Zwembad, setting voor gezondheidspromotie

Transcriptie

1 Zwembad, setting voor gezondheidspromotie Drs. Jeroen Meganck Prof. Jan Seghers Prof. Jeroen Scheerder Management by walking around ( t is goed in eigen bad te kijken ) Gezondheidspromotie volgens WHO... is het proces dat mensen toelaat meer controle uit te oefenen over hun gezondheid en deze te verbeteren (WHO, 1986)... een allesomvattend sociaal en politiek proces [...] actie gericht op verandering van sociale, economische en omgevingscondities om hun impact op publieke en individuele gezondheid te verlichten. [...] Participatie is essentieel [...] (WHO, 1998) Jakarta Declaration Een allesomvattende aanpak van gezondheidspromotie is het meest effectief Vooral settings geven praktische mogelijkheden om allesomvattende strategieën te implementeren (WHO, 1997) 1

2 Settings voor gezondheid SBHP wereldwijd Plaats of sociale context waarin mensen zich bezig houden met hun dagelijkse activiteiten en waarin factoren uit de omgeving, de organisatie en het individu interageren om zo gezondheid en welzijn te beïnvloeden (WHO, 1998) ( - accessed 11/09/2011) Sportsector: sportinfrastructuur & sportclubs Heeft de sportsector interesse in gezondheidspromotie? Wat gebeurt er al binnen de sportsector? Welke barrières zijn er? Zijn er suggesties voor verbetering? Twee invalshoeken Twee invalshoeken 1. Sportinfrastructuur als omgeving voor sportclub als setting 1. Sportinfrastructuur als omgeving voor sportclub als setting 2. Sportinfrastructuur als setting 2. Sportinfrastructuur als setting 2

3 Fysieke activiteit Evenwichtige voeding Overgewicht en obesitas Eetstoornis Tabak Alcohol Drugs Mentale gezondheid Safe sex / veilig vrijen Kanker (borst, teelbal...) Preventieve vaccinaties Valpreventie senioren EHBO Tandhygiëne Misbruik, geweld en kindermishandeling 11/06/2013 Onderzoek FABER Pilootstudie Jonkers (2012) Onderzoek Jeuris & Overloop (2013) o In overleg met ISB vzw Onderzoeksopzet Online vragenlijst Oproep via sportdiensten & nieuwsbrief ISB Gemeentelijke sportinfrastructuren o Zwembaden 14 o Sporthallen 63 o MFSC met zwembad 11 o MFSC zonder zwembad 14 Selectie van voorlopige resultaten!! Beleid Attitude & Barrières Is er een gezondheidsbeleid (GB)? o Geen GB 68% o Wel GB, niet expliciet uitgeschreven 17% o GB in voorbereiding 9% o Uitgeschreven GB 2% Onvoldoende financiële middelen voor GP Onvoldoende kennis personeel rond GP Overheid stimuleert aandacht naar GP Gebruikers als vragende partij GP als prioriteit voor de SI Goede plek voor initiatieven voor AGH Goede plek voor initiatieven voor SGH Profileren als gezonde SI Bijdragen tot gezondheid van de bevolking Aandacht voor GP binnen SI 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal niet akkoord Niet akkoord Neutraal Eerder wel akkoord Helemaal akkoord Algemene gezondheid: % infrastructuren dat geen acties doet rond Misbruik, geweld en kindermishandeling Tandhygiëne 48,2 89, Algemene gezondheid: % infrastructuren per thema & per type actie Sensibiliserend materiaal EHBO Valpreventie senioren 25,9 55, Educatief materiaal Preventieve vaccinaties Kanker (borst, teelbal...) Safe sex / veilig vrijen Mentale gezondheid 75,3 64,7 81,2 74, infosessies door sportdienst opleiding voor clubverantw. Drugs 52,9 15 Alcohol Tabak 38, opleiding personeel Eetstoornis Overgewicht en obesitas 63,5 82,4 0 voordeeltarief externe organisaties Evenwichtige voeding Fysieke activiteit 21,2 48,2 overige acties

