Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin. Spelen met de Elementen in de grote stad

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin. Spelen met de Elementen in de grote stad"

Transcriptie

1 Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin Spelen met de Elementen in de grote stad

2 Inhoud 1. Een natuurspeeltuin? 4 2. Participatief ontwerpen - van vurige wens naar werkzame strategie 6 3. Ieder zijn eigen methode 8 4. Lessen voor successen De gemeenschappelijke oogst Betrokken organisaties 18 Colofon Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin Spelen met de Elementen in de grote stad Auteurs: Diana Neijboer, Tarik Pehlivan, Geeske Strating Mijn zoon raakt snel uitgekeken op iets en heeft afwisseling nodig. Het moet uitdagend genoeg zijn anders haken kinderen af (moeder). Ontwerp: Drukwerk: OCC de Hoog, Oosterhout Foto s: Stichting Alexander Stichting Alexander, november We zijn alle betrokkenen, in het bijzonder de vele kinderen, zeer dankbaar voor hun creativiteit. Zonder hun inbreng was het voor ons niet mogelijk geweest dit project tot een succes te brengen. 3

3 1. Een natuurspeeltuin? Een natuurspeeltuin is een relatief nieuw fenomeen in onze samenleving; het is een speeltuin in het groen, wild en natuurlijk, zonder speeltoestellen maar met elementen die de natuur biedt: water, zand, bomen, takken en stenen. Een natuurspeeltuin stimuleert kinderen om hun fantasie te gebruiken en leert ze om samen te spelen en te werken, bijvoorbeeld bij het bouwen van een hut of een vlot. Het heeft educatieve elementen die de kinderen leren over de natuur, duurzaamheid en het klimaat. Een natuurspeeltuin kan bijdragen aan sociale en culturele interactie en samenhang van omwonenden en het heeft gunstige uitwerkingen op de psychosociale en motorische ontwikkeling van kinderen. Een experiment met participatief ontwerp Van een natuurspeeltuin worden dus positieve effecten verwacht; voor kinderen en ouders die het gebruiken maar ook voor omwonenden en de grotere leefomgeving. Deze verwachtingen zijn leidend geweest voor het toenmalige stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer (deel van het huidige stadsdeel Amsterdam Nieuw-West) om een natuurspeeltuin te ontwikkelen en realiseren in het Sloterpark. Tussen september en december 2009 zijn 180 kinderen, ouders en andere stakeholders betrokken bij het ontwerp. In het ontwerpproces zijn verschillende methoden en werkvormen gebruikt, en telkens aangepast aan specifieke doelgroepen en participatiedoelen. Zo zijn verschillende groepen kinderen, ouders en professionals steeds meer betrokken geraakt bij het ontwerp zelf. Deze groei in hun actieve betrokkenheid heeft uiteindelijk ook een aantal gemeenschappelijke ontwerpprincipes opgeleverd die met succes zijn verwerkt in het voorlopige ontwerp van het stadsdeel. Hoe betrek je kinderen en ouders effectief bij het ontwerpen van een natuurspeeltuin? Deze brochure geeft op deze vraag een aantal antwoorden, en beschrijft het participatietraject, opbrengsten en lessen uit Amsterdam Nieuw-West. We willen graag dat er een toren in de natuurspeeltuin komt maar dan in het groot, want dan kan je erin gaan! Ik vond het heel leuk en de worm vond ik heel gaaf want de anderen waren er bang voor. Maar dat is gewoon natuur en het was wel heel leuk! 4 5

4 2. Participatief ontwerpen - van vurige wens naar werkzame strategie Een vurige wens ligt aan de basis van participatie bij het ontwerpen van een natuurspeeltuin. De wens van kinderen (en hun ouders) naar een unieke speelervaring die voortkomt uit hun eigen verbeelding ligt voor de hand. Die wens leeft echter ook bij beleidsmakers en de architect. Zij willen de toekomstige natuurspeeltuin optimaal afstemmen op de wensen en behoeften van kinderen en ouders. Bovendien stimuleert een nauwe samenwerking met gebruikers van een natuurspeeltuin in de ontwerpfase een sterkere beleving van eigenaarschap. Dit betaalt zich vaak uit in een bereidheid van gebruikers om zich ook in te zetten voor onderhoud en beheer wanneer de natuurspeeltuin er eenmaal staat. Naast toekomstige gebruikers van de natuurspeeltuin zijn er ook anderen die zich betrokken voelen. Dit zijn (groepen) burgers en professionals die een direct belang hebben bij de inrichting van de locatie (in dit geval het Sloterpark); of die graag hun ervaring en deskundigheid willen inzetten voor een creatieve uitdaging, dus om tot een mooi, leuk en intelligent ontwerp te komen. Het betrekken van deze groepen van gebruikers, burgers en professionals vraagt om een proces waarin ze zoveel mogelijk kunnen meedenken en meedoen op een manier die voor hen gewoon of natuurlijk is. Tegelijkertijd dient het participatieproces een zekere uitdaging te bieden om mee te doen aan het ontstaan van iets nieuws. Dit leidt tot de volgende strategie voor participatie van kinderen, ouders en andere stakeholders: We passen bewust verschillende methoden en werkvormen toe om participatie van specifieke groepen op maat te verbinden met hun wensen, behoeften en capaciteiten: we betrekken elke specifieke doelgroep bij het ervarend verkennen van de natuurspeeltuin we werken samen met de doelgroep toe naar visualisaties van mogelijkheden en ontwerpvoorkeuren we ondersteun de doelgroep bij hun wens om betrokken te zijn bij selectie van ontwerpelementen we zorgen ervoor dat de toekomstige uitvoering van ontwerpmogelijkheden voor de doelgroep zichtbaar en tastbaar wordt Wat betekent dit praktisch voor de activiteiten die we met de verschillende doelgroepen inzetten om te komen tot een ontwerp voor de natuurspeeltuin in het Sloterpark? Er moeten heel veel stenen komen in de natuurspeeltuin, dan kan je erop spelen en misschien kan je dan aan de overkant van het water naar een eiland komen! 6 7

