregen van de Raad voor Cultuur, de fondsen en uitvoerders van regelingen. De provincies hebben elk een uitgebreide vragenlijst ingevuld en met hen hebben we ook een uitvoerig gesprek gevoerd. De gemeenten hebben wij een zo kort mogelijke vragenlijst gestuurd, gericht op bovengenoemde onderwerpen. Daarbij stond vast dat we geen volledig beeld van het gemeentelijke cultuurbeleid zouden krijgen, maar dat was uitdrukkelijk ook niet de bedoeling. Bijna 70% van de gemeenten hebben de vragenlijsten ingevuld, sommige uitvoering, andere summier. Dat is een hoog percentage. De resultaten De resultaten zijn op de meeste fronten opvallend. Wij gaan daar in de diverse hoofdstukken nader op in maar noemen hier vast enkele van onze conclusies: 1 Het rijksbeleid is vooral gericht op kwaliteit en slechts in beperkte mate op participatie. De geldstroom van het Rijk komt grotendeels terecht in Amsterdam. De andere grote steden blijven daarbij achter en dat laatste geldt in nog sterkere mate voor de provincies. Dat gaat ook op voor de spreiding van de culturele instellingen met rijkssubsidie. 2 Het rijksbeleid legt in de cultuurnota een zwaar accent op de podiumkunsten. 3 Het Actieplan Cultuurbereik (ook een initiatief van het Rijk) is een uitstekend instrument voor Rijk en provincies om in samenwerking met gemeenten een krachtig regionaal beleid te voeren. 4 Er vindt geen afstemming plaats tussen Rijk en provincies op het gebied van de ondersteuningsinstellingen, ook niet in die sectoren waar de provincies op dat punt een veel zwaardere inspanning leveren dan het Rijk. 5 Provincies hebben door hun verantwoordelijkheden op het gebied van ruimtelijke ordening en de inrichting van het landelijke gebied goede mogelijkheden om te komen tot een effectief en efficiënt integraal erfgoedbeleid. Provincies stimuleren ruimtelijke kwaliteit door het verbinden van cultuurbeleid en ruimtelijk beleid en de uitvoering daarvan. 6 De mogelijkheden voor een effectief integraal beleid op gebied van cultuur en economie voor Rijk en provincies zijn divers en afhankelijk van de identiteit van een regio. Dit is een greep uit de resultaten van het onderzoek. Het is dus de moeite waard om het cultuurbeleid eens vanuit een andere gezichtshoek te bekijken. De vele kaarten en grafieken in dit boek versterken die conclusie. Wij hopen dat de lezer ons daarin zal volgen. Carla van Deijck-Hofmeester Willem-Jan Raijmakers Eva van Deijck

6 Rijk, geldstromen voor cultuur Twee geldstromen Dit eerste deel is bedoeld om inzicht te geven in de omvang, de aard en de diversiteit van de geldstromen die borg staan voor het behoud en de ontwikkeling van onze culturele infrastructuur en voor een brede schakering van culturele activiteiten. Globaal kan men stellen dat er twee belangrijke bronnen zijn waaruit de cultuur kan putten. Ten eerste is dat de burger zelf, in zijn hoedanigheid van klant of gebruiker levert hij een financiële bijdrage aan onze culturele infrastructuur. Dat doen ook de galeries, de particuliere balletscholen, de vrije producenten van theater en concerten, bedrijven die een culturele instelling sponsoren of de maecenas die een museum inricht of een fonds in het leven roept. De bijdrage van de burger is niet gering, zeker als we alle uren zouden kapitaliseren die de vrijwilligers in de kleine musea, de bibliotheken of de verenigingen van amateurkunst en cultuurhistorie investeren. De tweede belangrijke steunpilaar is de overheid. Gemeenten, provincies en het Rijk dragen bij aan onze culturele infrastructuur en het culturele leven. Algemeen wordt aangenomen dat dertig procent van de overheidsbijdrage van de kant van het Rijk komt, dat de provincies ongeveer tien procent bijdragen en de gemeenten zestig procent. In dit onderzoek concentreren wij ons op de geldstromen van Rijk en provincies, hun onderlinge relaties en op de vraag hoe de rijksgeldstromen over het land en zijn inwoners zijn verdeeld. De geldstromen van de gemeenten zijn niet aan de orde. Naast de geldstromen laten we ook zien waar de instellingen gevestigd zijn die door Rijk en/of provincies en de gemeenten worden gesubsidieerd. Instellingen die alleen door gemeenten worden gesubsidieerd komen in het kader van dit onderzoek niet aan bod. Verderop in deze publicatie komen de gemeenten wel in beeld maar vanuit het perspectief van specifieke thema s. Als regel hebben wij gebruik gemaakt van de cijfers over 2005, het eerste jaar van de huidige cultuurnota. Dus betreffen de cijfers het actuele beleid. De keuze voor 2006 was niet mogelijk omdat de te raadplegen jaarverslagen eind 2006 nog niet beschikbaar waren. Een enkele keer hebben we gekozen voor cijfers van de hele cultuurplanperiode , bijvoorbeeld als het gaat om de incidentele investeringen van provincies. Een meerjarenoverzicht heeft dan minder van een momentopname en in tegenstelling tot de kleine verschillen tussen het eerste en tweede jaar van de cultuurplanperiode, zijn hier de verschillen per jaar wel groot en geeft een overzicht over vier jaren een evenwichtiger beeld. Verdeling taken Rijk, provincies en gemeenten Rijk, provincies hebben in het verleden afspraken gemaakt over de taken van elk van de overheden op het gebied van kunst en cultuur. Het Rijk zorgt voor de productie van kunst, de gemeente voor de afname en de provincie voor de spreiding. In een twintigtal jaren is men soms bewust en soms onbewust van deze koers afgeweken. Toch kun je nog altijd stellen, dat er maar weinig accommodaties nog rechtop staan als de gemeenten hun bijdrage stoppen. De productie van kunst zou geminimaliseerd worden, zodra het Rijk zijn handen daarvan aftrekt. De cultuurhistorie verliest haar plaats in het integrale beleid ruimtelijke ordening en het bibliotheekwezen en de cultuureducatie raken ontwricht als de provincies hun cultuurbegroting schrappen. Op onderdelen maken overheden nog wel afspraken over een taakverdeling (het vernieuwde bibliotheekbeleid). Ook wijst de wetgever taken toe (zoals bij de monumentenzorg, archeologie, archieven). Cultuurnota Culturele instellingen kunnen via de cultuurnotaprocedure aanspraak maken op een vierjarige subsidie van het Rijk. De Uitgangspuntenbrief Cultuur van juli 2003 markeerde het begin van de cultuurnotaprocedure In tegenstelling tot de twee vorige uitgangspuntenbrieven cultuur geeft deze brief niet aan wat de uitgangspunten zijn voor het beleid van de volgende periode. Om de regels en bureaucratie terug te dringen en de eigen verantwoordelijkheid van de instellingen te vergroten, beperkte staatssecretaris Van der Laan haar uitgangspuntenbrief tot een beschrijving van de procedure, de criteria, de subsidievoorwaarden en verantwoordingsregels van de cultuurnotaprocedure De contouren van het nieuwe cultuurbeleid legde Van der Laan vast in een aparte beleidsbrief cultuur Meer dan de Som, die in het najaar van 2003 verscheen. Op basis van de criteria uit de Uitgangspuntenbrief Cultuur dienden 843 instellingen een aanvraag in voor een bedrag van circa 660 miljoen. Van der Laan vroeg aan de Raad van Cultuur om bij het beoordelen van de inzendingen naast het gebruikelijke criterium van kwaliteit aandacht te besteden aan de volgende punten: Bijdrage aan het bereiken van nieuwe publieksgroepen; Bijdrage aan culturele diversiteit; Bijdrage aan stedelijke en regionale dynamiek. Op basis van de door de Raad uitgebrachte kwaliteitsoordelen in het Cultuurnota-advies , Spiegel van de cultuur en de aanvulling daarop, zijn door het kabinet de uiteindelijke subisidiebeslissingen genomen. Vanuit de cultuurnota ontvangen ruim 450 instellingen (exclusief 7 fondsen) een vierjarige subsidie voor een totaal bedrag van 365 miljoen per jaar Rijksgeldstromen cultuur Momenteel bedraagt het rijksbudget 876 miljoen, in het jaar 2005 was dat 886 miljoen. Dit budget komt op vijf verschillende manieren in de cultuursector terecht: 1 Via de cultuurnota, 2 Via de publieke cultuurfondsen; 3 Via structurele en incidentele regelingen; 4 Via eenmalige impulsen; 5 Via de kosten van de ambtelijke organisatie (waartoe bijvoorbeeld ook de Rijksdienst voor Archeologie Cultuurlandschap en Monumentenzorg behoort). Omdat ons onderzoek naar de rijksmiddelen zich niet uitstrekte tot de mediabegroting van het Rijk, en we een verantwoorde vergelijking wilden maken, laten we in dit onderzoek ook de middelen die de provincies aan regionale omroep besteden buiten beschouwing. De specifieke op cultuur gerichte fondsgelden van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties vallen wel binnen dit onderzoek. Convenanten De staatssecretaris beslist niet alleen over alles. Er is overleg met de drie grote steden en de provincies, Rijksgeldstromen via cultuurnota per sector (2005) Sector Uitgaven in kader van cultuurnota Percentage verdeeld over vijf landsdelen en de grotere steden in dat landsdeel gezamenlijk. Zij geven aan wat hun prioriteiten voor de komende periode zijn. Een substantieel deel van de toewijzingen komt tot stand via convenanten tussen het rijk en de steden of de genoemde groepen provincies en steden. In een convenant is geregeld in hoeverre het Rijk een voor vier jaar geldende structurele bijdrage zal gaan leveren en welk aandeel van één of meer provincies en of steden komt. De convenantsafspraken zijn voor het rijksdeel opgenomen in de cultuurnota. De kaart In de kaart van de cultuurnota (en in de meeste daaropvolgende kaarten) hanteren wij een indeling in zes sectoren, globaal volgens de lijn die de Raad voor Cultuur heeft aangehouden: Beeldende kunst, vormgeving en bouwkunst; Podiumkunsten; Bibliotheken/media (waaronder film, omroep en letteren); Amateurkunst/cultuureducatie; Erfgoed (archieven, monumenten/archeologie, musea en regionale geschiedenis); Bovensectoraal. De kaart toont de inspanningen van het Rijk per sector en per provincie. Maatstaf was de plaats van vestiging van een instelling of in het geval van een festival, de locatie van het festival. Apart tonen we de investeringen van het Rijk in elk van de drie grote steden. Alle cijfers zijn omgerekend per hoofd van de bevolking. De kaart toont het eerste deel van een drieluik. We zullen na de drie afzonderlijke delen getoond te hebben over de hele linie enkele conclusies trekken. Significant voor dit onderdeel is de zeer grote aandacht van het Rijk voor de podiumkunsten (de grote gezelschappen kosten veel geld, 48%) en het erfgoed (dat zijn vooral de rijksmusea, 35%), samen goed voor 80% van het totaal. BK/V/B % Podiumkunsten % Bibliotheken/media % AK/CE % Erfgoed % Bovensectoraal % Totaal %

