JUSTITIËLE OPLEIDING IN DE LIDSTATEN VAN DE EUROPESE UNIE

Transcriptie

1

2

3 DIRECTORAAT-GENERAAL INTERN BELEID BELEIDSONDERSTEUNENDE AFDELING C: RECHTEN VAN DE BURGER EN CONSTITUTIONELE ZAKEN JURIDISCHE EN PARLEMENTAIRE ZAKEN JUSTITIËLE OPLEIDING IN DE LIDSTATEN VAN DE EUROPESE UNIE SAMENVATTING Samenvatting In deze studie wordt de stand van de justitiële opleiding in de Europese Unie beschreven, met name van de opleiding in EU-recht. In de studie worden de uitkomsten gepresenteerd van een grootschalige enquête onder rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers over hun ervaringen met justitiële opleiding. Daarnaast wordt een profiel gegeven van de actoren op het gebied van justitiële opleiding, op EUniveau en in alle 27 lidstaten. De studie bevat gedetailleerde aanbevelingen over hoe belemmeringen voor deelname aan een justitiële opleiding kunnen worden weggenomen en beste praktijken in de gehele EU kunnen worden bevorderd. De studie is opgesteld voor het Europees Parlement door de Academie voor Europees recht (ERA) in een consortium met het Europees netwerk voor justitiële opleiding (ENJO). PE NL

4 Dit document is opgesteld op verzoek van de Commissie juridische zaken van het Europees Parlement. AUTEURS John COUGHLAN Jaroslav OPRAVIL Wolfgang HEUSEL VERANTWOORDELIJK AMBTENAAR Danai PAPADOPOULOU Directoraat C - Rechten van de burger en constitutionele zaken Europees Parlement : B-1047 Brussel poldep-cohesion@europarl.europa.eu TAALVERSIES Oorspronkelijke taal: EN Samenvatting: BG, CS, DA, DE, EL, ES, ET, FI, FR, HU, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, SV INFORMATIE OVER DE UITGEVER Om contact op te nemen met het directoraat of om u aan te melden voor de nieuwsbrief kunt u een sturen naar: poldep-citizens@europarl.europa.eu Manuscript voltooid in oktober 2011 Europees Parlement, Brussel, 2011 Dit document is beschikbaar op het internet: DISCLAIMER De standpunten in dit document vallen onder de alleenverantwoordelijkheid van de auteur en vertegenwoordigen niet noodzakelijk het officiële standpunt van het Europees Parlement. Reproductie en vertaling voor niet-commerciële doeleinden is toegestaan, mits de bron wordt vermeld, de uitgever daarvan vooraf in kennis wordt gesteld en een exemplaar krijgt toegestuurd.

5 Justitiële opleiding in de lidstaten van de Europese Unie SAMENVATTING: Het doel van deze studie is een grondige, objectieve analyse te verstrekken van justitiële opleiding in de EU-lidstaten in EU-recht, het recht van andere lidstaten en vergelijkend recht, met het oog op: het in kaart brengen van de huidige voorzieningen op het gebied van justitiële opleiding in de EU, in de vorm van de scholen en instellingen die opleidingen verzorgen; het opstellen van een inventaris van beste praktijken in justitiële opleiding, met name op het gebied van EU-recht, die tussen rechtsgebieden kan worden gedeeld; het doen van aanbevelingen over mogelijke oplossingen voor vastgestelde tekortkomingen in de huidige voorzieningen op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau. De studie bevat: profielen van de actoren op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau, waaronder organisaties die specifiek zijn opgericht om in justitiële opleiding te voorzien, organisaties die naast hun kernactiviteiten rechters en openbare aanklagers opleiden, en verenigingen van rechters die in opleidingen voor hun leden voorzien; profielen van de actoren op het gebied van justitiële opleiding op nationaal niveau in alle 27 lidstaten van de Europese Unie, met inbegrip van bijzonderheden over hoe de justitiële opleiding in elk van de lidstaten wordt georganiseerd, de personele en budgettaire middelen die ervoor worden uitgetrokken, het aantal rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers dat jaarlijks wordt opgeleid, en andere belangrijke informatie; de uitkomsten van de enquête waartoe opdracht is gegeven in het kader van een onderzoek waarbij individuele rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers uit de hele Europese Unie gevraagd werd naar hun kennis van en ervaring met EU-recht, hun contacten met buitenlandse gerechtelijke autoriteiten, hun beoordeling van de voorzieningen op het gebied van justitiële opleiding, en andere belangrijke factoren bij de vorming van een gemeenschappelijke Europese rechtsplegingscultuur. Er wordt een samenvatting gegeven van de gegevens over actoren op het gebied van nationale justitiële opleiding voor de gehele EU, evenals een samenvatting van de uitkomsten van de enquêtes onder rechters en openbare aanklagers enerzijds en gerechtelijke medewerkers anderzijds voor de gehele EU. De studie omvat een vergelijkende beoordeling van de verzamelde informatie en gegevens, en aanbevelingen voor beste praktijken en mogelijke oplossingen voor bestaande tekortkomingen in de justitiële opleiding. Kennis van en ervaring met EU-recht BELANGRIJKSTE CONCLUSIES De strijd die is gevoerd om rechters en openbare aanklagers te overtuigen van de relevantie van EU-recht voor hun werk, lijkt grotendeels te zijn gewonnen: er is een hoge mate van bewustzijn over de relevantie van EU-recht in 3