4 Gezond sporten Blessurepreventie Blessurebehandeling Hygiëne Sportdrank & -voeding Voedingssupplementen Niet sporten bij ziekte/ blessure Warming up / cooling down Veilig sporten Doping Fair play Seksuele integriteit (bv. privacy, veiligheid...) Rechten van het kind in de sport Respect voor diversiteit 11/06/2013 Sportspecifieke gezondheid: % infrastructuren dat geen acties doet rond Respect voor diversiteit Rechten van het kind in de sport Seksuele integriteit (bv. privacy, veiligheid...) Fair play Doping Veilig sporten 29,1 36,6 57,6 56,5 59,5 63, Sportspecifieke gezondheid: % infrastructuren per thema & per type actie Sensibiliserend materiaal Educatief materiaal infosessies door sportdienst Warming up / cooling down Niet sporten bij ziekte/ blessure Voedingssupplementen 67,1 82,4 88, opleiding voor clubverantw. opleiding personeel Sportdrank & -voeding 61,2 0 Hygiëne Blessurebehandeling Blessurepreventie 42,2 45,2 60 voordeeltarief externe organisaties overige acties Gezond sporten 27, Verdeelautomaten Aanwezigheid in sportinfrastructuren Cafetaria van de Sportinfrastructuur (zonder sportinfrastructuur (n=78) cafetaria) (n=84) % SI % SI Gem. S.D. Gem. S.D. aanwezig aanwezig waterfonteintje 0 20,2 1,9 2,6 koude drankautomaat 24,4 1,1 0,2 35,7 1,2 0,5 warme drankautomaat 1,3 1,0 0,0 3,6 1,0 0,0 snoepautomaat 33,3 1,1 0,4 14,3 1,1 0,1 zuivelautomaat 0 0 fruitautomaat 0 0 automaat met mengeling van 1,3 1,0 0,0 0 voedingswaren tabakswaren 28,2 1,0 0,0 0 condoomautomaat 1,3 1,0 0,0 4,8 1,3 0,4 Inkomsten zelden belangrijk ifv sportinfrastructuur (4,5%) Verdeelautomaat koude dranken Aanbod Aantal opties per soort drank gemiddeld S.D. 1,14 1,719 Water (plat en bruis) Suikerhoudende frisdrank 2,93 2,433 Suikerarme/ -vrije frisdrank 1,19 1,784 Fruitsap 0,74 1,809 Sportdranken voor rehydratatie 1,71 3,293 Sportdranken voor energie 0,55 1,611 Cafeïne houdende energiedranken 0,24 1,543 Andere 0,31 1,569 Bepaling inhoud vnl. door cafetaria & externe leverancier Water Geen rekening Wel rekening houdend met het houdend met het volume volume Water is goedkoper 48,4% 54,8% Water is even duur 48,4% 45,2% Water is duurder 3,2% 0,0% Reclame: beleid Is er een reclamebeleid (RB)? o Geen RB 65% o Wel RB, niet uitgeschreven 30% o Uitgeschreven RB 5% Indien RB, opgesteld door o Eigen intern beleid 61% o Gemeentelijk beleid 36% o Andere 3% Reclame: permissie & prevalentie Toegestaan (%) Aanwezig (%) Ja Nee Ja Nee Suikerhoudende frisdranken 48,8 51,3 25,9 74,1 Suikerarme en vrije frisdranken 51,3 48,8 21,0 79,0 Sportdranken voor rehydratatie (bv. Aquarius) 52,5 47,5 25,9 74,1 Sportdranken voor energie (bv. Extran) 52,5 47,5 24,7 75,3 Cafeïne houdende energiedranken (bv. Red Bull) 45,0 55,0 8,6 91,4 Alcoholische dranken 32,5 67,5 17,3 82,7 Rookwaren 16,3 83,8 7,3 92,6 Gesuikerde voeding 38,8 61,3 9,9 90,1 Fastfood 35,0 65,0 4,9 95,1 Inkomsten zelden belangrijk ifv sportinfrastructuur (4,8%) 4

