Nieuwsbrief Floron District 23 Noord-Brabant Baronie

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Floron District 23 Noord-Brabant Baronie April 2015 Voorjaar Beste florist, Het voorjaar is weer aangebroken. Het is begin april. We staan te popelen om naar buiten te gaan. In deze Nieuwsbrief enkele zaken die met het nieuwe seizoen te maken hebben. De eerste bloemen zijn al weer gezien. Denk aan Vroegeling, Zandhoornbloem en Kluwenhoornbloem. Wat kun je de komende weken zoal verwachten? We blijven aandacht vragen voor nieuwe soorten zoals de Aziatische veldkers, die in ons district is aangetroffen nabij Gilze. Nieuw is het rechtstreeks kunnen invoeren van streeplijsten in de verspreidingsatlas en de speciale app waarmee je in het veld kunt strepen. Tot slot vragen we dit jaar extra aandacht voor muurplanten in het jaar van de muurplant. Jacques, Johan en Rob Figuur 1 Raapzaad in het voorjaar (foto Jacques Rovers)

2 Wat te verwachten in het vroege voorjaar! Na de succesvolle plantencursus waren we benieuwd of er veel cursisten naar de Floronavond op 24 februari zouden komen. Twintig fanatieke plantenliefhebbers kwamen naar Natuurmuseum Brabant. Naast aandacht voor de mogelijkheden voor onderzoek naar planten binnen Floron, ging het die avond vooral over planten die je nu al kunt waarnemen of die spoedig boven de grond komen. Naast het heerlijk geurende Maarts viooltje en het Groot- en Klein hoefblad, kwamen de anjer- en kruisbloemenfamilie uitgebreider aan bod. Bij de anjerachtigen vragen Hoornbloem en Muur steeds weer om aandacht. De hoornbloemen hebben 5 stijlen en zijn meestal flink behaard, terwijl muur maar 3 stijlen heeft en vaak kaal en weinig behaard is. Drie soorten hoornbloemen bloeien al vroeg en zijn overal, en zeker in de stad, volop te vinden. Eind februari bloeide de Kluwenhoornbloem al. Deze soort wordt niet altijd herkend, terwijl hij zeer algemeen is. In plantsoenen, tuinen en andere plekjes met open grond, komt hij massaal op. De bladeren zijn groot, meer rondachtig en de plant staat eigenlijk rechtop. In mei is de hoofdbloei al achter de rug, maar het hele jaar kom je hem toch zo hier en daar weer bloeiend tegen. Een heel kleine hoornbloem is de Zandhoornbloem. Meestal wordt hij slechts een paar centimeter groot. In het stedelijk gebied groeit hij veel langs trottoirs, op verkeersdrempels en andere stenige en zandige droge plekken. Hij vormt meer plakkaatjes, ook voor hem is het in mei meestal al afgelopen met bloeien. De Gewone hoornbloem is de laatste die opduikt. Hij komt met zijn lange liggende bloemstengels het hele jaar in bloei. Bij de kruisbloemenfamilie is het in het voorjaar uitkijken naar het Deens lepelblad. In maart en april zorgt hij vaak voor een witte strook bloempjes in de eerste tien centimeter van de wegberm. Zeker langs drukkere wegen zie je vaak een witte rand met vele duizenden bloempjes. Deze zoutminnende plant groeide vroeger alleen in het kustgebied. Door het gebruik van strooizout is de rand van de weg zo zout geworden dat het lepelblad het daar prima naar zijn zin heeft. Naast de Vroegeling en de Zandraket stonden we ook stil bij de veldkersen. Figuur 2 Deens lepelblad (foto Henk Kuiper) De Bosveldkers en Kleine veldkers zijn zeer algemene voorjaarssoorten. Nu is enkele jaren geleden de Aziatische veldkers opgedoken. Omdat hij ieder moment in onze omgeving kan verschijnen, is het goed om daar speciaal op te letten. Hij verschilt van de inheemse veldkersen doordat hij geen bladrozet maakt en zijn bladeren ook niet behaard zijn. Let er maar goed op. Met behulp van bijgevoegde determinatiesleutel (bron Gorteria 37-2) kun je de veldkersen op naam brengen.