5 3. Ieder zijn eigen methode Wanneer je kinderen, ouders en professionals actief betrekt bij het ontwerpen van een natuurspeeltuin, wil ieder zijn of haar stempel drukken op dat ontwerp. Tegelijkertijd is er ook nieuwsgierigheid naar ideeën en voorkeuren van anderen. De uitdaging is dan om methoden en werkvormen te gebruiken die een aantal dingen doen. Ten eerste moet een manier worden ontdekt waarop specifieke doelgroepen hun eigen creativiteit in kunnen zetten om hun eigen ideeën en voorkeuren te verbeelden. Ten tweede moet een manier worden gevonden waarmee de deelnemers hun eigen ideeën en voorkeuren kunnen verbinden met die van anderen. Zo kunnen ze ervaren hoe hun eigen ideeën en voorkeuren een plek krijgen in het grotere geheel. Tijdens het participatietraject voor de natuurspeeltuin in het Sloterpark zijn hiervoor gaandeweg de volgende methoden ontdekt: Knutselmiddag Tijdens een straatfestival maken 26 kinderen kijkdozen met eigen versies van de natuurspeeltuin. Ze gebruiken hiervoor natuurlijk knutselmateriaal (zoals kurk, takken, mos). Om hun fantasie te prikkelen krijgen ze foto s te zien van: samen spelen, spelen met water, zand, bomen, educatief spel, ontwerpen van bankjes, omheiningen, beelden. Tijdens het knutselen praten de begeleiders met kinderen en ouders over ideeën en wensen voor de inrichting van een natuurspeeltuin. Junior Creatie Team Een team van 11 jonge creatievelingen (tussen de zes en de elf jaar oud) van de buitenschoolse opvang (BSO) krijgt voorlichting over natuurspeeltuinen, en komt meteen in actie. Ze gaan een middag spelen in een natuurspeeltuin en een week later maken ze hun eigen ontwerpen. Tijdens de ontwerpmiddag gaan de begeleiders met hen in gesprek: over hun ideeën en wensen, en over veiligheid, leren in en van de natuur en spelregels voor een natuurspeeltuin. Straatinterviews Onderzoekers gaan de straat op om kinderen en ouders te vragen naar hun beelden en wensen bij een natuurspeeltuin. De straat is in dit geval ook: pleinen, parken en speeltuinen in Geuzenveld-Slotermeer en in Amsterdam Centrum. Kinderpersbureau Een vaste groep van 11 enthousiastkritische kinderen volgen de hele ontwikkeling van het ontwerp op de voet. Ze onderzoeken zelf - en met steun en begeleiding - wat een natuurspeeltuin eigenlijk zou kunnen zijn en doen hier verslag van. In woord en beeld (foto en film) verslaan deze jonge reporters (op hun website en weblog) ideeën en wensen van wijkbewoners over de natuurspeeltuin. Ze interviewen kinderen en Speeltuinen die er zijn, zijn saai. Het is leuk om in de speeltuin zelf dingen te planten. 8 9

6 Voorlopig ontwerp Natuurspeelplaats Sloterpark F KINDER BOERDERIJ F P NME F Als ik van iemand hoor dat het leuk is dan hoeft het verder nergens aan te voldoen (moeder). volwassenen maar ook professionals, waaronder de ontwerper van de natuurspeeltuin. Hun bevindingen, reportages en filmpjes zijn op hun website te vinden, en over hun onderzoek geven zij tijdens de interactieve middag (zie hieronder) een presentatie. Senior Creatie team Tijdens twee creatieve sessies bedenken en ontwerpen professionals en ouders een aantal scenario s voor de 10 inrichting van de natuurspeeltuin. Ze laten hun verbeeldingskracht los op de natuurspeeltuin, maar denken ook na over hoe je verstandig kunt omgaan met vrij spelen in de natuur. Tijdens de eerste sessie ligt de nadruk op open en vrije beeldvorming over het fysieke ontwerp en randvoorwaarden voor gebruik en beheer van de natuurspeeltuin. Tijdens de tweede sessie worden vier scenario s uitgewerkt, die eigenlijk een variatie zijn op de ideeën uit de eerste sessie. Anders dan de kinderen, die graag al spelend, knutselend en tekenend op hun ontwerpideeën komen, hebben volwassenen de voorkeur voor woorden, verhalen en beschrijvingen. 11

7 Het zou leuk zijn als je in de natuurspeeltuin ook vogels kan voeren en speciaal eten krijgt voor de eenden. Stakeholders Sessie Een informatiebijeenkomst gecombineerd met een panelgesprek helpt om draagvlak te organiseren bij lokale organisaties voor de natuurspeeltuin. Ook wordt veel ruimte geboden om ideeën, verwachtingen, vragen en voorwaarden voor de ontwikkeling van de natuurspeeltuin met elkaar en met de ontwerper te bespreken. Ouderpanel Allochtone moeders worden opgezocht in hun eigen omgeving - tijdens een reguliere koffieochtend op de basisschool - en krijgen voorlichting over het plan om een natuurspeeltuin te realiseren. Ze horen en zien een presentatie met ideeën uit andere ontwerpactiviteiten. Met kritische zin brainstormen en discussiëren de moeders onderling over hun eigen ideeën, twijfels en voorkeuren voor de inrichting van de natuurspeeltuin. Interactieve Middag Alle voorgaande raadplegingen en ontwerpactiviteiten komen op een middag bij elkaar tijdens een interactief programma. Na een gezamenlijke lunch te midden van een tentoonstelling van ontwerpen van verschillende doelgroepen volgt: een interactieve presentatie van het voorlopige ontwerp van de natuurspeeltuin door de ontwerper, een presentatie van het Kinderpersbureau over hun eigen onderzoek, en workshops over spelregels, activiteiten voor kinderen in en met natuur, verbeteringen voor het ontwerp, en ideeën voor onderhoud en beheer van de natuurspeeltuin. 4. Lessen voor successen Wat maakt dat participatie van kinderen ouders werkt, in het bijzonder bij een langer ontwerpproces? Naast een berg aan ontwerpideeën die participatie oplevert (zie hieronder), zijn er lessen te leren over welke strategie uiteindelijk ook echt leidt tot actieve betrokkenheid van kinderen, ouders en andere stakeholders. Bedenk dat de methoden en werkvormen die eerder zijn beschreven al werkend met de doelgroepen hun uiteindelijke vorm hebben gekregen ze stonden vooraf niet vast. Iedere les over effectieve participatie vertelt iets over: (1) voorwaarden waaronder de manier van participeren bijdraagt aan het ontwerp zelf en (2) de manier waarop een methode of werkvorm zorgt voor toenemende motivatie van doelgroepen om te participeren en te blijven participeren. Uit het participatietraject bij het ontwerp van de natuurspeeltuin in het Sloterpark zijn een viertal lessen te halen die samen de verschillende elementen van een werkende participatiestrategie tonen. Activiteiten in de eigen directe leefomgeving Breng je activiteiten zo dicht mogelijk in de directe leefomgeving van je doelgroep. Dit verlaagt de drempel voor met name kinderen en ouders om mee te doen aan het ontwerp van een natuurspeeltuin - sterker nog: ze struikelen als het ware over de activiteit omdat ze toch in de buurt moesten zijn. De knutselmiddag, de straatinterviews, activiteiten van het kinderpersbureau, en het ouderpanel met moeders tijdens de koffieochtend op de basisschool illustreren dit. De deelnemers hoeven nauwelijks moeite te doen om mee te kunnen doen. Wanneer de eerste ontmoeting bevalt, is de kiem gelegd om aan volgende activiteiten waar iets meer moeite voor gedaan moet worden mee te doen. Opeenvolgende en logische volgorde van activiteiten en uitwisseling Breng het vreemde en onbekende fenomeen natuurspeeltuin tot leven door opeenvolgende activiteiten te organiseren die een logisch vervolg op elkaar bieden. Zo geef je je doelgroep de kans om zelf stap voor stap te groeien naar een eigen begrip van zoiets als de natuurspeeltuin. Gun kinderen, ouders en andere betrokkenen hun eigen tempo om betrokken te raken bij de mogelijkheden die een natuurspeeltuin 12 13

