De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen : deelpaper 9

Transcriptie

1 Steunpunt Beleidsrelevant Onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor fiscaliteit De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen : deelpaper 9 Schatting van de OOV- en APB-tarieven 2001 en 2002 (Voorlopige versie: mag niet verspreid worden buiten het steunpunt BOV) (Alle commentaar is welkom bij stijn.goeminne@hogent.be) Spoor Fiscaliteit - Hogeschool Gent Carine Smolders & Stijn Goeminne ABSTRACT Deze paper vormt het sluitstuk van de studie waarin de impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit centraal staat. In deze afsluitende paper worden de OOV- en de APB-tarieven voor de jaren 2001 en 2002 geschat, waaruit kan afgeleid worden welke factoren de hoogte van de tarieven verklaren. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE

2

3 Deelpaper 9 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...3 Lijst van tabellen Inleiding Schatting van de tarieven Algemeen Statistische gegevens van de regressies OOV-tarieven OOV-tarieven APB-tarieven APB-tarieven Regressievergelijkingen Filtering datareeksen Onafhankelijke variabelen Regressievergelijkingen Beschrijving coëfficiënten onafhankelijke variabelen OOV-tarieven APB-tarieven Conclusie Bibliografie Data-informatie Lijst van tabellen TABEL 1 Statistische gegevens lineaire regressie Afhankelijke variabele = OOV-tarief TABEL 2 Statistische gegevens lineaire regressie Afhankelijke variabele = OOV-tarief TABEL 3 Statistische gegevens lineaire regressie Afhankelijke variabele = APB-tarief TABEL 4 Statistische gegevens lineaire regressie Afhankelijke variabele = APB-tarief C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 3

4

5 Deelpaper 9 1. Inleiding Drie probleemstellingen staan centraal in de studie waar deze deelpaper deel van uitmaakt. In een eerste bijdrage werd nagegaan of de recente toename van de lokale fiscale druk ongewoon is. Vervolgens werd onderzocht of de verhoging van de voornaamste lokale belastingen een algemeen verschijnsel betrof of situeerde het zich daarentegen in specifieke types van gemeenten? Tenslotte wordt gezocht naar mogelijke aanleidingen tot de sterke stijging van deze lasten gedurende de periode In deze paper wordt de derde probleemstelling afgewerkt. Aan de hand van lineaire regressie wordt nagegaan welke factoren de lokale belastingtarieven beïnvloeden. Voor zowel het APB-tarief als het OOV-tarief worden de tarieven voor de jaren 2001 en 2002 geschat. Alle variabelen die in eerdere papers werden besproken, werden in de regressie-analyse betrokken. Nagegaan wordt welke van de variabelen determinerend zijn voor de hoogte van de tarieven in 2001 en C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 5

6

7 Deelpaper 9 2. Schatting van de tarieven 2.1 Algemeen Aan de hand van een econometrische schatting wordt nagegaan welke factoren de hoogte van de OOV- en APB-tarieven verklaren. Voor zowel 2001 als 2002 worden lineaire regressievergelijkingen opgesteld. De statistische gegevens met betrekking tot de uitgevoerde schattingen zijn opgenomen in Tabel 1, Tabel 2, Tabel 3 en Tabel 4 vanaf p. 8. Op basis van de gegevens blijkt dat via de gekozen specificatie 72,1% tot 77% van de variantie in het OOV-tarief van respectievelijk 2001 en 2002 verklaard kan worden. De verklaringskracht voor de APB-tarieven ligt lager met 51,2% en 52,3% voor respectievelijk 2001 en De Durbin-Watson coëfficiënten geven aan dat voor geen van de onderzochte jaren en tarieven het risico tot een onaanvaardbare graad van autocorrelatie bestaat. Alle in voorgaande papers besproken variabelen werden in de regressieanalyse meegenomen. Enkel de variabelen die significant zijn tot op het 10%- niveau en op basis van de berekende Tolerance 2 geen multi-collineariteit vertonen, werden in Tabel 1, Tabel 2, Tabel 3 en Tabel 4 vanaf p. 8 opgenomen. 3 1 Bastiaens, De Borger & Vanneste (2001) schatten reeds eerder de gemeentelijke OOV- en APB-tarieven voor de Vlaamse gemeenten. In de schatting van de tarieven voor het jaar 1994 bedroegen de overeenstemmende R²-waarden 36% (OOV) en 25% (APB). Heyndels & Vuchelen (1996) schatten eveneens de gemeentelijke OOV- en APB-tarieven voor 1991, zij het op nationaal niveau. Voor de OOV-tarieven werd een verklaringsgraad van ongeveer 46% behaald, voor de APB-tarieven van ongeveer 16%. 2 De Tolerance-parameter geeft aan in welke mate de variantie van een onafhankelijke variabele niet door een andere onafhankelijke variabele wordt verklaard. Indien de tolerance-waarde van een onafhankelijke variabele daalde onder 0,3 werd de variabele uit de schatting verwijderd. 3 Een bespreking van de significante onafhankelijke variabelen is opgenomen in 2.4 Beschrijving coëfficiënten onafhankelijke variabelen vanaf p. 13. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 7