3 Na een planten test werd duidelijk dat mensen toch veel planten eind februari al herkennen. In de winter geen planten meer kijken is daardoor natuurlijk van de baan. Het Nieuwe Strepen, in 2015! Ook in 2015 gaan we weer verder met Het Nieuwe Strepen. Deze manier van inventariseren volgens een vast protocol is beter geschikt om trends aan te geven dan de oude manier van strepen. Het ziet er naar uit dat kilometerhokken steeds meer gestreept zullen worden volgens deze nieuwe methodiek. Dat betekent niet dat je een km-hok niet intensief kunt onderzoeken door bezoeken in voorjaar, zomer en najaar. Dit gaat prima als je een aparte streeplijst gebruikt voor elk bezoek of in elk geval voor de bezoeken die binnen een periode van twee weken vallen. Dit jaar zijn er in district 23 in totaal 14 km-hokken aangeboden voor Het Nieuwe Strepen. Zoals je in bovenstaand overzicht ziet, zijn er al 6 km-hokken dubbel en 5 km-hokken eenmaal gereserveerd. Drie km-hokken (in het oostelijk gedeelte van het district) zijn nog geheel vrij. Nevenstaand kaartje laat zien om welke km-hokken het gaat. De gele hokken zijn van Jacques Rovers; vier daarvan zijn er dubbel en één is enkel gereserveerd. Twee grijze hokken zijn door anderen dubbel gereserveerd en bij de rode hokken staat nog maar één waarnemer. De groene km-hokken zijn nog geheel vrij. Wie vult de resterende km-hokken in? Deze informatie is ook te raadplegen via verspreidingsatlas ( Streeplijsten digitaal invullen met speciale app via verspreidingsatlas! In de vorige Nieuwsbrief hebben we al melding gemaakt van de verschillende manieren om waarnemingen door te geven zoals via waarneming.nl, Telmee en via de Verspreidingsatlas. Steeds meer floristen geven hun vondsten digitaal door.

4 Begin april zal er voor Android-smartphones (helaas niet voor de Iphone-smartphones) een app verschijnen die het mogelijk maakt om de gegevens voor de streeplijst meteen in te voeren met een smartphone. Na afloop kun je de lijst uploaden naar het invoerportaal van de Verspreidingsatlas. Op de laatste bijeenkomst van Floron heeft de maker een demo gegeven over de mogelijkheden van deze app. En we moeten zeggen: het ziet er veelbelovend uit. Je kunt zien dat deze gemaakt is door een florist, die weet wat in het veld handig is om te gebruiken. Het invoeren gaat erg eenvoudig. Je hoeft slechts vier letters in te typen en de soortnaam verschijnt op het scherm. Hierdoor verloopt het invoeren snel. Om te zien of je een soort al hebt ingevoerd, kun je sorteren op naam. Van elke ingevoerde soort worden meteen de coördinaten vastgesteld, zodat dat ook niet meer apart hoeft te gebeuren (een detailformulier is niet meer nodig). Betreft het een detailsoort of aandachtsoort dan verschijnt de soortnaam in een andere kleur, zodat je meteen ziet dat gedetailleerde informatie nodig is zoals bv aantallen. Op een onderliggend kaartje kun je zien waar je je in het km-hok bevindt. Mocht je onverhoeds toch uit het km-hok lopen, dan zit er een begrenzer op die het onmogelijk maakt om soorten buiten het km-hok in te vullen. Dus constant kijken of je nog binnen het km-hok zit is niet nodig Na invulling kun je thuis alle gegevens uploaden in de Verspreidingsatlas. Geen extra administratie meer thuis. Alle data kunnen na validatie naar de NDFF (Nationale Data Flora en Fauna) en vervolgens naar de kaartjes op de Verspreidingsatlas. Een welkome vervanger van de papieren streeplijsten. Naast de verwerking van de gegevens wordt ook het invoeren steeds gemakkelijker. Het komende jaar zal hiermee uitvoering ervaring worden opgedaan. Het strepen kan uiteraard ook nog gewoon met de papieren streeplijsten. Staat de plant er nog, een nieuwe lijst! Ook de lijst van de rubriek Staat de plant er nog is hernieuwd. Een eenvoudige manier om binnen een beperkt tijdsbestek toch met planten bezig te zijn. Je zoekt gericht naar een soort en geeft door of je deze wel of niet hebt aangetroffen. Het zijn zeldzame soorten zoals de Habitatsoort Drijvende waterweegbree, die in Noord- Brabant zijn voornaamste verspreidingsgebied heeft. Ook soorten die invasieve neigingen vertonen staan op de lijst. Denk hierbij aan soorten zoals Afghaanse duizendknoop, maar ook diverse invasieve waterplanten zoals Watercrassula, Egeria, Ongelijkbladig vederkruid en Verspreidbladige waterpest Figuur 3 Drijvende waterweegbree (foto Adrie van Heerden) Hieronder de vernieuwde lijst. Zoals je ziet zijn er nog volop mogelijkheden om mee te doen en zo je floristisch steentje bij te dragen. De km-hokken zijn over het gehele district verspreid. Allicht is er een km-hok bij jou in de buurt. Je kunt reserveren via de Verspreidingsatlas en daar zie je ook op het kaartje waar het km-hok precies ligt.