8 zou kunnen bieden. Dan komt niet alleen de natuurspeeltuin of welke andere inrichting van publieke ruimte tot leven, de doelgroepen zelf komen tot leven en zo ook hun motivatie en betrokkenheid. Deze participatieles wordt met name geïllustreerd door deelnemers van het Junior Creatie Team, het Senior Creatie Team en het Kinderpersbureau. De Interactieve Middag heeft ook een functie om de betrokkenheid van alle betrokken groepen verder te versterken, onder andere door te laten zien hoe verschillende ideeën en verschillende stakeholders met elkaar verbonden kunnen worden. Aansluiting bij de voorkeuren voor de vorm van interactie en ideeontwikkeling Pas je methoden voor interactie met doelgroepen aan op die vorm die voor de doelgroepen zelf het meest praktisch en aansprekend is. Gun bijvoorbeeld kinderen de tijd en ruimte om zich naar een ontwerp toe te spelen, en volwassen om zich een weg te banen naar een aansprekend ontwerp via discussie en debat. Hoe meer de participatievorm aansluit bij de voorkeur van de doelgroep des te groter de animo om mee te (blijven) doen, en des te herkenbaarder de inbreng van de doelgroep. Bij kinderen blijkt dan dat zij vooral dingen willen doen, maken en laten zien. Bij volwassenen (ook professionals) ligt de voorkeur vooral bij het beschrijven en bediscussiëren van de inrichting. In het algemeen hebben volwassenen ook meer aandacht voor randvoorwaarden voor de inrichting en het gebruik - veiligheid, beheer, onderhoud, effecten op de omgeving, meerwaarde ten opzichte van bestaand aanbod - van de natuurspeeltuin, dan voor de fysieke (speel)inrichting zelf. Beschikbaarheid van beeld- en voorbeeldmateriaal ter inspiratie Bied foto s, tekeningen, plaatjes en beelden aan om doelgroepen te prikkelen en te inspireren tot eigen creatieve ideeën. Gun ze hun eigen creativiteit en verbeelding, maar schep ook ruimte voor uitwisseling van beelden en visualisaties tussen verschillende doelgroepen. Juist bij een redelijk onbekend fenomeen als de natuurspeeltuin helpt voorbeeldmateriaal (foto s, beelden, plattegronden) om deelnemers te inspireren tot eigen ideeën. Vaak is dit bij de start materiaal over natuurspeeltuinen of speelsituaties van elders, dat aangeboden kan worden in de vorm van een fotoboek of fotoportfolio. Gaandeweg neemt ook de nieuwsgierigheid toe naar materiaal of ideeën die door andere doelgroepen in de eigen omgeving is bedacht, en gaat dit de plaats innemen van het materiaal van elders. Let er wel op dat je voorbeeldmateriaal met mate en op het juiste moment aanbiedt. Overspoel de doelgroep niet met zoveel mooi materiaal dat ze alleen nog maar kunnen kiezen uit wat al bestaat. Bied ook geen ander materiaal aan wanneer de doelgroep steeds meer van hun eigen ideeën en verbeelding laten zien. 14 Rondom het zand en het water, dat is de plek waar koffiedrinkende ouders het liefst gaan zitten. Want grote kinderen mogen hun gang gaan, maar de ouders willen dicht bij de kleintjes blijven (moeder). 15

9 5. De gemeenschappelijke oogst Betrekken van kinderen, ouders, professionals en lokale organisaties bij het ontwerp biedt een rijke oogst aan ontwerpideeën voor de natuurspeeltuin. Ondanks alle uiterlijke verschillen zijn er in deze ideeën veel raakvlakken en overeenkomsten te ontdekken. Zo ontstaan een aantal gemeenschappelijke ontwerpprincipes: kwaliteiten die volgens de betrokkenen in het ontwerp herkenbaar moeten zijn, ongeacht keuzes in de uiterlijke inrichting van de natuurspeeltuin. Spanning en avontuur Spanning, avontuur, actie en ontdekken zijn de basiskwaliteiten van de natuurspeeltuin. Dit prikkelt de fantasie van kinderen, ze ervaren de spanning van mogelijke risico s en gevaren, en ontdekken iedere keer opnieuw andere dingen. Mogelijkheden voor vormgeving zijn er te over: tunnels, dicht struikgewas, waterstromen met vlotten, speurtochten, slingertouwen, houten klimtoestellen. Natuurbeleving De natuurspeeltuin stimuleert om de natuur in alle seizoenen te ontdekken, beleven en ervaren. Juist kinderen zelf willen van de natuur leren en nieuwe dingen ontdekken, in allerlei variaties: van de mogelijkheid om met dieren om te gaan in de natuurspeeltuin (eenden, vogels, insecten maar ook boerderijdieren zoals paarden, schapen, kippen) tot een bloementuin waar je kan zitten en kletsen en bloemen bekijken. Diversiteit Kinderen willen veel verschillende activiteiten kunnen doen, en de natuurspeeltuin moet iets bieden voor verschillende leeftijden en daaraan verbonden interesses. Diversiteit gaat ook over verschillende manieren om gestimuleerd en uitgedaagd te worden zodat kinderen in de natuurspeeltuin zich langere tijd kunnen vermaken. Dat kan door diversiteit in speelactiviteiten, maar ook door speelse leerelementen toe te voegen die passen bij de verandering van seizoenen. Leren in en van de natuur Een natuurspeeltuin moet zich onderscheiden van andere speeltuinen door het natuurelement centraal te zetten, maar ook door het gebruik van natuureducatie. Ouders zijn bereidwilliger om gebruik te maken van de natuurspeeltuin er met hun kinderen naar toe te gaan wanneer het iets extra s heeft, bijvoorbeeld mogelijkheden om in en van de natuur te leren. De natuurspeeltuin is bedoeld voor vrij spelen in een natuurlijke omgeving en hierbij moet leren van en in de natuur zoveel mogelijk spelenderwijs gestimuleerd worden. Veiligheid Voor een goed speelklimaat is fysieke en sociale veiligheid heel belangrijk. Bij de fysieke veiligheid gaat het vooral om voorwaarden aan de veiligheid van de speelplekken, bijvoorbeeld: de (on)diepte van het water, (afwezigheid van) honden, klimrotsen, klimbomen en onderhoud. Bij de sociale veiligheid gaat het vooral om hangjongeren, afbakening (afsluiting van de speeltuin) en sluitingstijden. Om de veiligheid te waarborgen kan een toezichthouder aangesteld worden, maar ook ouders hebben hierin een actieve rol. Tenslotte lijkt het een goed idee om kinderen zelf te betrekken bij het veilig maken en houden van de speeltuin (onderhoud, samen opstellen en naleven van regels). Onderhoud en duurzaamheid Er moet goed en blijvend worden nagedacht over het onderhoud. Zo moet het water hygiënisch blijven, de rommel moet opgeruimd worden en er moet nagedacht worden over duurzame materialen. De natuurlijke elementen, zoals planten en bomen, dienen op een juiste manier worden ingezet zodat alles duurzaam gebruikt kan worden. Bij het thema onderhoud spelen zaken als beheer, financiering, begeleiding en het gebruik van duurzame materialen een belangrijke rol

10 6. Betrokken organisaties Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin is een uitgave van Stichting Alexander. Het participatietraject voor de natuurspeeltuin in het Sloterpark is mede mogelijk gemaakt door: Wilt u meer weten over de natuurspeeltuin in het Sloterpark? groen_en_water/natuurspeeltuin natuurspeeltuin/ Wilt u meer weten of heeft u interesse in participatie bij het ontwerpen van natuurspeeltuinen, vraag dan geheel vrijblijvend een gesprek aan bij: Stichting Alexander, tel. nr Stichting Alexander is een niet-commercieel, landelijk instituut voor jeugdparticipatie en actiegericht jongerenonderzoek. Met bijna 20 jaar ervaring in alle leefdomeinen van jeugd, van zorg tot onderwijs, van gezondheid tot cultuur en van wonen tot werken, is Stichting Alexander in staat participatie op een hoger plan te tillen. Stichting Alexanders aanpak leidt tot oprechte betrokkenheid en een sterkere sociale binding. Zie voor meer informatie 18

11 Kinderen ontwerpen hun natuurspeeltuin Een uitgave van Stichting Alexander Hoe betrek je kinderen en ouders effectief bij het ontwerpen van een natuurspeeltuin? Stichting Alexander heeft in 2009 in Amsterdam Nieuw- West een participatietraject vormgegeven waarin kinderen, ouders en andere belanghebbenden betrokken werden in de ontwerpfase van een natuurspeeltuin in het Sloterpark. Deze brochure beschrijft het proces, de succesfactoren en de inhoudelijke resultaten van dit traject.