6 Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken alle lidstaten, en de algemene indruk bestaat dat het aantal zaken waarbij EU-recht een rol speelt, toeneemt. Er is nog steeds een gebrek aan kennis over hoe en wanneer EU-recht moet worden toegepast, met name bij het gebruik van de prejudiciële verwijzingsprocedure: drie vijfde van de rechters binnen de EU zei helemaal niet of slechts zeer gedeeltelijk te weten hoe een rechtsvraag naar het Hof van Justitie kan worden verwezen. Een aanzienlijk aantal rechters en openbare aanklagers maakt gebruik van onlinedatabanken voor de EU (bv. Eur-Lex, Curia) om de toepasselijke wetgeving voor zaken met een EU-dimensie te kunnen achterhalen of beter te begrijpen. Een kleiner aantal wendt zich tot de Europese justitiële netwerken in strafzaken en in burgerlijke en handelszaken, die verhoudingsgewijs nauwelijks bekend zijn, zelfs onder rechters die zich op deze gebieden hebben gespecialiseerd. BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan de lidstaten en hun gerechtelijke autoriteiten Stel rechters en openbare aanklagers in staat om stage te lopen bij de Europese rechtbanken en andere EU-instellingen of bij de rechtbanken van andere lidstaten Voorzie in voldoende stageplaatsen voor rechters en openbare aanklagers van andere lidstaten Voorzie rechters en openbare aanklagers regelmatig van actuele informatie over ontwikkelingen op het gebied van wetgeving en jurisprudentie van de EU Bevorder het gebruik van online databases voor de EU op nationaal niveau Aan de Europese Unie en haar instellingen Bied stages aan bij de rechtbanken en andere instellingen van de EU Voorzie in (financiering voor) een bulletin of nieuwsbrief met regelmatig actuele informatie over ontwikkelingen op het gebied van wetgeving en jurisprudentie van de EU Zorg ervoor dat de onlinedatabanken van de EU (bv. Curia, Eur-Lex, Europese justitiële atlas) beschikbaar zijn in alle talen van de EU Bevorder het gebruik van onlinedatabanken voor de EU op nationaal niveau Bevorder het bewustzijn over de Europese justitiële netwerken 4

7 Justitiële opleiding in de lidstaten van de Europese Unie Talenkennis BELANGRIJKSTE CONCLUSIES 88% van de rechters en openbare aanklagers die de enquête hebben beantwoord, had kennis van een andere EU-taal naast de primaire werktaal; van hen noemde 81% Engels, 40% Frans, 17% Duits en 10% Spaans. Hoewel de meeste rechters en openbare aanklagers ten minste een beetje kennis van een andere taal hebben, beheerst slechts een relatief klein aantal deze taal goed genoeg om actief deel te kunnen nemen aan een justitieel opleidingsprogramma in die taal of de taal beroepsmatig te gebruiken. Taalbarrières vormen een belangrijk obstakel voor de deelname aan een Europees justitieel opleidingsprogramma. Engels is zowel de vreemde taal waar de meeste rechters en openbare aanklagers kennis van hebben als de vreemde taal die zij het best spreken. BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan lidstaten en hun gerechtelijke autoriteiten Neem beperkingen voor de deelname aan opleidingen weg die gebaseerd zijn op bewijs van linguïstische vaardigheden Aan nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding Zorg dat er talencursussen beschikbaar zijn voor alle rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers Aan de Europese Unie en haar instellingen Voorzie in financiering voor talencursussen Voorzie in financiering voor meertalige opleiding Aan actoren op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau Zorg dat er talencursussen beschikbaar zijn voor alle rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers Bied meer meertalige opleidingsprogramma's aan Toegang tot justitiële opleiding BELANGRIJKSTE CONCLUSIES Rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers komen een aantal obstakels tegen voor de deelname aan voortgezette justitiële opleidingsprogramma's. Deze obstakels moeten worden weggenomen als het 5

