Bietplanter MAANDBLAD CBB JAARGANG 53 NR 552 JANUARI 2019 P SEEDING THE FUTURE SINCE 1856

Transcriptie

1 De Bietplanter MAANDBLAD CBB JAARGANG 53 NR 552 JANUARI 2019 P LEONELLA KWS * TESSILIA KWS Nematode PROTECT SEEDING THE FUTURE SINCE 1856 *NR. 1 FINANCIEEL KBIVB Zeldzame parels. Zelfs de droogte speelt hen geen parten! *Nr. 1 financieel KBIVB LEONELLA KWS en TESSILIA KWS : Hoog financieel inkomen Excellente weerstand tegen droogte Zeer goede bladziektentolerantie Resultaten 3 jaar KBIVB Aaltjes Financieel klassiek BTS4860N LEONELLA KWS BTS990 LISANNA KWS Jinx LONNEKA KWS EVAMARIA KWS Gauss Bazin Eglantier Bayamo Bambou Eucalyptus Lumiere Puramax Financieel aaltjes

2 Uw partner bij het herzaaien. Een korting van 50 % in geval van herzaai! Dat telt! Beste planter, Is het u al overkomen dat uw bieten opnieuw moesten worden gezaaid omwille van verscheidene redenen zoals vorst, beschadiging door herbiciden, een onweer na de zaai,? Dan bieden wij u graag onze nieuwe dienst aan, de KWS Beet Seed Service. KWS biedt u zaad aan bij het herzaaien aan 50 % van de oorspronkelijke prijs. Het enige wat u moet doen is een ras van KWS kiezen en uw bietenveld registreren op De registratie in 2019 zal mogelijk zijn van zodra u de zaden ontvangt. De terugbetaling gebeurt via de suikerfabriek. Voor het herzaaien, gelieve contact op te nemen met uw Landbouwkundige dienst of KWS en geniet van de KWS Beet Seed Service.

3 Bietplanter planter De MAANDBLAD CBB JAARGANG 53 NR 552 JANUARI 2019 P Wordt de campagne 2019/2020 beslissend? Beste wensen 9! 1 voor kort geoogst De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) schat de kans dat El Niño zich doorzet in het noordelijk halfrond tegen februari 2019 op 70 procent, al zou het weerfenomeen minder krachtig zijn dan voorheen. El Niño leidt tot droogte en warm weer in Brazilië, vochtig weer in Argentinië, nat en koud weer in Mexico, warm weer in het westen van de Verenigde Staten en Canada en hitte en vochtig weer in Zuid-Azië. Brazilië heeft een klacht ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) tegen China. De Chinese autoriteiten beperken namelijk hun suikerimport waardoor de Braziliaanse export sterk is afgenomen. Beide partijen beschikken over een periode van 60 dagen om te onderhandelen over het geschil. Slagen ze er niet in een oplossing te vinden dan kan Brazilië arbitrage aanvragen bij de WTO. Het arbitragepanel kan China dan verplichten om zijn beperkingen op de invoer van suiker op te heffen of kan economische sancties opleggen als zou blijken dat China de WTO-regels overtreedt. Egypte: de Egyptische suikergroep Delta Sugar heeft landbouwers de opdracht gegeven om 20 procent meer bieten in te zaaien ( are). Dit komt neer op een stijging van 20 procent in vergelijking met de ingezaaide oppervlakte van vorig jaar. Volgens de groep is Delta Sugar de grootste bietsuikerproducent van het Midden-Oosten. 3 Verloving en huwelijk 2 De EU wil haar productie van plantaardige eiwitten uitbreiden. De EU importeert jaarlijks ongeveer 17 miljoen ton ruwe eiwitten, waarvan 13 miljoen ton op basis van soja. De soja-oppervlakte in de EU is verdubbeld, tot bijna een miljoen hectare sinds de hervorming van het GLB in De productie van peulvruchten, veldbonen, linzen en kikkererwten in de EU is sinds 2013 bijna verdrievoudigd. Diervoeder blijft de belangrijkste afzetmogelijkheid (93 procent). TS-PARTICIPATIE: CONVERSIE IN AANDELEN SÜDZUCKER. BTS 990 Volgens de Europese Commissie daalde de Europese suikerexport tot ton in oktober 2018, de eerste maand van het nieuwe seizoen 2018/19. De export nam dus toe ten opzichte van september ( ton), maar is ten aanzien van dezelfde maand vorig jaar gezakt. VER HET UIT GEZA MEEST AID IN BE E RAS LGIË ALSOF ZIJ NEMATODEN OMZET IN SUIKER De Indiaase productie 2018/19 zou lager kunnen uitvallen dan verwacht als gevolg van een aantasting van het suikerriet door witte wormen in de tweede en derde suikerproducerende staat van het land. Hierdoor wordt de productie 2018/19 naar beneden bijgesteld tot 32,4 miljoen ton. Dit is 9 procent lager dan wat ISMA, de vereniging van suikerproducenten, had aangekondigd in juli. Tolerant voor nematoden en rhizomanie Financieel inkomen van 103% Hoog suikergehalte Zeer goede algemene bladgezondheid Maandblad van de Confederatie van de Belgische Bietenplanters vzw CBB Anspachlaan 111 Bus Brussel T F lebetteravier@cbb.be COLOFON Verantwoordelijke uitgever Marcel Jehaes, Voorzitter CBB Directeur van de publicatie Peter Haegeman Uitgave en publiciteit Bernadette Bické - Martine Moyart Verantwoordelijke voor de suikerbiettechniek KBIVB Tienen Druk Corelio Printing Jaarabonnement 12,00 EU-land 22,00 niet EU-land 27,00 IBAN BE BTW BE BETASEED. SIMPLY DIFFERENT _Limagrain_adv BTS 990_BIETPLANTER_COVER_130x171mm.indd 1 6/12/18 11:31

