De bedrijfsrevisor, partner van de ondernemingen. in moeilijke tijden. De bedrijfsrevisor, in moeilijke tijden. Ondernemen

Transcriptie

1 De bedrijfsrevisor, partner van de ondernemingen in moeilijke tijden Ondernemen 2009 De bedrijfsrevisor, partner van de ondernemingen in moeilijke tijden Inge SAEYS

2 Overzicht I. De taak van de bedrijfsrevisor II. Hoe beïnvloedt de crisis de taak van de commissaris III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden I. De taak van de bedrijfsrevisor 1. Wettelijke permanente opdrachten - Wettelijke controle van de jaarrekening - Ondernemingsraad 2. Wettelijke niet-permanente opdrachten 3. Contractuele opdrachten Maatschappelijk en economisch verkeer

3 1. Wettelijke opdrachten Wettelijke controle van de (geconsolideerde) jaarrekening: - Monopolie van attestering van de (geconsolideerde) jaarrekening in België = verslag waarin het getrouw beeld van het vermogen en van de financiële positie van de onderneming wordt geattesteerd Vrijwaring van de kwaliteit van de financiële verslaggeving - Onafhankelijk en onpartijdig deskundige benoemd door de Belgische wetgever 1. Wettelijke opdrachten Ondernemingsraad - Certificering van de getrouwheid en de volledigheid van de aan de ondernemingsraad meegedeelde economische en financiële informatie - Analyse en verklaring van de economische en financiële informatie

4 De bedrijfsrevisor Bevoorrechte partner van alle actoren van het bedrijfsleven: - Ondernemingen - Openbare en private instellingen, non-profitsector - Ongeveer entiteiten onderworpen aan de revisorale controle in België Toegevoegde waarde van de bedrijfsrevisor Verhoogt het vertrouwen van derden en van de stakeholders in de gecontroleerde entiteit: - Bedrijfsleiders en leiding - Werknemers en vakbonden - Aandeelhouders en bankiers - Leveranciers en klanten - Overheid (Staatskas, Sociale Zekerheid, enz.) Positieve impact op: - De financiële positie van de onderneming - De algemene economie - Het openbaar belang

5 2. Wettelijke niet-permanente opdrachten Wettelijke niet-permanente opdrachten - Inbreng in natura en quasi-inbreng - Fusies en splitsingen - Omzetting - Wijziging van het doel van de vennootschap - Wijziging van de rechtsvorm - Vereffening van een vennootschap - Enz. 2. Wettelijke niet-permanente opdrachten Voorbeeld 1 Inbreng in natura aangaande een kapitaalverhoging (art. 313 W. Venn.) - Controle van de waarderingsmethoden - Controle van de redenen - Beoordeling van de waarde van de door de partijen gemaakte keuze - Nagaan of de inbreng in natura niet overgewaardeerd is -De gebruikelijke transacties -De ondervonden moeilijkheden -En opgelet - De bedrijfsrevisor kan zelf niet overgaan tot een waardebepaling van een inbreng in natura of van een afgestaan goed

6 2. Wettelijke niet-permanente opdrachten Voorbeeld 2 Vereffening van een vennootschap (art. 181 W.Venn.) Rapport over de door het bestuursorgaan opgestelde staat van activa en passiva Nagaan of deze staat op volledige, getrouwe en correcte wijze de positie van de vennootschap weergeeft Nagaan of deze staat aan de aandeelhouders en aan de vereffenaar een reëel beeld geeft van het netto actief in het kader van de realisatiewaarde 3. Contractuele opdrachten Due diligence (onderzoek van financiële informatie acquisities / investering) Opdrachten m.b.t. de waardering van vennootschappen Herstructureringen Gerechtelijke onderzoek Adviesverstrekking aan ondernemingen inzake vennootschapsrecht, boekhoudrecht of fiscaal recht, in alle onafhankelijkheid