7 Rijksgeldstromen via cultuurnota (2005) Bedragen per provincie per sector per inwoner in euro s (Noord-Holland exclusief Amsterdam, Zuid-Holland exclusief Den-Haag en Rotterdam) Totaal cultuurnota Bedragen per provincie per inwoner in euro s Amsterdam 215,79 Den Haag 67,55 Rotterdam 35, Amsterdam Totaal cultuurnota Per provincie per inwoner in percentages (afgerond op hele getallen) Drenthe 0,1% Flevoland 0,1% Zeeland 0,3% Den Haag Beeldende kunst, vormgeving en bouwkunst Podiumkunsten Dans, muziek/muziektheater, theater Bibliotheken/media Bibliotheken, film, letteren Amateurkunst en cultuureducatie Cultureel erfgoed Archieven, monumenten/ archeologie, musea, regionale geschiedenis Bovensectoraal Rotterdam

8 Fondsen Fondsen hebben een geheel eigen positie binnen het cultuurbestel. Het zijn de enige instellingen die namens het Rijk subsidies kunnen verstrekken aan instellingen en kunstenaars. Cultuurfondsen zijn door het Rijk opgericht om subsidiebeslissingen met een relatief simpel karakter op een eenvoudige en efficiëntere wijze te kunnen afdoen. In 2005 waren de volgende cultuurfondsen actief (volgens opgave OCW): Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten (FAPK) Fonds voor Podiumprogrammering en Marketing (FPPM) De Mondriaanstichting Stimuleringsfonds voor Architectuur (SfA) Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst (Fonds BKVB) Het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds (NLPVF) Fonds voor de Letteren (FvdL) Het Nederlands Fonds voor de Film (Filmfonds) Het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties (Stimuleringsfonds) Het Fonds voor de Scheppende Toonkunst Bedrijfsfonds voor de Pers Verandering fondsenstructuur De staatssecretaris heeft in het kader van een herijking van de cultuurnota het voornemen om de fondsen vanaf de komende cultuurnotaperiode ook de mogelijkheid te geven vierjarige subsidies te verstrekken. In de praktijk zal dit tot gevolg hebben dat een groot aantal kleine initiatieven in de podiumkunsten niet langer deel zal nemen aan de zware cultuurnotaprocedure, maar zich zal wenden tot de podiumkunstfondsen. De financiële middelen die daarmee gemoeid zijn zullen worden overgeheveld naar de podiumkunstfondsen. Deze taakuitbreiding van de podiumfondsen leidde tot de vraag of de huidige taakverdeling en inrichting van de drie podiumfondsen daartoe de meest geschikte is. De commissie Alons kreeg opdracht te onderzoeken welke fondsstructuur het beste bij de nieuwe situatie past en bracht eind 2006 advies uit. Na te hebben onderzocht of die structuur uit een fonds voor dans & theater en een fonds voor muziek zou moeten bestaan, heeft de Commissie gekozen voor een overkoepelend fonds, Fonds voor Muziek, Dans en Theater. In dat nieuwe fonds gaan zowel het FAPK, het FPPM als het fonds voor Scheppende Toonkunst op. Verspreiding middelen uit de cultuurfondsen In 2005 komt er 95 miljoen euro uit de cultuurfondsen (niet alle fondsen worden gevoed vanuit de cultuurnota, het Stimuleringsfonds en het Bedrijfsfonds voor de Pers worden gevuld uit de STER gelden voor televisiereclame). Waar gaan de middelen uit de publieke cultuurfondsen naar toe? We kijken naar provinciale spreiding van de middelen in 2005 van zeven van de elf fondsen. Voor twee van deze fondsen (Filmfonds en Stimuleringsfonds) betreft het niet het totaal van de middelen maar alleen de subsidiestromen voortkomend uit de regionale regeling. Hieronder volgt een korte omschrijving van de fondsen. Fonds voor Amateur en Podiumkunsten Het Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten verstrekt subsidies aan professionals en amateurs op het gebied van dans, muziek/muziektheater, theater, literatuur, audiovisuele kunst, beeldende kunst voor beurzen, projecten, presentaties in het buitenland en internationale samenwerkingsprojecten. Het FAPK verstrekte in 2005 totaal voor 11,7 miljoen euro aan subsidie. Fonds voor Podiumprogrammering en Marketing Het Fonds voor Podiumkunsten en Marketing verstrekt Stimuleringsfonds voor Architectuur Het Stimuleringsfonds voor Architectuur verstrekt subsidies op het gebied van architectuur, stedenbouw, landschapsarchitectuur, interieurarchitectuur en aanverwante disciplines. Het fonds verleent projectsubsidies op basis van verschillende subsidieregelingen, zogenaamd de regeling projectsubsidies Architectuur, regeling projectsubsidies Belvedere en de HGIS-regeling voor internationale projecten. Het SfA verstrekte totaal in 2005 voor 4,3 miljoen euro aan subsidie. Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst Het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst verstrekt subsidies aan individuele beeldend kunstenaars, vormgevers, architecten en bemiddelaars. De doelstelling van het Fonds BKVB is de bevordering van de kwaliteit van de beeldende kunst, vormgeving en bouwkunst in Nederland. Het BKVB verstrekte totaal in 2005 voor 12,2 miljoen euro aan subsidie. Het Nederlandse Fonds voor de Film Het Nederlandse Fonds voor de film ondersteunt filmmakers bij het ontwikkelen, realiseren en distribueren van films. Het fonds is betrokken bij de totstandkoming van lange speelfilms, documentaire films, experimentele voor de regionaal georiënteerde regeling Filmfestivals, filmmanifestaties en filmtheater. Het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties Het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties verstrekt subsidies voor de productie en/of ontwikkeling van radio- en televisieprogramma s en programmamateriaal (ecultuur) ten behoeve van de landelijke en publieke omroep. In 2005 verstrekte het Stimuleringsfonds totaal voor 15,4 miljoen euro aan subsidie waarvan 1 miljoen aan de regionale omroepen. Het Stimuleringsfonds wordt niet gefinancierd vanuit de cultuurnota, maar vanuit de reclame-inkomsten van de Stichting Etherreclame (STER). De overige fondsen Het Fonds voor de Scheppende Toonkunst, het Fonds voor de Letteren en het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds (NLPVF) zijn fondsen waarbij het niet van belang is op welke plaats in het land de bijdrage wordt ontvangen. De invloed op de lokale en regionale infrastructuur is te beperkt. Het Bedrijfsfonds voor de Pers heeft onze opdrachtgever buiten het onderzoek gehouden. Alle bedragen die met deze fondsen gemoeid zijn, hebben wij uiteraard wel mee- 14 films, korte films, animatiefilms en bijzondere activiteiten geteld met de totale rijksgeldstroom. 15 op het gebied van film. In 2005 verstrekte het fonds voor 19,0 miljoen euro aan subsidie, waarvan euro subsidies aan podia, festivals en concoursen op het gebied van (semi) professionele podiumkunsten en marketing. Het FPPM ondersteunt de podia in hun contacten met publiek, podiumkunstenaars en andere organisaties en instellingen en stimuleert podia een lange termijn beleid te ontwikkelen op het gebied van programmering en marketing. Het FPPM verstrekte in 2005 totaal voor 4,9 miljoen euro aan subsidie. Een aantal provincies zet middelen in via FPPM. De Mondriaanstichting De Mondriaan Stichting ondersteunt projecten op het gebied van beeldende kunst en cultureel erfgoed in binnen- en buitenland met als doel de belangstelling voor en vraag naar kunst en cultureel erfgoed te verdiepen en vergroten. Het fonds verstrekt ook meer programmatische subsidies op het gebied van culturele diversiteit, internationalisering, ecultuur, cultuureducatie en expertisebevordering. De Mondriaan Stichting verstrekte totaal in 2005 voor 18,7 miljoen euro aan subsidie. Rijksgeldstromen, de fondsen (2005) Cultuurfondsen Totaal BKVB Podium Bib/media AK/CE Erfgoed FAPK FPPM Mondriaan Stichting SfA BKVB NLPVF* FvdL Filmfonds Stimuleringsfonds Toonkunst* Pers Totaal per sector *Cijfer van begroting cultuurnota, geen cijfers in jaarverslag kunnen vinden/geen jaarverslag beschikbaar