Participatie bij het ontwerp voor een Natuurspeeltuin in het Sloterpark

Participatie bij het ontwerp voor een Natuurspeeltuin in het Sloterpark Participatie bij het ontwerp voor een Natuurspeeltuin in het Sloterpark Inhoudsopgave INLEIDING... 1 DEEL 1: HET PARTICIPATIEPROCES... 7 WERVING EN SAMENSTELLING... 7 METHODE VAN RAADPLEGING... 11 PARTICIPATIE:

Nadere informatie

Een geslaagde middag over speelnatuur in Utrecht.

Een geslaagde middag over speelnatuur in Utrecht. Een geslaagde middag over speelnatuur in Utrecht. Verslag van de bijeenkomst op 26 mei van Netwerk Speelnatuur Utrecht over veiligheid en participatie. Op avontuur Wat een geluk, deze heerlijke zonnige

Nadere informatie

Vers Bloed. diensten bib, cultuur, jeugd, kermissen, markten, toerisme & museum Jan Vaerten en Heemkundig museum. A-ha Mee-maken en Samen

Vers Bloed. diensten bib, cultuur, jeugd, kermissen, markten, toerisme & museum Jan Vaerten en Heemkundig museum. A-ha Mee-maken en Samen Vers Bloed diensten bib, cultuur, jeugd, kermissen, markten, toerisme & museum Jan Vaerten en Heemkundig museum A-ha Mee-maken en Samen Rechterboezem - bewaren Archief Musea Gemeente Bibliotheek Gemeenschappelijk

Nadere informatie

Training Creatief denken

Training Creatief denken Training Creatief denken Creatief denken: een oplossing voor elk probleem Creatief denken is vandaag de dag een must. De markt verandert razendsnel en als je niet innovatief bent, loop je achter de feiten

Nadere informatie

Kinderparticipatie in Nederland Inspirerende voorbeelden uit de praktijk

Kinderparticipatie in Nederland Inspirerende voorbeelden uit de praktijk Kinderparticipatie in Nederland Inspirerende voorbeelden uit de praktijk Kinderparticipatie in Nederland Colofon Kinderparticipatie in Nederland Inspirerende voorbeelden uit de praktijk Auteurs Geeske

Nadere informatie

3 hectare groot veenweide gebied, Amsterdam Westerpark st. Hart voor de Natuur

3 hectare groot veenweide gebied, Amsterdam Westerpark st. Hart voor de Natuur 3 hectare groot veenweide gebied, Amsterdam Westerpark st. Hart voor de Natuur Activiteiten en bereik 2011: Vrije bezoekers: 23.119 NME activiteiten: 1046 Avonturenclubs: 1474 Speciale doelgroepen 20 Openbare

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Geboeid kijk je de wereld in om je te blijven verwonderen. Of je nu oud of jong bent, die verwondering moet je vasthouden. 2 SWK-Kinderopvang SWKGroep Kinderopvang

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE

Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE Samen de Wereld Kleuren PEDAGOGISCHE VISIE SWKGroep Geboeid kijk je de wereld in om je te blijven verwonderen. Of je nu oud of jong bent, die verwondering moet je vasthouden. Stichting SWKGroep staat voor

Nadere informatie

Stichting OASE. Sociaal & Cultureel Centrum. Activiteiten Jaarverslag 2015

Stichting OASE. Sociaal & Cultureel Centrum. Activiteiten Jaarverslag 2015 Stichting OASE Sociaal & Cultureel Centrum Activiteiten Jaarverslag 2015 Auteur: Oase Datum:30-12-2015 Inhoudsopgave Inleiding... 2 1. Project Kunst en Cohesie... 3 2. Bewonersdag. 4 3. Bijeenkomst met

Nadere informatie

Scholen in het groen. Nieuwe wijken krijgen veel te weinig en te kleine speelhoekjes! Veldjes missen we echt.

Scholen in het groen. Nieuwe wijken krijgen veel te weinig en te kleine speelhoekjes! Veldjes missen we echt. Nieuwe wijken krijgen veel te weinig en te kleine speelhoekjes! Veldjes missen we echt. Scholen in het groen 1 Scholen in het groen Opgroeien in een groene omgeving is belangrijk voor kinderen en draagt

Nadere informatie

Participatie betrokkenheid

Participatie betrokkenheid 5 Participatie en betrokkenheid De mate van participatie in de sessies die je organiseert kan erg verschillen. Soms wil je gebruik maken van de ideeën van de medewerkers door een brainstorm te organiseren

Nadere informatie

Kinder Onderzoeks Groep

Kinder Onderzoeks Groep Kinder Onderzoeks Groep Werken aan kinderrechten, een nieuw instrument voor ontwikkeling van kinderen tot betrokken en actieve burgers. 1 Inhoud Inleiding 3 De 9 stappen van de onderzoeksladder 4 Kinderrechten

Nadere informatie

Onderwijskundige Visie

Onderwijskundige Visie Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,

Nadere informatie

PASSENDE MEDEZEGGENSCHAP:

PASSENDE MEDEZEGGENSCHAP: PASSENDE MEDEZEGGENSCHAP: Hoe maak je die? 1 Passende medezeggenschap: Hoe maak je die? 2012 Colofon Passende medezeggenschap: Hoe maak je die? is een uitgave van LOC Zeggenschap in zorg. LOC komt op voor

Nadere informatie

Leren met je hart, je hoofd en je handen. Play Learn Change is partner van LEGO Education

Leren met je hart, je hoofd en je handen. Play Learn Change is partner van LEGO Education Leren met je hart, je hoofd en je handen Play Learn Change is partner van LEGO Education Wat is ook weer het doel van leren? Jouw wereld ontdekken en begrijpen Jouw eigen plek ontdekken Jezelf staande

Nadere informatie

Aanpak kindermishandeling en geweld vanuit het perspectief van kinderen en jongeren

Aanpak kindermishandeling en geweld vanuit het perspectief van kinderen en jongeren Aanpak kindermishandeling en geweld vanuit het perspectief van kinderen en jongeren Asia Sarti, projectleider stichting Alexander Inge Schalkers, stagiaire stichting Alexander, student Vrije Universiteit

Nadere informatie

Activiteitenbeleid 2013

Activiteitenbeleid 2013 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Pedagogisch beleid TintelTuin De 6 competenties Visie Activiteitenbeleid binnen het (dag)programma Laat zien

Nadere informatie

Passende Medezeggenschap

Passende Medezeggenschap Passende Medezeggenschap 1 COLOFON TEKST LOC FOTO S Laura Zwaneveld VORMGEVING EN PRODUKTIE Zorgt. Communicatie bv, Haarlem www.zorgtcommunicatie.nl 2 Passende Medezeggenschap Passende Medezeggenschap

Nadere informatie

De Levende tuin, met een levende omheining. De Levende tuin laat uw tuin leven. Wilt u van uw tuin een groene oase maken?