4 2 EDITO Verloving en huwelijk Zoals ik reeds aangaf in het vorige hoofdartikel, zullen vele van onze planters een beslissing moeten nemen aangaande participatievoorstellen in het kapitaal van twee zeer verschillende suikergroepen. Ik wil eerst en vooral benadrukken dat beide dossiers elkaar niet uitsluiten. Het zou zelfs wenselijk zijn dat beide voorstellen positief worden onthaald, voor zover het extra aanbod van Belgische suiker afzet vindt op een Europese markt die opnieuw zou worden gereguleerd door het sluiten van minder efficiënte suikerfabrieken buiten België. De crisis die we momenteel doormaken, zou dit scenario kunnen uitlokken. Verloving of huwelijk, het betekent voor de planter niet hetzelfde, net als het risico en a fortiori het eventuele vertrek. Iedere planter moet, rekening houdend met zijn specifieke situatie, hierover heel goed nadenken, in het bijzonder wat het huwelijk betreft. Verloving slaat op het dossier Sopabe-T. Alle TS-planters zullen zich moeten uitspreken over een gedeeltelijke omzetting van de fondsen die overeenstemmen met de tweede, derde en vierde participatieschijf in aandelen Südzucker (SZ). Een jaar geleden heeft SZVG (Duitse tegenhanger van Sopabe-T) en meerderheidsaandeelhouder van SZVG opnieuw contact met ons opgenomen. Fred Zeller, directeur van SZVG, besprak met ons het nut van de conversie in aandelen SZ om op die manier geleidelijk deel uit te maken van SZVG. Momenteel beschikken we over een meer gedetailleerd voorstel dat ieders aandacht verdient. Het wordt toegelicht in dit nummer op pagina 3 en zal nog verder worden uitgediept tijdens de vergaderingen van de ledenkringen waarop u bent uitgenodigd. Het gaat om een geleidelijke toetreding, die we tijdens de eerste twee jaar vrij gemakkelijk kunnen opzeggen. Gezien de huidige economische en milieucontext (Europese suikermarkt en evolutie van de fytosanitaire praktijken) waarmee onze sector te maken heeft, zal deze maatregel ervoor zorgen dat we de situatie beter kunnen inschatten, om dan te beslissen over de verdere aanpak. We mogen ook de brexit niet uit het oog verliezen die een impact zal hebben op de Belgische suikermarkt: het Verenigd Koninkrijk is namelijk netto-importeur van suiker voornamelijk uit Frankrijk. Bijgevolg zou nog meer Franse suiker op onze markten terechtkomen. Tijdens deze periode van twee jaar zullen voor iedere planter die de teelt wenst stop te zetten, dezelfde verkoopvoorwaarden gelden als vandaag. Als de planters het advies van de Raad van Bestuur en van de Algemene Vergadering volgen, kan men dit beschouwen als een verloving tussen Sopabe-T en SZVG. Voor de Duitse planters is het de bedoeling hun positie als meerderheidsaandeelhouder te versterken en voor de Belgische planters het voortbestaan van hun fabrieken zo goed mogelijk te garanderen en op termijn het verschil in bietenprijs, die hen momenteel benadeeld, te dichten. Het huwelijksaanzoek slaat op de suikerfabriek van Seneffe, een project van CoBT. Er wordt de planters voorgesteld zich te verbinden met een inschrijving van 30 euro per ton gecontracteerde biet. Vrijwel de volledige nettowinst van de industriële activiteit zal hen toekomen met uitzondering van het dividend dat aan de minderheidsaandeelhouders zal worden betaald (aandelen S en F). De winst zal uiteraard worden bepaald door de betere technische performanties van de nieuwe fabriek (uitzonderlijke energiebalans, optimale valorisatie van de bijproducten en zeer grote suikeropslagcapaciteit), maar ook door de definitieve prijs waartegen de geproduceerde suiker zal worden verkocht. Niemand kan hieromtrent zijn nek uitsteken en beweren dat vanaf de start, de fabriek in Seneffe zich een plaats zal kunnen veroveren op de Europese markt en haar suiker aan dezelfde prijs zal kunnen verkopen als haar concurrenten. Bovendien is in een coöperatieve structuur de menselijke factor primordiaal voor het welslagen van het project. Het zijn nog onbekende factoren bovenop een economische en milieucontext zoals hiervoor beschreven. De tijd zal uitwijzen hoe het afloopt. Dat is de reden waarom, zoals in ieder huwelijk, het risico groter is, met een afloop die heel gunstig en zeer gelukkig kan zijn, maar ook zeer rampzalig en bijzonder ongelukkig. Vooraleer te beslissen over de inschrijving op het openbaar aanbod, moet de prospectus goedgekeurd door de FSMA (autoriteit voor financiële diensten en markten) worden bestudeerd. Zoals al vermeld, is voor alle planters het welslagen van beide projecten veruit het beste scenario. Het laatste actuele punt betreft het resultaat van het NNI-dossier. Uiteraard zijn we tevreden met de beslissing dat het bietenzaad omhuld met thiamethoxam, beta-cyfluthrin of clothianidine kan worden ingezaaid op Belgisch grondgebied vanaf 15 februari tot 14 juni 2019, mits te voldoen aan een aantal voorwaarden. Een goed technisch dossier dat zorgvuldig werd voorbereid heeft geleid tot deze beslissing. Dank dus aan het KBIVB als een van de drijvende krachten achter dit dossier! Maar uiteindelijk heeft het gezond verstand gezegevierd. Dit besluit was echt nodig: we beschikken op korte termijn niet over volwaardige alternatieven in België om de neonicotinoïden te vervangen. We moeten evenwel voldoen aan bepaalde voorwaarden en er worden strenge sancties opgelegd. Landbouwers zullen zich moeten aanpassen voor wat betreft hun teelt- en rotatiekeuze. Alle betrokken partijen (planters, plantersorganisaties, suikerfabrikanten, zaadhuizen,...) zullen dit alles in de praktijk moeten omzetten. De volledige keten zal hieraan moeten meewerken, onder meer wat de communicatie naar onze planters toe betreft (via CBB, federaties, landbouwkundigen in de suikerfabrieken,...). Op korte termijn moet de reeds gestarte zoektocht naar alternatieven leiden naar bruikbare resultaten en volwaardige alternatieven. Ook op dat vlak zal de suikerketen zich verder engageren en vraagt het dat zowel fundamenteel als toegepast (KBIVB) wetenschappelijk onderzoek zouden ondersteund (blijven) worden. Graag besluit ik met u allen een fijne eindejaarstijd toe te wensen en een inspirerend, gelukkig en gezond Marcel Jehaes, Voorzitter CBB 2 SUIKERMARKT De gemiddelde suikerverkoopprijs in onze regio bedraagt 307 per ton in oktober 2018 De gemiddelde verkoopprijs van witte suiker meegedeeld door het Europees prijzenobservatorium bedraagt 320 euro per ton in oktober 2018 tegen 347 euro per ton in september De verschillen tussen de regio s zijn groot: in de regio Centraal- en Noord-Europa: 352 euro per ton (338 euro per ton in september); in de regio waartoe België, Frankrijk, Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk behoren: 307 euro per ton (339 euro per ton in september); in de regio Zuid-Europa (Portugal, Spanje, Italië): 380 euro per ton (398 euro per ton in september). Krimpt het suikeroverschot op de wereldmarkt vanaf 2018/19? De wereldmarktprijs voor witte suiker blijft op een laag niveau. Tijdens de eerste veertien dagen van december bedroeg hij gemiddeld ongeveer 300 euro per ton. Dalende oogstverwachtingen in de belangrijkste suikerproducerende landen (Brazilië, India, Thailand, EU, VS, Rusland) zouden evenwel kunnen leiden tot andere perspectieven. Volgens F.O. LICHT zou de wereldproductie in 2018/19 kunnen dalen tot 192,1 miljoen ton (2,1 miljoen ton minder dan de vorige prognoses van half augustus). Tijdens de campagne 2017/18 werd nog een recordproductie genoteerd van 192,8 miljoen ton. De consumptie zou evenwel wereldwijd blijven stijgen met 1,5 procent tot 186,1 miljoen ton ( ton meer dan aangekondigd in augustus). In 2018/19 zou het suikeroverschot aldus uitkomen op 5,5 miljoen ton, iets lager dan tijdens de campagne 2017/18 (6,3 miljoen ton). De grootste productiedaling in 2018/2019 valt te verwachten in Europa (EU, Rusland, Oekraïne,...), waar de suikerproductie zou afnemen met 3 miljoen ton tot 31,7 miljoen ton. De productie in Azië zou naar verwachting nog groeien van 78,7 miljoen ton naar 80,5 miljoen ton, terwijl nieuwe productiestijgingen in India en China, de productieverminderingen in Thailand en Pakistan zouden compenseren. Ook in Zuid-Amerika zou de suikerproductie in 2018/19 met ton kunnen krimpen tot 39,4 miljoen ton, terwijl de enorme productiedaling in Brazilië tijdens de campagne 2018 voornamelijk ressorteert onder de campagne 2017/18. In Afrika zou de suikerproductie stijgen van 11,9 naar 12,4 miljoen ton. In Noord- en Midden-Amerika zou de productie licht toenemen tot 22,8 miljoen ton (22,4 miljoen ton vorige campagne). In Oceanië wordt de suikerproductie geraamd op 5,2 miljoen ton in 2018/19. F.O. LICHT maakte ook een prognose-oefening voor 2030 op basis van een toename van de consumptie met 1,5 procent per jaar. Ondanks alle onzekerheden die inherent zijn aan dergelijke voorspellingen, is de informatie die hieruit voortvloeit toch interessant: de drie campagnes 2019/20, 2020/21 en 2021/22 zouden deficitair zijn. n Wereldbalans in ton (F.O. Licht oktober 2018) 2018/ /18 Beginvoorraad Productie Import Consumptie Export Eindvoorraad Voorraad in % consumptie Globaal overschot/tekort JINX De heldin van uw teelten! SB

5 Brutodividend van 4 procent na reserves Tijdens de Algemene Vergadering van de coöperatieve vennootschap Sopabe-T van 22 november jl. werden de rekeningen van het boekjaar 2017/18 goedgekeurd. De Algemene Vergadering legde het te betalen dividend voor het jaar 2017 vast op 0,33 euro per aandeel T, hetzij een rendement van 4 procent. Zij stemde ook in met de wijzigingen aan het huishoudelijk reglement. Vervolgens kwam Fred Zeller, directeur van SZVG, de Duitse tegenhanger van Sopabe-T aan het woord. SZVG bezit momenteel 58 procent van de aandelen van de groep Südzucker, waarvan TS onderdeel is. Fred Zeller lichtte het voorstel toe, waarin de TS-planters worden uitgenodigd om via de aankoop van aandelen Südzucker geleidelijk toe te treden tot de coöperatieve beweging van de Duitse planters en deze te versterken. ARAL PARTICIPATIE TS 3 RHIZOMANIE Conversie van de obligaties in aandelen Südzucker Het idee om het bietenaandeelhouderschap in Südzucker te versterken is niet nieuw. Al in 1996 werd de mogelijkheid voorzien om obligaties (2e, 3e en 4e participatieschijf) te converteren in aandelen Südzucker. Het project staat nu op punt en gezien de drie obligatieleningen vervallen op 31 januari 2019, zullen de TS-planters zich tijdens de maand januari moeten uitspreken over een geleidelijke conversie van hun obligaties in aandelen Südzucker. De huidige context van de Europese biet-suikersector is bijzonder onzeker: een gedeprimeerde suikermarkt die de afschaffing van de quota nog moet verwerken, een mogelijke herstructurering van de Europese suikerindustrie, de hervorming van het GLB in 2020, om nog maar te zwijgen over de zoektocht naar alternatieven voor de neonicotinoïden, de ontwikkeling van biogebaseerde Fred Zeller, directeur van SZVG, de coöperatieve vennootschap van Duitse planters die meerderheidsaandeelhouder is van Südzucker, verstrekt uitleg omtrent de verschillende stappen van het integratieproject Sopabe-T naast SZVG, via de aankoop van aandelen Südzucker. producten en de evolutie van de wereldmarkt. De verantwoordelijken van SZVG en Sopabe-T denken dat het binnen twee jaar gemakkelijker zal zijn om op deze vragen te antwoorden, vandaar het belang om stapsgewijs te werk te gaan. Tijdens de eerste fase van twee jaar, voorziet het voorstel in het converteren van de helft van de obligatieleningen in aandelen Südzucker en wordt het statuut van waarnemer toegekend aan twee Belgische vertegenwoordigers in de raad van toezicht van SZVG. Gedurende deze twee jaar, zal SZVG en Sopabe-T blijven onderhandelen over de voorwaarden en garanties die voorafgaan aan de tweede fase. Deze zou bestaan uit een volledige conversie in aandelen Südzucker, alsmede de integratie van Sopabe-T als regionale entiteit naast de zeven bestaande regionale entiteiten van SZVG met twee bestuursposten in de raad van toezicht van SZVG. Tijdens de eerste fase zullen de twee partijen een einde kunnen maken aan hun samenwerking zonder opzegtermijn. De suikerrijkste: 102,3% (19,65 ) Uitstekende opkomst 0 schieters/ha Ingesnoerde kop > Ideaal voor microtopping > Heel lage koptarra AMAROK RHIZOMANIE Vergaderingen Obligatiehouderskringen in januari De Algemene Vergadering heeft het voorstel van de Raad van Bestuur voor de geleidelijke conversie van de obligatieleningen in aandelen Südzucker goedgekeurd, mits aan volgende voorwaarden wordt voldaan: handhaving van de installaties en de productiecapaciteit van de Belgische fabrieken van Südzucker, die voldoen aan de productiecapaciteiten van hun planters; ontwikkeling van een interprofessioneel overlegsysteem in België voor een remuneratieve bietenprijs die in lijn is met de prijzen van de Duitse planters. Tijdens de lokale vergaderingen die gepland zijn in januari (zie kalender pagina 15) samen met de vergaderingen van de Obligatiehouderskringen, zullen de TS-planters moeten stemmen over het voorstel van de Raad van Bestuur. Het kan pas worden gerealiseerd als het minimaal 60 procent van de stemmen haalt. Het voorstel is tweeledig: - conversie op van de obligaties van de tweede participatieschijf (9,8 M ) en van de helft van de obligaties van de derde schijf (7,25 M ) in maatschappelijke aandelen van categorie T van Sopabe-T en verwerving van aandelen Südzucker voor een equivalent bedrag over de periode (volgens een op te stellen timing); - verlenging van de obligatieleningen van de vierde participatieschijf en van de andere helft van de derde schijf tot 31 januari 2021, datum vastgelegd in het voorstel SZVG als zijnde de datum waarop een herroeping niet meer mogelijk is. De productiefste! N 1 financiële opbrengst: 103% Zeer lage grondtarra: 78% Uitstekende bewaring in de hoop Dividend van 0,33 euro per aandeel T De dividenden werden dit jaar betaald tijdens de eerste week van december. Er werd een roerende voorheffing van 30 procent bij de bron afgehouden. Er is inderdaad een nieuwe regeling in verband met de vrijstelling van roerende voorheffing op dividenden voor natuurlijke personen. De vrijstelling van roerende voorheffing op de eerste schijf van 190 euro voor natuurlijke personen is niet meer van toepassing. Voortaan zal de roerende voorheffing worden afgehouden van het gehele bedrag aan dividenden. Natuurlijke personen zullen de terugbetaling van de afgehouden voorheffing kunnen vragen via hun belastingsaangifte De vrijstelling op dividenden zal worden verhoogd tot 640 euro (in plaats van 190 euro). De praktische details moeten nog worden uitgewerkt door FOD Financiën. De planters zullen hiervan op de hoogte worden gehouden. vervolg op pagina 4 Bron: KBIVB 2018

