Verslag Aftrap Studentenwelzijn

Transcriptie

1 Verslag Aftrap Studentenwelzijn Expertisecentrum handicap + studie Den Haag, 17 september 2018 Ik geef kleur aan studentenwelzijn Deelnemers krijgen bij binnenkomst een gekleurde badge en gaan aan een van de vijf grote tafels zitten. Enigszins twijfelachtig, want moet ik nu bij dezelfde kleur kaart als mijn badge gaan zitten? Op de tafels liggen namelijk gekleurde kaarten waarop staat Ik geef kleur aan studentenwelzijn. Ook staan vijf ambities op de kaarten waar iedereen deze middag mee aan de slag gaat. De eerste handjes worden geschud en al snel vinden goede gesprekken plaats. Voorin zit Suus. Zij zit klaar om te tekenen, tussendoor zal zij haar cartoons presenteren. Feite Hofman heet welkom Feite Hofman, directeur directie Hoger Onderwijs en Studiefinanciering, trapt af. Hij heet alle deelnemers van harte welkom. Waarom heet deze middag de Aftrap Studentenwelzijn? Dit is toch niet voor het eerst dat we aandacht hebben voor dit onderwerp? Hij schetst kort wat de start is geweest die uiteindelijk heeft geleid tot deze aftrap. Begin 2017 werd er in de Tweede Kamer een motie aangenomen over toegankelijkheid van psychische hulp aan studenten. Minister Ingrid van Engelshoven heeft, vlak na haar aantreden, de VSNU en VH, de studentenbonden LSVb en ISO en Expertisecentrum handicap + studie bij elkaar geroepen. In dat overleg heeft zij besloten een 1/9

2 werkgroep Studentenwelzijn in te stellen om te komen tot een gezamenlijke ambitie voor studenten die extra ondersteuning nodig hebben. En die reikt verder dan studenten met psychische klachten. Ook studenten met mantelzorgtaken, jonge ouders en zwangere studenten, studenten in gendertransitie en studenten met een functiebeperking hebben de aandacht in de Gezamenlijke Ambitie. Het gaat dus over een heel brede groep studenten. De gezamenlijke ambitie wordt in oktober gepresenteerd. Vanmiddag gaan we wel al met elkaar in gesprek over vijf ambities waar de partijen allemaal achter staan. Dat is niet niks! Ik ben er trots op dat we met alle partijen de schouders er onder gaan zetten. Expertisecentrum handicap + studie breidt haar werkgebied en rol uit, en is nu het aanspreekpunt voor het thema studentenwelzijn in de brede zin van het woord. De spin in het web dus. Wij hebben het volste vertrouwen in hun inzet en betrokkenheid. Deze aftrap is dan ook de eerste activiteit om organisaties en expertise bij elkaar te brengen. Marian de Groot over de aanleiding en de opdracht Marian de Groot, directeur Expertisecentrum handicap + studie, licht toe wat de aanleiding is voor deze aftrap en hoe de opdracht aan handicap + studie eruit ziet. In zoveel bronnen en media is aandacht voor studentenwelzijn. Van studenten wordt tegenwoordig ontzettend veel verwacht. Je moet succesvol zijn. Je moet iets naast je studie doen. Je moet jezelf zijn. Je moet sportief zijn. Je moet gezond leven. Je moet voor je eigen financiën zorgen. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving merkt op dat verschijnselen die te maken hebben met een bepaalde levensfase haast automatisch worden geduid als een individueel probleem, en dat de oplossing vervolgens bij een zorgprofessional wordt gezocht. Dit lost echter de achterliggende maatschappelijke oorzaken niet 2/9