9 Rijksgeldstromen via fondsen (2005) Bedragen per provincie per fonds per inwoner in euro s Totaal fondsen Bedragen per provincie per inwoner in euro s Totaal fondsen Per provincie per inwoner in percentages (afgerond op hele getallen) Fonds voor Beeldende kunsten, Vormgeving en Bouwkunst (BKVB) Mondriaan Stichting Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten (FAPK) Stimuleringsfonds voor Architectuur (STA) Fonds voor Podiumprogrammering en Marketing (FPPM) Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties

10 Private fondsen, provinciale en gemeentelijke fondsen In dit kader spelen naast de overheidsfondsen (ook provincies en gemeenten gebruiken fondsen als beleidsinstrument) de private fondsen een grote rol. Er zijn er veel en samen geven zij jaarlijks een zeer hoog bedrag uit aan een diversiteit aan culturele activiteiten. Het is goed om te bedenken dat het VSB-fonds in 2005 liefst 21 miljoen euro aan cultuur heeft uitgegeven. Ook het Prins Bernhard Cultuurfonds vormt een belangrijke factor: ruim 17 miljoen euro investeert het fonds (landelijk en regionaal) in de cultuur. De VandenEnde Foundation investeerde in 2005 vijf miljoen. Deze fondsen vormen een stevig fundament, maar er is meer, want er zijn vele tientallen kleinere fondsen die samen ook een aanzienlijke bijdrage leveren aan ons culturele leven. Een kleurrijke bijdrage want elk fonds legt zijn eigen accenten en hanteert uiteraard ook eigen criteria. Ons onderzoek reikte niet zover om hier conclusies te kunnen trekken, maar het belang van de private fondsen is aantoonbaar groot. Het Rijk heeft de laatste jaren de begrippen afstemming, doeltreffendheid en doelmatigheid hoog in het vaandel gedragen, maar heeft daarbij in mindere mate de instellingen van de andere overheden en de private instellingen betrokken. Het is de moeite waard dit bij de grote op handen zijnde veranderingen bij de fondsen wel te doen. Dat geldt ook voor de belangrijke provinciale en lokale fondsen. Afstemming lijkt gewenst en vanuit oogpunt van doeltreffendheid en doelmatigheid is de vraag of bepaalde gelden beter op centraal, regionaal of lokaal niveau kunnen worden toegewezen relevant. Subsidie Beeldende Kunst en Vormgeving Mondriaanstichting Subsidie Erfgoed Mondriaanstichting (Amsterdam), bij erfgoed gaat bijna twee derde van de middelen naar Zuid-Holland. Het feit dat in Amsterdam een opvallend hoog percentage van de BK-gelden terecht komt, hangt natuurlijk samen met het grote aantal beeldend kunstenaars dat daar gevestigd is. De verschillen zijn echter zo groot dat voor een volledige verklaring nader onderzoek op zijn plaats is. Dat geldt ook voor de toedeling aan Zuid- Hollandse erfgoedinstellingen in een ander segment van het Mondriaanfonds. FAPK: Amateurkunst en professionele podiumkunsten gescheiden De professionele podiumkunsten en de amateurkunst (zowel podiumkunsten als alle andere disciplines) zijn beide ondergebracht bij het FAPK. Uiteraard ligt het zwaartepunt bij de professionele podiumkunsten (het bestede bedrag was in 2005 ruim tien keer het bedrag dat naar de amateurkunst ging). Maar hoe was de verdeling over het land? Bij de professionele podiumkunsten gaat ruim 60% van de gelden naar Noord-Holland (lees vooral Amsterdam). Dat is niet verrassend maar dat Noord-Holland (ook weer Amsterdam) eveneens met afstand het hoogste percentage van de gelden voor de amateurkunstprojecten toegewezen heeft gekregen, is moeilijk verklaarbaar De grote steden De hoge totalen van de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland verdienen een kanttekening. Zeker in Noord-Holland kan men stellen dat bijna alle middelen uit de fondsen in Amsterdam terecht komen. Dat geldt vooral voor fondsen op het gebied van de podiumkunsten en de beeldende kunst, maar opvallend genoeg ook voor de amateurkunst. Het overige deel van de provincie wordt op alle terreinen slechts mondjesmaat bediend vanuit de fondsen. In Zuid-Holland speelt hetzelfde, zij het minder extreem met Rotterdam en Den Haag. Mondriaan: opvallende verschillen De Mondriaanstichting heeft twee hoofdtakken, de ene richt zich specifiek op de beeldende kunst en vormgeving, de andere op het cultureel erfgoed (vooral het aspect musea). De verdeling over de regio is zeer verschillend. De fondsgelden voor beeldende kunst gaan in belangrijke mate (ruim 40%) naar Noord-Holland Subsidie Amateurkunst Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten Subsidie Professionele Podiumkunsten Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten Grote verschillen tussen de sectoren. Er zijn grote verschillen tussen de diverse sectoren. Nu zijn ook niet alle sectoren en disciplines in gelijke mate gebaat bij een geldstroom via fondsen. Het gaat om incidentele bijdragen. De behoefte daaraan is bij de bibliotheken minder dan bij de podiumkunsten en bij de musea groter dan bij het archiefwezen. Maar daar waar kunst geproduceerd of getoond wordt kunnen fondsen een grote bijdrage leveren. Bovendien verschilt de omvang van de sectoren en daarmee waarschijnlijk ook de vraag en de behoefte vanuit de sector, zowel kwantitatief als kwalitatief. De verdeling van de gelden uit de rijksfondsen over de sectoren levert een zeer wisselend beeld op. We hebben daarvoor de BK-gelden en de erfgoedgelden van de Mondriaanstichting gescheiden en de subsidiegelden voor de amateurkunst en de podiumkunsten bij het FAPK. We hebben hier alle fondsen van het Rijk en de totale uitgaven van de fondsen opgenomen. Interessant is dat de sector media hier het hoogste scoort vooral omdat Film en Culturele Omroepproducties beide tot deze sector behoren. Verder kan men spreken van een redelijke mate van evenwicht. Duidelijk is dat de amateurkunst, de cultuureducatie en de bibliotheken het niet van bijdragen uit de fondsen moeten hebben. Fondsen uitgaven Rijk per sector (afgerond op hele getallen)