5 Twee invalshoeken 1. Sportinfrastructuur als omgeving voor sportclub als setting 2. Sportinfrastructuur als setting Healthy Stadia: Europese audit (Philpott, 2009) Nov Nov stadions in 10 landen Brede definitie van gezondheid: o Levensstijl (tabak, alcohol, voeding...) / Sociaal / Milieu / Veiligheid Bredere determinanten: o Engagement in de gemeenschap / partnerships / corporate and social responsibility Healthy Stadia: Conclusies (Philpott, 2009) Wijde verscheidenheid van stadia interesse Vele stadia geëngageerd in lokale gemeenschap Vele opportuniteiten gaan verloren Meer samenwerking & betere partnerships Ontwikkelen van beleid en acties voor gezondheid Stadia hebben nood aan advies & ondersteuning Healthy Stadia Toolkit (Ratinckx & Crabb, 2005) Onderzoeksopzet Medisch & ethisch verantwoord sporten in jeugdsportclubs prof. Seghers, prof. Scheerder, prof. Boen drs. Thibaut, drs. Meganck Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap Steekproef o Gecontacteerd: 293 o Begonnen: 200 RR: 67.9% o Afgewerkt: 154 RR: 52.4% Geografische spreiding in % West-Vlaanderen 15,8 Oost-Vlaanderen 25,0 Antwerpen 28,6 Limburg 10,2 Vlaams Brabant 17,3 Brussel Hoofdstedelijk Gewest 3,1 5

6 Deelnemende clubs Clubgrootte in % Van Lierde & Willems max 60 leden 34, leden 44,6 meer dan ,2 Mulier max 100 leden 50,5 101 tot 249 leden 34,8 minimaal 250 leden 14,7 Totaal 100,0 Sporttype in % Solosport 40,0 Duosport 30,3 Teamsport 29,7 Attitude & verantwoordelijke Algemene houding van de sportclub tav MEVS Score 1-5 SD MEVS is belangrijke taak van sportclub 4,59 0,70 Onze sportclub moet meer aandacht besteden aan MEVS 3,69 0,10 Verantwoordelijke voor MEVS Verantwoordelijke voor MEVS Clubs (%) Bestuurder 20,4 Medische begeleider 8,5 Trainer 23,9 Ouder van een jeugdlid 3,0 Andere persoon 3,5 Niemand 40,8 Opportuniteiten Thema s Reden dat gezondheidspromotie opgenomen wordt Ongewenst seksueel gedrag Gebruik van sportdrank 15,0 16,9 26,5 25,7 58,5 57,4 Reden Score 1-5 SD Club wil bijdragen aan gezondheid van de jeugd 4,09 0,83 Club wil zich profileren als gezonde club 4,06 0,92 Club wil haar maatschappelijke rol opnemen 3,96 0,89 Gezonde atleten presteren beter 3,88 0,97 Omdat de club goed geplaatst is 3,29 1,21 Owv vraag door jeugdleden / ouders 2,78 1,16 Owv vraag door sportfederatie 2,73 1,14 Owv vraag door Vlaamse overheid 2,58 1,06 Slaap en (over)vermoeidheid Dopinggebruik Sport en ziekte (koorts, astma, diabetes ) Gebruik van sportvoeding Overtraining Gezonde voeding Letselrevalidatie Druggebruik Sport en extreme weersomstandigheden Alcoholgebruik Sportmedische keuring Roken 16,4 25,7 21,1 25,0 28,2 20,9 26,8 29,6 30,2 24,7 33,8 29,7 32,9 23,6 28,6 27,0 24,2 31,8 26,2 23,9 25,5 31,5 23,6 30,3 50,7 50,7 50,3 48,0 47,7 47,3 47,0 46,5 44,3 43,8 42,6 40,0 Komt aan bod met concrete acties Komt aan bod, GEEN concrete acties Komt niet aan bod Agressiviteit 36,7 28,6 34,7 Letselpreventie 32,9 33,6 33,6 Pestgedrag 38,1 29,3 32,7 Eerste hulp bij sportongevallen 45,6 29,3 25,2 0% 20% 40% 60% 80% 100% Barrières Fysieke & Psychische Integriteit Gemiddelde (1-5) S.D. Gebrek aan kennis/expertise 3,10 1,17 Gebrek inhoudelijke steun overheid 2,99 1,10 Gebrek inhoudelijke steun federatie 2,95 1,31 Gebrek aan tijd 2,87 1,18 Geen interesse van ouders 2,67 1,14 Geen interesse van jeugd 2,66 1,30 Gebrek aan geld 2,66 1,11 Gebrek inhoudelijke steun trainers 2,53 1,24 Gebrek inhoudelijke steun bestuur 2,48 1,14 Andere prioriteiten 2,42 1,06 Geen interesse van bestuur 2,40 1,12 Ondersteuning Samenwerking met experts (Sport)psycholoog Diëtist Dokter Kinesist 73,9 69,3 91,3 91, ,9 2,7 4,7 6 11,1 0% 20% 40% 60% 80% 100% 9,8 4 Nee Enkel revalidatie Ook preventie 6