6 4 PARTICIPATIE TS vervolg van pagina 3 De rekeningen Sopabe-T van het boekjaar dat loopt van 1 juli 2017 tot 30 juni 2018 werden voorgelegd. Het actief en het passief op 30 juni 2018 evenals de resultatenrekeningen worden in de twee tabellen hierna weergegeven. Het boekjaar 2017/2018 werd afgesloten met een resultaat van euro tegen euro vorig jaar. Het lagere resultaat is niet het gevolg van een daling van de opbrengsten van Sopabe-T, vermits het bedrag van de door de TS uitgekeerde dividenden ( euro) niet veranderd is ten opzichte van vorig jaar, maar van een lagere aandelenkoers CropEnergies en Südzucker, die geleid heeft tot een waardevermindering. TS betaalde net zoals vorig jaar een dividend uit van 0,45 euro per aandeel. De Raad van Bestuur stelde voor om een dividend van 0,33 euro per aandeel T toe te kennen (0,35 euro vorig jaar). De planters die eigenaar waren van deze aandelen op hebben recht op dergelijk dividend. Op deze datum wordt het aandeelhoudersbestand immers afgesloten met het oog op de betaling van het dividend voor het afgelopen jaar STERKE RASSEN VOOR UITZAAI 2019 RESULTATENREKENING VAN SOPABE-T VOOR 2017/2018 Ontvangsten Dividenden aandelen TS Interesten bankrekeningen + beleggingen Emolumenten RvB TS Opbrengst aankoop/verkoop participatie Uitgaven Betaalde interesten Personeel Bureelkosten (huur, telefonie, ) Expert, notaris, Vergaderingen Verzekeringen RvB Financiële lasten Allerlei (taksen, ) Buitengewone opbrengsten Belastingen Resultaat van het boekjaar Op waren er precies aandelen T. Gezien het dividend 0,33 euro bedraagt, is het totaal toe te kennen bedrag aan dividenden x 0,33 = euro. Aan het resultaat van het boekjaar 2017/18 van euro moet een afhouding van euro op de onbeschikbare reserve worden toegevoegd ingevolge de verkoop van de helft van de aandelen CropEnergies, wat een te bestemmen winst oplevert van euro. Zoals vorig jaar heeft de Raad van Bestuur beslist om 70 procent te gebruiken voor de betaling van het dividend ( euro) en om het saldo ( euro) te boeken als reserve complementair aan de wettelijke reserve; zoals vorig jaar. De Raad van Bestuur vindt dat niettegenstaande het gunstige vooruitzicht van een prioritair dividend voor de aandelen TS in het bezit van Sopabe-T en het huidige niveau van de reserves (4,3 miljoen euro), RHIZOMANIE CLAIRAMAX TISSERIN RHIZOCTONIA TOLEMAX NEMATODEN PURAMAX FD KUNG FU (NIEUW 2019) OPKOMSTKAMPIOENEN gemakkelijk proper te houden bij de start GOEDE GRONDBEDEKKERS drukken late onkruiden in de zomer STABIELE RASSEN IN OPBRENGST EN SUIKER ongeacht het klimaat en het weer Balans van SOPABE-T op 30 juni 2018 Actief = 51 Mio Passief = 51 Mio Vaste activa Eigen vermogen Participatie TS Aandelen A Aandelen TS Aandelen B Aandelen T Uitgiftepremies (aandelen T) Reserves Vlottende activa Schulden Beleggingen Obligatielening Liquiditeiten Te recupereren voorheffingen Te betalen dividenten diverse schuldvorderingen Te ontvangen interesten Te betalen interesten aan obligaties (periode 1-6/2018) Overige vorderingen (vergoedingen TS) Overige schulden ACTIVATIE VOOR EEN SNELLE EN HOMOGENE OPKOMST! 30 procent van het resultaat van het boekjaar moet worden geboekt als reserve complementair aan de wettelijke reserve, zoals vorig jaar. De Algemene Vergadering keurde ook de voorstellen inzake de resultaatbestemming goed. Wijzigingen Huishoudelijk Reglement Er wordt voorgesteld om het Huishoudelijk Reglement aan te passen als volgt: - de modaliteiten vermelden die verband houden met de inschrijving, terugneming of verkoop van de obligaties (artikels 1, 6, 8, 9, 10, 11); - de modaliteiten vaststellen voor de gedeeltelijke terugbetaling van de participatie-effecten ingevolge een vermindering van het leveringsniveau van de bieten die niet samengaat met een overdracht van het ermee overeenstemmende basiscontract (artikel 8); - een tweede paragraaf te schrappen die verwijst naar een niet meer bestaande reglementering (artikel 14, 2). De Algemene vergadering bekrachtigt de aanpassingen aan het Huishoudelijk reglement. n PRO Jan. fessional DAYS :00-17:00 JOSKIN.COM/EVENTS Rue de Wergifosse, 39 BELGIQUE-4630 Soumagne events@joskin.com Tél: +32 (0) FABRIEKSBEZOEKEN - SHOW-ROOM UITNODIGING OP ONZE PROFESSIONELE DAGEN EXPO LEVERANCIERS - OUTLET - TOMBOLA

7 KONINKLIJK BELGISCH INSTITUUT TOT VERBETERING VAN DE BIET VZW Molenstraat 45, B-3300 Tienen - info@kbivb.be De suikerbiet en haar teelttechniek PVBC - PROGRAMMA VOORLICHTING BIET CICHOREI, IN HET KADER VAN DE PRAKTIJKCENTRA Rubriek opgesteld en medegedeeld onder de verantwoordelijkheid van het KBIVB, J.-P. Vandergeten Directeur KBIVB, met de financiële steun van de Vlaamse overheid. Resultaten van de rassen en keuze voor 2019 André WAUTERS (KBIVB vzw IRBAB asbl) Na het jaar 2017 met exceptionele opbrengsten stappen we juist uit een jaar dat voor het klimaat een exceptioneel jaar zal blijven. Warmte en droogte zijn zeker de woorden die het beste passen bij Nochtans was de lente goed gestart, relatief laat, maar met een continue groei van de bieten tijdens de ganse lente dankzij de zeer goede temperaturen en lichte regens. Regens die niet altijd zacht waren, bvb de onweders rond 29 april en eerste juni (plaatselijk), die aantastingen door Aphanomyces veroorzaakten zoals in Warmte en een goed bodemvocht hadden samen een zeer positief effect op de snelle groei van de bieten (visueel op de bladeren) en produceerden een zeer hoge bladmassa op het einde van de maand juni! Met deze grote bladmassa konden we verwachten dat cercospora zich in een zeer gunstige microklimaat zou bevinden voor een vroege aantasting. Maar de droge weersomstandigheden die daarna heersten (geen regen en zeer lage relatieve luchtvochtigheid) gaven een ander scenario dan de voorspellingen : de ziekte kon moeilijk starten en ontwikkelen in de zomer. Daarentegen werd de hoge bladmassa in een maand tijd tot niets herleid, en pas laat in het seizoentot hergroei kwam. Om een rassenkeuze te maken voor 2019 mag men dus niet stoppen bij één jaar ervaring, zijnde goed of minder goed. Zijn rassenkeuze maken op basis van het jaarresultaat zal het gedrag van het ras in de komende omstandigheden, die we niet controleren, niet kunnen voorspellen. De analyse van de resultaten, rekening houdend met het potentieel van de rassen over meerdere seizoenen (de bevestigde rassen over 3 jaar hebben meer gegevens) alsook de stabiliteit van de opbrengst tussen de jaren, zal zorgen voor een rationele keuze. Al deze gegevens zijn weergegeven op de centrale pagina 8 & 9 van deze Bietplanter. Deze tabel geeft de opbrengstkenmerken (wortel, suikerrijkheid, grondtarra) per ras alsook de resistenties voor bladziekten, risico op schieters, enz : goede opkomst In 2018 werden acht proefvelden uitgezaaid om de opbrengst van de rassen te bepalen. De zeer goede temperaturen na de zaai, samen met wat malse regens, hebben over het algemeen een zeer goede en homogene veldopkomst verzekerd. % opkomst veldopkomst van de rassen in 2018 eindopkomst opkomst zaai + 11 dagen GondolaKws AnnelauraKws GeorgettaKws BTS110 Clairamax Amarok XavieraKws BTS3955 Aral Corrado Mankell IsabellaKws BTS605 Tolemax Voltaire Tiaris UrselinaKWS BTS4190RHC HendrikaKws Trivor LisannaKws LeonellaKws Eucalyptus Gauss Lumiere Bambou Puramax Eglantier BTS4860N Bazin Bayamo EvamariaKWS Jinx LonnekaKws FDTatami Figuur1 : veldopkomst van de rassen (vroege- en eindopkomst) in Weinig schieters... Dankzij de goed temperaturen tijdens de hele lente bleef het aantal schieters laag. Toch kenden sommige rassen vroege schieters wat kan wijzen op een vervuiling door vreemd pollen tijdens de zaadproductie (zie cijfers in de centrale tabel). Bladziekten : opgelet voor cercospora! We verwachtten een sterke en vroege aantasting door cercospora, en inderdaad werden de eerste vlekken reeds voor half juli waargenomen. Maar de weersomstandigheden bleken zeer snel niet meer gunstig voor een sterke ontwikkeling : lage luchtvochtigheid en geen neerslag. Een eerste fungicidebehandeling werd vaak tussen 15 en einde juli geplaatst, maar cercospora kon na 20 augustus terug starten en een tweede behandeling vergen voor rooiingen na 15 oktober! «Zilver» bieten Een nieuw fenomeen van zilver bieten wordt sinds 2011 waargenomen. Deze bieten hebben bladeren met een zilveraspect (blauw-grijs) en zijn aangetast door de bacterie Curtobacterium fl. f.sp betae. Deze veroorzaakt een vertraagde groei hetzij zelf de dood van de plant. Meerdere zaadloten waren door deze bacterie aangetast in Bieten boven de grond Soms hebben de regens van einde april en begin juni de bovenste laag van de bodems verslempt. Deze laag is dan volledig uitgedroogd, waardoor deze laag zeer compact en hard werd. De biet had bij de groei dan een mechanische weerstand en hadden dan neiging om boven de grond te groeien. Dit ging in sommige velden gepaard met een horizontale scheur (tot de helft van de bietenwortel) ter hoogte van de bodem. De groei boven de grond werd hierdoor benadrukt. Dit heeft uiteindelijk weinig oogst en opbrengstproblemen veroorzaakt. Nematoden De eerste witte cysten gevormd op de wortelhaartjes werden reeds einde mei waargenomen, ondanks de relatief late zaai. De daaropvolgende warme en droge periode had een sterke verwelking en bladverlies tot gevolg. De nematodentolerante rassen hebben hun potentieel zowel in sterk als licht besmette percelen nogmaals bevestigd. Deze rassen werden op 55% van het areaal gezaaid in Rhizoctonia bruinwortelrot De proeven die in rhizoctoniabesmette percelen in 2018 werden uitgezaaid hebben de goede resistentie tegen wortelrot van de nieuwe rassen BTS4190Rhc et Tiaris bevestigd. Zeer weinig grond! De droge rooiomstandigheden waren niet altijd zeer gemakkelijk (harde grond!) door de aanhoudende droogte in september en zelfs oktober. De bieten waren extreem proper tijdens de periode : minder dan 1 ton grond/ hectare. Het raseigenschap grondtarra kon niet precies bepaald worden dit jaar, maar de tendensen blijven bestaan. Opbrengsten De oogst van de proefvelden startte relatief laat (22 september in de Polders) in zeer goede omstandigheden, en liep tot 9 november in steeds even goede rooiomstandigheden. De suikerrijkheid was reeds goed bij de eerste velden en steeg tot 21 S. De wortelopbrengst lag ook al goed bij de eerste velden. De suikeropbrengst varieerde in de proeven tussen 18 en 21 ton suiker per hectare in de meest productieve velden. Het KBIVB dankt de landbouwers die aan het rassenonderzoek hebben meegewerkt in De proeven werden aangelegd in Mopertingen, Tongeren, Lauw, Limont, Gingelom, Villers-le-Peuplier, Perwez, Franc-Waret, Saint-Amand, Huldenberg, Nieuwenhove, Mévergnies, Braffe, Wannegem, Huise, Ramskapelle. Om zijn rassen goed te kiezen in 2019 Een goede rassenkeuze voor de uitzaai 2019 rust op een goede kennis van de karakteristieken van zijn percelen. De eerste vraag betreft de aanwezigheid van ziekten/plagen die in het verleden op het perceel ontdekt zijn en waarvoor rassenkeuze een belangrijke oplossing biedt: bij aanwezigheid van nematoden is een nematodentolerant ras aanbevolen, ook al ligt de besmetting laag (150 eieren+larven gemiddeld); in een perceel met een gekend probleem van Rhizoctonia solani of in percelen met een intensieve vruchtopvolging met (korrel)maïs / raaigras kiest men voor het uitzaaien van een rhizoctoniaresistent ras. Opbrengst en resistentie zijn dikwijls omgekeerd gelinkt, men moet hier oplettend zijn voor het gewenst resistentieniveau. Bladziektenresistentie wordt de laatste jaren essentieel bij de rassenkeuze. Hoe later de oogst gepland is, hoe belangrijker de factor resistentie voor bladziekten meespeelt om het maximaal potentieel te garanderen. Men kiest ook niet voor één enkel ras of één kweekbedrijf: diversiteit is belangrijk om eventuele risico s van zaad, schieters, ziekten te spreiden. Omdat alle jaren niet dezelfde zijn zal men ook voorkeur geven aan meerjarige resultaten. En eerst voor rassen die hun resultaten bevestigd hebben!