8 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen 2.2 Statistische gegevens van de regressies OOV-tarieven 2001 TABEL 1 STATISTISCHE GEGEVENS LINEAIRE REGRESSIE AFHANKELIJKE VARIABELE = OOV-TARIEF 2001 Afhankelijke variabele OOV-tarief 2001 R 0,849 R² 0,721 Durbin-Watson 1,787 Df 306 Onafhankelijke variabelen β St.Dev. t Sign. Constante 1.044,780 83,638 12,492 0,001 Aandeel OOV-ontvangsten in totale ontvangsten , ,200 9,058 0,001 Finapsis ,315 30,921 4,247 0,001 Objectief Belastingvermogen ,268 1,183-16,294 0,001 Saldo op de rekening/capita ,338 0,195-1,737 0,083 Aandeel 65+ in totale bevolking , ,316 2,152 0,032 Schulden + 1 jaar/capita , , ,205 0,028 Totale uitgaven/capita ,366 0,068 5,365 0,001 Stad 49,204 27,780 1,771 0,078 Provincie West-Vlaanderen 136,363 30,368 4,490 0,001 Inwonersklasse ,216 50,231 1,836 0, OOV-tarieven 2002 TABEL 2 STATISTISCHE GEGEVENS LINEAIRE REGRESSIE AFHANKELIJKE VARIABELE = OOV-TARIEF 2002 Afhankelijke variabele OOV-tarief 2002 R 0,878 R² 0,770 Durbin-Watson 1,895 Df 292 Onafhankelijke variabelen β St.Dev. t Sign. Constante 679, ,960 5,482 0,001 % aandeel ontvangsten OOV in totale ontvangsten , ,584 6,987 0,001 Werkingssaldo politie/capita ,164 0,385 3,027 0,003 OCMW toelage/capita ,955 0,317 3,012 0,003 APB Tarief ,855 11,897 6,712 0,001 Finapsis ,864 24,670 5,345 0,001 Dividendontvangsten intercommunales/capita ,497 0,265-1,877 0,062 Lange termijnschuld/capita ,102 0,026 3,891 0,001 Objectief Belastingvermogen ,663 1,338-10,961 0,001 Saldo op de rekening/capita ,192 0,110 1,741 0,083 Provincie West-Vlaanderen 266,613 29,651 8,992 0,001 Inwonersklasse ,476 50,021 2,468 0,014 8 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

9 Deelpaper APB-tarieven 2001 TABEL 3 STATISTISCHE GEGEVENS LINEAIRE REGRESSIE AFHANKELIJKE VARIABELE = APB-TARIEF 2001 Afhankelijke variabele APB-tarief 2001 R 0,716 R² 0,512 Durbin-Watson 1,980 Df 298 Onafhankelijke variabelen β St.Dev. t Sign. Constante 6,961 0,319 21,853 0,001 Tarief OOV , , ,894 0,001 Schuld/capita , , ,750 0,006 Objectief Belastingvermogen , , ,744 0,001 Stad 0,177 0,091 1,944 0,053 Provincie West-Vlaanderen -0,475 0,107-4,416 0,001 Dessoy-cluster = 11-0,602 0,281-2,146 0, APB-tarieven 2002 TABEL 4 STATISTISCHE GEGEVENS LINEAIRE REGRESSIE AFHANKELIJKE VARIABELE = APB-TARIEF 2002 Afhankelijke variabele APB-tarief 2002 R 0,723 R² 0,523 Durbin-Watson 1,876 Df 298 Onafhankelijke variabelen β St.Dev. t Sign. Constante 6,857 0,356 19,272 0,001 Tarief OOV , , ,495 0,001 Objectief Belastingvermogen , , ,545 0,001 Totale uitgaven/capita , , ,676 0,095 Totale schuld/capita , , ,640 0,102 Provincie West-Vlaanderen -0,637 0,115-5,554 0,001 Dessoy-cluster = 3 0,273 0,103 2,651 0,008 Dessoy-cluster = 9 0,794 0,239 3,328 0, Regressievergelijkingen Filtering datareeksen Uit de datareeks werden die gemeenten verwijderd waarvoor geldt dat het werkelijke tarief meer dan drie standaardafwijkingen van de het gemiddelde is verwijderd. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 9