De Levende tuin, met een levende omheining. De Levende tuin laat uw tuin leven. Wilt u van uw tuin een groene oase maken? FOTO S: TUINEN VAN APPELTERN met een levende omheining De omheining van een levende tuin leeft mee. Deze biedt beschutting, maar is ook toegankelijk voor kleine dieren. Van oude stenen bijvoorbeeld, zijn

Nadere informatie

Wij medewerkers & wij leerlingen van Stad & Esch maken samen de plek waar ontdekken en leren als vanzelf gaat. Welkom 21e eeuw.

Wij medewerkers & wij leerlingen van Stad & Esch maken samen de plek waar ontdekken en leren als vanzelf gaat. Welkom 21e eeuw. onderwijs Wij medewerkers & wij leerlingen van Stad & Esch maken samen de plek waar ontdekken en leren als vanzelf gaat. Welkom 21e eeuw. April 2012 2 Stad & Esch bereidt leerlingen optimaal voor op de

Nadere informatie

Verwonderen Ontdekken Onderzoeken

Verwonderen Ontdekken Onderzoeken Verwonderen Ontdekken Onderzoeken Op reis naar toekomstvaardige leerlingen! Visiedocument Samenwerkingsschool de Nijewier Tjalleberd Datum: 25 maart 2019 Versie: vastgesteld Inhoudsopgave 1. Inleiding...

Nadere informatie

Naar aanleiding van de avond met de klankbordgroep is de keuze gemaakt om te zoeken naar avontuurlijk spelen / spelen in het groen in plaats van het

Naar aanleiding van de avond met de klankbordgroep is de keuze gemaakt om te zoeken naar avontuurlijk spelen / spelen in het groen in plaats van het 1 2 Naar aanleiding van de avond met de klankbordgroep is de keuze gemaakt om te zoeken naar avontuurlijk spelen / spelen in het groen in plaats van het traditionele spelen. Ook is op die avond gesproken

Nadere informatie

Design. 62 oktober nr TPP

Design. 62 oktober nr TPP Design In deze terugkerende rubriek beschrijft Pieter Desmet inspirerende welzijn-gedreven producten en diensten die zijn ontworpen met en door studenten Industrieel Ontwerpen. Desmet is hoogleraar Positive

Nadere informatie

Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter

Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen

Nadere informatie

VErgroening van schoolpleinen

VErgroening van schoolpleinen Vergroening van schoolpleinen VErgroening van schoolpleinen Een groene (speel)omgeving heeft een bewezen positief effect op een evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Maar kinderen komen steeds minder

Nadere informatie

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

27 tem 29 april We starten vrijdag tussen 18u30 en 19u30 en ronden zondag om 16u af. Jeugdheem abdij Affligem - Abdijstraat 6, 1790 Affligem

27 tem 29 april We starten vrijdag tussen 18u30 en 19u30 en ronden zondag om 16u af. Jeugdheem abdij Affligem - Abdijstraat 6, 1790 Affligem 27 tem 29 april 2018. We starten vrijdag tussen 18u30 en 19u30 en ronden zondag om 16u af. Jeugdheem abdij Affligem - Abdijstraat 6, 1790 Affligem Vrijdag Het weekend zit vol vormingen die de inclusieve

Nadere informatie

GRADATIES VAN GROEN VAN TEGELPLEIN TOT SPEELNATUUR

GRADATIES VAN GROEN VAN TEGELPLEIN TOT SPEELNATUUR VAN TEGELPLEIN TOT SPEELNATUUR PAGINA 2 SPELEN EN LEREN IN EN MET GROEN INTRODUCTIE Een Gezond Schoolplein geeft kinderen de ruimte om te bewegen en te spelen in een uitdagende, groene en rookvrije omgeving.

Nadere informatie

Brainstorm gelijke kansen vrijetijdsparticipatie

Brainstorm gelijke kansen vrijetijdsparticipatie Brainstorm gelijke kansen vrijetijdsparticipatie Vrijetijdsparticipatie?? Vrije tijd? Sport cultuur ontmoeten Georganiseerd niet-georganiseerd Participatie? deelhebben (mede-eigenaar) deelnemen (als gebruiker)

Nadere informatie

Editie Opvoeden in je Buurt

Editie Opvoeden in je Buurt Editie 2015- Opvoeden in je Buurt Het thema van de Week van de Opvoeding 2015 was Opvoeden in je buurt. Het thema werd door de partners van de Week van de Opvoeding uit een shortlist van 10 onderwerpen.

Nadere informatie

Onze kinderen, Onze toekomst

Onze kinderen, Onze toekomst Koerskaart Josefschool Overloon 2019 Onze kinderen, Onze toekomst Beste ouder(s), inwoner(s) en betrokkenen van Overloon en omgeving, De koerskaart is inmiddels geanalyseerd door het bedrijf De Koers en

Nadere informatie

LEKKER WONEN BIJ DE ZIJLEN ONDERZOEK DOOR EN VOOR JONGEREN

LEKKER WONEN BIJ DE ZIJLEN ONDERZOEK DOOR EN VOOR JONGEREN LEKKER WONEN BIJ DE ZIJLEN ONDERZOEK DOOR EN VOOR JONGEREN Wie heeft dit onderzoek gedaan? WIJ! We hebben onderzocht wat nodig is om fijn te kunnen wonen bij de Zijlen. Wij zijn de Jeugdcommissie! inleiding

Nadere informatie

Een duurzame ontwikkeling sluit aan op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen 1.

Een duurzame ontwikkeling sluit aan op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen 1. Duurzaamheidsbeleid De bijzondere locatie van Buitenkans Kinderopvang bij het stadslandbouwproject biedt een uitstekende basis voor duurzame kinderopvang. Natuur, ons voedselketen en respect voor mens

Nadere informatie

Van concept naar een klikbaar prototype

Van concept naar een klikbaar prototype UXkids case study: Van concept naar een klikbaar prototype Keywords: Koninklijke Bibliotheek, Website, Prototype, User tests, Usability, UX, Kinderen 9-12 jaar. Als onderdeel van het netwerk van openbare

Nadere informatie

Samen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg.

Samen Inspireren Ontdekken. Informatiegids. IKC de Plattenburg. Samen Inspireren Ontdekken Ontwikkelen Informatiegids IKC de Plattenburg www.deplattenburg.nl Kiezen Het kiezen van een basisschool voor uw kind: een belangrijke stap. Bij de Plattenburg gaat er voor uw

Nadere informatie

Werkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs

Werkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs Werkgevers Ondernemers In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel gedachten,

Nadere informatie

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI H.A.N.G. PLEKKEN Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI Binnenkort ga je met je klas op bezoek bij het Nederlands Architectuur instituut (NAi). Daar zal je het programma H.A.N.G. plekken volgen.