3 op. De raad pleit ervoor de problemen die ontstaan bij levensfase gerelateerde knelpunten te erkennen als maatschappelijke problemen en deze problemen ook op het maatschappelijk niveau te adresseren. Uit het onderzoek van Jolien Dopmeijer komen alarmerende cijfers naar boven. Zo heeft bijvoorbeeld 62% van de studenten vaak last van prestatiedruk, 1 op de 4 studenten geeft aan burn-outachtige klachten te hebben. Samen met Rob Bovens en Rutger Kappe heeft Jolien Dopmeijer het initiatief genomen tot een actieplan Studentenwelzijn, dat er mede tot geleid heeft dat wij hier nu zitten. Een groot probleem is ook de toename van suïcide onder jongeren. Het blijft moeilijk om hier met elkaar over in gesprek te zijn, vanwaar de campagne Hey, het is oké van VWS. Dit alles laat zien dat er heel veen aandacht is en heel veel aandacht nodig is. Een paar resultaten nog uit het Jaarrapport studeren met een beperking: toename studenten met psychische aandoeningen (eetstoornis, psychisch probleem/aandoening); studenten met psychische aandoeningen en ADHD zijn minst tevreden over hun onderwijsinstelling; met name onvrede over voorlichting en intake en begeleiding en over aanpassingen in onderwijs en examinering; bij wo-masters ook ontevredenheid met betrekking tot kennis van docenten. De Groot gaat verder over de opdracht van handicap + studie. We hebben al jaren de opdracht hogescholen en universiteiten te ondersteunen als het gaat om studeren met een beperking. Omdat studentenwelzijn om een bredere groep studenten gaat is ons gevraagd ook deze bredere groep mee te nemen. We hebben het dan over studenten met een extra ondersteuningsvraag door belemmeringen als gevolg van een functiebeperking, chronische ziekte of psychische klachten, zwangerschap en jong ouderschap, behandeling i.v.m. gendertransitie en bijzondere familieomstandigheden, zoals mantelzorg. We zien dat de knelpunten die deze studenten ervaren vaak overeenkomen. Vanuit deze knelpunten is de gezamenlijke ambitie, nu nog in concept, beschreven. We hopen dat er op korte termijn een definitieve klap op wordt gegeven. Wij gaan graag met de vijf beschreven ambities aan de slag. 3/9

4 Bente van Oort over het belang en de noodzaak Ik ben hier vandaag vanuit twee rollen. Ten eerste als voorzitter van het Jongerenpanel Zorg én Perspectief van Fonds NutsOhra, dat zich inzet voor jongeren met een chronische aandoening. Mijn tweede rol is dat ik ook student ben in het hoger onderwijs en onder de categorie val studenten met een functiebeperking. Ik ben chronisch ziek. Vanaf mijn 11 e heb ik last van ontstekingen, pijn en ben ik chronisch vermoeid. Mijn middelbare schoolperiode ging met vallen en opstaan en ik werd mede door een ontzettend betrokken zorgcoördinator klaargestoomd voor het hoger onderwijs. Nu in 2018 volg ik een leuke studie, heb ik een leuke baan, sta midden in het leven. Maar tegelijkertijd ben ik momenteel progressief ziek. De kans op verbetering is onzeker dan wel klein. De waarheid is: ik ben bang. Maar toch wil ik gaan voor die toekomst, die iedereen heeft. Dus ik studeer. Bente legt uit dat nu ze progressief ziek is het studeren toch een stuk moeilijker gaat dan toen haar ziekte redelijk stabiel was. Door mijn ziekte moet ik regelmatig naar het ziekenhuis en kan ik met spoed worden opgenomen. Waar ik hoopte op steun van de universiteit en op zoek was naar antwoorden werd ik al snel gewezen op aanwezigheidsplicht. Deadlines die gehaald moesten worden en uitzonderingen op regelingen waar ik dan nét niet helemaal in paste. Ze laat aan het voorbeeld van aanwezigheidsplicht in een werkgroep zien waar zij tegenaan loopt: Mijn ziekenhuisafspraken zijn nu eenmaal even verplicht voor mij, dan wel noodzakelijk. Ik mis nu drie werkgroepen en dat is een probleem, want je mag er maar twee missen. Ik weet nu dus al dat ik twee vakken van mijn minor niet ga halen en mijn minor dus niet kan afmaken. Dus ik vroeg mijn studiecoördinator om hulp. Het antwoord was aan verplichtingen moet je voldoen. Misschien kun je uitwijken naar volgend jaar? in de hoop dat mijn gezondheid dan wel stabiel is. Ik begrijp echt dat aanwezigheid van belang is. En ik zou zo graag aan die vraag willen voldoen. Maar waarheid is dat ik mijn ziekte moeilijk kan verplichten ziek te worden buiten werkgroeptijden. De vraag is dus wat kan ik wel doen. En daarom sta ik nu hier. Om deze drempels aan u te vertellen. En samen in gesprek te gaan hoe we dit kunnen oplossen. Ik sta hier dan ook niet alleen voor mezelf, dit is niet alleen míjn verhaal. In mijn rol als voorzitter van het jongerenpanel spreek 4/9

