Mooiste en Veiligste Delta

Transcriptie

1 Mooiste en Veiligste Delta

2 Uitdagingen van de toekomst Nederland is goed beschermd tegen hoogwater. We kennen een traditie van dijken bouwen en inpolderen. Toch vragen de uitdagingen voor de toekomst om andere oplossingen. Hoe zorgen we dat ons land de mooiste en veiligste delta ter wereld blijft? Door waterproblematiek hoog op de agenda te zetten, naar oplossingen in de volle breedte te zoeken en het bewustzijn onder de bevolking te vergroten. Met een langetermijnvisie en door ruimtelijke ordening en veiligheid te koppelen, blijven we het water de baas. Zo blijft Nederland op het gebied van waterinnovatie ook in de toekomst toonaangevend. Onze delta moet een gebied zijn waar het prettig en veilig wonen, werken en recreëren is. winn zet hoog in op deze ambitie. Groots en toonaangevend Door de watersnoodramp van 1953 groeide het besef dat er wat moest gebeuren om de veiligheid van Nederland te garanderen. Het afdammen van alle riviermondingen leek de oplossing. Zo ontstond het omvangrijke Deltaplan. Er kwamen sluizen, dijken en dammen in de monding van de waterwegen. De Westerschelde bleef open vanwege het economische belang van de haven van Antwerpen. Bij de Oosterschelde en de Nieuwe Waterweg kwamen stormvloedkeringen. Dit zijn grootse en toonaangevende bouwwerken in de wereld. 2 Rijkswaterstaat

3 Staatssecretaris Tineke Huizinga met mogelijk toekomstige waterbeheerders van Nederland. Nederland is niet alleen de mooiste delta van de wereld, het is ook de veiligste. En dat wil ik zo houden Tineke Huizinga, staatssecretaris van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat Nut en schoonheid verbonden Internationaal loopt Nederland qua waterinnovatie voorop. Deze koppositie willen we graag behouden. Maar ruim vijftig jaar na de watersnoodramp voelen we de dreiging van het water niet meer. Het waterbewustzijn moet voor inwoners van de delta weer gaan leven. Beleving, beweging en bewustwording van de mogelijkheden én onmogelijkheden in onze delta spelen een grote rol. Zo zijn nut en schoonheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. winn zet de delta weer op de agenda. Onze doelstelling is prikkelend: Nederland in 2100 als veiligste én mooiste Delta van de wereld. winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 3

4 Kansen en plannen Belangrijk is de bewustwording onder de Nederlandse bevolking van het gevaar en de kansen van water. Vaak moet er eerst iets gebeuren voordat we de ernst ervan inzien. Zo zorgden de zeer hoge waterstanden op de rivieren in 1993 en 1995 ervoor dat er dijkversterkingen plaatsvonden en dat het programma Ruimte voor de Rivier startte. Door de klimaatveranderingen stijgt de zeespiegel en hebben we in Nederland meer water in de winter en minder in de zomer. De uitdaging is hierop te anticiperen en vroegtijdig maatregelen te nemen. winn vraagt met innovatieve plannen aandacht voor de waterproblematiek in Nederland. Deze plannen slagen alleen als de bevolking hierover meedenkt en de noodzaak van de veiligheidsmaatregelen inziet. winn probeert met projecten als de Inspiratiekaart en (onderwijs)projecten dit waterbewustzijn te vergroten. Het klimaat vraagt om een nieuwe benadering van de waterveiligheid. Geef hiertoe óók dijken de ruimte Pier Vellinga, hoogleraar Klimaatverandering Wageningen Universiteit en Vrije Universiteit Amsterdam Inspiratiekaart De Inspiratiekaart van Nederland schetst een toekomstbeeld: de Mooiste en Veiligste Delta De kaart biedt een overzicht van mogelijke oplossingen voor de toekomstige wateruitdagingen in Nederland. Deze kaart beoogt mensen te inspireren en na te laten denken over de waterhuishouding van Nederland op de lange termijn. De kaart is onderverdeeld in vier thema s: waterrisico s, wateroverschot, watertekort en waterregulering. Opvallend zijn de klimaatdijken voor de opvang van extreem hoogwater ten noorden van Brabant en de eilanden voor de westkust. De eilanden beschermen de Nederlandse kust tegen hoogwater op de Noordzee. Door hun ligging en vorm dragen zij bij aan vermindering van de golfaanval op de kust. De kaart combineert een lange termijnvisie, ruimtelijke ordening en water(beheer). De kaart inspireert en daagt uit. winn ziet veel van de ideeën terug in concepten van de Deltacommissie en het Nationaal Waterplan. De kaart Mooiste en Veiligste Delta biedt een overzicht van mogelijke oplossingen voor de toekomstige wateruitdagingen van Nederland. 4 Rijkswaterstaat