Nadere informatie

omgeving wereld regie vanuit de jongere Jongeren leren organiseren

omgeving wereld regie vanuit de jongere Jongeren leren organiseren Jongeren leren organiseren Hoe kunnen jongeren regie hebben over eigen handelen en toch in verbinding zijn met alles om hen heen? Hoe verstaan jongeren de kunst om te bouwen aan netwerken, om een positie

Nadere informatie

Ben jij Vindingrijk? Kolom

Ben jij Vindingrijk? Kolom Ben jij Vindingrijk? Hoe vind jij het om: met je eigen fantasie, op je eigen manier, en door uit te proberen of te onderzoeken nieuwe ideeën, oplossingen, of dingen te bedenken of te maken? Aan welke les,

Nadere informatie

Knokken voor natuurbeleving. Door Monique Dongelmans 20 september 2013

Knokken voor natuurbeleving. Door Monique Dongelmans 20 september 2013 Knokken voor natuurbeleving Door Monique Dongelmans 20 september 2013 Even Voorstellen 10 jaar directeur-bestuurd Kinderopvang Mundo beeldend kunstenaar Ik geloof in het plezier van echte belevenissen

Nadere informatie

Analyseverslag. Mobile Concepting 16 maart 2015. Rogier Wijnands Jelle Clignet Tom Bessems

Analyseverslag. Mobile Concepting 16 maart 2015. Rogier Wijnands Jelle Clignet Tom Bessems Analyseverslag Mobile Concepting 16 maart 2015 Rogier Wijnands Jelle Clignet Tom Bessems 1. Doelgroepomschrijving 1.1 Kinderen tussen 6 en 8 jaar 1.2 Kinderen tussen 8 en 10 jaar 1. Kinderen tussen 10

Nadere informatie

laboratoria mobiele alternatieven

laboratoria mobiele alternatieven laboratoria mobiele alternatieven Wat is Lama? LaMA is een participatief modeltraject dat vertrekt vanuit co-creatie. we brengen één zone in kaart waarbinnen we werken en testen we gaan participatief aan

Nadere informatie

Primair Onderwijs. 6 lessen

Primair Onderwijs. 6 lessen Maak je eigen land! Voor de docent Vak(gebied) Schooltype/afdeling Oriëntatie op jezelf en de wereld, Aardrijkskunde Primair Onderwijs Leerjaar Groep 3/4 Tijdsinvestering Vakinhoud Kerndoelen 6 lessen

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Stappenplan Jong & Natuur. Betrek jongeren in 8 stappen bij uw organisatie

Stappenplan Jong & Natuur. Betrek jongeren in 8 stappen bij uw organisatie Stappenplan Jong & Natuur Betrek jongeren in 8 stappen bij uw organisatie In deze handleiding beschrijven wij een achttal stappen die u kunnen helpen om meer jongeren bij uw organisatie te betrekken. Bij

Nadere informatie

67e jaargang - JANUARI Nr. 1

67e jaargang - JANUARI Nr. 1 67e jaargang - JANUARI 2011 - Nr. 1 De twee beste Natuurontwikkelingsprojecten 2010... 10 De Schinkeleilanden... 17 Groene waterzuivering... 32 Speelnatuur: een hype of een visie?... 40 Goed ontworpen

Nadere informatie

Strategisch beleidsplan O2A5. De dialoog als beleid

Strategisch beleidsplan O2A5. De dialoog als beleid Strategisch beleidsplan O2A5 De dialoog als beleid Bij de tijd, open, boeiend en passend, dat zijn zowel het onderwijs als de werkwijze van O2A5. We hebben dan ook gekozen voor een vernieuwende en eigentijdse

Nadere informatie

Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente. Korte versie

Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente. Korte versie Leidraad voor omgaan met initiatieven van inwoners of van de gemeente Korte versie Inleiding Oldebroek voor Mekaar is samenwerken aan een sterke en leefbare samenleving. Inwoners, ondernemers, maatschappelijke

Nadere informatie

Gezamenlijk doel participatie:

Gezamenlijk doel participatie: Programma 19:30 19:45 Welkom en voorstelronde 19:45 20:10 Participatietraject: planning + tussenstand 20:10 20:25 Pauze 20:25 21:00 Presentatie en reactie ontwikkelaar 21:00 21:45 Discussie 21:45 22:00

Nadere informatie

AABOD VORMING

AABOD VORMING NIEUWE SESSIES muzische vorming frans zorg ict AABOD VORMING 2009-2010 NIEUW AANBOD BASISSCHOOL!! CREATIEVE MUZISCHE VORMING!!! WIJ SPREKEN FRANS!!!! WERKEN MET FRANSE VERTELBOEKEN!! CREATIVITEIT IN FORMEEL!

Nadere informatie

Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout. Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap

Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout. Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap Waar moet het naartoe met de publieke ruimte voor kinderen en jongeren? Kind & Samenlevings vzw & Fris in het

Nadere informatie

Activiteitenaanbod BSO Zazou

Activiteitenaanbod BSO Zazou Ouder enaanbod BSO Zazou Nieuwe activiteit Mei 2016 De meivakantie is afgelopen en de schoolweken zijn weer begonnen, en dus tijd voor een nieuw activiteitenaanbod. Per leeftijdsgroep staan er weer diverse

Nadere informatie

Het huis van JBC. Stap 1 op weg naar een gezamenlijke beleving van het nieuwe schoolgebouw

Het huis van JBC. Stap 1 op weg naar een gezamenlijke beleving van het nieuwe schoolgebouw Het huis van JBC Stap 1 op weg naar een gezamenlijke beleving van het nieuwe schoolgebouw Van schoolvisie naar gezamenlijke beleving van het nieuwe gebouw Met leerlingen, school, ouders en architect aan

Nadere informatie

In de Visie is beschreven waar SGL in de toekomst voor wil staan, rekening houdend met ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn.

In de Visie is beschreven waar SGL in de toekomst voor wil staan, rekening houdend met ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn. Bijlage 1 meerjarenbeleidsplan Missie, visie en kernwaarden SGL In dit document vindt u de hernieuwde Missie, Visie en kernwaarden. In de Missie is beschreven wat SGL uit wil dragen naar buiten. Daarbij

Nadere informatie

Onderzoek burgerparticipatie. Gemeente Leiderdorp

Onderzoek burgerparticipatie. Gemeente Leiderdorp Onderzoek burgerparticipatie Gemeente Leiderdorp Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding onderzoek Doel onderzoek Onderzoeksaanpak Beantwoording onderzoeksvragen Aanbevelingen Inleiding: aanleiding onderzoek

Nadere informatie

Kooi. Lesaanbod

Kooi. Lesaanbod Lesaanbod 2016-2017 Kooi Les groep aug sept okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli Beestenboel 1/2 X X Wauw, t leeft 1/2 X X In de sloot, uit de sloot 3/4 X X Huisdieren 3/4 X X Uitvogelen 5/6 X X Knaagdieren

Nadere informatie

De Robert Scottbuurt die stuurt!