5 ik veel jongeren die tegen hetzelfde aanlopen. Flexibiliteit in de opleiding wordt wel geboden aan topsporters. Zij kunnen een apart programma volgen zodat zij aandacht kunnen besteden aan hun sport. Toen ik vroeg of dat ook mogelijk was voor studenten als ik, kreeg ik te horen dat dat niet mogelijk was, omdat dat dan ook voor bijvoorbeeld de mantelzorger of de studerende moeder moet gebeuren. En straks ook nog voor studenten die maatschappelijk betrokken zijn etc. En hier ligt naar mijn idee precies het probleem. Dat flexibiliteit voor studenten wel mogelijk is wordt wel bewezen wanneer je een topsporter bent. Maar studenten die deze flexibiliteit kneiterhard nodig hebben omdat zij soms in situaties terecht komen waarvoor zij niet hebben gekozen en niets aan kunnen doen worden nog nauwelijks gezien. Zij worden niet gezien als studenten die een topprestatie leveren door én te studeren, maar ook een ziekte te managen, te overwinnen. We praten over deze studenten, nog te weinig met hen. Ik roep u op juist met hen in gesprek te gaan. Alleen mét studenten kunnen we komen tot een passende oplossing. Voldoende ondersteuning, flexibiliteit, kennis, begrip, veerkracht. Dát maakt wel het verschil. En wat er dan precies nodig is kunt u het beste aan de student zelf vragen. Dus ga met deze studenten in gesprek. Die elke dag een topprestatie leveren. En vindt samen oplossingen die informatie, flexibiliteit en ondersteuning kan bieden. De vijf ambities Aan iedere tafel bespreken de deelnemers één van de vijf ambities: 1. Aandacht voor inclusief hoger onderwijs studieklimaat 2. Volledige, laagdrempelige informatievoorziening 3. Intensivering financiële ondersteuning 4. Instellingspecifieke organisatie 5. Continue aandacht voor bekwaamheid Er wordt gesproken over wat de ambitie inhoudt, hoe we deze waar kunnen maken, wie daarbij betrokken zijn en wat we vooral niet moeten vergeten. Hieronder een uitwerking van wat er per tafel is opgeschreven. 1. Aandacht voor inclusief hoger onderwijs studieklimaat Niet alleen studenten met problematiek! Gaat om alle studenten; preventie! Psychische kwetsbaarheid is voor/van iedereen. Dát is inclusief. Aandacht gaat snel naar specifieke doelgroep. Richting normaliseren. In ogenschouw nemen (wat in de ambitie staat) is te ruim geformuleerd. Beter is iedere instelling eigen ambities laten uitwerken. En SAMEN met studenten uitdragen dat het van belang is. Meer maatwerk. Omdraaien, vraag aan studenten: Hoe kun je wél? (maar: probleem wordt dan al snel bij de studenten gelegd). Binnen het mogelijke is nauwelijks iets onmogelijk Wat zijn ervaringen elders? Kijk ook eens naar de arbeidsmarkt/buitenland. De weg loskoppelen van wat je bereikt. 5/9

6 Aandacht voor welzijn ook al vóór de start van de studie. Maatwerk. Dat zie je al bij het ontwikkelen van curricula (blended learning etc.) Universal Design for learning Topsportbeleid vertalen/uitbreiden Onderwijskundigen naar laten kijken Studieklimaat Vertrouwen en ruimte geven aan studenten Ook zelfstandigheid ontwikkelen Openheid / veiligheid Instellingen focus toevoegen. Netwerk studentenwelzijn oprichten moeten docenten, onderzoekers, studenten in. OCW stimuleren of voorschrijven dat Bijvoorbeeld kwaliteitsafspraken: één van de thema s is studentenwelzijn. Aanhaken bij bestaande afspraken. Welzijn inbouwen in curriculum. SLB er meer deskundigheid. Wie? H+s Eigenlijk iedereen, maar dan nog meer mét onderwijs samen. Beleid van instellingen heeft invloed op geldende normen. Deze worden als vanzelf ook hoog gehouden door studenten. Openheid bieden = openheid ontvangen Meer SAMEN, meer BINDING Start al bij introductie 2. Volledige, laagdrempelige informatievoorziening Bijzondere (persoonlijke) omstandigheden i.p.v. alle hokjes afspraken op papier, zodat opvolging mogelijk is. Inzet op alle lagen van de organisatie en opleiding (ook examencommissies). Waar heeft student recht op en wat kan (studieadviseur) er? Wat is er mogelijk en binnen welke kaders? o verwachtingsmanagement 6/9