10 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Werden verwijderd : OOV 2001 : Anzegem; OOV 2002 : Knokke-Heist, Tielt en Wielsbeke; APB 2001 : Beveren, Herstappe, Hoogstraten, Knokke-Heist, Koksijde, Machelen, Meise, Voeren en Zwijndrecht; APB 2002 : Beveren, Herstappe, Hoogstraten, Knokke-Heist, Koksijde, Meise, Voeren en Zwijndrecht; Onafhankelijke variabelen Voor de onderscheiden jaren werden als onafhankelijke variabelen cijferreeksen gebruikt van verschillende jaren. In de tabellen en formules wordt het jaar waarop de onafhankelijke variabele betrekking heeft vermeld als subscript. Volgende variabelen werden voor minstens één van de regressies opgespoord als significante onafhankelijke variabele : APB = APB-tarief; DES = Dessoy-cluster, cluster waartoe een gemeente behoort volgens de Dessoy-typologie, die gemeenten indeelt op basis van socioeconomische kenmerken, wat we als behoeftenindicator wat betreft de vraag naar publieke dienstverlening hebben aangewend. 12 clusters werden onderscheiden, waarvoor elk een dummy werd ingevoerd. Enkel de dummies voor clusters 3, 9 en 11 bleken minstens één keer significant. Indien de gemeente tot een bepaalde cluster behoort, wordt de overeenstemmende dummy met 1 gevalideerd. De overige Dessoy-dummies blijven 0; DIVINT /C = Dividendontvangsten uit intercommunales, uitgedrukt per capita; FIN = De Finapsis, een percentage dat aangeeft of een gemeente structureel in evenwicht is. Een percentage tussen 0 en 100% geeft aan dat een gemeente een gezond financieel evenwicht kent. Een negatief percentage of een percentage hoger dan 100% duidt op een onevenwichtige situatie; 10 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

11 Deelpaper 9 INW /65 = Aandeel 65-plussers in de gemeentelijke populatie, het aantal inwoners ouder dan 65 jaar uitgedrukt als procentueel deel van de gemeentelijke bevolking; INWKL = Inwonersklasse. Voor elke klasse werd een dummy ingevoerd. D INWKL= werd ingevoerd als dummy voor gemeenten met 0 tot inwoners. Voor gemeenten met dit inwonersaantal wordt de dummy gevalideerd met waarde 1, voor gemeenten met meer inwoners is de waarde 0. LTS /C = Lange termijnschuld, dit is de uitstaande schuld op meer dan 1 jaar, uitgedrukt per capita; OBV = Objectief Belastingvermogen, een indicator van de aangegeven inkomsten van de inwoners en weerspiegelt het vermogen van een gemeente om via de APB en de OOV inkomsten te verwerven. Het OBV is een maatstaf van de fiscale draagkracht van de gemeente en vat in één cijfer de opbrengst van 1% APB en van 100 OOV, uitgedrukt in euro 4 ; OCMW /C = Bijdrage van de gemeenten in het OCMW-tekort, uitgedrukt per capita; OOV = OOV-tarief; OOV /ONT = Procentueel aandeel van de ontvangsten uit OOV in de totale ontvangsten; PROV = Provincie. Voor elke provincie werd een dummy ingevoerd. D PROV=WVL duidt aan dat de gemeente gelegen is in de provincie West- Vlaanderen. Voor West-Vlaamse gemeenten wordt de dummy gevalideerd met waarde 1, voor gemeenten uit de overige provincies is de waarde 0. SALDO /C = Het saldo op de gemeentelijke rekeningen, berekend als de ontvangsten verminderd met de uitgaven, uitgedrukt per capita; SCHULD /C = Totale uitstaande schuld, uitgedrukt per capita; STAD = Stad of gemeente, ingevoerd als dummy D STAD. Indien een gemeente de titel stad draagt, dan wordt de variabele 1. Voor de overige gemeenten, blijft de variabele 0; UIT /C = De totale uitgaven, uitgedrukt per capita; 4 MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP, 2000, 89. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 11