8 6 Tolerantie voor bladziekten moet een essentieel instrument zijn voor het behoud van de bladgezondheid! rasgevoeligheid bladziekten : hoe langer de balk, hoe gevoeliger het ras voor de ziekte Een resistent ras gecombineerd met een fungicide kadert in IPM om het best bladgezondheid te garanderen, maar ook om het risico voor resistentie voor fungiciden te verlagen. Hoe later de oogst van de bieten, hoe belangrijker de factor bladgezondheid via het ras zal spelen om het maximaal potentieel van het perceel te garanderen. nematoden Van alle bladziekten is cercospora zeker de meest schadelijke. Kiezen voor een meer resistent ras, voornamelijk voor cercospora, is des te belangrijker als: de rotatie in bieten kort is het gezaaide perceel langs een perceel ligt dat besmet is met cercospora de rooi laat is. rhizomanie De afgelopen jaren hebben gediend als les: rekening houden met de gevoeligheid voor bladschimmelziekten is vanzelfsprekend. De «bladgezondheid» is reeds enkele jaren een belangrijk instrument, en ook in 2018, wanneer dit raseigenschap in combinatie met de fungicidebehandeling wordt gebruikt. rhizoctonia In 2018 kwam ook witziekte plots in vele velden te voorschijn na 15 augustus (foto hierboven) In 2015 en 2017 hebben wij ook kunnen zien dat roest het bladgestel volledig kon doen verdwijnen op het einde van het seizoen. Daarom hebben wij verkozen om voor alle rassen een «globale bladgezondheid» te geven in de rasbeschrijving (zie bladzijden 8+9), waarbij de rasgevoeligheid voor cercospora de belangrijkste factor speelt. GondolaKws BTS110 AnnelauraKws XavieraKws GeorgettaKws BTS3955 Clairamax Amarok Aral Corrado Mankell LisannaKws BTS990 BTS4860N EvamariaKws LeonellaKws Bazin Eglantier Jinx LonnekaKws Lumiere Eucalyptus Puramax Bayamo FDTatami Gauss Bambou cercospora roest witziekte BTS605 IsabellaKws HendrikaKws UrselinaKws BTS4190RHC Voltaire Trivor Tolemax Tiaris classering volgens type & algemen bladgezondheid Rasresistentie voor bladziekten is des te belangrijker als de oogst laat is! Rhizoctonia bruinwortelrot Alvorens de keuze te maken voor een ras resistent voor rhizoctonia bruinwortelrot zal men eerst de risicofactoren aanwezig op het perceel moeten bestuderen: Een (frequente) rotatie met maïs, vooral korrelmaïs. De inwerking van onverteerde materie is een verzwarende factor; Gebrek aan bodemstructuur, door rooiingen uitgevoerd in vochtige omstandigheden, zelfs tijdens de laatste 5 jaar; Aanwezigheid van rhizoctonia bruinwortelrot geïdentificeerd op het perceel. Het gebruik van een resistent ras sluit de aanwezigheid van rotte bieten niet uit maar verzwakt ze sterk. Opbrengst en resistentie zijn dikwijls omgekeerd gelinkt, men moet hier oplettend zijn naar het gewenst resistentieniveau. «De resistente rassen bieden geen oplossing indien zij niet gepaard gaan met passende landbouwkundige maatregelen: rotatie, respect voor de structuur, optimale ph en beredeneerde bemesting». Elk jaar bestudeert het KBIVB het potentieel van de rhizoctoniaresistente rassen samen met de klassieke rassen. De resistentie voor het wortelrot wordt bestudeerd in specifieke besmette proeven. De waarnemingen van wortelrot op alle geoogste bieten laat ons toe om een goede beoordeling van de resistentie te geven. De grafiek toont de verschillen in «bladgezondheid» van de rassen. Deze verschillen worden ziekte per ziekte waargenomen, de meest interessante rassen combineren een lagere gevoeligheid voor alle ziekten. 100% Resistentie rhizoctonia bruinrot % 13% 90% 85% 28% 80% 7% 16% 11% 10% 8% 5% 12% 9% 10% 9% 9% 10% 5% 6% 5% 10% 75% 70% 65% 60% 6% 80% 78% 17% 77% 83% 82% 86% 85% 85% 73% 66% gezond aangetast rot Resistentie van de rhizoctoniaresistente rassen ( ). Naast de opbrengst, moet de keuze gericht zijn op de resistentie voor wortelrot in functie van het perceel.

9 7 Prestaties van de nematodentolerante rassen in nematoden situatie Detectie van de aanwezigheid van nematoden gebeurt door een bodemanalyse, maar nog beter via observaties gedaan tijdens de laatste bietenteelt. Er zijn er enkele symptomen die indicaties geven over de aanwezigheid van nematoden : verbleking van het gewas met magnesiumgebrek, haarden met verwelking, (witte) cysten op de wortelharen, lage wortelopbrengst. Nematodentolerante rassen kunnen nog steeds de nematoden vermeerderen tijdens de teelt, des te meer dat de beginbesmetting laag is. Maar de vermeerdering zal steeds lager blijven ten opzichte van de vermeerdering van de klassieke rhizomanierassen! De keuze voor een nematodentolerant ras is een noodzaak in elk perceel besmet met het bietecystenematode Heterodera schachtii. Zodra de besmetting groter is dan 150 eieren+larven per 100 g grond kunnen de verliezen tot meerdere procenten oplopen. Dit verlies kan door het gebruik van nematodentolerante rassen sterk verminderd worden. Het effect van nematodentolerante rassen is des te groter naarmate de aantasting toeneemt, ook is deze aantasting in diepere grondlagen te vinden (onder 30 cm). Meerdere nematodentolerante rassen hebben eveneens een opbrengstpotentieel dat in klassieke situatie op het niveau ligt van de beste rhizomanierassen. 104 Gemiddelde resultaten nematodentolerante rassen nematoden situatie 103 EvamariaKws suikerrijkheid % getuige 102 LonnekaKws 101 Gauss Bayamo Puramax 100 RT BTS990 LisannaKws BTS4860N LeonellaKws Bambou 99 Lumiere Eglantier Jinx Eucalyptus HendrikaKws 96 Bazin financieel portentieel % getuige Prestaties van de nematodentolerante rassen in nematoden situatie. 100 = gemiddelde van de getuige. De nieuwe rassen op 2 jaar staan cursief. De stippellijnen staan op 100-kbv. Potentieel van alle rassen in klassieke situatie Alle rassen werden onder klassieke situaties getest zonder specifieke problemen (zie vorige bladzijden) om het opbrengstpotentieel en de eigenschappen te vergelijken. In deze situatie zal de keuze voor een ras niet zozeer naar het type ras gaan «rhizomanie», «nematodentolerant» of «rhizoctoniaresistent» maar naar specifieke eigenschappen die de opbrengst maken. Naast de opbrengst zullen de ziektentolerantie, veldopkomst, schietersgevoeligheid belangrijke keuzemogelijkheden bieden voor een of een ander ras. Meerjarige resultaten van de klassieke proeven geven steeds een beter beeld van het algemeen gedrag van het ras onder de verschillende jaarinvloeden: klimaat, ziektedruk, en andere. Gemiddelde resultaten alle rassen klassieke situatie 104 BTS4190RHC suikerrijkheid % getuige 103 AnnelauraKws 102 BTS605 Gauss Aral BTS110 Bayamo Mankell BTS3955 Puramax GondolaKws Bambou XavieraKws Voltaire Tiaris EvamariaKws LonnekaKws Trivor BTS990 LisannaKws BTS4860N LeonellaKws IsabellaKws Tolemax Jinx Eglantier Lumiere Clairamax Eucalyptus Amarok UrselinaKws HendrikaKws GeorgettaKws Corrado Bazin financieel potentieel % getuige Potentieel in van de rhizomanierassen (blauw), nematodentolerante rassen (groen) en rhizoctoniaresistente rassen (bruin) in klassieke situatie. 100 = gemiddelde van de getuige. De nieuwe rassen op 2 jaar staan cursief. De stippellijnen staan op 100-kbv.