7 3. Contractuele opdrachten Analyse van de toestand : wat wordt in rekening genomen: Betrouwbare financiële cijfers Organisatie van de onderneming (bv. interne controle) Welk potentieel? Welke mogelijkheden tot herstructurering Kapitaalverhoging Fusie Rol van de bedrijfsrevisor: vennootschapsrechtelijke aspecten en niet enkel financiële aspecten 3. Contractuele opdrachten Rapportering: is afhankelijk van de wensen van de klant Samenvatten van problemen Uitgebreid rapport / aanbevelingen

8 4. Deontologie Deontologie van de bedrijfsrevisor - Naleven van deontologische code - In alle onafhankelijkheid - Gehouden aan het beroepsgeheim - Aanvaardt opdracht enkel indien hij over nodige bekwaamheid beschikt - Is onderworpen aan een regelmatige kwaliteitscontrole en permanente vorming = Bijkomende waarborgen aan de opdrachtgever en alle belanghebbenden Overzicht I. De taak van de bedrijfsrevisor II. Hoe beïnvloedt de crisis de taak van de commissaris III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden

9 II. Hoe beïnvloedt de crisis de taak van de commissaris Doel : de belangrijkste attentiepunten in het licht van de financiële en economische crisis aan te duiden, welke van belang zijn in het kader van de uitoefening van het mandaat van commissaris. Structuur A. Verantwoordelijkheden van de commissaris in het kader van ondernemingen in moeilijkheden B. Specifieke boekhoudkundige aandachtspunten 17 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Controle van de (geconsolideerde) jaarrekening Aan de hand van een gepast werkprogramma een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat er geen afwijkingen van materieel belang zijn; Opdracht van algemeen belang ten behoeve van stakeholders; Opdracht dusdanig organiseren om binnen redelijke termijn in kennis gesteld te worden van gebeurtenissen die belangrijk zijn voor de uitoefening van de opdracht: Art. 137 W. Venn.: halfjaarlijkse staat; Art. 143 W. Venn.: tijdig bekomen van ontwerp van jaarrekening (één maand voor AV); Indien nodig contact opnemen met entiteit teneinde kennis te nemen van financiële en economische positie. 18

10 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Rol van de commissaris in geval van discontinuïteit Waarschuwingsprocedure (art. 138 W. Venn.) Melding aan bestuursorgaan dat moet beraadslagen omtrent te nemen maatregelen; Indien na één maand onvoldoende zekerheid kan de commissaris zijn vaststellingen mededelen aan de Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel. Alarmbelprocedure (Art. 332, 431, 633 en 657 W. Venn.) Het netto-actief gedaald is tot minder dan de helft of tot minder dan een vierde van het maatschappelijk kapitaal. bestuursorgaan inlichten, in voorkomend geval zelf algemene vergadering bijeenroepen. Art. 144, 8 : melding door commissaris in tweede deel verslag 19 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Rol van de commissaris in geval van discontinuïteit Algemene controlenormen Toelichtende paragraaf i.g.v. redenen voorhanden om de aandacht te vestigen op een betekenisvol probleem inzake bedrijfscontinuïteit; I.g.v. ongepaste verantwoording in jaarverslag en/of onvoldoende geloofwaardigheid van de herstelmogelijkheden impact op zijn oordeel over het getrouwe beeld Aanbeveling Controle van een vennootschap in moeilijkheden Aanwijzingen van financiële aard: financiële structuur en rendabiliteit, problemen om beschikbaarheid financieringsmiddelen te verzekeren, andere aanwijzingen van financiële aard; Aanwijzingen van operationele aard; Andere aanwijzingen. Verplichting gepastheid werkprogramma na te gaan in het licht van geïdentificeerde risico s en belang van evolutie van nabij op te volgen. 20