12 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen WS /C = Werkingssaldo politie per capita, berekend als de gewone uitgaven, verminderd met de gewone ontvangsten op functionele code 330, uitgedrukt per capita; Regressievergelijkingen OOV 2001 = 1.044, ,448 * OOV /ONT ,315 * FIN ,268 * OBV ,338 * SALDO /C , * LTS /C ,366 * UIT /C ,713 * INW / ,204 * D STAD + 136,363 * D PROV=WVL + 92,216 * D INWKL= OOV 2002 = 679, ,088 * OOV /ONT ,164 * WS /C ,955 * OCMW /C ,855 * APB ,864 * FIN ,497 * DIVINT /C ,102 * LTS /C ,663 * OBV ,192 * SALDO /C ,613 * D PROV=WVL + 123,476 * D INWKL= APB 2001 = 6, , * OOV , * SCHULD /C , ,268 * OBV ,177 * D STAD - 0,475 * D PROV=WVL - 0,602 * D DES=11 APB 2002 = 6, , * OOV , * OBV , * UIT /C , * SCHULD /C ,475 * D PROV=WVL - 0,602 * D DES=11 12 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

13 2.4 Beschrijving coëfficiënten onafhankelijke variabelen Deelpaper 9 In dit onderdeel worden de determinerende onafhankelijke variabelen uit de gevonden regressies besproken in het kader van de gevonden coëfficiënten OOV-tarieven Van de variantie in OOV-tarieven verklaren we via de gekozen specificatie respectievelijk 72% in 2001 en 77% in Beide schattingen hebben vijf verklarende variabelen gemeenschappelijk : de afhankelijkheid van de OOVontvangsten, de finapsiswaarde in 2000, een variabele die de schuldpositie indiceert en dummies voor de provincie West-Vlaanderen en voor de kleinste gemeenten in de populatie (< inwoners). Het OOV-tarief van 2001 blijkt beïnvloed door volgende factoren: Het saldo op de rekening per hoofd van de bevolking in 2000 : Hoe hoger het saldo, hoe lager de OOV-tarieven; een stijging van het saldo met 10 euro resulteert in een daling van het OOV-tarief met 3,38 opcentiemen; De afhankelijkheid van de OOV-ontvangsten in 2000 : Hogere tarieven komen voor in gemeenten die sterker afhankelijk zijn van de OOVontvangsten; De omvang van de bevolking : In gemeenten die minder dan inwoners tellen, verhoogt de constante term met 92 opcentiemen tot opcentiemen; De finapsis : Gemeenten met een finapsiswaarde boven 100%, blijken een hoger OOV-tarief op te leggen aan de eigenaars in 2001.Een stijging van de finapsis van 100% naar 101% resulteert in een verhoging van het tarief met 131 opcentiemen; De provinciale ligging : West-Vlaamse gemeenten kennen hogere OOV-tarieven in 2001; de constante stijgt in deze gemeenten met 136,363 opcentiemen; Het objectief belastingvermogen : Fiscaal armere gemeenten kennen hogere OOV-tarieven in 2001; een stijging van het OBV met 1 euro resulteert in een daling van het tarief met 19 opcentiemen; C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 13