10 8 9 ge tuige Veldopkomst (planten/ha) Schieters/ha * Wortelgewicht kg/ha Suikerrijkheid % Financieel 2018 (3) Resultaten van alle rassen - KBIVB 2018 (rangschikking volgens bladgezondheid) Financieel 2017 (3) Financieel 2016 (3) index resistentie rhizoctonia (2) Risico schieters / ha * Tolerantie witziekte (1) Globale bladgezondheid ** Tolerantie roest (1) Tolerantie cercospora (1) Bodembedekking (1) index resistentie rhizoctonia (2) Geleverde grond kg/ha Suikerrijkheid % Wortelgewicht kg/ha Witsuiker kg/ha Financieel (16) resistentie sterke rhizomanie Suikerrijkheid % Wortelgewicht kg/ha Financieel 2018 (3) Financieel 2017 (3) Financieel 2016 (3) Suikerrijkheid % Wortelgewicht kg/ha Witsuiker kg/ha Financieel (16) Getuige Klassieke situatie (relatief ten opzichte van getuige G) Nematoden situatie (relatief ten opzichte van getuige G) G = Getuige 100 = = G = Getuige Nematoden Nematoden Nematoden LisannaKws G LisannaKws G LisannaKws BTS990 G BTS G BTS990 BTS4860N BTS4860N BTS4860N EvamariaKws EvamariaKws EvamariaKws LeonellaKws G LeonellaKws G LeonellaKws Bazin Bazin Bazin Eglantier Eglantier Eglantier Jinx Jinx Jinx Lumiere Lumiere Lumiere Eucalyptus G Eucalyptus G Eucalyptus Puramax G Puramax G Puramax Gauss G Gauss G Gauss Bambou Bambou Bambou Nematoden Nematoden Nematoden LonnekaKws LonnekaKws LonnekaKws Bayamo Bayamo Bayamo Nematoden 2018 Nematoden 2018 Nematoden FD Tatami FD Tatami FD Tatami Rhizomanie Rhizomanie Rhizomanie GondolaKws GondolaKws BTS BTS110 AnnelauraKws AnnelauraKws XavieraKws XavieraKws GeorgettaKws GeorgettaKws BTS BTS3955 Clairamax Clairamax Amarok Amarok Rhizomanie Rhizomanie Aral Aral Corrado Corrado Mankell Mankell Rhizoctonia Rhizoctonia BTS BTS605 IsabellaKws IsabellaKws UrselinaKws /- UrselinaKws Voltaire Voltaire Tolemax Tolemax Rhizoctonia Rhizoctonia HendrikaKws HendrikaKws BTS4190Rhc BTS4190Rhc Trivor Trivor Tiaris Tiaris kbv kbv (lsd) kbv 3 jaar 2 jaar 1 jr 3 jaar 2 jaar 3 jaar 2jaar 3 jaar 2 jaar 1 jr 3 jaar 2 jaar 3 jaar 2jaar 3 jaar 2 jaar 1 jr Deze tabel geeft links, onder de blauwe hoofding, de karakteristieken en opbrengsten van alle rassen in klassieke situatie. Onder klassieke situatie wordt verstaan velden zonder specifieke problemen van rhizoctonia of van het bietecystenematode (lichte besmettingen zijn mogelijk). In dit linkse gedeelte van de tabel zijn de resultaten van ALLE rassen uitgedrukt t.ov. van de getuige G (=100. De absolute waarden staan bovenaan de tabel ter informatie). Rechts onder de groene hoofding worden de resultaten van de rassen in nematodenbesmette situatie weergegeven, waar proeven werden aangelegd in velden met een gekende besmetting door het bietecystenematode. De resultaten van de nematodentolerante rassen worden uitgedrukt t.ov. van de dezelfde getuige G. (1) een hoog cijfer geeft een gunstige kwotering aan voor tolerantie of bodembedekking negatieve appreciatie positieve appreciatie (2) procent gezonde en leverbare bieten in proeven besmet met Rhizoctonia solani (3) de resultaten in het vet zijn bekomen op representatieve commerciële zaadloten * schieters/ha, alle zaaidata meegenomen : de lengte van de balk geeft het aantal weer t.o.v. de getuige.

11 dagen regeling zaaizaden suikerbieten Barbara Manderyck, Kathleen Antoons, Liza Vanderwaeren (IRBAB asbl- KBIVB vzw ) Inleiding Dit voorjaar heeft de EU zich uitgesproken voor een verbod op het gebruik van neonicotinoïden (NNI). Het gaat over de volgende drie neonicotinoïden: clothianidin, imidacloprid en thiamethoxam. Voor België komt er nu een 120-dagenregeling om het uitzaaien van zaaizaden behandeld met clothianidin of thiamethoxam toch tijdelijk toe te laten in een aantal teelten. Sinds hun introductie in het begin van de jaren 90 werden zaaizaadbehandelingen met neonicotinoïden (NNI) algemeen gebruikt in België. De Poncho Beta (clothianidin 60 g- beta-cyfluthrin 8g /eenheid zaad) of de Cruiser Force (thiamethoxam 60g -tefluthrin 6g /eenheid zaad) behandeling werd toegepast in 99% van de gecommercialiseerde zaden. Waarom werden ze zo algemeen gebruikt? Eerst en vooral waren ze veel efficiënter en milieuvriendelijker dan de insecticiden die daarvoor als microgranulaat en volleveldsbehandeling werden toegepast om een bescherming te bieden tegen bodeminsecten en bovengrondse insecten (bladluizen, bietenkevers, aardvlooien, ). Door middel van een kleine dosis systemisch insecticide konden de bietenplanten zeer doelgericht en lokaal worden beschermd tegen de plaaginsecten van de biet. Enkel als een plaaginsect de biet aanvalt komen ze in contact met de insecticiden. Deze zaaizaadbehandelingen boden, in een cruciale periode voor de biet, 10 à 12 weken na de zaai bescherming waardoor geen volleveldsinsecticiden meer dienden toegepast te worden. Deze zijn over het algemeen minder selectief voor nuttige insecten. De controle van bladluizen die vergelingsziekte overbrengen werd hierdoor veel efficiënter en vergelingsziekte werd een anekdotisch voorkomende ziekte. Sommige jongere bietentelers herkennen deze ziekte nog met moeite. De oudere bietentelers herinneren zich deze ziekte nog als een belangrijke reden voor opbrengstderving in de teelt. bevatten enkel nog mogen worden toegepast op gewassen die gedurende de volledige levenscyclus in een permanente kas blijven, of op zaaizaden die alleen bedoeld zijn voor gebruik in permanente kassen (waarbij het verkregen gewas de hele levenscyclus in deze kas blijft). Een 120 dagen regeling voor de zaaizaadbehandelingen in de suikerbietenteelt De suikerbietensector heeft, door het ontbreken van duurzame en werkzame alternatieven om de rendabiliteit van de teelt in economisch moeilijke post-quotum tijden te behouden, in de zomer een aanvraag ingediend tot het afleveren van een 120 dagen regeling. Een EU lidstaat kan zelf beslissen om onder artikel 53 (EU 1107/2009) een beperkt gebruik van een gewasbeschermingsmiddel toe te laten om de rentabiliteit van een teelt te vrijwaren. België heeft eind november een 120-dagenregeling goedgekeurd om clothianidin en thiamethoxam toch tijdelijk toe te laten als zaaizaadbehandeling in suikerbieten. Dit weliswaar onder strikte voorwaarden. België leverde eveneens 120 dagen regelingen af voor het gebruik van clothianidin en thiamethoxam in wortelen, andijvie en sla. Deze regeling geldt dus NIET voor voederbieten. Deze regeling zal eveneens niet gelden voor de cichorei aangezien bodeminsecten afdoende bestreden kunnen worden met een zaaizaadbehandeling met Force en er geen problematiek van vergelingsziekte is. Het doel van een 120-dagenregeling is om de desbetreffende teelt te redden indien er geen alternatieve middelen zijn en om de economische rentabiliteit ervan te verzekeren als deze in het gedrang komt. Voor de suikerbiet is dit zeker van toepassing. Een 120- dagenregeling is wel maar voor 1 teeltjaar en dus éénmalig geldig voor de toepassing gedurende een periode van 120 dagen. Zowel bodeminsecten als bladluizen (vergelingsziekte) kunnen zeer zware schade aanrichten in de teelt. In de suikerbietenteelt is een zaadbehandeling met Force mogelijk, die grotendeels een oplossing biedt tegen deze bodeminsecten. Het enige alternatief voor neonicotinoïden voor bovengrondse insecten is een volleveldse behandeling met insecticiden. De klassieke bladluismiddelen op basis van synthetische pyrethroiden of pirimicarb vertonen duidelijk minder efficiëntie of zelfs geen werking meer tegen de virusoverdragende bladluizen. Ter bestrijding van bladluizen zouden twee tot drie volleveldsbehandelingen noodzakelijk zijn. Recent werd Teppeki op basis van flonicamid in de suikerbietenteelt toegelaten, deze behandeling heeft een goede werkzaamheid maar slechts één toepassing is erkend. Bijgevolg zullen de landbouwers veelvuldiger met minder efficiëntie en meer risico s voor het milieu moeten behandelen tegen bladluizen. Ook het tijdstip wanneer behandeld moet worden is moeilijk te achterhalen. De suikerbietenteler heeft d.m.v. deze 120-dagenregeling drie keuzes voor zijn zaaizaadbestelling. Hij heeft de keuze tussen een zaaizaadbehandeling met neonicotinoïden (Poncho Beta of Cruiser Force) of zaaizaad met Force alleen, of hij kan onbehandeld, standaardzaad gebruiken. Enkel Vegaplan gecertifieerde bietentelers zullen zaad behandeld met neonicotinoïden kunnen aankopen. Dit zal zowel in Vlaanderen als in Wallonië van toepassing zijn. Voor meer informatie i.v.m. de toepasbaarheid in Wallonië van de 120 dagen regeling afgeleverd voor wortelen, sla en andijvie verwijzen wij naar de sector organisaties in kwestie. 120-dagenregelingen zijn altijd tijdelijke maatregelen. Het afleveren van dergelijke 120 dagen regeling kan herhaald worden in de tijd. Het is echter de bedoeling dat dit beperkt blijft en dat er op korte termijn alternatieven ontwikkeld worden die deze zaaizaadbehandelingen kunnen vervangen. Foto 1 : Symptomen van vergelingsziekte na infectie met zwak vergelingsvirus (BMYV) over gebracht door de groene perzikbladluis (Myzus persicae). De opbrengstverliezen o.d.v.v. een lagere wortelopbrengst en suikergehalte veroorzaakt door vergelingziekte zijn variabel en afhankelijk van het tijdstip van infectie en de plaagdruk maar kunnen oplopen tot 25%. Voor sterk vergelingsvirus (BYV) kunnen de verliezen nog hoger oplopen. Wat besloot de EU op 27 april 2018? In 2014 beperkte de EU reeds het gebruik van drie NNi s (clothianidin, thiamethoxam, imidacloprid) tot zaaizaadbehandelingen voor niet bloeiende teelten. Aangezien bieten niet bloeien en de zaaizaadbehandelingen weinig tot geen risico inhouden voor bestuivende insecten konden we de zaaizaadbehandelingen nog verder gebruiken. Op 27 april 2018 hebben de experten van de 28 EU-lidstaten echter het licht op groen gezet voor een verbod op het gebruik van deze drie neonicotinoïden. Dit verbod schrijft voor dat gewasbeschermingsmiddelen die één of meer van de drie neonicotinoïden Voorwaarden bij gebruik neonicotinoïden Er werden strikte voorwaarden opgelegd om het risico, dat bestuivers in aanraking komen met residuen in het pollen en nectar in volgteelten van de suikerbiet, tot nul te herleiden. Deze voorwaarden kunnen evenwel in de toekomst nog versoepeld worden indien studies aantonen dat dit mogelijk is. De voorwaarden zullen worden opgenomen in de IPM-checklist Vlaanderen en zullen worden gecontroleerd tijdens de reguliere Vegaplan audit. De beperkingen hierna beschreven worden opgenomen in de IPM checklist Vlaanderen en zijn verplichtingen van categorie 1 (major) bij een Vegaplan- of IPM audit.