5 winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 5

6 In het kader van de onderpilot Waterreis door de tijd geeft winn jongeren de kans mee te denken over oplossingen voor toekomstige wateropgaven Onderwijsprojecten Jongeren zijn de toekomstige bewoners van Nederland. Het is belangrijk hen bij de ontwikkelingen te betrekken. Zo denken middelbare scholieren mee over de ruimtelijke inrichting van Nederland. Zij zijn aan de beurt om oplossingen te geven voor toekomstige wateropgaven. De eerste watercanon van het Directoraat-Generaal Water (dgw) geeft jongeren inzicht in de watergeschiedenis van Nederland. Leerlingen gaan aan de slag met de invulling van het toekomstvenster van de watercanon en denken na over mogelijke oplossingen. Basisschool leerlingen (groep 7 en 8) zien met behulp van een driedimensionale reliëfmaquette (de 3DWaterkaartNL) hoe water door het landschap stroomt en hoe de inrichting van ons land daaraan bijdraagt. De leerlingen kunnen een aantal eenvoudige opdrachten in hun eigen leefgebied uitvoeren. 6 Rijkswaterstaat

7 Partijen verbinden Nederland verandert onder invloed van klimaatveranderingen. De kans op overstromingen bij rivierdijken is nu één op 1250 per jaar. Iedere vijf jaar toetst Rijkswaterstaat of de dijken aan deze norm voldoen. De Commissie Veerman stelt dat de kans dat iemand in Nederland overlijdt door een over stroming, niet groter mag zijn dan één op een miljoen per jaar. Dat geldt ook binnen alle dijkringen. Winn kijkt naar de toekomst, verbindt partijen en laat hen nadenken over de delta. Behalve veiligheid stelt winn ook de vraag hoe je de delta van voldoende zoet water voorziet. Op de agenda staan bijvoorbeeld water regulatie, zoetwateraanvoercirkels en klimaatdijken. De 3DWaterkaartNL laat zien hoe water door het landschap stroomt en hoe de inrichting van Nederland daaraan bijdraagt Dijken bouwen betekent in de toekomst veel meer maatwerk dan alleen vakwerk Cees Veerman, voorzitter Deltacommissie 2008 Waterregulatie via flipper Bij de splitsing van de Waal en het Pannerdensch Kanaal stroomt tweederde via de Waal en eenderde via het kanaal. Een flipper kan het water in de rivier reguleren. Het doel van de flipper is een effectief functionerend watersysteem te realiseren in verschillende weer- en watersituaties: bij hoogwater, laagwater en voorafgaand aan droogtesituaties. Bij extreem hoogwater (piekafvoeren) draagt de flipper bij aan het (tijdelijk) verhogen van de veiligheid. Bij laagwater zorgt de flipper ervoor dat de scheepvaart zo lang mogelijk door kan varen. Om ook in droogtesituaties over voldoende zoetwater te beschikken, verandert het IJsselmeer/Markermeer in een zoetwaterbuffer. Dat kan door de flipper per weer- en watersituatie strategisch in te zetten. Het sturen van de waterverdeling wordt verder uitgewerkt in het Deltaprogramma, en door winn in samenwerking met de tu Delft. winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 7

8 7 m NAP 12 m NAP 6 m NAP 6 m NAP 13.6 m NAP 13.6 m NAP 4 m NAP Zoetwateraanvoercirkels Naast de zoetwaterbuffer in het IJsselmeer/ Markermeer, dragen zogenaamde zoetwateraanvoercirkels ook bij aan de zoetwatervoorziening. De flipper stuurt zoetwater vanuit de grote rivieren via het IJsselmeer/Markermeer naar gebieden in West- en Midden-Nederland. Benedenstrooms voert het water weer terug in diezelfde grote rivieren. De zoetwateraanvoercirkels hebben drie samenhangende functies: behoud van zoetwater vragende c.q. -gebonden (ruimtelijke) functies, zoals landbouw, stedelijk groen, natuur; terugdringen van kwel in gebieden waar dat niet gewenst is (doorspoelen voor de waterkwaliteit); op peil houden van drinkwateren koelwatervoorzieningen. De zoektocht naar alternatieve aanvoerroutes van zoetwater wordt uitgewerkt in het project Waterverdeling NL. Klimaatdijk Nederland is dichtbebouwd en dichtbevolkt. Meer ruimte voor versterking van de waterkeringen stuit daardoor op weerstand. Ten onrechte, want dijken kunnen een verrijking van het landschap zijn en nieuwe kansen bieden voor wonen, werken en recreëren. Vanwege de klimaatveranderingen is het tijd voor een dijk die klimaatbestendig is. De klimaatdijk is zo n dijk. Deze dijk keert het water, biedt blijvende veiligheid, is klimaatbestendig, duurzaam, multifunctioneel, passend voor zijn omgeving en doorbraakvrij. Er zijn verschillende varianten: brede dijk, terpendijk, overloopdijk, trippledijk. winn vraagt aandacht voor deze nieuwe manier van dijkdenken (doorbraakvrij, denken in systeemoplossingen, geen verboden toegang, uitnodigend tot medegebruik) en creëert bewustwording en draagvlak voor het realiseren van deze klimaatdijken Terpendijk, visualisatie 8 Rijkswaterstaat