11 Regelingen Naast de Cultuurnota en de fondsen vormen regelingen een belangrijke derde poot voor de rijksuitgaven voor kunst en cultuur. Deze regelingen zijn verschillend van karakter en status. In dit hoofdstuk geven wij een korte omschrijving per regeling. De kaart en de tabel geven informatie over de bestemming van de financiën in Monumentenzorg Op grond van artikel 34 van de Monumentenwet 1988 verstrekt de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (de RACM) subsidies ten behoeve van de instandhouding van beschermde (rijks)monumenten. Momenteel bestaat er een overgangssituatie waarin subsidie wordt verstrekt via zowel het sinds 1 februari 2006 gefaseerd in werking tredende Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim) als het Besluit rijkssubsidiëring restauratie monumenten 1997 (Brrm 1997), het Besluit rijkssubsidiëring onderhoud monumenten (Brom) en het Besluit rijkssubsidiëring historische buitenplaatsen (Brhb). Ook het Besluit rijkssubsidiëring grootschalige restauraties (Brgr) was in 2005 nog van kracht. Op Prinsjesdag heeft het Rijk een kleine 100 miljoen euro extra voor het de verspreiding van de middelen over de provincies. 21 wegwerken van de restauratieachterstand beschikbaar gesteld. In totaal had het Rijk in ,5 miljoen beschikbaar voor monumentenzorg. Het RACM geeft aan in 2005 aan alle regelingen monumentzorg samen 82,4 miljoen te hebben uitgegeven. Wij maken gebruik van de gegevens van het RACM wat betreft de verspreiding van de middelen monumentenzorg over de provincies. Archeologie Het Europese Verdrag van Valletta uit 1992 (het Verdrag van Malta) regelt de bescherming van archeologisch erfgoed in de bodem, de inpassing ervan in de ruimtelijke ontwikkeling en de financiering van opgravingen: de veroorzaker betaalt. Ter implementatie van het Verdrag is onlangs de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz) in werking getreden. Gemeenten of provincies kunnen een specifieke uitkering verkrijgen voor de bestrijding van de kosten van opgravingen, voor zover die kosten niet redelijkerwijs volledig voor rekening dienen te komen van gemeente, provincie of degene die tot opgraven is verplicht. De uitgaven van het Rijk voor het Verdrag van Malta en subsidies archeologie bedroegen in ,3 miljoen euro. Archieven Alle overheidsinstellingen zijn zelf verantwoordelijk voor zorgvuldig beheer van hun eigen archieven. De Archiefwet uit 1995 stelt eisen aan de inrichting van archiveringssystemen en bewaarplaatsen, conservering, openbaarheid en toegankelijkheid. Het beheer van historische rijksarchieven die door overheidsorganisaties zijn overgebracht naar een rijksarchiefbewaarplaats, is door de rijksoverheid deels op afstand geplaatst. In alle provinciehoofdsteden, behalve in Zuid-Holland, zijn de provinciale rijksarchiefdiensten met andere cultuurhistorische instellingen ondergebracht in een Regionaal Historisch Centrum (RHC). In Zuid-Holland fungeert het Nationaal Archief als provinciale rijksarchiefbewaarplaats. Dat beheert daarnaast de historisch-maatschappelijke waardevolle archieven van de centrale rijksoverheid die door bijvoorbeeld ministeries zijn overgebracht. In 2005 gaf het Rijk 23,9 miljoen uit aan archieven waarvan een groot deel was bestemd voor de Regionaal Historische Centra. Daarnaast besteedde het Rijk in ,5 miljoen aan het Nationaal Archief. Bibliotheken Het kabinet heeft structureel 26 miljoen euro aan extra geld beschikbaar gesteld voor de vernieuwing van openbare bibliotheken. Over de wijze waarop dat geld wordt besteed, heeft het kabinet met provincies en gemeenten eind 2004 afspraken gemaakt. De belangrijkste maatregel is de opheffing van de scheiding tussen de openbare bibliotheek en de blindenbibliotheek. In 2005 was het Rijksvoorzieningenplan Bibliotheekwerk voor Blinden en Slechtzienden (RVP) nog van kracht, daaraan besteedde het Rijk 13,5 miljoen. Met ingang van 1 januari 2007 voeren de openbare bibliotheken de regie over de bibliotheekvoorziening voor blinden en slechtzienden. Voor de vernieuwing van openbare bibliotheken gaf het rijk in ,8 miljoen uit. Het rapport Monitor provinciale uitgaven bibliotheekwerk van Benz & Benz gaf ons zicht op de verspreiding van de rijksmiddelen voor de bibliotheekvernieuwing over de provincies. Cultuurbereik In het Actieplan Cultuurbereik stond de doelstelling cultuurbereik centraal. Het project werd samen met 30 steden en de provincies uitgevoerd en bestond uit drie verschillende geldstromen, namelijk Cultuurbereik, Geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving en Cultuur en School. In de periode zijn de geldstromen Cultuurbereik en Cultuur en School samengevoegd tot één geldstroom, die de financiële basis vormt voor het Actieplan Cultuurbereik II (13,7 miljoen euro). De doelstelling van het Actieplan Cultuurbereik luidt als volgt: het versterken van het cultureel bewustzijn van burgers door het vergroten van zowel het publieksbereik als de actieve participatie in kunst en cultuur. Om dit doel te verwezenlijken werkt het ministerie van OCW samen met de dertig grote gemeenten en alle provincies. Kleinere gemeenten kunnen deelnemen via de provincie. De deelnemende gemeenten en provincies hebben vierjarenprogramma s ontwikkeld, waarin zij aangeven hoe ze in hun eigen plaats of provincie de deelname aan cultuur willen vergroten. De financiering van het Actieplan Cultuurbereik berust op matching, provincies matchen het bedrag van het Rijk. In totaal werd er door het Rijk 13,8 miljoen besteed aan het Actieplan. De convenantafspraken geven ons zicht op Cultuur en School Meer onderwijs mèt en over cultuur, dat is het doel van het project Cultuur en School van het Ministerie van OCW. Om dit te stimuleren werkt het ministerie samen met gemeenten en provincies, culturele instellingen en onderwijs organisaties. Het Rijk concentreert zich op voorzieningen voor scholen, docenten en leerlingen. De vouchers (cultuurbonnen voor leerlingen) zijn hiervan de belangrijkste. Ook kennisontwikkeling over cultuureducatie en de communicatie behoort tot haar verantwoordelijkheid. De gemeenten en provincies richten zich bij Cultuur en School vooral op het tot stand brengen van een continue en structurele samenwerking tussen culturele instellingen en scholen. Het ministerie van OCW geeft door middel van de regeling Versterking Cultuureducatie in het Primair Onderwijs een extra stimulans aan cultuureducatie in de periode van 2004 tot en met 2008, Scholen ontvangen euro 10,90 per leerling. In het schooljaar 2004/2005 hebben 712 scholen gebruik gemaakt van de subsidieregeling. In het schooljaar 2005/2006 waren dat er De twaalf provincies en 30 gemeenten die samenwerken in het Actieplan Cultuurbereik spelen een rol bij het stimuleren en ondersteunen van scholen bij visievorming en netwerkvorming en zorgen voor voldoende cultuureducatief aanbod. Daarvoor maken zij aanspraak op een bedrag van 1 euro (2004 en 2005) en 1,5 euro ( ) per leerling in het primair onderwijs. Geldstroom BKV Met ingang van 2005 is de Geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving (BKV) losgekoppeld van het Actieplan Cultuurbereik. De afspraken die OCW, IPO en VNG maakten over de inzet van de Geldstroom BKV in de periode zijn vastgelegd in een nieuw beleidskader. In totaal is met de Geldstroom BKV een bedrag van 16,7 miljoen euro gemoeid. De Geldstroom BKV wordt ingezet ter versterking van de sector beeldende kunst en vormgeving. Het accent ligt hierbij op het faciliteren van collectieve voorzieningen en investeringen voor de ontwikkeling van kunstenaars en vormgevers. De steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Maastricht, Arnhem, Enschede en Groningen, Tilburg, Den Bosch, Breda, Leeuwarden en Zwolle en de provincies zijn de rechtstreekse partners van het Rijk bij de Geldstroom BKV. Actieprogramma Ruimte en Cultuur Het Actieprogramma Ruimte en Cultuur bundelt het architectuur- en het Belvederebeleid voor de periode Zeven departementen (OCW, VROM, LNV, V&W, BuZa, EZ en Defensie) werken samen om de culturele ambities in het ruimtelijke beleid te versterken. Met de acties uit het Actieprogramma Ruimte en Cultuur wil het Rijk anderen verleiden om tot een hogere architectonische en cultuurhistorische kwaliteit van stedelijke en landelijke gebieden te komen. De uitvoering en doorwerking van het architectuur- en Belvedèrebeleid krijgt vorm in een aantal gerichte acties. Het gaat onder meer om voorbeeldprojecten (bijvoorbeeld het Nieuwe Rijksmuseum Amsterdam, Routeontwerp van snelwegen, Overdracht defensieterreinen), wettelijk kader (bijvoorbeeld beschermde stads- en dorpsgezicht) en investeringsprogramma s (bijvoorbeeld cultuurimpuls Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing). Belvedere staat voor een respectvolle omgang met cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen. De strategie hierbij is die van behoud door ontwikkeling. Het Belvedere-beleid wordt uitgevoerd namens de bewindslieden van OCW, VROM, LNV en V&W door het projectbureau Belvedere. Het project Belvedere kent sinds 2000 een subsidieregeling; de Regeling projectsubsidies Belvedere. Aan 300 projecten is inmiddels subsidie verstrekt. De subsidieregeling wordt uitgevoerd door het Stimuleringsfonds voor Architectuur. In 2005 verstrekte het fonds voor 1,2 miljoen euro aan projectsubsidie vanuit deze regeling. Het Belevedere-beleid wordt gefinancierd door de ministeries van vrom, ocw, lnv. Uit het actieprogramma Ruimte en Cultuur blijkt dat de ministeries gezamenlijk het Belvedere-