8 Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken aantal rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers dat is opgeleid in EU-recht moet toenemen. Het belangrijkste obstakel voor deelname aan voortgezette justitiële opleiding is de organisatie van het rechtswezen zelf, die deelname aan opleidingen verhindert vanwege het feit dat de werklast van de deelnemers niet wordt verlaagd en dat zij niet worden vervangen tijdens hun afwezigheid. Andere belangrijke obstakels voor deelname aan justitiële opleidingsprogramma's zijn: gebrek aan informatie over de beschikbare opleidingsprogramma's; niet-tijdige informatie over de datums/tijden waarop de opleidingprogramma's plaatsvinden; gebrek aan deelnameplaatsen, met name voor uitwisselingsprogramma's voor beoefenaars van juridische beroepen; gebrek aan financiering door werkgevers; institutionele oppositie; evenwicht tussen werk en privéleven; taalbarrières. BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan de lidstaten en hun gerechtelijke autoriteiten Erken dat voortgezette opleiding zowel een recht is als een verantwoordelijkheid van rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers, en dat deze opleiding evenveel waarde heeft als hun normale werkzaamheden Reserveer een minimumaantal uren/dagen per jaar voor voortgezette opleiding en voorzie in voldoende financiering ervoor Zorg voor vervanging van rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers die een opleidingsdag bijwonen Wijs opiniemakers aan die collega-rechters en -openbare aanklagers kunnen opleiden, en voorzie hen van ondersteuning Zorg ervoor dat alle beroepsbeoefenaars in het rechtssysteem, en in ieder geval alle rechters en openbare aanklagers, voldoende informatie over en toegang tot opleidingsprogramma's hebben 6

9 Justitiële opleiding in de lidstaten van de Europese Unie BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN (vervolg en slot) Aan nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding Voorzie in meer opleidingsmogelijkheden op gedecentraliseerde locaties en op tijden die verenigbaar zijn met rechtszittingen, en herhaal deze opleidingen regelmatig Ontwikkel opleidingsprojecten waarin opleidingen op lokaal en EU-niveau gecombineerd worden, in samenwerking met aanbieders van opleidingen op EU-niveau Bied opleidingen aan voor alle beroepsbeoefenaars in het rechtssysteem Aan de Europese Unie en haar instellingen Nodig de werkgevers van rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers uit op regelmatig georganiseerde forumdiscussies om de aandacht te vestigen op beste praktijken in justitiële opleiding Stel een aanbeveling vast met betrekking tot een minimumaantal uren/dagen per jaar dat aan voortgezette opleiding moet worden besteed Houd rekening met de volledige kosten voor de werkgever bij de financiering van een opleiding: aanvaard minimaal het salaris dat wordt doorbetaald aan werknemers tijdens de opleiding als de bijdrage van de werkgever in de kosten van de opleiding vergoed bij voorkeur ook de kosten van vervangend personeel Voorzie in financiering voor: projecten die gedecentraliseerde opleidingen bevorderen projecten waarin inleidende opleidingen op lokaal niveau gecombineerd worden met voortgezette forumdiscussies op EUniveau opleidingsprogramma s voor beroepsgroepen waaraan tot nu toe weinig aandacht is besteed, zoals gerechtelijke medewerkers een beurs voor rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers om Europese opleidingsprogramma's bij te wonen indien er geen nationale fondsen aanwezig zijn een studie over de opleiding in EU-recht van vrijgevestigde advocaten Aan actoren op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau Ontwikkel meer gedecentraliseerde opleidingsprogramma's en herhaal deze Ontwikkel opleidingsprojecten waarin opleidingen op lokaal en EU-niveau gecombineerd worden, in samenwerking met aanbieders van opleidingen op nationaal niveau Stel gerechtelijke instanties eerder in kennis van opleidingsprogramma s Investeer in de opleiding van docenten / opiniemakers op nationaal niveau Bied opleidingen aan voor alle beroepsbeoefenaars in het rechtssysteem 7