7 Faber.kuleuven.be/BMS BMS12 & BMS13 4 Actoren binnen sportclubs prof. Seghers, prof. Scheerder drs. Meganck Dieter Charlier, Jasper Vanderveken Onderzoeksopzet Pilootstudie Via sportclubs o Bestuur o Trainer o Ouder o Sporter Respondenten o +/- 18 clubs o +/- 150 respondenten Algemene attitudes focus op gezondheid, ook buiten sport enkel focus op gezond sporten, niet op gezondheid buiten sporten ruimere pedagogische verantwoordelijkheid opnemen is meerwaarde jeugdsport is plezier maken, gezondheid hoeft geen aandacht sportieve prestaties moeten meer belang krijgen dan gezondheid Bestuur (n=31) Trainer (n=38) Ouder (n=44) sig. Gem. S.D. Gem. S.D. Gem. S.D. verschil. 3,68 1,166 4,24 0,820 2,89 1,166 T > B > O 3,03 1,224 2,24 1,125 2,95 1,180 T< B = O 4,06 0,998 4,24 0,852 3,39 1,083 T = B > O 2,45 1,261 2,24 0,883 2,64 1,278 B = T = O 2,16 1,267 2,16 0,973 1,70 0,904 B = T = O Opm: alle attitudes gescoord op 5-punten Likert schaal van "1: Helemaal niet akkoord" tot "5 = Helemaal akkoord" Belang van aandacht voor TOTAAL SPORTER OUDER TRAINER BESTUUR gemid. sd gemid. sd gemid. sd gemid. sd gemid. sd Sig. Verschil. Algemene gezondheidsthema's Algemene gezondheid 4,06 0,909 3,65 1,037 3,82 0,843 4,5 0,604 4,45 0,723 B=T > O=S Voldoende slaap en rust 3,97 1,021 3,75 1,186 3,7 0,978 4,47 0,647 4,32 0,832 B=T > O=S Beperking van "scherm-tijd" 3,2 1,173 2,63 1,162 3,27 1,227 3,58 0,976 3,48 1,061 B=T=O > S Voldoende sporten/ bewegen op weekbasis 4,2 0,87 3,91 0,89 3,98 1,023 4,5 0,604 4,58 0,62 B=T > O=S Fitheid 4,3 0,794 4,07 0,742 4,16 0,939 4,45 0,686 4,68 0,599 B > O=S; T > S Gezond gewicht 3,9 1,051 3,59 1,222 3,75 1,014 4,21 0,811 4,19 0,946 B=T > S; T > O Gezonde voeding in het dagelijks leven 3,81 1,062 3,46 1,206 3,59 1,041 4,29 0,802 4,06 0,892 B=T > O=S Het belang van elke dag ontbijten 3,75 1,129 3,43 1,311 3,75 1, ,986 3,94 0,929 - Weinig of geen alcohol drinken 3,94 1,178 3,46 1,277 4,11 1,061 3,95 1,184 4,39 0,955 B=O > S Niet roken 4,27 1,106 3,85 1,333 4,3 0,978 4,55 0,921 4,52 0,962 B=T > S Tanden poetsen 3,55 1,301 3,09 1,297 3,27 1,436 3,89 1,134 4,19 0,91 B=T > O=S Een goed zelfbeeld 4,47 0,817 4,11 0,971 4,48 0,792 4,71 0,611 4,68 0,653 B=T=O > S Sport-specifieke gezondheidsthema's Voldoende drinken tijdens het sporten 4,16 0,947 3,87 1,024 4,09 1,007 4,29 0,802 4,55 0,768 B > O=S; T > S Juiste drank en voeding na het sporten 3,89 0,904 3,67 0,967 3,8 0,93 4,08 0,818 4,13 0,806 - Voorkomen van sportblessures 4,57 0,631 4,41 0,652 4,48 0,698 4,76 0,49 4,71 0,588 B > S; T > O=S Niet sporten als je ziek bent 4 0,968 3,28 1,047 4,07 0,759 4,26 0,76 4,65 0,661 B > O > S; T > S Niet sporten als je gekwetst bent 4,26 0,938 3,61 1,164 4,32 0,74 4,58 0,599 