De Robert Scottbuurt die stuurt! De Robert Scottbuurt die stuurt! Voorstel voor procesbegeleiding bij een interactieve aanpak tot wijkversterking Wie zijn IS Maatwerk? Gerard Jan Hellinga en Robbert Jan Wijntjes van HzA Stedebouw en Landschap

Nadere informatie

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap 10 Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Kim van der Hoeven 1. Inleiding Ontwikkelingen in maatschappij en samenleving denk met name aan de

Nadere informatie

Training Creatief denken

Training Creatief denken Training Creatief denken Creatief denken: prikkel je geest Out of the box denken. Of, buiten de gebaande paden denken. Doorbreek denkpatronen. Breekt het zweet je al uit als je dit hoort? Heb jij moeite

Nadere informatie

Delfts Doen! Delftenaren maken de stad

Delfts Doen! Delftenaren maken de stad Inhoud A Delfts Doen! Delftenaren maken de stad 1 Delfts Doen! Delftenaren maken de stad P lannen maken in de stad doe je niet alleen. Een goed initiatief vraagt samenwerking en afstemming met bewoners,

Nadere informatie

SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS. Voorbeelden van communitybuilding

SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS. Voorbeelden van communitybuilding SENIOREN VERZILVEREN EIGEN KENNIS Voorbeelden van communitybuilding in de Bibliotheek TIJD VOOR VERZILVEREN De achtergrond In 2017 startte de Bibliotheek Veluwezoom, met ondersteuning van Fonds Nuts Ohra,

Nadere informatie

Edith van Dijk 3427

Edith van Dijk 3427 Agendapunt commissie: steller telefoonnummer email Edith van Dijk 3427 edith.van.dijk@valkenswaard.nl agendapunt kenmerk 29-5-2019 987621/1006276 portefeuillehouder Wethouder Kees Marchal onderwerp Startnotitie

Nadere informatie

Theateractiviteiten voor, door en met mensen met een verstandelijke beperking.

Theateractiviteiten voor, door en met mensen met een verstandelijke beperking. Studio Sterk: Sterker door Participatief Drama Theateractiviteiten voor, door en met mensen met een verstandelijke beperking. Theater als middel om een stem te geven aan mensen die nauwelijks gehoord worden.

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan. Goed toegerust op ontdekkingsreis

Pedagogisch beleidsplan. Goed toegerust op ontdekkingsreis Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis Inhoudsopgave Inleiding Welkom! 5 Colofon Uitgangspunten Met alle respect 9 Tekst Vlietkinderen Allemaal anders 11 Op weg naar een zelfstandig

Nadere informatie

Bewegen naar de zon. Educatieve fiche. Hoe kan mijn klas mee bewegen naar de zon? Wel, waarom vraag je het niet aan jouw leerlingen?

Bewegen naar de zon. Educatieve fiche. Hoe kan mijn klas mee bewegen naar de zon? Wel, waarom vraag je het niet aan jouw leerlingen? Educatieve fiche Bewegen naar de zon Wel, waarom vraag je het niet aan jouw leerlingen? Wel, waarom vraag je het niet aan jouw leerlingen? p 1 Aan de slag! Aan de slag met je leerlingen! Eerst en vooral

Nadere informatie

Producten mediawijsheid de Bibliotheek Midden-Brabant

Producten mediawijsheid de Bibliotheek Midden-Brabant Producten mediawijsheid de Bibliotheek Midden-Brabant Veel scholen besteden aandacht aan het mediawijzer maken van leerlingen, docenten en ouders. De Bibliotheek Midden-Brabant kan hierbij inhoudelijk

Nadere informatie

Methodiek in een notendop

Methodiek in een notendop Methodiek Kies&Co Kinderwijkraad Methodiek in een notendop Wat is deze methodiek Wat heb je eraan Beschrijving van nut en noodzaak van kinderwijkraden in kwetsbare wijken. De methodiek is bedoeld voor

Nadere informatie

Veel Nederlanders weten maar weinig van de land bouw. De multifunctionele

Veel Nederlanders weten maar weinig van de land bouw. De multifunctionele Leren Veel Nederlanders weten maar weinig van de land bouw. De multifunctionele boerderij, die zijn deuren opstelt voor bezoekers, is dan een plek waar je veel kunt opsteken. Dat geldt in nog sterkere

Nadere informatie

Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen

Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen volgende Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen Eindrapportage onderzoek Toekomstgericht Onderwijs Inhoud Onderzoek Toekomstgericht Onderwijs door Kohnstamm Instituut Schoolportret Herbert Vissers

Nadere informatie

Kernklas. Ieder kind is uniek...

Kernklas. Ieder kind is uniek... Alle kinderen blij in het onderwijs van nú Kernklas Ieder kind is uniek......en is méér dan het gedrag dat zich laat zien. Een kind heeft gevoelens, emoties, behoeften, interesses, passie en talenten.

Nadere informatie

1. Doelstellingen participatie publieke ruimte gemeentehuis

1. Doelstellingen participatie publieke ruimte gemeentehuis Plan van aanpak inzake Participatie rondom huisvesting gemeente Dronten. Bijlage bij raadvoorstel 19.000899 Plan van aanpak participatie huisvesting Achtergrondinformatie bij de aanpak inzake participatie

Nadere informatie

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland september 13 Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. (Albert Einstein, 1879-1955) M e r k c o a

Nadere informatie

Creatief Denken. Ideeën Werkplaats Groep 3 Groep 4 Groep 5

Creatief Denken. Ideeën Werkplaats Groep 3 Groep 4 Groep 5 Creatief Denken Ideeën Werkplaats Groep 3 Groep 4 Groep 5 Inleiding Creativiteit is een proces waardoor je laat zien dat alles wat is ook altijd anders kan zijn. Kijken naar de werkelijkheid, dat koppelen

Nadere informatie

7 TIPS AND TRICS VAN LIES & SARA

7 TIPS AND TRICS VAN LIES & SARA Kinderen Baas #1 JES en Lasso bieden met het project Kinderen Baas aan Brusselse jeugd- en cultuurorganisaties een platform om elkaar te leren kennen en samen een traject af te leggen. Het project startte

Nadere informatie

Beeldend werken: De lijn van het zijn.

Beeldend werken: De lijn van het zijn. Beeldend werken: De lijn van het zijn. Open atelier, een ontmoeting op ervaringsniveau. In het werken met vellen papier of delen er van, met nabijheid of afstand, met figuur en achtergrond, met punten

Nadere informatie

Tinytask. Je dagelijkse dosis geluk PRAKTIJK THEMA

Tinytask. Je dagelijkse dosis geluk PRAKTIJK THEMA Design Pieter Desmet is hoogleraar Positive Design aan de TU Delft. Met collega s en studenten van het Delft Institute of Positive Design exploreert hij hoe ontwerpers een positieve bijdrage kunnen leveren

Nadere informatie

groene pedagogiek daar gaan we op 21 mei op het Kinderopvangfestival eens goed voor zitten copyright

groene pedagogiek daar gaan we op 21 mei op het Kinderopvangfestival eens goed voor zitten copyright groene pedagogiek daar gaan we op 21 mei op het Kinderopvangfestival eens goed voor zitten groen verdient een speciale plek! Bedoeling van deze bijeenkomst: Groen krijgt concreet een plek in het pedagogisch

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

Aanbod NME voorjaar 2014

Aanbod NME voorjaar 2014 Aanbod NME voorjaar 2014 Natuur- en milieueducatie (NME) Heemtuin Muntendam biedt een aanvulling op het reguliere schoolprogramma. We richten ons in de lessen vooral op zaken die in de klas minder snel