14 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen De status van stad : Gemeenten die de titel van stad dragen, kennen hogere OOV-tarieven dan overige gemeenten; Het relatieve belang van oudere inwoners in de bevolking : Wanneer het percentage 65+ in de bevolking toeneemt met 1% dan stijgt het tarief OOV met 995 opcentiemen; De schuldpositie van een gemeente : Toenemende schulden resulteren in hogere OOV-tarieven; De totale uitgaven per capita : Gemeenten met hogere bestedingen per inwoner kennen hogere OOV-tarieven. De t-waarden wijzen uit dat voornamelijk volgende variabelen een belangrijke impact hebben op de OOV-tarieven : Het objectief belastingvermogen; De afhankelijkheid van de OOV-ontvangsten; De totale uitgaven per capita; De provinciale ligging : West-Vlaanderen; De finapsis. Het OOV-tarief van 2002 blijkt beïnvloed door volgende factoren : De afhankelijkheid van de OOV-ontvangsten in 2000 : Hogere tarieven komen voor in gemeenten die sterker afhankelijk zijn van de OOVontvangsten; in vergelijking met 2001 daalt de coëfficiënt van naar 1.632; De omvang van de bevolking : In gemeenten die minder dan inwoners tellen, verhoogt de constante term met 123 opcentiemen; de impact van deze variabele is hoger dan in 2001; De finapsis : Gemeenten met een finapsiswaarde boven 100%, blijken een hoger OOV-tarief op te leggen aan de eigenaars in Een stijging van de finapsis met 1% resulteert in een verhoging van het tarief met 132 opcentiemen. De impact van deze variabele blijft vergelijkbaar met wat werd gevonden voor de tarieven van 2001 De provinciale ligging : West-Vlaamse gemeenten kenden hogere OOV-tarieven in 2001; de impact van deze variabele is quasi tweemaal zo groot als deze opgenomen in de schatting van het OOV-tarief 2001 (b=266 opcentiemen in 2002 versus 136 opcentiemen in 2001) 14 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

15 Deelpaper 9 De schuldpositie van een gemeente : Toenemende schulden resulteren ook in 2002 in hogere OOV-tarieven; Het werkingssaldo van de politie per capita 2001 : Hoe groter het werkingssaldo, of dus de bijdrage van de gemeente aan de politiezone, hoe hoger het OOV-tarief. Het tarief stijgt gemiddeld met 11,64 opcentiemen bij een toename van het werkingssaldo van 10 euro; De OCMW-toelage per capita in 2001 : In gemeenten waar de OCMWtoelage hoger ligt, blijkt het OOV-tarief eveneens hoger; Het APB-tarief : Hogere OOV-tarieven worden vastgesteld in gemeenten die eveneens hogere APB-tarieven hanteren; De dividenden uit intercommunales per capita in 2001 : Hoe groter het belang van de dividenden uit intercommunales, hoe lager de OOVtarieven; De t-waarden wijzen uit dat vnl. volgende variabelen een belangrijke impact hebben op de OOV-tarieven : De provinciale ligging : West-Vlaanderen; De afhankelijkheid van de OOV-ontvangsten; Het APB-tarief; De finapsis APB-tarieven Het APB-tarief van 2001 en 2002 blijken beïnvloed te worden door vier gemeenschappelijke factoren : de provinciale ligging, de schuld per capita, het tarief van de OOV en het objectief belastingvermogen. De volgende set van factoren verklaarde 51,2% van de variantie in het APBtarief van 2001 : De provinciale ligging: West-Vlaamse gemeenten kenden lagere APBtarieven in 2001; de constante waarde die 6,96% bedraagt, verlaagt met 0,475 % in West-Vlaamse gemeenten; De schuldpositie van een gemeente : Toenemende schulden per inwoner resulteren in 2001 in hogere APB-tarieven; de impact van deze variabele is echter eerder beperkt; C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 15