12 11 Voor suikerbieten, wortelen, sla en andijvie waarvan het zaaizaad behandeld is met de neonicotinoïden clothianidin en/of thiamethoxam gelden volgende beperkingen in de teeltrotatie: - Gedurende twee teeltjaren na de uitzaai mogen geen bijen attractieve bloeiende gewassen uitgezaaid/geplant worden (lijst zie hierna). Bloeiende groenbedekkers kunnen op voorwaarde dat de bloei voorkomen wordt door mechanische behandeling; - Gedurende de daaropvolgende drie teeltjaren kunnen minder bijen attractieve gewassen (lijst zie hierna) uitgezaaid/geplant worden zoals aardappelen, maïs, vezelvlas. het vernietigen van een bijen attractieve teelt, een verplichte extra Vegaplan controle op kosten van de landbouwer of eventueel geen toegang meer krijgen tot de aankoop van NNI behandeld zaaizaad in de toekomst. De lijst met de toegestane teelten na de uitzaai van met NNI behandelde teelten is hieronder weergegeven maar ze kan eveneens geconsulteerd worden op fytoweb via Niet bloeiende of niet- bijen attractieve teelten die kunnen ingezaaid/geplant worden in de twee jaar volgend op een teelt met zaaizaad behandeld met clothianidin en/of thiamethoxam. In geval van cultuurcontract: Andijvie,radicchio rosso, suikerbrood Knoflook Spelt - De VERPACHTER voegt een ondertekende verklaring per perceel toe aan het cultuurcontract met de vermelding of het zaaizaad van de suikerbieten, sla, andijvie of wortelen al dan niet behandeld werden met werkzame stoffen clothianidin en/of thiamethoxam. - De PACHTER voegt een ondertekende verklaring toe aan het cultuurcontract, per perceel met een vermelding of het zaaizaad van de suikerbieten, sla, andijvie of wortelen al dan niet behandeld zullen worden met werkzame stoffen clothianidin en/of thiamethoxam. Voorbeelden van toegelaten en niet toegelaten rotaties. De tabel hieronder stelt drie teeltrotaties voor met suikerbieten behandeld met NNI s (in het groen) waarin de beperkingen gerespecteerd zijn, en drie teeltrotaties (in het rood) waarin de voorwaarden niet gerespecteerd zijn. De NNI behandelde teelt is weergegeven in het blauw. Een bijen attractieve teelt is weergegeven in het vet, een minder bijen attractieve teelt is schuin weergegeven en een teelt die in het rood wordt weergegeven is opgenomen op een niet toegelaten plaats in de rotatie. De verplichting om dergelijke rotaties te respecteren zal van toepassing zijn op alle teelten waarvoor een 120 dagen regeling voor het gebruik van NNI afgeleverd werd. De landbouwer kiest echter de gevolgde rotatie zelf, zolang hij/zij de regels respecteert. Suikerbiet met NNi Suikerbiet met NNi wintertarwe wintergerst vezelvlas maïs wintertarwe erwten wintertarwe cichorei maïs aardappel wintertarwe bonen wintertarwe wintergerst Suikerbiet wintertarwe met NNi cichorei aardappel wintertarwe maïs aardappel wintertarwe wintergerst maïs aardappelen vezelvlas wintertarwe wintergerst bonen maïs erwten wintertarwe cichorei wintergerst maïs wintertarwe In het derde voorbeeld, worden suikerbieten behandeld met NNI, opnieuw gezaaid in 2022 (deze rotatie is enkel mogelijk in het geval dat in 2022 ook een 120 dagen regeling afgeleverd wordt). Het gevolg van die zaai is dat vanaf 2022 een nieuwe cyclus begint. In 2023 en 2024 mogen er dan geen bijen attractieve of minder bijen attractieve bloeiende teelten gezaaid worden. Vanaf 2025 tot en met 2027 mogen in die rotatie dan wel minder bijen attractieve gewassen uitgezaaid worden. Bijen attractieve gewassen zoals erwten of bonen kunnen dan pas vanaf 2028 (in het 6de jaar volgend op een teelt met een NNI behandeling) aangezien dit bijen attractieve gewassen zijn. Dit derde voorbeeld toont echter ook aan dat een teler eventueel een deel van zijn percelen kan reserveren voor teelten waar een 120 dagen regeling is voor de toepassing van NNI. Op deze manier kan de invloed op andere teelten op het bedrijf beperkt worden. Het is duidelijk dat deze beperkingen zeer streng zijn. Ze verplichten de landbouwer tot een reflectie over een langere periode dan momenteel meestal het geval is. Voor sommigen zal dit haalbaar zijn voor anderen niet. Elke suikerbietenteler zal zelf moeten beslissen of deze maatregelen inpasbaar zijn op zijn of haar bedrijf. Het is wel zo dat het op deze manier wel mogelijk blijft om de rentabiliteit van de teelt niet nog meer in het gedrang te brengen door een gebrekkige controle van plaaginsecten. Het laat toe om nog even verder te werken in de bietenteelt zoals dit tot dit jaar het geval was. Dit hopelijk tot er volwaardige alternatieven ter beschikking zijn van de bietenteler. Het KBIVB zal er in elk geval alles aan doen om zo snel mogelijk alternatieven te ontwikkelen. Hiervoor zullen nationale (CRA-W, ILVO, universiteiten, ) maar ook internationale samenwerkingen met andere Europese bieteninstituten aangegaan worden binnen het kader van het IIRB (International Institute of Beet Research) en COBRI (Coordination Beet Research International). Controle en sancties Deze voorwaarden zitten vervat in de IPM-richtlijnen (Integrated Pest Management) en de Vegaplanstandaard. Het zijn dus de OCI s (Onafhankelijke Controle Instanties) die IPM controleren op landbouwbedrijven die deze richtlijnen zullen opvolgen en indien nodig gepaste en strenge sancties opleggen. Mogelijke sancties zullen zijn: de verplichting tot Asperge openlucht Knolselder Spinazie Asperge productieveld Knolvenkel Spruitkool Asperge productieveld openlucht Koolraap Suikerbieten Babyleaf geoogst tot het stadium 8 bladeren Koolrabi Tabak Bieslook consumptie bladeren en/of stengels Mergkool en voederkool Tarwe Bieten Mierikswortel Thimotheegras Bloemkool (witte en groene) Miscantus Triticale Boerenkool (krulkool, palmboerenkool) Pastinaak Uien Bosuien (lente-ui) Peterselie (consumptie bladeren en/of stengels) Veldsla Broccoli Prei Voederbieten Chinese kool,paksoi en komatsuna Prei (zaaibed) Warmoes Cichorei Raap (stoppelraap,meiraap) Wintergerst Citroenmelisse (consumptie bladeren en/of stengel) Radijs Winterhaver Dille (consumptie bladeren en/of stengel) Rammenas en rettich Winterrogge Dragon (consumptie bladeren en/of Rode biet stengel) Winterspelt Engels raaigras Rogge Wintertarwe Gazons en grasvelden (behalve golfterreinen) Roomse kervel (consumptie bladeren en/stengels) Wintertriticale Gerst Rozemarijn (consumptie bladeren en/of stengels) Witloofwortelteelt Golfterreinen Rucola Wortelen Grasland-weiland Schorseneren Wortelpeterselie Grasteelt Selderij (bleek-, groene en witte) Zomergerst Graszaadteelt Sjalot Zomerhaver Haver Slasoorten Zomerrogge Haver (zaadproductie) Sluitkool (kabuiskool, witte, rode, savooi-en spitskool) Zomerspelt Italiaans raaigras Snijselder Zomertarwe Kervel (consumptie bladeren en/of stengels) Sorghum Zomertriticale Groenbemesters, op voorwaarde dat de bloei voorkomen wordt door mechanische behandeling Minder bijen attractieve teelten die kunnen ingezaaid worden vanaf het derde jaar volgend op een teelt met zaaizaad behandeld met clothianidin en/of thiamethoxam Aardappelen Engelwortel Suikermaïs Aardappelpootgoed Maïs Vezelvlas De niet vermelde teelten kunnen niet gedurende de 5 jaar volgend op een teelt met zaaizaad behandeld met clothianidin en/of thiamethoxam. Suikerbieten telen met enkel een Force zaaizaadbehandeling Indien u niet kan kiezen voor een zaaizaadbehandeling Poncho Beta of Cruiser Force dan is de enige manier om u te beschermen tegen schade door bodeminsecten het kiezen voor een zaaizaadbehandeling met Force (10 g tefluthrin/eenheid zaad). In dit geval is de teler niet gebonden aan enige verplichtingen i.v.m. de te respecteren rotatie. Deze behandeling zal de opkomst verzekeren in de meerderheid van de gevallen. Force heeft een goede, lokale bescherming tegen de meeste bodemplaaginsecten zoals ritnaalden, ondergrondse bietenkever en miljoenpoten. Bij een hoge druk aan springstaarten of emelten kan de werkzaamheid iets minder zijn dan wat we momenteel gewoon zijn met een behandeling Cruiser Force of Poncho Beta. Nog meer dan nu zal het dus zaak zijn om een ruime rotatie (groter dan één op drie) aan te houden en bodemplagen zoveel mogelijk te vermijden. Dit door keuzes te maken in de teeltrotatie zoals het vermijden van grasland of grassen als voorteelt of tussenteelt indien men bijvoorbeeld de kans op schade door emelten wil beperken.