Nadere informatie

OP HET PLATTELAND

OP HET PLATTELAND www.plattelandsjongeren.nl OP HET PLATTELAND Hand in Hand op het platteland Een dorp kan door stadse ogen een hechte gemeenschap lijken, waar iedereen voor iedereen zorgt. Maar achter die façade van haast

Nadere informatie

NATUURSPEELOMGEVING OOSTERVELDSCHOOL UFFELTE

NATUURSPEELOMGEVING OOSTERVELDSCHOOL UFFELTE NATUURSPEELOMGEVING OOSTERVELDSCHOOL UFFELTE Schetsontwerp Natuurspeelomgeving Oosterveldschool Uffelte Opdrachtgever adres Tel. E-mail: aangeboden door:, Appelscha, Nederland in samenwerking met Ruurd

Nadere informatie

Samen vormgeven aan de toekomst

Samen vormgeven aan de toekomst Policy Design Studio Samen vormgeven aan de toekomst Sinds het voorjaar van 2015 brengen wij de Policy Design Studio in praktijk. Een kansgerichte manier om de toekomst tegemoet te treden. Wij raken steeds

Nadere informatie

Groenzone Oerle zuid. Ontdek het mooiste stukje nieuw Oerle. Wendy van Kemenade

Groenzone Oerle zuid. Ontdek het mooiste stukje nieuw Oerle. Wendy van Kemenade Groenzone Oerle zuid Ontdek het mooiste stukje nieuw Oerle Wendy van Kemenade Context Oerle, ons dorp Dia 2 Waarde gebied Elementen in het gebied Waterbergingen* Bos en bomen* Oude houtsingels* Boomgaard,

Nadere informatie

Wij. maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN. Wij maken Dordt Samen aan de slag met initiatieven

Wij. maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN. Wij maken Dordt Samen aan de slag met initiatieven Wij maken Dordt SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN SAMEN AAN DE SLAG MET INITIATIEVEN Waar mensen elkaar ontmoeten, ontstaan als vanzelf nieuwe netwerken en initiatieven. Inwoners die met elkaar samenwerken.

Nadere informatie

Strategisch koersplan Onderwijs met Ambitie

Strategisch koersplan Onderwijs met Ambitie Strategisch koersplan 2019-2023 Onderwijs met Ambitie Inhoud Inleiding...3 1. Waar laten we ons door leiden?...4 2. Waar staan we voor? 3. Waar kiezen we voor?... 6 Speerpunt 1: School en kind...6 Speerpunt

Nadere informatie

Brengt natuur in de klas

Brengt natuur in de klas Brengt natuur in de klas Voor school en BSO! Het ontstaan van BasisBos Een aantal jaren geleden constateerde bedenker André Guijs op zijn eigen basisschool dat er binnen de zaakvakken maar ook bij handvaardigheid

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan Auteur: Ingeborg van der Zanden Bartels Datum: 05 januari 2015 Plaats: Kerkdriel Versie: 0.1 Pedagogisch beleidsplan BSO VillaDriel 12 april 2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...

Nadere informatie

Projectplan. creatief talent verbinden. Een project van Theaterwerkplaats Kazou www.theaterwerkplaatskazou.nl. Onbekend maakt onbemind

Projectplan. creatief talent verbinden. Een project van Theaterwerkplaats Kazou www.theaterwerkplaatskazou.nl. Onbekend maakt onbemind Projectplan creatief talent verbinden Een project van Theaterwerkplaats Kazou www.theaterwerkplaatskazou.nl Voorstelling Kompas, slotapplaus, Junushof Wageningen, 2009 Onbekend maakt onbemind De werelden

Nadere informatie

geïntegreerde benadering

geïntegreerde benadering Groener leren groener leren Zorgeloos en samen actief; zo zien we kinderen het liefst. Hun ontwikkeling is onlosmakelijk verbonden met spelen en ontdekken. Daarom is een groene buitenruimte onmisbaar bij

Nadere informatie

Gemeenschapstuinen. RadarGroep. Duurzaam instrument voor integrale wijkaanpak, sociale cohesie, participatie en re-integratie.

Gemeenschapstuinen. RadarGroep. Duurzaam instrument voor integrale wijkaanpak, sociale cohesie, participatie en re-integratie. RadarGroep Gemeenschapstuinen Duurzaam instrument voor integrale wijkaanpak, sociale cohesie, participatie en re-integratie. Bureau voor sociale vraagstukken Wie zaait zal oogsten is een veelgehoord gezegde.

Nadere informatie

Resultaten enquête Speelruimte in Kerkehout SPELEN IN BEWEGING

Resultaten enquête Speelruimte in Kerkehout SPELEN IN BEWEGING Resultaten enquête Speelruimte in Kerkehout SPELEN IN BEWEGING 73 respondenten: Reacties: 20 (groot)ouder van (klein)kinderen 0 tot en met 5 jaar 2 jeugdige van de basisschool (circa 6-12 jaar) 20 jongere

Nadere informatie

laboratoria mobiele alternatieven

laboratoria mobiele alternatieven Drie jaar LaMA laboratoria mobiele alternatieven Wat is Lama? LaMA is een participatief modeltraject dat vertrekt vanuit co-creatie. we brengen één zone in kaart waarbinnen we werken en testen we gaan

Nadere informatie

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd.

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd. Plan van Aanpak Vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap 2016-2017 23 november 2015 Aanleiding De provincie geeft aan dat draagvlak en betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties

Nadere informatie

PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016

PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016 PROCESPLAN INTERACTIEF WERKEN LANGEDIJK ONTWIKKELT MET WATER Vastgesteld door college van B&W d.d. 26 april 2016 Conform: De Langedijker werkwijze, Notitie interactief werken gemeente Langedijk op basis

Nadere informatie

Kom het MEE - MAEKEN in Middelharnis!

Kom het MEE - MAEKEN in Middelharnis! Kom het MEE - MAEKEN in Middelharnis! Kom het mee maeken op Hernesseroord 1 Op het eiland Goeree Overflakkee, in Middelharnis, kun je het mee-maeken. Dicht bij het water dat Goeree Overflakkee omringt,

Nadere informatie

Pedagogische Visie en Beleid

Pedagogische Visie en Beleid Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te

Nadere informatie

12peciale voorlichtingns-eum,

12peciale voorlichtingns-eum, _ M R E T AS S S CLA T RUIM DOND E TALE R O O V ERDA G ARI JANU 12peciale voorlichtingns-eum, S the ver het a avond o ium en gymnas erclass de mast NT! MASTERCLASS IETS VOOR JOU? Ben jij altijd op zoek

Nadere informatie

1-toelichting. locatie natuurlijke speelplek

1-toelichting. locatie natuurlijke speelplek 1-toelichting Natuurlijk spelen: Spelen in de natuur prikkelt onze zintuigen en is vooral gezond. En niet onbelangrijk: Kinderen leren hun creativiteit te gebruiken en vormen spelenderwijs hun gedrag en

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

De Sensatie van een Goed Leven Workshop Zonder gelijkwaardigheid geen communicatie

De Sensatie van een Goed Leven Workshop Zonder gelijkwaardigheid geen communicatie 31-01-2019 De Sensatie van een Goed Leven Workshop Zonder gelijkwaardigheid geen communicatie Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met

Nadere informatie