16 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Het OOV-tarief : Hogere APB-tarieven worden vastgesteld in gemeenten die eveneens hogere OOV-tarieven hanteren; een stijging van het OOV-tarief met 100 opcentiemen resulteert in een stijging van het APB-tarief van 0,11%; Het objectief belastingvermogen : Hoe groter de fiscale draagkracht, hoe lager het APB-tarief. Een stijging van het OBV met 10 euro gaat gepaard met een daling van het APB-tarief van 0,346%. De socio-demografische kenmerken : Gemeenten die tot de cluster 11 (kustgemeenten) behoren hanteren lagere APB-tarieven; De status van stad : Gemeenten die de titel van stad dragen kennen hogere APB-tarieven dan overige gemeenten; in steden wordt de constante term verhoogd met 0,177% tot 7,138%; De t-waarden wijzen uit dat voornamelijk volgende variabelen een belangrijke impact hebben op de APB-tarieven in 2001 : Het objectief belastingsvermogen; het OOV-tarief; De provinciale ligging : West-Vlaanderen. De volgende set van factoren verklaarde 52,3% van de variantie in het APBtarief van 2002 : De provinciale ligging : West-Vlaamse gemeenten kenden ook in 2002 lagere APB-tarieven;de constante waarde die 6,857% bedraagt, verlaagt met 0,637% in West-Vlaamse gemeenten; De schuldpositie van een gemeente : Toenemende schulden per inwoner resulteren in 2002 in hogere APB-tarieven; de impact van deze variabele is echter eerder beperkt; de variabele is slechts significant op 10,2%; Het OOV-tarief : Hogere APB-tarieven worden in 2002 eveneens vastgesteld in gemeenten die hogere OOV-tarieven hanteren; een stijging van het OOV-tarief met 100 opcentiemen resulteert in een stijging van het APB-tarief van 0,14%; Het objectief belastingvermogen : Hoe groter de fiscale draagkracht, hoe lager het APB-tarief. Een stijging van het OBV met 10 euro gaat gepaard met een daling van het APB-tarief van 0,312% 16 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

17 Deelpaper 9 De socio-demografische kenmerken : Gemeenten die tot de cluster 3 5 behoren hanteren hogere APB-tarieven; dit geldt eveneens voor de gemeenten uit cluster 9 6 ; De totale uitgaven per inwoner in 2001 : In gemeenten met hogere uitgaven per inwoner liggen de APB-tarieven lager; de impact van deze variabele is evenwel erg klein; de variabele is slechts significant op 0,09-niveau; De t-waarden wijzen uit dat vnl. volgende variabelen een belangrijke impact hebben op de APB-tarieven in 2002: Het objectief belastingsvermogen; De provinciale ligging : West-Vlaanderen; Het OOV-tarief. 5 Hoewel ze op enkele uitzonderingen na geen uitgesproken stedelijk karakter vertonen, worden kleine steden met een bevolkingsaantal dat varieert van ongeveer tot opgenomen in cluster 3. Opvallend is de aanwezigheid van zowel industriële als tertiaire economische activiteiten, wat een vrij grote aantrekkingskracht uitoefent in hun rol van tewerkstellingscentrum. De demografische evolutie in deze gemeenten vertoont vrij grote contrasten, zodat deze factor niet relevant is voor deze cluster. Opnieuw ligt het gemiddelde inkomen van de bevolking onder het gemiddelde van het Vlaamse Gewest. 6 Een aantal centrumsteden, met name Aalst, Genk, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout werden samengebracht in cluster 9. Deze steden onderscheiden zich door een hoge graad van verstedelijking, economische activiteit en aantrekkingskracht-externaliteiten. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 17

18

19 Deelpaper 9 3. Conclusie In voorliggende paper werden de tarieven van de twee voornaamste belastingen geschat in 2001 en Een hele reeks variabelen werden meegenomen als potentieel verklarende variabelen in deze cross-sectie analyse. In eerste instantie betrof het hier een aantal indicatoren van de lokale behoeften, zoals het percentage jongeren, 65+-ers, leefloontrekkers of het door de gemeente bij te passen saldo van het OCMW, maar ook de totale uitgaven per capita. Hogere niveaus van lokale behoeften werden verwacht hogere lokale tarieven van de twee voornaamste belastingen te induceren. In tweede instantie werd gecontroleerd of de financiële conditie van een gemeente impact heeft op de tarieven. In dit verband werden naast het objectief belastingvermogen ook het saldo op de gemeentelijke rekening, de finapsiswaarde of de schuld op meer dan 1 jaar per inwoner in de regressievergelijking opgenomen. Hoe gezonder de financiële conditie van de gemeente en hoe groter de fiscale draagkracht, hoe lager de verwachte OOVen APB-tarieven. Een derde reeks van variabelen had betrekking op de financieringsmix : het aandeel van de dividenden (globaal of enkel uit intercommunales) in de totale ontvangsten of de dividendontvangsten per capita, maar ook de afhankelijkheid van specifieke belastingontvangsten werden in de schatting ingebracht. Verwacht werd dat een grotere afhankelijkheid van de belasting in kwestie zou samengaan met hogere tarieven. Hoe groter echter het belang van andere financieringskanalen (zoals de dividenden), hoe lager de verwachte tarieven. Een vierde cluster van variabelen kunnen we omschrijven als toestandsvariabelen, die de gemeenten zelf niet of nauwelijks kunnen manipuleren. We denken hier aan de provinciale ligging, de Dessoy-cluster waartoe een gemeente behoort, de bevolkingsomvang van de gemeente, de bevolkingsdichtheid, de bevolkingsevolutie en de status van stad. Voor deze variabelen ligt het niet voor de hand ex ante te voorspellen wat de richting van het verband zal zijn. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 19