12 beleid in 2005 financieren voor een bedrag van 7,4 miljoen euro. OCW gaf in 2005 in totaal 2,2 miljoen uit aan het Actieprogramma Ruimte en Cultuur. Andere departementen dragen ook bij. Cultuur en ICT In 2006 is de Stimuleringsregeling Digitaliseren met Beleid van kracht geworden. Met deze subsidieregeling wil het ministerie van OCW het digitaliseringsproces duurzaam inbedden in organisatie, beleid en werkprocessen van culturele erfgoedinstellingen. De overheid wil burgers een betere toegang bieden tot cultuur en culturele informatie en daarmee hun deelname aan de informatiemaatschappij en de groei van de kenniseconomie bevorderen. ICT is daarbij een belangrijk hulpmiddel. De afgelopen jaren konden erfgoedinstellingen, bibliotheken en creatieve laboratoria participeren in onderzoeksprogramma s die mogelijk gemaakt zijn door EU-fondsen, het Actieprogramma Elektronische Snelwegen, de Interdepartementale Commissie voor Economische Structuurversterking, werkgroep Kennisinfrastructuur en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. OCW besteedde in 2005 een bedrag van 2,7 miljoen aan Cultuur en ICT. Internationaal Cultuurbeleid (HGIS) De afgelopen jaren hebben de ministeries van Buitenlandse Zaken (BZ) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) een internationaal cultuurbeleid ontwikkeld. Sinds 1997 wordt extra geld uitgetrokken voor internationaal cultuurbeleid uit de middelen van de Homogene Groep voor Internationale Samenwerking (H-GIS). Gemakshalve wordt gesproken van de HGIS- Cultuurmiddelen. Voor het jaar 2005 reserveerde het ministerie van Buitenlandse Zaken het bedrag van 9,7 miljoen euro voor de HGIS-cultuurmiddelen. Het budget is deels bestemd voor eenmalige grootschalige internationale culturele projecten met een looptijd van maximaal drie jaar en een subsidiebehoefte van tenminste euro. Belangrijke aandachtspunten bij de besteding van het budget zijn intensivering van internationale culturele betrekkingen, profilering van de Nederlandse cultuur en samenwerking tussen culturele organisaties in Nederland en het buitenland. Over de besteding van een ander deel beslissen het Fonds voor Amateurkunsten en Podiumkunsten, de Mondriaan Stichting, het Stimuleringsfonds voor Architectuur en het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds. Dit aan de fondsen gedelegeerde deel van de HGIS-Cultuurmiddelen is bestemd voor kleinschalige internationale projecten. OCW Rijksgeldstromen, de regelingen (2005) 22 Cultuur en Economie besteedde in 2005 een bedrag aan 1,3 miljoen euro aan 23 Het programma Cultuur en Economie heeft als doel Internationaal Cultuurbeleid. de economische potentie van cultuur en creativiteit te versterken, door het creatieve vermogen van Nederland Geldstroom per regeling een impuls te geven. Tegelijkertijd wil het programma In nevenstaande tabel staan de bedragen, die in 2005 zorgen voor een groter cultureel bewustzijn in de economische binnen de verschillende regelingen zijn uitgetrokken. In sector. Voor het onderdeel Creative Challenge de daaropvolgende kaart ziet men de verdeling van de Call stelden de bewindslieden geld beschikbaar voor gelden per sector over de provincies. projectvoorstellen, die tot media augustus 2006 ingeleverd konden worden. In het najaar van 2006 werden in het kader van de Creative Challenge Call 39 projecten gehonoreerd voor een bedrag van 3 miljoen euro. In 2005 besteedde het Rijk een bedrag van euro aan Cultuur en Economie. Regelingen Monumentenzorg Archeologie Archieven Bibliotheken Geldstroom BKV (regionale Dynamiek) Actieplan Cultuurbereik (regionale Dynamiek) Versterking Cultuureducatie P.O Cultuur en School Cultuur en ICT Ruimte en cultuur (cultuurimpuls ISV 2) Cultuur en economie Internationaal Cultuurbeleid (HGIS) Totaal Totaal

13 Rijksgeldstromen via regelingen (2005) Bedragen per provincie per sector per inwoner in euro s Totaal regelingen Bedragen per provincie per inwoner in euro s Totaal regelingen Bedragen per provincie per inwoner in percentages (afgerond op hele getallen) Geldstroom beeldende kunst en vormgeving Bibliotheken Cultuureducatie primair onderwijs Monumenten Actieplan Cultuurbereik

14 De rijksgeldstromen bijeen genomen De drie stromen betekenen samen een bijdrage van het Rijk voor cultuur van 656 miljoen in Al bij al is die bijdrage hoger, want er is regelmatig sprake van een eenmalige impuls (bijvoorbeeld op het vlak van het erfgoed of de bibliotheekvernieuwing). Daarnaast hebben we de ambtelijke organisatie buiten ons onderzoek gehouden (daar vallen rijksdiensten als De Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumentenzorg onder). OCW heeft volgens de kamerstukken in miljoen euro uitgegeven aan cultuur. Van de genoemde 656 miljoen kunnen we van ongeveer 539 miljoen bepalen waar in het land die gelden terechtkomen. De overige 117 miljoen is niet naar regio s te verdelen. Veelal omdat het Rijk zijn uitgaven niet zodanig verantwoordt, dat een verdere toedeling mogelijk is, deels omdat het om in internationaal verband te besteden middelen gaat. Dat totale bedrag hebben we weergegeven via een bedrag per inwoner en voorts geven we aan welke percentages dat oplevert. Verdeling van de rijksgeldstroom in 2005 De totale verdeling van de rijksgelden levert opvallend grote verschillen op. In de provincie Noord-Holland (inclusief Amsterdam) besteedt het Rijk verreweg het meeste geld: 90,27 per inwoner. Tweede en derde provincie zijn Zuid Holland en Utrecht op grote afstand van Noord-Holland met respectievelijk 44,38 en 37,24. In Flevoland en Drenthe investeert het Rijk vrijwel niets ( 14,06 en 11,27 per inwoner). Op enkele onderdelen van het beleid hanteert het Rijk een verdeelsleutel (bijvoorbeeld een bedrag per inwoner, zoals bij het Actieplan Cultuurbereik). In dat geval is er wel sprake van een evenwichtiger verdeling. Des te opvallender is het dat in het vervolg van deze publicatie zal blijken dat juist de kleinere provincies een hoog bedrag per inwoner investeren in cultuur en dat de twee Hollanden het laagst scoren. Discrepantie Er is meer onderzoek nodig om precies te kunnen duiden hoe de grote verschillen tot stand komen. In ieder geval kan men vaststellen dat een beleid gericht op cultuurparticipatie een evenwichtiger verdeling dient te vertonen. Is het rijksbeleid puur gericht op kwaliteit dan zal de huidige verdeling ongetwijfeld de juiste zijn. Totaal rijksgeldstromen Bedragen per provincie per inwoner in euro s en in percentages Totaal rijksgeldstromen via cultuurnota, fondsen en regelingen (2005) Provincie Cultuurnota Fondsen Regelingen Totaal Groningen Fryslân Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland (inclusief A dam) Zuid-Holland (inclusief steden) Zeeland Noord-Brabant Limburg Overige fondsen landelijk Overige regelingen landelijk Totaal overig landelijk Totaal