4,77 0,56 B > O > S; T > S Plezier beleven aan je sport 4,75 0,512 4,63 0,645 4,8 0,462 4,84 0,37 4,77 0,497 - Een goede sfeer in de groep 4,77 0,53 4,61 0,682 4,75 0,534 4,89 0,311 4,87 0,428 - Frequentie van aandacht voor TOTAAL SPORTER OUDER TRAINER BESTUUR Sig. Verschil. gemid. sd gemid. sd gemid. sd gemid. sd gemid. sd Algemene gezondheidsthema's Algemene gezondheid 3,41 1,655 3,27 1,724 3,18 1,688 3,97 1,423 3,26 1,692 - Voldoende slaap en rust 3,25 1,655 3,18 1,669 2,95 1,765 3,71 1,431 3,23 1,687 - Beperking van "scherm-tijd" 2,28 1,523 1,91 1,276 2,18 1,559 2,76 1,584 2,39 1,626 - Voldoende sporten/ bewegen op weekbasis 4,31 1,73 3,76 1,979 4,48 1,663 4,53 1,39 4,61 1,706 - Fitheid 4,61 1,522 4,31 1,593 4,57 1,605 4,74 1,223 4,94 1,611 - Gezond gewicht 3 1,685 2,82 1,696 2,82 1,646 3,29 1,642 3,16 1,791 - Gezonde voeding in het dagelijks leven 3,13 1,722 3,09 1,819 2,77 1,737 3,63 1,567 3,06 1,672 - Het belang van elke dag ontbijten 2,54 1,676 2,56 1,841 2,41 1,73 2,87 1,58 2,32 1,469 - Weinig of geen alcohol drinken 3,04 1,948 2,44 1,791 3,2 2,152 3,11 1,871 3,58 1,822 - Niet roken 3,15 2,007 2,4 1,839 3,14 2,086 3,5 2,037 3,84 1,809 B=T > S Tanden poetsen 2,03 1,596 1,78 1,46 2 1,628 2,16 1,763 2,26 1,548 - Een goed zelfbeeld 4,16 1,895 3,38 1,957 3,91 1,84 4,82 1,557 4,87 1,803 B=T > O=S Sport-specifieke gezondheidsthema's Voldoende drinken tijdens het sporten 4,23 1,781 4,02 1,84 3,84 1,804 4,47 1,589 4,77 1,783 - Juiste drank en voeding na het sporten 3,46 1,819 3,24 1,848 3,23 1,878 3,74 1,589 3,77 1,944 - Voorkomen van sportblessures 4,61 1,488 4,29 1,502 4,64 1,416 4,95 1,293 4,65 1,743 - Niet sporten als je ziek bent 3,77 1,741 3,13 1,646 3,59 1,756 4,18 1,557 4,45 1,767 B=T > S; B > O Niet sporten als je gekwetst bent 4,13 1,726 3,6 1,75 4,11 1,755 4,45 1,483 4,52 1,805 - Plezier beleven aan je sport 4,94 1,438 4,84 1,413 4,66 1,584 5,37 0,97 4,97 1,663 - Een goede sfeer in de groep 4,99 1,461 4,71 1,517 4,84 1,478 5,37 1,149 5,16 1,635-7

8 Settings aanpak... streeft ernaar om een engagement voor gezondheid te integreren in de cultuur, structuur, processen en routines van organisaties en andere settings (Dooris, 2004) Conclusies Sportsector staat open voor gezondheidspromotie Er blijven nog veel mogelijkheden onbenut o Van sport als doel naar sport als middel o Van gezondheidsbeleid naar gezond beleid o Verschillende types acties met verschillende impact Aanbevelingen Wandel door je eigen zwembad Ontdek de mogelijkheden Wees creatief Samenwerking is essentieel o Collega s en andere diensten / externe organisaties o Experten o Gebruikers Laat je inspireren en inspireer Expliciteer Vragen, suggesties, bedenkingen Jeroen.Meganck@faber.kuleuven.be 8