FRAUDE MET BETREKKING TOT DE BURGERLIJKE STAAT

Transcriptie

1 DIRECTORAAT-GENERAAL INTERN BELEID BELEIDSONDERSTEUNENDE AFDELING C: RECHTEN VAN DE BURGER EN CONSTITUTIONELE ZAKEN JURIDISCHE ZAKEN FRAUDE MET BETREKKING TOT DE BURGERLIJKE STAAT SAMENVATTING PE NL

2 Deze studie is uitgevoerd op verzoek van de Commissie juridische zaken van het Europees Parlement. AUTEUR Duncan MACNIVEN, voormalig Hoofd van de burgerlijke stand in Schotland (Registrar General), voorzitter van de Internationale Commissie voor de Burgerlijke Stand (ICBS) VERANTWOORDELIJK ADMINISTRATEUR Vesna Naglic Beleidsondersteunende afdeling C: Rechten van de burger en constitutionele zaken Europees Parlement B Brussel vesna.naglic@europarl.europa.eu TAALVERSIES Origineel: FR Vertalingen: BG/ES/CS/DA/DE/EN/ET/EL/IT/LV/LT/HU/MT/NL/PL/PT/RO/SK/SL/FI/SV OVER DE UITGEVER U kunt contact opnemen met de beleidsondersteunende afdeling of u aanmelden voor de maandelijkse nieuwsbrief door een te sturen naar: poldep-citizens@europarl.europa.eu Europees Parlement, manuscript voltooid in november Europese Unie, 2012 Dit document is beschikbaar op het volgende webadres: BEPERKING VAN DE AANSPRAKELIJKHEID De standpunten in dit document vallen onder de uitsluitende verantwoordelijkheid van de auteur en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het officiële standpunt van het Europees Parlement. Nadruk en vertaling met bronvermelding voor niet-commerciële doeleinden toegestaan, mits de uitgever daarvan vooraf op de hoogte wordt gesteld en een exemplaar krijgt toegestuurd. 2

3 SAMENVATTING De Internationale Commissie voor de Burgerlijke Stand (ICBS) is een intergouvernementele organisatie waarvan EU-lidstaten en derde landen lid zijn. Sinds meer dan 60 jaar draagt zij bij aan de internationale samenwerking op het gebied van de burgerlijke stand en vergemakkelijkt de uitwisseling van informatie tussen ambtenaren van de burgerlijke stand. Gezien het belang van de betrouwbaarheid van de informatie van de registers van de burgerlijke stand, doet de ICBS onderzoek naar fraude op dit gebied. Een vaste werkgroep evalueert de recente ontwikkelingen op dit gebied en de middelen die de staten overwegen om deze tegen te gaan. Het onderzoek van de ICBS naar fraude met betrekking tot de burgerlijke staat heeft geleid tot de totstandkoming van twee rechtsvergelijkende studies en een aan de staten gerichte aanbeveling. STUDIE VAN 1996, GEACTUALISEERD IN 2000 De eerste studie over fraude met betrekking tot de burgerlijke staat in de lidstaten van de ICBS, ("Fraud with respect to civil status in ECCS member states"), is gepubliceerd in In deze studie wordt verslag gedaan van onderzoek naar opzettelijk of indirect gepleegde fraude die de ambtenaar van de burgerlijke stand ertoe beweegt om onjuiste of fictieve rechtsfeiten in de registers op te nemen of gebrekkige buitenlandse akten in te schrijven. Na een beschrijving te hebben gegeven van verschillende soorten fraude en hun oorzaken biedt de studie een overzicht van de methoden die de afzonderlijke lidstaten van de ICBS gebruiken om de fraude te bestrijden en een onderzoek van hun voordelen en beperkingen. In 2000 is deze studie aangevuld met een nota over de verenigbaarheid van de in de lidstaten geldende wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen ter bestrijding van de fraude met betrekking tot de burgerlijke staat, met het Europees Verdrag ter Bescherming van de Rechten van de Mens. De antwoorden van de lidstaten van de ICBS tonen vele overeenkomsten, zoals de omvang van de in omloop zijnde vervalste buitenlandse akten van de burgerlijke stand, het aantal schijnhuwelijken of de opkomst van schijnerkenningen. De ambtenaar van de burgerlijke stand kan in de meeste gevallen een verificatieonderzoek laten verrichten door de diplomatieke vertegenwoordiging in het desbetreffende land, de inschrijving van een akte weigeren dan wel de bevoegde instanties inschakelen om de gebrekkige akte nietig te laten verklaren. Zijn handelingsvrijheid wordt echter ingeperkt door de zeer sterke bescherming van het recht op huwelijk, dat bijvoorbeeld regelmatig de voorrang heeft op de acties om, voor en na de huwelijkssluiting, schijnhuwelijken tegen te gaan. De fraudebestrijding is niet in alle staten in dezelfde mate georganiseerd, met name wat betreft de coördinatie tussen de verschillende diensten, het gezamenlijk overleg en internationale uitwisselingen op dit gebied. Hierover is slechts weinig bekend. Hier is stof tot nadenken als men dit vergelijkt met de grote inspanningen die sinds kort worden geleverd in verband met visumverlening. 3