10 Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken Vormen en methoden van justitiële opleiding BELANGRIJKSTE CONCLUSIES Tegenwoordig hebben nagenoeg alle nieuwe beoefenaars van juridische beroepen EU-recht bestudeerd in het kader van hun universitaire studie. Dit geldt niet voor eerdere generaties, waarvan slechts een minderheid zich in het kader van de universitaire studie verdiept heeft in EU-recht, het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens of het recht van een andere lidstaat. De basisopleiding die vereist is om rechter, openbaar aanklager of gerechtsambtenaar te worden, verschilt aanzienlijk per lidstaat, zowel als het gaat om de vorm, als om de duur en inhoud. Ongeveer de helft van de nieuwe beoefenaars van juridische beroepen krijgt tegenwoordig in het kader van de basisopleiding onderwijs in EU-recht. Rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers zullen eerder een voortgezette opleiding ontvangen in andere onderwerpen dan in EU-recht. Iets meer dan de helft van de rechters en openbare aanklagers die de enquête hebben beantwoord (53%) had voortgezette opleiding ontvangen in EUrecht of het recht van een andere lidstaat, maar slechts een derde had dit in de laatste drie jaar ontvangen (de periode waarin het Verdrag van Lissabon in werking trad). Praktische, actieve vormen van onderwijs zoals casestudies zijn het meest geliefd onder rechters en openbare aanklagers, maar traditionele opleidingsvormen (bv. seminars, cursussen, conferenties) worden nog steeds het meest gebruikt door nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding (gebruikt door respectievelijk 88%, 83% en 76% van de instellingen). Casestudies worden door slechts 61% van de nationale actoren gebruikt. E-leren wordt door veel rechters en openbare aanklagers als een doeltreffende oplossing beschouwd om opleiding te verenigen met de eisen van het beroeps- en gezinsleven, maar wordt door minder dan twee vijfde van de nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding aangeboden. BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan lidstaten en hun gerechtelijke autoriteiten Investeer in e-leren en videoconferentietechnologie Aan nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding Integreer leren op afstand in de algehele justitiële opleidingsstrategie Hergebruik opleidingsmateriaal dat op EU-niveau is ontwikkeld Maak gebruik van casestudies en actievere vormen van opleiding 8

11 Justitiële opleiding in de lidstaten van de Europese Unie BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN (vervolg en slot) Aan de Europese Unie en haar instellingen Voorzie in financiering voor: projecten voor leren op afstand projecten voor de opleiding van docenten / opiniemakers op nationaal niveau opleidingsmateriaal dat hergebruikt kan worden op lokaal of nationaal niveau projecten die meer actieve en praktische opleidingsvormen bevorderen Aan actoren op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau Ontwikkel meer projecten voor leren op afstand Ontwikkel opleidingsmateriaal dat hergebruikt kan worden op nationaal niveau Maak gebruik van casestudies en actievere vormen van opleiding Actoren op het gebied van justitiële opleiding op EU-niveau BELANGRIJKSTE CONCLUSIES Slechts 14% van de ondervraagde rechters en openbare aanklagers zei een Europees justitieel opleidingsprogramma te hebben bijgewoond: daarvan hadden de meeste dit in het kader van de ERA (7%) of het ENJO (6%) gedaan. De vorm van een Europees justitieel opleidingsprogramma die hierna het vaakst werd genoemd, was deelname aan activiteiten die door de nationale organen op het gebied van justitiële opleiding van andere lidstaten waren georganiseerd. Andere aanbieders van opleidingen op EU-niveau werden elk door minder dan 0,5% van de ondervraagden genoemd. 22% van de rechters en openbare aanklagers die de enquête hebben beantwoord, had deelgenomen aan uitwisselingsprogramma's voor beoefenaars van juridische beroepen. 56% hiervan beschreef dit als zeer nuttig en nog eens 35% beschreef het als in zekere mate nuttig. 90% van de respondenten in het onderzoek zei prijs te stellen op maatregelen ter bevordering van contacten tussen rechters en/of openbare aanklagers van andere lidstaten, waarbij 57% voorstander was van meer gezamenlijke opleidingen, 55% van meer uitwisselingsmogelijkheden, en 48% interesse toonde in een onlinedatabank of -gids. 9