11 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris 21 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Voorkomen van fraude en onwettige handelingen Algemene controlenormen: de commissaris dient rekening te houden met de mogelijkheden van fraude; Aanbeveling Fraude en onwettige handelingen ; Aanbeveling Controlerisico, waarbij de huidige economische context een impact zou kunnen hebben op het frauderisico, en in het bijzonder wat betreft het uitstellen van verliezen en verhogen van opbrengsten. 22

12 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Voornaamste risico s en onzekerheden vermeld in het jaarverslag Verplichting voor de vennootschappen: beschrijving over de voornaamste risico s en onzekerheden waarmee de vennootschap geconfronteerd wordt; Verplichting van de commissaris: het jaarverslag vereiste inlichtingen bevat en in overeenstemming is met de jaarrekening: Norm controle van het jaarverslag over de (geconsolideerde) jaarrekening: indien het jaarverslag niet op expliciete en specifieke wijze de voornaamste risico s en onzekerheden vermeldt waarmede de entiteit wordt geconfronteerd, of niet stelt dat voorname risico s en onzekerheden niet werden onderkend, dient de commissaris dit in het tweede deel van het verslag te vermelden. Hiertoe is evenwel geen wettelijk referentiestelsel vastgesteld. 23 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Verplichting tot bekomen van bevestigingsbrief Norm Bevestiging van de leiding van de entiteit : schriftelijke bevestiging : Verantwoordelijkheid en opzet interne controle; Afwezigheid niet-gecorrigeerde afwijkingen van materieel belang; Inschatting van risico van afwijking van materieel belang; Afwezigheid (vermoede) fraude; Gevallen niet-naleven wet- en regelgeving; Redelijkheid van alle belangrijke veronderstellingen met betrekking tot waarderingen tegen reële waarde en toelichtingen daarop; Geschiktheid en consistentie in toepassing waarderingsregels bij het bepalen van de reële waarde; Volgens art 96 (of 119) mede te delen informatie. Het niet bekomen van een bevestigingsbrief beperking in de uitvoering van de controle voorbehoud in het verslag van de commissaris of een onthoudende verklaring. Belang bevestigingen inzake reële waarde 24

13 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Gebeurtenissen na balansdatum Verplichting van de vennootschappen : het jaarverslag omvat eveneens belangrijke gebeurtenissen die zich na het einde van het boekjaar hebben voorgedaan Norm controle van het jaarverslag over de (geconsolideerde) jaarrekening : indien het jaarverslag geen melding maakt van belangrijke gebeurtenissen na balansdatum, de commissaris dit in het tweede deel van het verslag dient te vermelden. Hiertoe is evenwel geen wettelijk referentiestelsel vastgesteld. Art. 33 KB 30 januari 2001: rekening houden met alle voorzienbare risico s, mogelijke verliezen en ontwaardingen, ontstaan tijdens het boekjaar of tijdens voorgaande boekjaren 25 A. Verantwoordelijkheden van de commissaris Verslag aan het auditcomité Verplichting van de commissaris (in de PIE s): verslag uitbrengen over belangrijke zaken die bij de uitoefening van zijn wettelijke controle van de jaarrekening aan het licht zijn gekomen, en meer bepaald over ernstige tekortkomingen in de interne controle (art. 526bis, 5) 26

14 B. Boekhoudkundige aspecten Aandachtspunten vanuit boekhoudkundig oogpunt en in het licht van de huidige financiële crisis. De problematiek beperkt zicht niet tot de waardering van financiële instrumenten Geen exhaustieve opsomming, gezien de specifieke aard van de problematiek. Specifieke sectoren (verzekeringen, beleggingsondernemingen, enz.) worden niet behandeld Belgische boekhoudwetgeving: cf. art. 28 KB 30 januari B. Boekhoudkundige aspecten (Vervolg) Belgische boekhoudwetgeving: cf. art. 28 KB 30 januari 2001: Indien de vennootschap besluit haar bedrijf stop te zetten of indien er niet meer kan van worden uitgegaan dat de vennootschap haar bedrijf zal voortzetten aanpassing van de waarderingsregels en in het bijzonder: Aanvullende afschrijvingen of waardeverminderingen op vaste en vlottende activa teneinde boekwaarde terug te brengen tot vermoedelijke realisatiewaarde; Volledig afschrijven oprichtingskosten; Aanleggen voorziening voor de kosten verbonden aan de beëindiging van de werkzaamheden, inzonderheid voor de aan het personeel uit te keren vergoedingen. 28