5 Theeboompje X Douglasspirea (Spiraea x billardii) is een bastaard die sterk invasieve neigingen vertoont. Hij lijkt sterk op zijn beide ouders en wordt volgens Heukels vaker dan zijn ouders aangetroffen. De plant vormt dichte bestanden langs bermen en bosranden. Voor de liefhebbers: een verwijzing naar een Engelstalige determinatiesleutel van Spiraea Deze link is te vinden via verspreidingsatlas bij het kopje literatuur onder de Spirea's. Goed om te weten: steeds meer digitale determinatiesleutels kun je vinden onder het kopje literatuur (zie onderstaande afbeelding).

6 Zelf kaarten maken via de Verspreidingsatlas Sinds kort is het mogelijk om je eigen kaartjes te maken via de Verspreidingsatlas en af te drukken voor het gebruik in het veld. Geen dure kaarten meer aankopen via het kadaster of anderszins, maar een eenvoudige uitdraai. Meerdere kaarttypen zijn mogelijk. Hieronder zie je een voorbeeld. Figuur 4 Kaart afkomstig uit verspreidingsatlas Muurplanten, 2015 jaar van de muurplant Muurplanten zijn op vele plaatsen tussen de wal en het schip geraakt. Niet al deze muurplanten zijn beschermd, bij ondeskundig muurherstel gaan ze nogal eens verloren. Goed om de muurplanten landelijk weer eens op de kaart te zetten. In ons district wordt al enkele jaren aandacht geschonken aan de muurplanten. In Breda door de Werkgroep stadsplanten (een samenwerking tussen IVN Mark & Donge en KNNV Breda) en in Tilburg door KNNV Tilburg. Maar ook in de kleine steden en dorpen verdienen de muurplanten aandacht. Een goede bescherming begint veelal met een goed overzicht waar de planten staan. Het landelijk bureau van Floron zal het jaar van de muurplanten faciliteren door standaardisatie aan te brengen in de monitoring en een boekje uit te geven over muurplanten. Er komt een zoekkaart, die met Natura (ledenblad KNNV) wordt meegezonden. Daarnaast komt er een formulier om in te vullen en een invoermodule voor de verspreidingsatlas. Zoals reeds genoemd doet de KNNV-afdeling Tilburg ook Figuur 5 Varens in Piushaven in Tilburg (foto Bart Horvers