12 Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan lidstaten, hun justitiële autoriteiten en nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding Zorg voor een doeltreffende en onmiddellijke verspreiding van informatie over Europese of buitenlandse opleidingprogramma's aan alle individuele rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers Aan de Europese Unie en haar instellingen Voorzie in informatie over Europese justitiële opleidingsprogramma's op het e-justitieportaal, met vermelding van de mogelijkheid zich aan te melden voor nieuwsbrieven Neem de belangrijkste aanbieders van justitiële opleiding op EU-niveau (ERA en ENJO, met inbegrip van de nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding) op in de rechtsgrondslag voor toekomstige EUfinancieringsprogramma's in het kader van de nieuwe financiële vooruitzichten ( ), zodat een stabiele ondersteuning van justitiële opleiding op EU-niveau voor de lange termijn gewaarborgd wordt Actoren op het gebied van justitiële opleiding op nationaal niveau BELANGRIJKSTE CONCLUSIES Nationale instellingen voor justitiële opleidingen spelen de belangrijkste rol als het gaat om opleiding in het algemeen en om opleiding in EU-recht. De belangrijkste actoren op het gebied van justitiële opleiding in iedere lidstaat hebben echter samen een jaarlijks budget van ruim 179 miljoen euro, en besteden circa 52 miljoen euro aan het verzorgen van voortgezette opleiding aan meer dan rechters, openbare aanklagers en gerechtelijke medewerkers, in ruim afzonderlijke opleidingsactiviteiten per jaar. De meeste opleidingen in EU-recht worden verzorgd op nationaal niveau. Iets meer dan de helft (53%) van de rechters en openbare aanklagers die de enquête hebben beantwoord, gaf aan voortgezette opleiding te hebben ontvangen in EU-recht of het recht van een andere lidstaat: 21% had deze opleiding ontvangen van een nationale instelling voor justitiële opleiding, 12% van de rechtbank of het openbaar ministerie, en 11% van een raad voor de rechtspraak. BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan de Europese Unie en haar instellingen Neem de nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding via ENJO op in de rechtsgrondslag voor toekomstige EU-financieringsprogramma's, zodat een stabiele ondersteuning van justitiële opleiding op EU-niveau voor de lange termijn gewaarborgd wordt 10

13 Justitiële opleiding in de lidstaten van de Europese Unie EU-steun voor justitiële opleiding BELANGRIJKSTE CONCLUSIES Een derde van de nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding had EU-financiering ontvangen. Ruim twee derde van hen beoordeelde de mate waarin de juiste doelgroep voor de opleiding was bepaald als "goed" tot "zeer goed". De procedure voor het indienen van een financieringsaanvraag werd echter door slechts een derde als "goed" of "zeer goed" aangemerkt. Meer EU-financiering werd door het grootste aantal nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding aangeduid als de beste manier om deelname aan justitiële opleiding in EU-recht te verbeteren en te verhogen (genoemd door 25 van de 45 instellingen die hun mening hebben gegeven). De aanbeveling voor EU-optreden die hierna het meest werd voorgesteld was vereenvoudiging van de procedure voor EU-financiering (door 13 instellingen genoemd). De meest genoemde reden waarom nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding geen EU-financiering ontvangen, was dat EU-procedures te omslachtig zijn (genoemd door ruim een derde van deze instellingen). Andere belangrijke factoren waren dat de minimumdrempel voor financiering te hoog ligt, dat de instellingen geen verplichtingen kunnen aangaan voor een volgend boekjaar of dat zij simpelweg niet op de hoogte waren van de mogelijkheden. Alle nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding die hun mening hebben gegeven over het onderwerp, hebben aangegeven dat de bestaande organen/structuren voor justitiële opleiding op EU-niveau voldoende zijn. Meerdere actoren opperden dat het ENJO versterkt zou moeten worden en hoewel de meeste vonden dat de EU de activiteiten van de verschillende actoren op het gebied van justitiële opleiding niet zou moeten coördineren, zagen sommige het potentieel van een ondersteunende rol van de EU bij de organisatie van conferenties, de uitwerking van gemeenschappelijke richtsnoeren voor opleiding en vergelijkbare activiteiten. 11

14 Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN Aan lidstaten en hun gerechtelijke autoriteiten Stel een contactpersoon aan om aanvragers te helpen bij de EUfinancieringsprocedures Aan nationale actoren op het gebied van justitiële opleiding Benut EU-financiering om tekorten in de nationale begroting aan te vullen Aan de Europese Unie en haar instellingen Verhoog het bedrag aan financiering voor justitiële opleidingen en uitwisselingsprogramma's Vereenvoudig en standaardiseer aanvraagprocedures voor EU-financiering Zie erop toe dat er bij de voorwaarden voor EU-financiering (bv. tijdschema's, omvang van de financiering) rekening wordt gehouden met de in deze studie omschreven beperkingen en belemmeringen Stel een contactpersoon aan om aanvragers voor, tijdens en na de aanvraagprocedure te helpen en te informeren Verlaag de drempel voor financieringsprojecten of ontwikkel een ander mechanisme, zodat kleinschaligere projecten gefinancierd kunnen worden Stel financieringsprogramma's en -procedures vast om ontoereikendheden aan te pakken en nieuwe uitdagingen het hoofd te kunnen bieden Laat de huidige studie regelmatig bijwerken 12

15

16