15 B. Boekhoudkundige aspecten Belangrijkste aandachtspunten in de boekhoudkundige context kunnen zijn: 1. Bepaling van de financiële positie en van de liquiditeit 2. Waardevermindering van aandelen, participaties 3. Beleggingen Gestructureerde producten In contract besloten derivaten 4. Waardeverminderingen van activa op korte en lange termijn : bv. handelsvorderingen 5. Waardevermindering voorraden Overschot van voorraden in vergelijking met de verwachte normale consumptie, hetgeen bijkomende waardeverminderingen en het niet kapitaliseren van kosten van niet gebruikte productiecapaciteit vereist. Het toepassen van het begrip normale capaciteit dat moet worden gebruikt om vaste productiekosten toe te wijzen aan beschikbare voorraden per einde van het boekjaar vraagt om een zorgvuldige herevaluatie wanneer productievolumes op significante wijze verminderd zijn. 29 B. Boekhoudkundige aspecten Belangrijkste aandachtspunten in de boekhoudkundige context kunnen zijn: 6. Herclassificatie van leningen en schuldvorderingen 7. Het niet meer in de boekhouding opnemen Overdrachten van schuldvorderingen 8. Covenanten en schulden 9. Voorzieningen op lange termijn : ontmanteling, herstelling, enz. 10. Sociale verplichtingen met inbegrip van het naleven van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen met betrekking tot pensioenfonds 11. Voorzieningen (buiten balans) in het kader van sale- en leaseback-operaties (uit het verleden) of van gelijksoortige constructies 12. Openbaarmaking van financiële informatie 30

16 Overzicht I. De taak van de bedrijfsrevisor II. Hoe beïnvloedt de crisis de taak van de commissaris III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden 1. Opmaken van de juiste financiële informatie om gepaste conclusies te trekken 2. Aandacht aan waarderingsregels, jaarrekening, jaarverslag 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank 32

17 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank - Financieel plan : bezinning over de toekomst - Financieel plan volgens het Wetboek van Vennootschappen - Voorstelling van de onderneming - Investeringsbudget - Exploitatiebudget - Previsionele balansen - Vermogensstromentabel - Thesaurieplanning - Break-even analyse 33 III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden 1. Opmaken van de juiste financiële informatie om gepaste conclusies te trekken 2. Aandacht aan waarderingsregels, jaarrekening, jaarverslag 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank 4. Gezonde financiële structuur 34

18 4. Gezonde financiële structuur 10 aanbevelingen 10 waarschuwingen DOEN 1. Naast kredieten bij financiële instellingen, alternatieve financieringsbronnen in aanmerking nemen (investeringsmaatschappijen, participatiefondsen, enz.); 2. Het financieel evenwicht tussen behoeften en bronnen uit de exploitatie onder controle houden; 3. Een positief rendement nastreven, want dit is tenslotte altijd een vereiste voor goede financiële structuur op lange termijn; 4. Anticiperen op wijzigingen in netto-bedrijfskapitaalbehoefte ingevolge groei, overnames, verminderde activiteit; 5. De evolutie van het netto-bedrijfskapitaal (bijkomend eigen vermogen, kredieten, investeringen) afstemmen op evolutie nettobedrijfskapitaalbehoefte; Gezonde financiële structuur 10 aanbevelingen 10 waarschuwingen DOEN 6. Met regelmaat gebruik maken van een gedetailleerde kasplanning; 7. Bij de oprichting een uitgebreid en volledig financieel plan opstellen; 8. Lange termijn investeringen financieren met lange termijn middelen, zoals lange termijn kredieten of eigen inbreng; 9. Bij een aanzienlijk voorraadniveau, lange productie- en/of leveringstermijnen is het van belang kas- en financieringsplanning op te stellen met behulp van het orderboek; 10.Aflossingstermijnen van kredieten dienen afgestemd te worden op verwachte cash-flow en op economische levensduur gefinancierde investeringen; 36