15 Culturele instellingen De provincies zijn geïnteresseerd in het aantal en de spreiding van de culturele instellingen die meerjarige subsidie ontvangen van het Rijk; de culturele instellingen die een meerjarige subsidie ontvangen van het Rijk samen met een provincie en/of met een gemeente; de culturele instellingen die een meerjarige subsidie ontvangen van een provincie, al dan niet samen met een gemeente; Het overzicht daarover staat in de hiernavolgende kaarten. De instellingen zijn uitgesplitst in de vijf al bekende sectoren Beeldende Kunst/Vormgeving en Bouwkunst, Podiumkunsten, Bibliotheken/Media, Amateurkunst/ Cultuureducatie, Erfgoed en Bovensectoraal. De eerder gebruikte onderverdeling komt in de meeste gevallen ook hier terug. Te zien is waar de door Rijk, provincie en/of gemeente Beeldende kunst, vormgeving en bouwkunst Ongeveer 70 instellingen krijgen een meerjarige subsidie van Rijk en/of provincie en gemeente. Het zwaartepunt ligt in Amsterdam. Gezamenlijke financiering door Rijk en provincie en/of gemeente komt afgezien van de drie grote steden niet veel voor. Dat is afhankelijk van de accenten die de partners leggen bij de convenantonderhandelingen. Noord-Brabant en Limburg hebben wel verschillende van deze combinaties en ook in Flevoland, Overijssel, Groningen en Utrecht vind je een voorbeeld. Podiumkunsten Het is al niet meer verrassend dat deze kaart verreweg het grootste aantal instellingen toont. Het Rijk legt een sterk accent op de podiumkunsten en bij de podiumkunsten gaat het dan niet om individuele kunstenaars maar groepen of instellingen. Op deze kaart vindt men 309 instellingen. Bij 261 van hen is het Rijk betrokken 28 gesubsidieerde instellingen gevestigd zijn en welke icoontjes zijn geplaatst in de provincie van vestiging. 29 overheid (-heden) meerjarig bijdragen. Ook hier is de situatie in 2005 genomen. Soms is er sprake van subsidiëring door meer provincies of gemeenten. De plaats van vestiging is bepalend voor de plaatsing op de kaart. We gaan hieronder kort in op de afzonderlijke kaarten. via een meerjarige subsidiëring. In 120 gevallen is een provincie (mede-) subsidiënt en 149 keer doet een gemeente mee. In de drie grote steden gaat het alleen om de combinatie Rijk en gemeente, behalve in enkele gevallen in Amsterdam, waar dan een ook door de provincie Noord-Holland gesubsidieerde instelling gevestigd is. Het Rijk geeft aan 111 podiumkunstinstellingen in Amsterdam een meerjarige subsidie. 81 van hen krijgen louter rijkssubsidie en 30 instellingen krijgen ook subsidie van de provincie (5) of de gemeente (25). Bibliotheken/media In deze sector gaat het om 77 instellingen die onderling sterk van karakter verschillen. De kaart toont ook hier een accent bij Amsterdam. Dat komt vooral omdat de landelijk werkende filmorganisaties in meerderheid in Amsterdam zijn gevestigd. De landelijke instellingen op gebied van letteren verdelen zich over de drie grote steden. Dat de Friese taal een aparte plaats inneemt komt ook op de kaart tot uiting. Dat geldt in mindere mate overigens ook voor Drenthe en Groningen. Het bibliotheekwezen is uiteraard gespreid en heeft een minimum aan centrale organisaties (in Den Haag). Amateurkunst/cultuureducatie Ruim 70 organisaties komen nog op deze kaart voor. Door fusies op landelijk niveau loopt dat aantal enigszins terug. Iedere provincie heeft zijn eigen instellingen, soms verenigd in één grote organisatie, soms meer opgesplitst. Opvallend op dat punt is bijvoorbeeld Noord-Holland dat als enige provincie nog met 7 afzonderlijke ondersteuningsorganisaties voor de cultuureducatie werkt. Het hoge aantal instellingen in Utrecht is te verklaren omdat daar veruit de meeste grote landelijk werkende organisaties op gebied van amateurkunst en cultuureducatie gevestigd zijn. In Amsterdam gaat het om kleinere instellingen. Erfgoed Hier treft men een redelijk evenwichtig gevulde kaart aan. Per onderdeel liggen de accenten nogal verschillend. Zo heeft het Rijk bemoeienis met musea, die vooral te vinden zijn in de Randstad en het centrum van het land: Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Zuid- en Noord- Holland, Gelderland. Daarnaast met een enkel museum in Groningen, Fryslân, Noord-Brabant en Overijssel. Een provincie als Groningen onderhoudt veel kleine musea met een cultuurhistorische waarde. Gelderland heeft naast grote musea ook veel organisaties op het gebied van de regionale geschiedenis. Zeeland heeft aandacht voor alle onderdelen, vooral voor kleine erfgoedorganisaties. Bovensectoraal Een grote groep in deze sector wordt gevormd door internationaal werkende organisaties, die vooral in Amsterdam gevestigd zijn. Verder gaat het om onderzoeksinstellingen, algemene kunstorganisaties, brede ondersteuningsinstellingen en bijzondere organisaties als De Balie, Nexusinstituut en De Vrede van Utrecht. Toelichting op de kaarten Een aantal instellingen ontvangt subsidie van meer dan één provincie. Dat is niet zichtbaar op de kaarten. De Niet op de kaarten Niet op deze kaarten staan de culturele instellingen die alleen maar door een gemeente worden gesubsidieerd. Het gaat uitdrukkelijk om die instellingen waarbij sprake is van een betrokkenheid van het Rijk en/of één of meer provincies.

16 Instellingen beeldende kunst, vormgeving en bouwkunst Amsterdam Groningen 001 Fotografie Noorderlicht 002 Pavlov Medialab 003 Fryslân Kunstenaarscollectief Voorheen de Gemeente Drenthe 004 KIK (Kunst in Kolderveen) 005 Centrum Beeldende Kunst Overijssel 006 Kunstvereniging Diepenheim 007 Perron Safe 009 Kunststichting Borne 010 Het Torentje Almelo 011 Broeikas 012 A 1 as Gelderland 013 Plaatsmaken 014 Fashion at Arnhem 015 Triënnale Landschap 016 Fort Asperen 017 De Olifant 018 Centrum Beeldende Kunst Gelderland Flevoland 019 Museum De Paviljoens 020 Corosia, Centrum Beeldende Kunst Flevoland Utrecht 021 Centrum Beeldende Kunst Utrecht 022 Kunstuitleen 023 Noord-Holland Kunstuitlenen Zeeland 024 Buro BK Vlissingen 025 Stichtng BK Middelburg 026 Galerie van den Berge, Goes 027 Centrum Beeldende Kunst Zeeland Noord-Brabant De Beyerd, Centrum voor beeldende kunst Lokaal 01 Europees Keramisch Werkcentrum Kunstenaarsinitiatiev de Cacaofabriek Mu Art Foundation (De Witte Dame) Nieuwe Brabantse Kunststichting (NBKS) Limburg 034 Jan van Eyck Akademie 035 Museum Het Domein 036 Odapark Amsterdam De Appel Doors of Perception Droog Design Fonds voor Beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst Gate Foundation Materiaalfonds voor Beeldende Kunst en Vormgeving Mediamatic Mondriaan Stichting Premsela Stichting Rijksakademie van Beeldende Kunsten Stichting Ateliers 63 Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) Stichting Montevideo Stichting Submarine Media Trans Artists Trustfonds Rijksakademie Virtueel Platform, Vereniging het W139 Waag Society, Maatschappij voor Oude en Nieuwe Media (MONM) Young Designers & Industry Den Haag 057 Federatie Kunst Uitleen 058 Stroom Haags centrum voor beeldende kunst Rotterdam 059 ArchiNed bv 060 Archiprix 061 Europan Nederland 062 Het Berlage Instituut 063 Nederlands Architectuurinstituut 064 Stichting BONAS 065 Stimuleringsfonds voor Architectuur 066 Nederlands Foto Museum 067 V2-Organisatie 068 Witte de With, center for contemporary art Den Haag 30 Rotterdam 31 Meebetalende overheden R P G Rijk Provincie Gemeente Beeldende kunst en vormgeving Architectuur en stedenbouw