7 onderzoek aan muurplanten in Tilburg. Hierbij een oproep van Jeffrey Raymakers, coördinator van de muurplantinventarisatie om in Tilburg aan de slag te gaan: Oude muren kennen veelal een bijzondere plantengroei, met soorten die speciaal aan dit biotoop zijn aangepast, zoals Muurleeuwenbek, Muurvaren en Klein glaskruid. Tilburg is geen oude vestingstad zoals Breda en Den Bosch, maar kent wel veel (verborgen) plekjes met muurbegroeiing. Door het in kaart brengen van de muurplanten in de stad kan een bijdrage geleverd worden aan de bescherming van waardevolle groeilocaties. De hulp van FLORON-inventariseerders in de stad wordt zeer gewaardeerd! Inventariseer jij planten in de bebouwde kom van Tilburg? Geef je muurplantenwaarnemingen dan door via graag met soortnaam, aantal, datum, bijzonderheden en precieze groeilocatie. De groeilocatie kan doorgegeven worden via gps-coördinaten, je waarneming.nl-lijst of via een kaartje met daarin aangegeven de locatie. In onderstand overzicht is aangegeven om welke muurplanten het gaat en hoe je die op een kilometerkaartje met een afkorting en een kleurcode kunt aangeven. Er is een onderscheid gemaakt tussen de beschermde planten (met rood aangegeven) en de aandachtsoorten ( met groen aangegeven). Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Afkorting Kleurcode Beschermde muurplanten Asplenium adiantum-nigrum Zwartsteel Aa rood Asplenium ceterach Schubvaren Ac rood Asplenium scolopendrium Tongvaren As rood Asplenium trichomanes Steenbreekvaren At rood Asplenium viride Groensteel Av rood Catapodium rigidum Stijf hardgras Cr rood Cystopteris fragilis Blaasvaren Cf rood Erysimum cheiri Muurbloem Ec rood Osmunda regalis Koningsvaren Or rood Parietaria judaica Klein glaskruid Pj rood Pseudofumaria lutea Gele helmbloem Pl rood Aandachtsoorten Alnus cordata Hartbladige els Aco groen Asplenium ruta-muraria Muurvaren Ar groen Campanula poscharskyana Kruipklokje Cp groen Centranthus ruber Rode spoorbloem Cr groen Cyrtomium falcatum Gewone ijzervaren Cfa groen Cyrtomium fortunei Smalle ijzervaren Cfo groen Erigeron karvinskianus Muurfijnstraal Ek groen Ficus carica Vijgenboom Fc groen Gymnocarpium dryopteris Gebogen driehoeksvaren Gd groen Hieracium murorum Muurhavikskruid Hm groen Poa bulbosa Knolbeemdgras Pb groen Polypodium interjectum Brede eikvaren Pi groen Polypodium vulgare Gewone eikvaren Pv groen Polystichum aculeatum Stijve naaldvaren Pa groen Polystichum setiferum Zachte naaldvaren Ps groen Pteridium aquilinum Adelaarsvaren Pt groen Sedum rupestre Tripmadam Sr groen Thelypteris palustris Moerasvaren Tp groen Trachelium caeruleum Halsbloem Tc groen Umbilicus rupestris Muurnavel Ur groen

8 Eenzelfde oproep geldt eigenlijk voor het gehele district. Geef de muurplanten die je ziet door via een van de portals zoals waarneming.nl, Telmee of via de Verspreidingsatlas. Muurplanten, eerste resultaten inventarisatie KNNV Tilburg Hieronder de eerste resultaten van de inventarisatie muurplanten in Tilburg, uitgevoerd door KNNV Tilburg in Figuur 6 laat zien op welke plaatsen in de stad de muurplanten worden aangetroffen. Figuur 7 geeft een indruk waar de hotspots van muurplanten in Tilburg zijn te zien. De verspreidingsplaatjes zijn nog voorlopig en worden in 2015 verder ingevuld. Figuur 6 Verspreiding muurplanten Tilburg (KNNV Tilburg) Figuur 7 Hotspots muurplanten Tilburg (KNNV Tilburg) Kalender Op 21 april eerste cursusavond cursus grassen/zeggen en russen. Organisatie Mark en Leij in samenwerking met KNNV Breda. Aanmelding via grassen@markenleij.nl Op 2 juni is er in samenwerking met KNNV Tilburg een workshop composieten. Laat even weten als je hieraan deel wilt nemen. o Plaats: Natuurmuseum Tilburg. o Aanvang uur Op 22 augustus: workshop sterrenkroos en kroos naast andere waterplanten. John Bruinsma zal ons begeleiden. Maximaal aantal deelnemers 15. Opgave vooraf. o Plaats: bezoekerscentrum Wolfslaar in Breda, Wolfslaardreef 95 o Aanvang: 9.30 uur tot ca uur District 23 Noord-Brabant Baronie Contact: Jacques Rovers, Heusdenhoutseweg 48, 4817 NC Breda