9 Vijverberg Kwelspiegel Echteldse dijk huidige dijk Buiten Vijverveld groene klimaat dijk herstel Doode Linge P Sluisbuurt sluis haven stadspoort Waalstraat stadswei nieuwbouw Tolhuis wal Ophemertse dijk 250 Schetsontwerp klimaatdijk Tiel De klimaatdijk staat voor innovatie in dijkdenken Annemieke Nijhof, directeur-generaal Water bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat Het platform Klimaatdijk heeft samen met de gemeente Tiel en andere stakeholders een minimum en maximum variant gemaakt van een klimaatdijk voor Tiel voor de Echteldse dijk. Daarnaast zijn er meedere initiatieven bij andere gemeentes. Er is een Belvedère voorstel in de maak Klimaatdijk ontmoet Waalweelde om te kijken wat een ontwerpopgave 10 keer mooier en 100 keer veiliger zou kunnen betekenen voor het landschap in het rivierengebied tussen Gorinchem en de Duitse grens. winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 9

10 Het nieuwe Delta-dijkdenken Het Platform Klimaatdijk denkt innovatief mee over het anders omgaan met onze dijken en ontwikkelt en draagt deze nieuwe manier van dijkdenken. Het platform is een initiatief van winn en cur Bouw & Infra en bestaat uit vertegenwoordigers van onder meer provincies, waterschappen, adviesbureaus, kennisinstellingen (Deltares, wur), aannemers en Rijkswaterstaat. Het merk klimaatdijk is ondergebracht bij het Platform Klimaatdijk en de cur. Het eerste resultaat, het boekje Visiebeeld Klimaatdijk, is door Commissie Veerman niet onopgemerkt gebleven. Het sluit precies aan bij de visie dat er in uitvoering van het advies meer dan voorheen rekening moet worden gehouden met andere belangen. Gesteund en uitgedaagd De Deltacommissie heeft zich laten inspireren door onze ideeën over de Mooiste en Veiligste Delta en heeft veel van onze inzichten genoemd. Ook uit het Nationaal Waterplan blijkt dat veiligheid alleen onvoldoende is om een mooi en leefbaar Nederland te behouden. winn voelt zich hiermee niet alleen gesteund, maar ook uitgedaagd om nog meer ideeën en concepten voor te stellen ter verrijking van het Nederlandse waterbeheer. Ons belangrijkste middel daarbij is samenwerking. 10 Rijkswaterstaat

11 Het nieuwe dijkdenken van de klimaatdijk is een mooie concretisering van het advies van de Deltacommissie Sybe Schaap, voorzitter Unie van Waterschappen, dijkgraaf Waterschap Groot Salland Succesvolle samenwerking Zo is het toekomstbeeld, de Inspiratiekaart van Nederland, een product van Rijkswaterstaat, tno en landschapsarchitectenbureau West8. In samenwerking met het Ruimtelijk Planbureau, de Unie van Waterschappen en het InnovatieNetwerk. De activiteit Waterreis door de tijd organiseert winn in samenwerking met dg Water van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, tno, lef en de Dienst Utrecht. De Dag van de Dijk is een samenwerking van Dienst Oost-Nederland, de provincie Gelderland, het Waterschap Rivierenland en verschillende gemeentes als Nijmegen, Druten en Tiel. We nodigen iedereen uit om dit denken op te volgen en samen met ons uit te breiden. Zodat we in de toekomst met een gerust hart kunnen zeggen dat onze delta daadwerkelijk de mooiste en veiligste is. Geïnspireerd? Bent u ook geïnspireerd door de Mooiste en Veiligste Delta kaart en de mogelijke oplossingen voor het toekomstig waterbeheer? Wilt u meedenken, onderdelen toepassen of meer weten? Neem contact op via winn@rws.nl Kijk voor meer informatie en rapporten op of winn Innovatieprogramma voor Wateruitdagingen 11

12 winn is het innovatieprogramma voor Wateruitdagingen van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat gaat in winn, samen met kennisinstituut Deltares en het bedrijfs leven wateruitdagingen aan. winn inspireert, pakt kansen op en experimenteert. Zo werken we aan oplossingen voor de toekomstige wateropgave. Denkt u mee? Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat in samenwerking met Klimaatdijk Kijk voor meer informatie op of bel (ma t/m zo uur, gratis) oktober 2009 wd1009cp001