13 12 Force biedt geen bescherming tegen bovengrondse plaaginsecten zoals: bovengrondse bietenkever, aardvlooien, trips en bietenvlieg. Het belangrijkste bovengrondse plaaginsect dat niet gecontroleerd wordt door het gebruik van Force zijn bladluizen. Deze bladluizen (vooral groene perzikbladluis of Myzus persicae) kunnen drager zijn van vergelingvirussen (zwak = BMYV en sterk = BYV) en kunnen dus vergelingsziekte overbrengen. Bij een zeer vroege infectie kunnen de opbrengstverliezen voor BMYV oplopen tot ongeveer 25%, voor BYV is dit ongeveer 45%. In België kwam voor de introductie van de NNI s vooral BMYV voor. In het verleden was het ook het geval dat de schadedrempel voor bladluizen vaak twee keer werd bereikt in één seizoen. Indien we de drempel voor bladluizen bereiken voor het 6 blad stadium van de biet, is het enige insecticide dat kan ingezet worden waarvoor enige werkzaamheid te verwachten is Pirimor (2 toepassingen erkend, 0,35 kg/ha met 50% pirimicarb/kg product). Pirmicarb is vrij selectief voor nuttige insecten die helpen met de bladluisbestrijding en het spaart enkel zweefvliegen niet. Flonicamid is als werkzame stof ook selectief ten aanzien van veel nuttige insecten zoals bijvoorbeeld: sluipwespen, lieveheersbeestjes, gaasvliegen en zweefvliegen die helpen met de biologische bestrijding van bladluizen. Maar ook loopkevers en kortschildkevers worden grotendeels gespaard. Voor het controleren van bladluizen en andere plaaginsecten zijn de nuttige insecten die aanwezig zijn in een perceel van vitaal belang. Het is dus zeer belangrijk om zoveel mogelijk het gebruik van de pyrethroïden (en dimethoaat) te vermijden, deze zijn niet selectief voor nuttige insecten. Daarnaast werken deze producten ook niet goed bij warm weer. Voor een aantal insecten zoals bovengrondse bietenkever en aardvlooien kan het in sommige gevallen noodzakelijk zijn om een behandeling uit te voeren. Voor deze insecten zijn enkel producten van de familie van de pyrethroïden erkend. Dit zal waarschijnlijk eerder het geval zijn in het kiemlob tot 2 blad stadium van de bieten. Foto 2 : proef KBIVB 2018, symptomen van vergelingsziekte na inoculatie (eind mei, 10 blad stadium biet) met zwak vergelingsvirus (BMYV) overgebracht door de groene perzikbladluis (Myzus persicae) in bieten met een Force zaaizaadbehandeling (10 g tefluthrin/eenheid zaad). De onbehandelde controle vertoonde bij rooi 31% planten met vergelingsziekte, de opbrengst werd gelijk gesteld met 100%, de met Force behandelde planten vertoonden eveneens 31% vergeelde planten en hadden een opbrengst van 103%. Dit was niet significant verschillend van de onbehandelde controle. Ter vergelijking de referentiebehandeling met Cruiser Force behandelde bieten vertoonde 10% vergeelde planten in deze proef met inoculatie en had een significant hogere opbrengst van 112%. In de tabel hieronder staat kort beschreven welke volleveldsinsecticiden er momenteel ter beschikking zijn van de bietenteler. Meer uitgebreide informatie i.v.m. de erkende insecticiden in de bietenteelt (maar ook cichoreiteelt) kan gevonden worden op de website van het KBIVB via gewasbeschermingsmiddelen/. In de tabel kan u zien dat in de bietenteelt vooral werkzame stoffen van de familie van de pyrethroïden erkend zijn (gele kleur). Daarnaast hebben we pirimicarb (blauw) en flonicamid (groen) en dimethoaat (grijs). In de Myzus persicae populaties is er een wijdverbreide target site resistentie ten aanzien van pyrethroïden. Dit is in iets mindere mate het geval voor pirimicarb. We kunnen verwachten dat bladluizen die deze resistentie dragen niet meer gecontroleerd kunnen worden met pyrethroïden. Laboproeven tonen aan dat zelfs 5x de erkende dosis deze pyrethroïde resistente bladluizen niet controleert. Voor sommige bladluispopulaties zal pirimicarb wel nog een werkzaamheid hebben. Voor de introductie van NNI s was geweten dat er ook veel metabolische resistentie t.a.v. dimethoaat voorkwam. De conclusie is dat we enkel op een goede werkzaamheid van Teppeki (1 toepassing, 140 g/ha van 50% flonicamid, erkend vanaf het 6 blad stadium van de biet) kunnen rekenen voor de bestrijding van Myzus persicae. Bij toepassing van Teppeki stoppen de bladluizen binnen het uur met zich te voeden (vanaf dan brengen ze geen virus meer over), ze sterven daarna binnen de 2 à 7 dagen door uithongering. We kunnen een nawerking verwachten van 2, max. 3 weken indien Teppeki toegepast wordt vanaf het 6 blad stadium van de biet. Er is geen resistentie in bladluizen gekend tegen dit systemisch insecticide. In de KBIVB proef van 2018 waar we eind mei inoculeerden met virulente bladluizen (BMYV) was de werkzaamheid van 1 toepassing Teppeki goed met 7% vergeelde planten en een opbrengst van 111%, dit was vergelijkbaar met de Cruiser Force referentie. Dit was echter een proef waar we zelf bepaalden wanneer de infectie plaats vond en waar we tijdens de infectie op het goede moment ingrepen. Dit is niet de reële situatie ten velde waar men door het bepalen van de schadedrempel het goede moment van ingrijpen zal moeten bepalen. Deze schadedrempel ligt op 2 groene vleugelloze bladluizen per 10 planten. Het zal dus in de praktijk veel moeilijker zijn om het optimale tijdstip van behandeling te bepalen en dus om de optimale werkzaamheid van de Teppeki te bekomen. Het KBIVB zal landbouwers ondersteunen via de waarschuwingsdienst en informeren over de aanwezigheid van bladluizen in het gewas om de behandeling zo goed mogelijk te positioneren. Handelsnaam (voor sommige gehaltes aan actieve stoffen zijn meerdere handelsprocucten verkrijgbaar) De bescherming door de Force zaaizaadbehandeling zal normaal significante opbrengstverliezen door bietenkevers (zie foto hierboven) vermijden. De schade aangericht door migrerende bovengrondse bietenkevers kan echter selectiviteitsproblemen geven bij het uitvoeren van de onkruidbestrijding doordat de producten meer opgenomen worden in de bieten. Waardoor op die manier opbrengstverliezen kunnen optreden. Bij zeer sterke aantasting kan een behandeling op basis van pyrethroïden (type Karate Zeon, best toe te passen s avonds laat als de bietenkevers actief zijn) noodzakelijk zijn. Er is geen schadedrempel beschikbaar voor bietenkevers. Gelijkaardige problemen kunnen voorkomen met aardvlooien. Maar ook bietenvlieg kan, vooral in de kuststreek, een aanleiding tot de noodzaak tot behandelen zijn. Voor bietenvliegen zijn wel schadedrempels beschikbaar. Verdere toelichting i.v.m. de consequenties van het verbod op de NNI s voor de bestrijding van insecten zullen worden toegelicht tijdens de wintervoordrachten van het KBIVB. Consulteer onze website voor meer informatie. Conclusie zaaizaadbehandelingen met Force In totaal mag een teler die voor een zaaizaadbehandeling met Force alleen kiest er op rekenen dat hij mogelijks twee à drie volleveldsbehandelingen met insecticiden zal moeten toepassen afhankelijk van de plaagdruk. Een ruwe kostprijsberekening leert ons dat hierdoor de prijs van de insectenbestrijding ongeveer kan verdubbelen t.o.v. de huidige situatie met de Poncho Beta en Cruiser Force zaaizaadbehandeling en dat het risico op opbrengstverliezen hierbij zal toenemen. Het KBIVB zal telers op de hoogte houden van de aanwezigheid van plagen in het gewas. Het is duidelijk dat verder onderzoek naar duurzame oplossingen noodzakelijk is maar hier wordt aan gewerkt. beta-cyfluthrin Werkzame stof(fen) gehalte (g/l of %) - stoffen met dezelfde kleur hebben dezelfde werkingswijze deltamethrin lambda-cyhalothrin gamma-cyhalothrin zeta-cypermethrin pirimicarb flonicamid dimethoaat Erkend tegen in groen = erkend en werkzaam in oranje = erkend maar weinig werkzaam door resistentie van het plaaginsect Formuleringstype bladluizen bietenkever bietenaardvlooien bietenvlieg trips wantsen rupsen Veiligheidstermijn voor rooi (dagen) Pirimor 50% WG 0, Okapi EC 1, Teppeki 50% WG Bulldock 25 EC 25 EC 0, Decis EC 2.5, 25 EC 0, Decis 15 EW, 15 EW 0, Perfekthion 400 EC, 400 EC 0, Karate Zeon, 100 CS 0,0625-0, Lambda 50 EC, 50 EC 0,125-0, Nexide 60 CS 0,063 2 / Fury 100EW, 100 EW 0, Dosis (l/ha of kg/ha) Maximum aantal toepassingen