7 o duidelijk & realistisch beeld van wat je kunt betekenen. Aanspreekpunt. Toon van de informatie & vorm waarin het zichtbaar wordt. Het gaat over vindbaarheid & zichtbaarheid. Voorlichting aan aspirant-studenten m.n. studenten uit het buitenland verwachtingsmanagement m.b.t. regels in Nederland. Vragen aan student: hoe gaat het met je? ga in gesprek! Het gaat over overmacht en topsport is dan niet hetzelfde als overmacht? In studielink verwijzen naar de website. International offices informatie in relatie tot land van afkomst. Pre week voorafgaand aan collegejaar hoe werkt het op de universiteit? Wie? Docent aan het begin van een college Studieadviseur Iedereen die niet met studenten te maken heeft. Iedereen loopt tegen grenzen aan. Kernwoorden: Betrokkenheid. Vindbaarheid. Persoonlijk. Aandacht. 3. Intensivering financiële ondersteuning Intensivering van 2 miljoen euro t.b.v. het profileringsfonds, zoals aangekondigd in het regeerakkoord. De mogelijkheden (hogeschool, universiteit, DUO, gemeente, externe fondsen) zijn onvoldoende bekend. Regie individuele studietoeslag niet via gemeente maar via DUO coördinatie. Regie vanuit 1e lijn die doorverwijst naar decaan of SLB-er. Op de website heldere verwijzing naar financiële mogelijkheden en regelingen voor studenten. Wie? Decanen (als sleutelfunctionaris) kennis over Gemeenten individuele studieoverleg (gemeente waar de student ingeschreven staat) SZW DUO Behandelaren: GGZ, (studenten)arts Financiën zou een randverschijnsel moeten zijn 7/9

8 Werk (als het kan) is ook een optie! 4. Instelling specifieke organisatie Vluchtelingen studenten Internationale studenten Verwachtingenmanagement Verzekeringen geen DUO geen arbeidscontract Suïcide onder internationale studenten Alleen studenten met specifieke diagnose!? Wachtlijsten gezondheidszorg Niet kunnen verwijzen probleem neemt toe voor HO Hoe ver gaat de zorgplicht? Informatievoorziening! Zorg wegnemen over financiën Sociale kaart Samenwerking verbeteren Onderwijs versus zorg Hoe gezond klimaat voor meeste studenten? Mbt BSA Seksueel ongewenst gedrag Studentenleven en rol instelling daarbinnen Werkdruk personeel in relatie tot studentenzorg Overgang MBO/VO HO Introductieperiode Ism studenten! Vormgeven voorlichting Preventie als aandachtsgebied binnen HO Alle medewerkers, docenten hebben rol: Zachte landing Rol studieverenigingen Verbinding creëren Voorbeeld HBO Meer persoonlijke begeleiding, POP Rol tutoren o Zij signaleren goed Professionaliseren o Geven goede voorlichting Inclusiviteit: Middelengebruik! Verslaving Ook LHBT meenemen Ervaringsdeskundigheid Inbedding / verankering Caring universities; E-health Studenten helpen studenten (vergelijk aanpak ECHO) 8/9

9 5. Continue aandacht voor bekwaamheid Monitoring gedegen kennisbasis Kennisdeling intern en extern Korte lijnen doorverwijzen Attitude & onderkenning probleem Student mede aanzet. Visie op begeleidingsmodel Maak het bespreekbaar, themabijeenkomst Gepast trainingsaanbod: student, docent, begeleider Heldere communicatielijnen (doorverwijzen) Facilitering (financieel) Persoonlijke aandacht Vluchtelingen studenten Internationale studenten Wie? Strategisch, tactisch en operationeel niveau met gepaste middelen en taal Norm studiebegeleider Studieverenigingen? Studentmentoren/ buddy s Continue = continue commitment van de organisatie. Handicap + studie: o uitwisselen voorbeelden cijfers. o Good practices o Trainingsaanbod o Bewustzijn creëren Afsluiting Er wordt kort teruggekoppeld wat er aan de tafels besproken is. Steeds met een metafoor die (de inhoud van) het gesprek symboliseert. Als afsluiting laten de deelnemers nog eens écht zien dat zij kleur geven aan studentenwelzijn door hun gekleurde kaart in de lucht te houden. Een mooie groep van diverse en kleurrijke organisaties bij elkaar die gezamenlijke ambities gaan nastreven. 9/9