17 Instellingen podiumkunsten Bedragen per provincie per inwoner in euro s Amsterdam Den Haag Meebetalende overheden R P G Dans Rijk Provincie Gemeente Podiumkunsten algemeen Theater Muziek en muziektheater Groningen 001 Noord Nederlandse Dans/ Galili Dance 002 Op Roakeldais, volksdans 003 Stichting Jungle Warriors 004 Noorderslag 005 Prime 006 Stichting Noord Nederlands Orkest 007 Grover Pop 008 Haydn Muziekfestival 009 Peter de Grote Festival 010 De Citadel Jeugdtheater 011 Grand Theatre 012 Noord Nederlands Toneel 013 Noorderzon 014 Jonge Harten Festival 015 De Noorderlingen 016 Theater te Water Fryslân 017 Spanga het Verona van Weststellingwerf 018 Capella Frisia 019 Fryske Toaniel Stifting Tryater 020 Terschellings Oerol Festival 021 Tryater 022 n Meeuw Drenthe 023 Take Root 024 Stichting Peergroup 025 Stichting De Lege Ruimte 026 De Reus, jeugdtheater 027 Axis festival Overijssel 028 Stichting Productiehuis Oost- Nederland 029 Nationale Reisopera 030 Stichting Orkest van het Oosten 031 Valerius ensemble 032 Twentse Mattheus Passion 033 Jeugdtheater Sonnevanck 034 Stichting Theater Gnaffel 035 Tam tam Gelderland Zeeland 036 Introdans 116 Stichting Nieuwe Muziek Zeeland De Ereprijs 117 Zeeuwse poppodia Nationaal Jeugd Orkest 118 Het Zeeuws orkest Gelderse Muziek Zomer 119 Festival Terneuzen, Hulst en Sluis Het Gelders Orkest 120 Stichting Zeeland Nazomer Music Meeting Festivals 207 Paradiso-Melkweg Productiehuis Rotterdam 32 Rotterdam 042 Rhythm of Reason 121 Stichting Het Bedrijf 208 Proma 295 Conny Janssen Danst Stichting Keesen & Co Stichting Theater Adhoc Stichting Theaterwerkplaats Generale Oost Toneelgroep Oostpool Stichting Theatergroep Kwatta Stichting Interart, jeugdtheater Stichting Culturele festivals Gld Flevoland Nieuw Nederlands Net Utrecht Merkx & Dansers Moderne Dans en Beweging/ Springdance Festival Raras Budaya Stichting TamTam productions Utrecht String Quartet Xynix Amsterdam Loeki Stardust Quartet Stichting Iraqi Maqam Ensemble Dutch Jazz Orchestra De Nederlandse Bachvereniging Jazz en Geïmproviseerde Muziek Utrecht Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis Organisatie Oude Muziek RASA Slagwerkfestival The Big Bang Stichting Camerata Trajectina Stichting Rosa Ensemble Stichting Yo! Toonbank Het Filiaal, Jeugdtheatergroep Huis a/d Werf / Festival a/d Werf producties Jongerentheatergroep DOX Stichting De Berenkuil Stichting Festivalbureau Storm Stichting De Paardenkathedraal Utrecht Stichting Growing up in Public Stichting Theatergroep Aluin t Barre Land Stichting Bambie Noord-Holland Amsterdams Kamermuziek centrum De Suite De Helling The Amsterdam Baroque Orchestra & Choir Combattimento Consort Amsterdam Internationaal Orgelfestival Haarlem Opera Trionfo Stichting Egidius Stichting Parkanyi Kwartet Stichting Calefax Cello Octet Conjunto Ibérico Stichting Salon- Dans- en Filmorkest Moer-staal Aurelia Saxofoon Kwartet Stichting Jazz in Motion Stichting Vrije Val Poppodia Jazz en kamermuziekpodia Unieke Zaken De Proeve Stichting Het Speeltheater Stichting Kalebas Produkties Stichting Toneelschuur Producties t.b.v. Rieks Swarte Toneelgroep Het Volk Toneelschuur Producties Stichting Vis à Vis t Muztheater Theaterpodia Zuid-Holland Doelenensemble Stichting Black Straight Music Stichting Jazz & Wereldmuziek Kollektief Stichting De Veenfabriek Popunie Z-H Zuidhollanse poppodia Stichting Theatergroep Max Stichting Studio Peer Stichting ELS Festival Vlissingen Bevrijdingsfestival Noord-Brabant Dansvoorziening/Station Zuid T.r.a.s.h. LaMelis United C De Stilte Josquin des Prez en tijdgenoten (Cappella Pratensis) Muzieklab Brabant Paul van Kemenade Quintet Stichting Bevordering Muziekimprovisatie (SBM) Stichting Alfa Stichting Palinckx BraM Stichting De Wetten van Kepler Stichting The Pigthing Theater Artemis Theaterfestival Boulevard s-hertogenbosch Het Zuidelijk Toneel Productiehuis Brabant Theatergroep Drieons Koning Carlos Festival cement Verkadefabriek Plaza Futura Chassé theater Theater de nieuwe Vorst Limburg Nederlandse Dansdagen Stichting Orlando Festival Festival Musica Sacra Intro Limburgs Symphonie Orkest Opera Zuid Charles Hennen Concours Collegium ad Mosam Studium Chorale WMC Kerkrade Het Vervolg Productiehuis Limburg (vh Het Huis van Bourgondië) Het Laagland Limburg Festival Amsterdam Dansgroep Krisztina de Châtel Danstheater AYA DWA Emio Greco & PC Hans Hof Ensemble Het Internationaal Danstheater Het Nationale Ballet Julidans Stichting A3ana Stichting Date Stichting Henny Jurriëns Stichting ISH Amsterdam Roots Festival Amsterdam Sinfonietta Asko Ensemble Bik Bent Braam Coöperatieve Verening Orkest de Volharding u.a. De Jazzorganisatie De Nederlandse Opera De Oefening de Kunst Donemus (v.h. MuziekGroep Nederland) Dutch Jazz Connection Fonds voor de Scheppende Toonkunst Grote Prijs van Nederland Het Nieuw Ensemble Holland Symfonia Huygens-Fokker Ives Ensemble Jazz Orchestra of the Concertgebouw Jeugdorkest Nederland Koninklijk Concertgebouworkest Koninklijk Instituut voor de Tropen Kulsan Maarten Altena Ensemble Mondriaan Kwartet Muziekgebouw aan t IJ Muziekgezelschap Cappella Amsterdam Nationaal Muziekinstrumenten Fonds Nationaal Pop Instituut Nationaal Vioolconcours Oskar Back Nederlands Jazz Archief Nederlands Kamerkoor Opera Studio Nederland Orkest van de Achttiende Eeuw Samponé Music Productions Sferra Slagwerkgroep Amsterdam Slagwerkgroep Den Haag Stichting Brisk Stichting Brokken Stichting Composers Pool Stichting De kamervraag Stichting De Muziekwerkplaats (Oorproeven) Stichting Fabchannel Stichting Gaudeamus Stichting het Nederlands Blazers Ensemble Stichting Jazz in Amsterdam (Bimhuis) Stichting Jeugdige Oren Stichting Marmoucha Stichting Nederlands Philharmonisch Orkest Stichting Nederlands Vocaal Laboratorium Stichting Nederlandse Strijkkwartet Academie Stichting Paradiso Amsterdam Stichting Schönberg Ensemble Stichting Stroom Studio voor Electro-Instrumentale Muziek Toonkunst-Bibliotheek Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals Vereniging Vrienden van het Lied Wereld Muziektheater Festival Willem Breuker Kollektief Het Nederlands Fluitorkest [NES]theaters Amsterdams Kleinkunst Festival (AKF) Carver Caspar Rapak Cosmic Theater De Amsterdamse School (DasArts) De Nieuw Amsterdam De Theatercompagnie D Electrique Dood Paard Gasthuis, werkplaats & theater Golden Palace Handtheater Het Syndicaat Het Toneel Speelt Het Veem theater Holland Festival Huis aan de Amstel Made in da Shade Mug met de gouden tand Orkater Plotloos Drama Prima Materia Stichting Het Toneelschap B&D Stichting Kassys Stichting Ozu Stichting Poppentheater Kollektief Stichting RAST Nederlands-Turks Theater Atelier Suver Nuver Teatro Munganga Theater Instituut Nederland Theater van de Verbeelding (Dogtroep) Theatergroep Delta Theatergroep Wederzijds Toneelgroep Amsterdam Vakblad voor de Podiumkunst/ De Theatermaker Zep Den Haag Holland Dance Festival Stichting Korzo (CaDance Festival) Stichting Korzo (productiehuis voor de dans) Stichting Nederlands Dans Theater Davina van Wely Vioolconcours Het Residentie Orkest Korzo Muziekproducties Nederlands Muziek Instituut Prosiris Schönberg Kwartet Stichting LOOS Stichting S & L (POW Ensemble) Vioolprijs Iordens-Baronesse Sweerts de Landas Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten Fonds voor Podiumprogrammering en Marketing De Appel, Toneelgroep de Haagse Kunststichting (Het Nationale Toneel) Stichting Alba Stichting Annette Speelt Stichting Stella Den Haag Theater aan het Spui Dance Works Rotterdam Dansateliers Scapino Ballet Rotterdam Stichting Meekers Rotterdams Philharmonisch Orkest Stichting Jazz International Rotterdam Stichting Motel Mozaique Theater Lantaren/Venster Het Onafhankelijk Toneel Het Waterhuis Rotterdamse Schouwburg Productiehuis Theatergroep Bonheur Theaterproduktie Rotterdam (RO Theater) V/h De Bende

18 Instellingen bibliotheken/media Bedragen per provincie per inwoner in euro s Amsterdam Groningen 001 Doe Maar Dicht Maar 002 Locomotief/Pavlov 003 Liga Biblionet 005 Bureau Groninger Taal en Cultuur 006 Stichting Grunneger Toal Fryslân 007 Noorderlijk Film Festival 008 Centrum voor Film in Friesland 009 Bibliotheekservice 010 Fryske Rie 011 Europeesk Bureau Lytse Talen 012 Ons Bilt 013 Stellingwarver Skrieversronte 014 Rie Fryske Beweging Drenthe 015 Provinciale Bibliotheekcentrale 016 Drentse Toal 017 Redactie Roet 018 St. uitgaven Oeze Volk 019 Festival Vrouwenfilms Overijssel 020 Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD) 021 PBAM 022 Stadsarchief en Atheneaumbibliotheek Gelderland 023 Contact Film Cinematheek 024 Europese Stichting Joris Ivens 025 Literatuurfestival De Wintertuin 026 Radboud universiteit 027 Biblioservice Flevoland Samenwerkende bibliotheken Utrecht Holland Animation Film Festival Nederlands Film Festival NIF Nederlands Instituut voor Filmeducatie Mira Media Provinciale Bibliotheek Centrale Utrecht Noord-Holland Probiblio Zuid-Holland Probiblio Zeeland 036 Film by the sea 037 Zeeuwse Bibliotheek 038 Zeeuws Tijdschrift Noord-Brabant Nederlands Instituut voor Animatiefilm Vereniging van Brabantse Filmtheaters Universiteit Tilburg, Brabant Collectie Cubiss Limburg 043 Poëziefestival Landgraaf 044 Bibliotheekhuis Limburg Amsterdam Cinekid Nederland Cinemien Film- en Videodistributie Film in Concert Filmmuseum FORUM for international cofinancing of documentaries Holland Film Promotion International Documentary Filmfestival Amsterdam Maurits Binger Film Instituut Nederlands Fonds voor de Film Skrien Stichting Film Events Stichting Fuurland/De Filmkrant Amsterdam Vluchtstad El Hizjra Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten Fonds voor de Letteren Nederlands Fonds voor Midden en Oost-Europese Boekprojecten Nederlands Literair Produktie- en Vertalingenfonds Schrijvers, School, Samenleving Stichting Lezen Oxford House Het Nederlands Persmuseum Den Haag Koninklijke Bibliotheek Vereniging van Openbare Bibliotheken de Winternachten Dichter aan huis Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum Other World Productions Rotterdam 072 Stichting Filmfestival Rotterdam 073 BulkBoek s Dag van de Literatuur 074 Lezersfeest 075 Passionate 076 Poetry International 077 Hal 4, Digital-playground Den Haag 34 Rotterdam 35 Meebetalende overheden R P G Rijk Provincie Gemeente Film Letteren Bibliotheken Media Taal/letteren