20 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Tenslotte werden indicatoren van de bestudeerde bovenbestuurlijke ontwikkelingen die de gemeentelijke ontvangsten en hun tarieven potentieel zouden kunnen beïnvloeden in de analyse geïntegreerd. Concreet werd het zogenaamde werkingssaldo inzake politie per capita opgenomen om de impact van de politiehervorming op te sporen. In tweede instantie namen we het aandeel van de dividenden uit intercommunales in de totale ontvangsten mee of vervingen we deze variabele door deze dividendontvangsten per inwoner. Beide variabelen werden opgenomen om de gevoeligheid van de gemeente voor de liberalisering van de energiemarkt te capteren. Gezien het belang van het karakter van de intercommunale in de univariate analyses, werd ook een dummyvariabele geconstrueerd om aan te geven of de betrokken gemeente deel uitmaakte van een zuivere, dan wel van een gemengde intercommunale. Derde bovenbestuurlijke ontwikkeling die we in de schattingen wilden laten reflecteren, betrof de hervorming Reynders. Hoewel de belangrijkste wijzigingen inzake de primaire grondslag en het federale tarief slechts te verwachten zijn voor latere aanslagjaren, namen we de procentuele wijziging van de secundaire grondslag van de APB-rechten tussen 2002 en 2003 op in de regressie-vergelijkingen van 2002 om de eerste effecten van de hervorming op de tarieven op te sporen. Voor deze bovenlokale ontwikkelingen werd verwacht dat de corresponderende variabelen op positieve wijze zouden samenhangen met de tarieven. De OLS-specificaties van het OOV-tarief in 2001 en 2002, die gecontroleerd werden op autocorrelatie en multicollineariteit, hebben een verklaringskracht van respectievelijk 72% en 77%. In beide schattingen blijken de afhankelijkheid van de OOV-ontvangsten, de finapsis, de schuldpositie, het inwonersaantal en de provinciale ligging verklarende variabelen. In 2001 verhoogt de R² verder door het saldo op de gemeentelijke rekening, het objectief belastingvermogen, de totale uitgaven per capita en de omvang van de leeftijdsgroep 65+. Tenslotte blijkt ook de titel stad een onderscheidend kenmerk te vormen. De hiervoor genoemde variabelen hebben allen het verwachte teken en zijn significant op 10%-niveau. Voor 2002 vullen volgende variabelen de eerder genoemde reeks van vijf variabelen aan : het werkingssaldo van de politie per capita, de OCMW toelage per capita, het APB-tarief en de dividenden uit intercommunales per inwoner. Terwijl de eerste twee variabelen het OOV-tarief doen stijgen, blijkt 20 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