4 STUDIE VAN 2010 De tweede studie, over schijnhuwelijken in de lidstaten van de ICBS ("Bogus marriages, a study on marriages of convenience within ICCS member states"), is gepubliceerd in september De studie beschrijft de stand van zaken op het gebied van schijnhuwelijken, een aspect dat ook in de studie van 1996 aan bod is gekomen en dat sterk in opkomst is. Het is een moeilijk te kwantificeren verschijnsel aangezien geen enkele lidstaat hierover officiële statistieken kan overleggen. In de meeste lidstaten van de ICBS zijn dergelijke huwelijken onderwerp van aandacht van de autoriteiten. Tijdens de voorbereiding van de studie is besloten om geregistreerde ongehuwd samenwonenden die vaak over een gunstiger rechtspositie beschikken dan de gebruikelijke ongehuwd samenwonenden, niet in het onderzoek te betrekken. De gevolgen die door de wetgeving van de lidstaten aan de huwelijkse staat worden verbonden, kunnen het aantrekkelijk maken om te frauderen, met name bij huwelijken tussen ingezetenen van de Europese Unie en ingezetenen van derde landen. Ter bestrijding van deze fraude zijn er zowel preventieve als maatregelen a posteriori genomen, waarbij moet worden voorkomen dat het recht op huwelijk zoals dat aan eenieder is gegarandeerd door artikel 23 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, en artikel 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, wordt aangetast. Deze materie ligt politiek bijzonder gevoelig en de speelruimte voor de staten is vanwege hun internationale verplichtingen beperkt. Geen enkele lidstaat van ICBS meldt echter, met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk, dat zijn nationale wetgeving indruist tegen de jurisprudentie of aanbevelingen. Om de kans te verkleinen dat men inbreuk maakt op de beschermingsbepalingen van het recht op huwelijk is het over het algemeen raadzaam de sluiting van een vermoedelijk schijnhuwelijk niet vooraf te verhinderen maar achteraf het huwelijk nietig te verklaren, indien de vermoedens over de verkregen voordelen gegrond blijken te zijn. Uit de meest recente bijeenkomst van de ICBS-werkgroep over fraude is gebleken dat de strijd tegen gedwongen of schijnhuwelijken of samenlevingscontracten voor veel staten een belangrijk punt van zorg blijft en dat daarbij het recht op huwelijk moet worden gerespecteerd en beschermd. Tevens merkt de werkgroep op dat de staten zich blijven mobiliseren om de fraude met documenten te bestrijden maar dat die strijd zich soms slecht verdraagt met de individuele vrijheden. AANBEVELING ICBS (NR 9) De Aanbeveling (nr. 9) inzake de bestrijding van documentenfraude (Recommandation (n 9) relative à la lutte contre la fraude documentaire) is op 17 maart 2005 in Straatsburg aangenomen. De aanbeveling gaat uit van de volgende simpele vaststelling: de staten worden geconfronteerd met een groeiend aantal buitenlandse akten van de burgerlijke stand betreffende rechtsfeiten van de burgerlijke stand die niet overeenstemmen met de werkelijkheid. Zij komt tegemoet aan de wens van de lidstaten van de ICBS om een meer concrete vorm te geven aan de informatie die wordt uitgewisseld in de vaste werkgroep. 4

5 De aanbeveling vestigt de aandacht van de autoriteiten op aanwijzingen die het mogelijk maken om ondeugdelijke, onjuiste of vervalste stukken van de burgerlijke stand, waaronder ook gelegaliseerde, te onderkennen. Zij herinnert aan de materiële kenmerken die de authenticiteit waarborgen van een uittreksel uit een register van de burgerlijke stand (te weten: ondertekend en gedateerd door de bevoegde autoriteit en zo nodig voorzien van haar stempel waarbij tevens wordt vermeld aan welk register zij zijn ontleend) en brengt een aantal aanwijzingen onder de aandacht die het mogelijk maken het ondeugdelijke, onjuiste of vervalste karakter van een stuk van de burgerlijke stand of een ander overlegd stuk te onderkennen, voortvloeiend uit de omstandigheden waaronder het stuk is opgemaakt of uit de uiterlijke kenmerken van het document. Zij beoogt anderzijds de samenwerking te bevorderen tussen de lidstaten teneinde zulke stukken te onderkennen. Naargelang het geval weigert de aangezochte autoriteit om een rechtsgevolg toe te kennen aan het stuk of bepaalt zij of enig rechtsgevolg kan worden gegeven aan dit document, afhankelijk van het gebrek of de onjuistheid die het bevat. CONCLUSIES Fraude op het gebied van de burgerlijke staat is een onderwerp dat op de agenda vermeld staat van alle bijeenkomsten van de ICBS en de ad-hocwerkgroep komt regelmatig bijeen voor informele besprekingen over nieuwe ontwikkelingen in de lidstaten en de voorgestelde projecten om deze aan te pakken. De lopende werkzaamheden betreffen twee thema's: de relatie tussen nieuwe technologieën en identificatie, en de verificatie van buitenlandse akten. 5