19 Instellingen amateurkunst/cultuureducatie Amsterdam Groningen 001 Kunststation C 002 IVAK 003 Stichting Jonge Harten 004 De Prins van Groningen 005 Koepels Amateurkunst 006 Paradox 007 De Steeg Fryslân 008 It Frysk Amateurteniel 009 Jeugdtheater n Meeuw 010 Keunstwurk Drenthe 011 Kunst en Cultuur Drenthe 012 NSKK 013 Overijssel Kunst en Cultuur Overijssel Gelderland 014 EDU-ART 015 Kunst en Cultuur Gelderland 016 Jeugdtheaterscholen Flevoland 017 Centrum Amateurkunst Flevoland 018 Steunfuncties Kunstzinnige Vorming Utrecht Beeldende Amateurkunst Cultuurnetwerk Nederland De Kunstengilde Landelijk Centrum voor Amateurdans Nederlands Centrum voor Volkscultuur Planet jr. Productions Stichting ZIMIHC Stut, Theater Talens Palet UNISONO (LOAM, NIB, SNK) Vocaal Talent Nederland Kunst Centraal Noord-Holland 031 De Kunst 032 Artiance/SKV Noord-Kennemerland 033 t Platform 034 Fluxus 035 PierK 036 Kreater 037 Gerard Boedijn 038 Triade 039 SWING 040 Stichting Hoorn-Oude Muziek Nu Zuid-Holland 041 Jeugdtheaterhuis 042 Kunstgebouw 043 Nationale Jeugd Blaasorkesten en Ensembles 044 St. Educatieve Orkest Projecten (SEOP) 045 Stichting Koorbegeleidingen Zeeland 046 Scoop 047 Zeeuws Centrum Amateurtoneel 048 Danzee 049 SAKO Zeeland 050 Jeugdtheaterhuis Noord-Brabant 051 Kinderen en Poëzie 052 Cantrum amateurkunst Noord- Brabant 053 Brabants Instituut voor School en Kunst 054 Federatie van Schuttersgilden Limburg 055 Huis voor de Kunsten Limburg 056 WMC Kerkrade Amsterdam Buitenkunst Dans in School Jongerentheater 020 Ricciotti Ensemble School der Poëzie (SdP) Stichting Allaboutus Film Factory Stichting Bekijk t Stichting Don t Hit Mama Stichting Meer Doen met Cultuur, de Kunstbende Stichting Schrijven Theaterwerk NL Den Haag Stichting Prinses Christina Concours Rotterdam 069 Autoped 070 Rotterdams Wijktheater (RWT) 071 Villa Zebra Den Haag 36 Rotterdam 37 Meebetalende overheden R P G Rijk Provincie Gemeente Amateurkunst/ cultuureducatie

20 Instellingen erfgoed Amsterdam Den Haag Groningen 001 Gronings Audio Visueel Archief 002 Libau steunpunt 003 Noordelijk Archeologisch Depot 004 Monumentenwacht 005 De Groninger Molens 006 Groningen Orgelland 007 Oude Groninger Kerken 008 Nationaal Rijtuigmuseum 009 Grafisch Museum 010 Borg Verhildersum 011 Fraeylemaborg 012 Klooster Ter Apel 013 Menkemaborg 014 Folkingestraat Synagoge 015 Museum Stad Appingedam 016 Noordelijk Scheepvaartmuseum 017 Openluchtmuseum Het Hoogeland 018 Veenkoloniaal Museum 019 Groninger Museum 020 Museumhuis Groningen 021 St. Oorlogs- en verzetsmateriaal Fryslân 022 Tresoar 023 De Monumentenwacht 024 De Fryske Mole 025 Alde fryske Tsjerken 026 Frysk Erfskip Evenemint 027 Steunpunt Monumentenzorg 028 Princessehof 029 Scheepvaartmuseum 030 Fries Museum 031 Fries Natuurmuseum 032 Fries Landbouwmuseum 033 Museumfederatie Drenthe 034 Drents Audio Visueel Archief 035 Drents Plateau 036 Monumentenwacht 037 Het Drentse Landschap 038 Drents Hunebedcentrum 039 Drents Museum 040 Federatie Drentse Musea en Oudheidkamers 041 Drentse Historische Vereniging Overijssel 042 Historisch Centrum Overijssel Audiovisueel Archief 043 Het Oversticht Rijksmuseum Twenthe 089 Rijksmuseum Het Zuiderzeemuseum 38 Rotterdam 045 De Fundatie Natura Docet IJsselacademie Monumentenwacht Gelderland Gelders Audio Visueel Archief Stichting Historisch Boerderij- Onderzoek Monumentenwacht Vrienden der Geldersche Kastelen Stichting Museum Slot Loevestein Paleis Het Loo, Nationaal Museum Nederlands Openluchtmuseum Afrika Museum Bijbels Openluchtmuseum Het Nationale Park De Hoge Veluwe/Jachthuis St. Hubertus Kröller-Müller Stichting Gelders Erfgoed Staringinstituut Gelderland Bibnliotheek Tweestromenland Vereniging Gelre Werkgroep Kadastrale Atlas Het Valkhof Flevoland 067 Nieuw Land Erfgoed 068 Mobiele Collectie Nederland 069 Nieuw Land Erfgoed 070 Nieuw Land Erfgoed 071 Nieuw Land Erfgoed Utrecht Archeologische Monumentenwacht Nederland Monumentenwacht Archeologisch depot Utrecht Erfgoedhuis Erfgoedhuis Huis Doorn Museum Catharijneconvent Stichting Geld- en Bankmuseum Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland Centraal Museum Slot Zuylen Kasteel Amerongen Erfgoedhuis Noord-Holland Monumentenwacht Stelling van Amsterdam Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland Stichting Kasteel Radboud Teylers Museum Rijksmuseum Muiderslot Museum Sypesteyn Museaal en Historisch Perspectief Noord-Holland Zuid-Holland Erfgoedhuis Zuid-Holland Erfgoedhuis Zuid-Holland Stichting Nationaal Glasmuseum Museum Boerhaave Naturalis, Nationaal Natuurhistorisch Museum Rijksmuseum van Oudheden Rijksmuseum voor Volkenkunde Erfgoedhuis Zuid-Holland Erfgoedhuis Zuid-Holland Zeeland 103 Stichting Behoud Hoogaars 104 Vereniging DeZeeuwse Molen 105 Het kerkje van Ellesdiek 106 Archeologische Werkgemeenschap 107 Boerderijenstichting Zeeland 108 Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland 109 Zeeuws Museum 110 Stoomtrein Goes-Borsele 111 Terra Maris 112 Bond Heemschut 113 Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland 114 Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland 115 Het werkend Zeeuws Trekpaard Noord-Brabant 116 Monumentenwacht 117 Monumentenhuis 118 Museum Jan Cunen 119 Noordbrabants Museum 120 Natuurmuseum 121 Brabantse Museumstichting 122 Brabantse Regionale Geschiedbeoefening 123 Brabants Heem Limburg Monumentenwacht Steunpunt Archeologie en Monumentenzorg Limburg Huis voor de Kunsten Bonnefantenmuseum Limburgs Museum Industrion Huis voor de Kunsten Bond Heemschut Amsterdam DIVA Stichting Archiefschool Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland Convent van Gemeentelijke Archeologen Nationaal Contact Monumenten Stichting voor de Nederlandse Archeologie Bijbels Museum Hollandsche Schouwburg Joods Historisch Museum Koninklijk Instituut voor de Tropen Museumvereniging Nationale Stichting Nieuwe Kerk Amsterdam Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam Rijksmuseum Amsterdam Six Stichting Van Gogh Museum Den Haag 148 Stichting Centraal Bureau voor Genealogie 149 Vereniging Digitaal Erfgoed Nederland 150 Kastelenstichting Holland en Zeeland 151 Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis 152 Museum de Gevangenpoort 153 Museum van het Boek/Museum Meermanno-Westreenianum 154 Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie Rotterdam 155 Wereldmuseum Rotterdam Meebetalende overheden R P G Rijk Provincie Gemeente Archieven Musea Regionale geschiedenis Monumenten en archeologie