21 Deelpaper 9 het belang van de dividendontvangsten een negatieve impact te hebben op het tarief. Deze laatste bevinding wijst er alvast op dat gemeenten met belangrijke dividendinkomsten in 2002 niet via het OOV-tarief geanticipeerd hebben op de te verwachten inkomstendaling tengevolge de liberalisering van de energiemarkten. Had dit wel het geval geweest dan had deze variabele een positief teken gehad. De relatie hier tussen het OOV-tarief en de dividendinkomsten kan verklaard worden vanuit de logica dat dividendinkomsten ook het karakter van substituut kunnen aannemen ten aanzien van fiscale inkomsten. Vermelden we tenslotte nog dat de secundaire grondslagverschuivingen van de APB-rechten geen impact hadden op het tarief van Gemeenten lijken dus niet geanticipeerd te hebben op deze fundamentele wijziging van de financieringsmix. De APB-specificaties blijken minder goed te passen op de data; slechts respectievelijk 51,2% (2001) en 52,3% (2002) van de variantie in APBtarieven blijken verklaard te worden door de gekozen mix van variabelen. Dit is op zich niet zo verbazingwekkend; eerdere schattingen van de APB-tarieven (zie ondermeer Heyndels & Vuchelen of Bastiaens, De Borger & Vanneste) getuigen van nog lagere R²-waarden. De schattingen voor de twee jaren hebben volgende vier determinanten gemeenschappelijk : de provinciale ligging, de schuld per capita, het tarief van de OOV en het objectief belastingvermogen. De APB-tarieven liggen lager in West-Vlaanderen, maar hoger in gemeenten met grotere schuldposities, met hogere OOV-tarieven en met een lagere fiscale draagkracht. In 2001 werd dit rijtje van variabelen nog aangevuld met twee verklarende dummy-variabelen. Enerzijds bleken gemeenten die de status van stad ontvingen hogere APB-tarieven te kennen dan andere gemeenten. Tenslotte blijken kustgemeenten daarentegen de constante term, zijnde het gemiddeld APB-tarief voor deze populatie, naar beneden te halen. In 2002 wordt de beste fit bereikt indien aan de vier eerder genoemde gemeenschappelijke variabelen nog de totale uitgaven per inwoner worden toegevoegd en verder dummies voor twee Dessoy-clusters opgenomen worden. Het verband tussen de totale uitgaven per inwoner en het APB-tarief blijkt negatief, wat enigszins verbazend is. De impact van deze variabele is echter verwaarloosbaar. Gemeenten uit de Dessoy-clusters 3 en 9 hanteren hogere APB-tarieven in vergelijking met andere clusters. De grootste C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 21

22 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen verklaringskracht gaat uit van het objectief belastingsvermogen, de provinciale status en het OOV-tarief. We kunnen dus stellen dat de tarieven interdependent zijn en verder sterk bepaald worden door de fiscale draagkracht van de gemeenten; ook de financieringsmix blijkt in de diverse specificaties van belang. Verder is het opmerkelijk dat zowel voor de OOV (in positieve zin) als voor de APB (in negatieve zin) de situering in de provincie West-Vlaanderen betekenisvol is. Ten aanzien van de bovenbestuurlijke ontwikkelingen moeten we constateren dat deze drie variabelen zeer weinig betekenis hebben voor de verklaring van de verschillen in tarieven tussen de gemeenten, indien de diverse determinanten tegelijkertijd in de analyse worden opgenomen. Gedeeltelijk zal dit te wijten zijn aan het feit dat de toekomstige effecten van de drie hervormingen op het ogenblik dat de tarieven 2001 en 2002 bepaald werden, nog niet duidelijk ingeschat konden worden. De hervorming Reynders inzake de personenbelasting zou immers pas haar eerste impact tonen op de APBrechten van De liberalisering van de energiemarkten is eveneens pas een feit sinds juli 2003, maar de facto zijn de veranderingen door particulieren van leveranciers nog steeds erg miniem. De impact van deze bovenbestuurlijke ontwikkelingen zal allicht pas tijdens de volgende aanslagjaren ten volle tot uiting komen. Verder is het niet omdat de tarieven 2001 en 2002 weinig impact ondervonden van deze ontwikkelingen dat deze hervormingen de lokale financiën niet onder druk gezet hebben. 22 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

23 Deelpaper 9 4. Bibliografie Bastiaens, E., De Borger, B. & Vanneste, J., 2001, "Expenditure and taxation effects of local public debt and unconditional grants : evidence from Flemish municipalities", in : Cahiers Economiques de Bruxelles, 171(3), Heyndels, B. & Vuchelen, J., 1996, "Tax Mimicking in de Belgische gemeenten", in : Tijdschrift voor Economie en Management, C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 23

24

25 Deelpaper 9 5. Data-informatie Data Reeks Bron OOV-tarieven Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten APB-tarieven Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Uitgaven politie Ontvangsten politie Tekort OCMW Aantal inwoners Objectief Belastingvermogen Indeling van de gemeenten volgens de Dessoy-typologie Totale ontvangsten Totale uitgaven Aantal inwoners ouder dan 65 jaar Finapsiswaarde Ontvangsten uit OOV Ontvangsten uit APB Ontvangsten uit dividenden intercommunales Totale schuld Lange termijnschuld FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Ecodata C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 25