19 4. Gezonde financiële structuur 10 aanbevelingen 10 waarschuwingen VERMIJDEN 1. Onvoldoende startkapitaal voorzien bij de oprichting, zodat geen extra veiligheidsbuffer wordt ingebouwd; 2. De voordelen van gebruik van het vreemd vermogen uit het oog verliezen (financiële hefboom, lage rente, inflatievoordeel); 3. Het voorraadniveau onnodig laten aanzwellen en de rotatie van de voorraad laten vertragen; 4. Een verwaarloosde opvolging van het debiteuren- en crediteurenbeheer; 5. De investeringen niet beperken tot de meest noodzakelijke en investeringen zonder nut voor de beroepsuitoefening uitvoeren; Gezonde financiële structuur 10 aanbevelingen 10 waarschuwingen VERMIJDEN 6. Netto-bedrijfskapitaal enkel afwegen ten opzichte van geplande investeringen, zonder rekening te houden met de financiering van de exploitatiecyclus; 7. Bij het opstellen van financiële planning geen rekening houden met tijdelijke en seizoens-effecten; 8. Geen gebruik maken van alle mogelijke steun van de overheid in het kader van investeren en financieren met eigen middelen (kapitaalsubsidies, investeringsreserve, notionele intrestaftrek,..) of met vreemd vermogen (rentesubsidies); 9. Regelmatig gebruik van korte termijn financieringen met hoge kostprijs (zoals kaskredieten), zonder dit gebruik te beperken tot de noodsituaties, zodat het aanwenden van dergelijke kredietvormen structureel wordt; 10. Gebrek aan duidelijke afspraken inzake vorderingen en schulden met betrokken partijen. Wat zijn de vervaldagen, tegen welke intrest wordt geleend, kan het krediet verlengd worden? 38

20 III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden 1. Opmaken van de juiste financiële informatie om gepaste conclusies te trekken 2. Aandacht aan waarderingsregels, jaarrekening, jaarverslag 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank 4. Gezonde financiële structuur 5. Kostprijsberekening 39 III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden 1. Opmaken van de juiste financiële informatie om gepaste conclusies te trekken 2. Aandacht aan waarderingsregels, jaarrekening, jaarverslag 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank 4. Gezonde financiële structuur 5. Kostprijsberekening 6. Fraude interne controle administratieve organisatie 40

21 6. Interne controle administratieve organisatie - Opzetten en opvolgen van financiële controlesystemen - Optimaliseren van interne beheerssystemen 41 III. Wat kan de bedrijfsrevisor doen voor een ondernemer in moeilijke tijden 1. Opmaken van de juiste financiële informatie om gepaste conclusies te trekken 2. Aandacht aan waarderingsregels, jaarrekening, jaarverslag 3. Financiële vooruitzichten investeringsplan budget - dossier bank 4. Gezonde financiële structuur 5. Kostprijsberekening 6. Fraude interne controle administratieve organisatie 7. Reorganisaties en aspecten van het vennootschapsrecht 42

22 7. Reorganisaties en vennootschapsrecht - Herstructureringen - Overnemen en overlaten van bedrijven - Familiale opvolging - Reorganisaties op groepsniveau 43 Instituut van de Bedrijfsrevisoren Contact Instituut van de Bedrijfsrevisoren Arenbergstraat Brussel Tel.: 02/ Fax: 02/ info@ibr-ire.be