14 13 8 Bonus Pour les Pros Voor de Professionelen 4 Bonus Hervé en Patrick Pype Velden met rhizoctonia, aaltjes of niet Velden zonder aaltjes, of met risico op aaltjes, of een lage aaltjesdruk (< 250 eieren en larven) 80 % van de velden in België *KBIVB 2018 *ton aan 17 *rijkheid ( ) kenmerken MANKELL rijk GAUSS zeer rijk LUMIERE evenwichtig tot productief BAZIN productief bevestigt! Suikerrijk en proper! Zeer hoge rijkheid Laagste grondtarra op de markt Vroeg rooibaar + rooibaar het hele seizoen Uitzonderlijke rijkheid, dè referentie De beste opkomst Uitstekende resultaten, bevestiging in de praktijk Vroeg rooibaar + rooibaar het hele seizoen Regelmaat met bevestigde records in de praktijk Zeer lage grondtarra Uitstekende start Snelle bodembedekking Ideaal ras voor lange bewaring in de hoop Lage grondtarra Gezond blad tot aan de oogst Zwaar ras geschikt voor 2 de en 3 de rooiperiodes VOLTAIRE Tripel tolerant ras met hoge suikerrijkheid evenwichtig tot rijk ook bij sterke aaltjesdruk ook bij sterke aaltjesdruk ook bij sterke aaltjesdruk 1 1 Zeer goede tolerantie tegen wortelrot en aaltjes Een snelle start met uitstekende bodembedekking Rooibaar het hele seizoen info@dewulfagro.be DE WULF AGRO Rue Des Praules Gembloux T en dat is een PROfESSIONEEL! vlakbij Dour «De officiële proeven zijn een prima bron van informatie maar het is in het veld dat we de kwaliteiten van de Strube rassen echt opmerken en dit onder onze eigen praktijkomstandigheden! We telen al jaren Strube suikerbieten en deze voldoen altijd aan de verwachtingen. Men moet zeker niet jaloers zijn op een andere genetica. 21 ton suiker in 2017! En ook dit jaar, ondanks de droge omstandigheden, behaalde ik met Bazin en Lumiere, mijn eerste leveringen geoogst op 3 november, bijna 18.5 ton suiker. Ik heb een gemiddelde van 108 ton bieten aan 17 suiker over de laatste 5 jaar. Vrienden landbouwers behaalden dit jaar, rond half oktober, met Gauss een rijkheid van 20.5! Wat kan men nog meer wensen, behalve dan een betere suikermarktprijs?» Een Strube suikerbiet moet je telen om zijn echte waarde te kennen! opco@skynet.be Einde van de campagne? De campagne loopt verder. Ondanks goede weersomstandigheden tot eind november begint men zich nu zorgen te maken op het eind van dit seizoen. Begin december kreeg men volledig groen licht om te rooien, maar de planters kregen het hierdoor vaak op hun heupen omdat zij, enkele dagen eerder, van goed weer hadden kunnen profiteren om aan de slag te gaan. Inderdaad wat maken 3 dagen verschil uit om te rooien als men weet dat talrijke silo s meer dan een maand zullen moeten wachten om te worden geleverd. Het einde van de campagne wordt nu immers rond 15 januari verwacht. Uw comité heeft zich daar zorgen over gemaakt en bracht het onderwerp ter Het cichoreiverlies kan sterk variëren al naargelang de rooitechnieken en -omstandigheden. sprake op vergaderingen met Orafti tijdens de campagne. Contracten zullen moeten worden heraangepast, reeds dit seizoen, maar zeker voor de toekomst, als de campagnes tot midden januari zouden duren. De planters vinden dat zij niet verantwoordelijk zijn voor het onverwacht uitlopen van deze campagne die, herinneren wij eraan, aanvankelijk eind december had moeten eindigen. De goede cichorei-opbrengsten die werden aangekondigd kunnen hiervoor zeker niet als de voornaamste reden worden ingeroepen. Het is immers zo dat de fabriek gedurende een groot deel van de campagne aan een laag tempo heeft gedraaid. Volgende punten moeten op tafel worden gelegd: datum voor algemene toelating om te rooien, bewaring van de silo s, wat gebeurt met de silo s in geval van vorst gevolgd eventueel door dooi, vergoedingen voor late levering, Al deze punten werden uitvoerig besproken tijdens de vergaderingen van uw afgevaardigden die plaatsvonden begin december. Op het eind van de campagne bij problemen betreffende uw levering, contacteer de afgevaardigde van uw organisatie in de fabriek (tel ). U kunt ook het secretariaat van de organisatie contacteren op het adres opco@skynet.be. Premie voor Logistieke Efficiëntie Op het ogenblik dat dit nummer verschijnt zouden alle rooiingen moeten uitgevoerd zijn, maar gelieve steeds de voorwaarden inzake toekenning van de Premie voor Logistieke Efficiëntie in acht te nemen (in het bijzonder de fabriek verwittigen van zodra het rooien beëindigd is, vragen of de cichorei al dan niet moet worden gereinigd). Men moet Vegaplan gecertificeerd zijn om de premie te ontvangen. n Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet vzw TECHNISCHE DAGEN KBIVB (PVBC) Gebracht door de directeur en ingenieurs van het KBIVB Barbara Manderyck, André Wauters, Françoise Vancutsem, Kathleen Antoons, Liza Vanderwaeren, Ronald Euben, J.-P. Vandergeten 08/01 - NINOVE - om 09u00 Deel bieten in de voormiddag samen met Dep. Landbouw & Visserij, Opgepast nieuwe locatie! «Feestzalen De Vos», Brakelsesteenweg 304, 9406 Ninove 15/01 - TONGEREN - om 19u00 samen met PIBO «PIBO» St-Truidersteenweg 323, 3700 Tongeren 22/01 - BIERBEEK - om 13u30 Deel bieten in de namiddag samen met Dep. Landbouw & Visserij, «Zaal De Borre», Speelpleinstraat 10, 3360 Bierbeek DEELNAME IS GRATIS * Programma Terugblik op afgelopen jaar Geïntegreerde gewasbescherming (IPM) Plagen Update over neonicotinoïden en alternatieven Bestrijding van virale vergelingsziekten en plagen De rol van de waarschuwingsdienst Ziekten Rasbestendigheid : van cruciaal belang Strategieën ter bestrijding van cercospora «Silver beets» : een vergeten ziekte Onkruid Stand van zaken mbt onkruidbestrijding Beredeneerde onkruidbestrijding: gecombineerde spuit- en onkruidbestrijdingstechnieken Mechanisatie Resultaten bodemverdichtingssimulatie Smart-Farming projecten Ontwikkelingsmogelijkheden «biologische» suikerbieten? Conclusies Deze dagen zijn hoofdzakelijk voorbehouden voor bietentelers. Inschrijven is niet verplicht *Fytolicentie: Deze bijeenkomsten zullen in aanmerking genomen worden voor de fytolicentie. Gelieve uw identiteitskaart mee te brengen.

15 14 ISCAL + TS Wordt de campagne 2019/2020 beslissend? ISCAL Op 27 november had de jaarlijkse Algemene Vergadering van Sopabe plaats. De leden van de Algemene Vergadering keurden er de jaarrekeningen goed en gaven er hun akkoord voor de uitbetaling van een dividend van (omgezet) 0,17 euro per ton basisrecht of een rendement van ± 2%. Op de vergadering was er een ruime delegatie van Iscal aanwezig. Jerôme Lippens, zoon van gedelegeerd bestuurder Olivier, werd er voorgesteld als zijn opvolger. Olivier Lippens bracht een stand van zaken van de suikermarkt en het functioneren ervan, en had weinig lof voor zijn concurrenten die zichzelf in de voet schoten en schieten door vooreerst té veel suiker te produceren om deze vervolgens aan té lage prijzen te verkopen. De plantersafgevaardigden benadrukten het behoud van de rendabiliteit van de teelt, zeker voor jonge boeren en starters, en benadrukten dat landbouw sowieso aan het evolueren is naar nog meer duurzaamheid, gezien de steeds strengere beperkingen en verbodsbepalingen op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (o.a. NNI s). We moeten, aldus een afgevaardigde, de consumenten ervan overtuigen dat de landbouw sowieso duurzaam is en hen laten inzien dat de bijkomende inspanningen die gevraagd of geëist worden, niet steeds vergoed worden integendeel! In zijn reactie wees Olivier Lippens op de social responsability en andere ethische charters van de grote afnemers en zei hij hen hiermee te confronteren tijdens de onderhandelingen om toch een correcte prijs te kunnen afdwingen wat spijtig genoeg niet steeds tot resultaten leidde! Andere mogelijkheden om de volatiliteit van de prijzen op te vangen zouden er kunnen uit bestaan om ons samen op de termijnmarkt te begeven, zoals dit ook in Australië reeds het geval is. Jerôme Lippens gaf de aanwezigen mee dat hij op middellange termijn zeer veel belang zal hechten aan alternatieve toepassingen (bioplastics) en biologische productie om tegemoet te komen aan maatschappelijke eisen op vlak van milieu en gezondheid. Ook voor hem zijn de uitdagingen groot: ethische relaties met leveranciers en afnemers, kwaliteitseisen, gevolgen van de brexit, Iscal, besluit Lippens, heeft wel degelijk een toekomstplan en wil dit ook in moeilijke omstandigheden realiseren. ISCAL - suikerbietprijs 2018: bedroevend laag! Op 22 december zal er een voorschot gestort worden van 10,30 euro/ton à 17,5% suikergehalte, dit is 3,13 euro minder dan het voorschot van 2017 dat 13,43 euro bedroeg. De reden hiertoe is niet ver te zoeken paniek op de suikermarkt deed de concurrentie suiker verkopen aan minder dan 250 euro/ton en in dit klimaat trachtte Iscal toch nog het onderste uit de kan te halen. Op basis van dit voorschot kan er een definitieve suikerbietprijs afgeleid worden van 22,89 euro/ton netto à 17,5% suikergehalte, wat met de gemiddelde verwachte opbrengst van 77,5 ton à 18,50% suikergehalte, leidt tot een ontvangst per ha van amper euro, 4 euro pulpvergoeding/ton netto inbegrepen. Deze suikerbietprijs kan nog lichtjes positief evolueren daar een deel van de suiker nog moet verkocht worden en de markt het op dit ogenblik toch iets beter doet. Maar een bittere pil zal het alleszins blijven hopelijk éénmalig! Voor 2019/2020 wordt er een tekort voorspeld van 2 mio ton suiker op wereldniveau. Dit zou voor de volgende campagne in principe opnieuw moeten kunnen leiden tot betere prijzen. Tiense Suikerraffinaderij Campagne 2017 is nu definitief afgerekend Met de betaling einde november van een saldo van 1,26 euro/ton netto à 17% suikergehalte voor de in 2017 geproduceerde bieten buiten contract, werd de campagne 2017 definitief afgesloten. Dit saldo brengt de totale prijs voor de bieten buiten contract op 15,43 euro/ton à 17% suikergehalte pulp inbegrepen. Uit deze prijs kan nu de definitieve prijs voor de contractbieten 2017 en het prijssupplement 2017 afgeleid worden; we weten nu dat de eind juni 2018 betaalde vergoeding van 23,52 euro bestaat uit 20,57 euro bietprijs (inclusief pulp) en 2,95 euro prijssupplement. Uit de 20,57 euro/ton bieten à 17% binnen basiscontract kunnen we vervolgens de gemiddelde verkoopprijs van de suiker berekenen voor SZ4, dit op basis van de prijstabel in het suikerbietencontract. Zonder over veel details te beschikken, gaan we ervan uit dat dit bedrag overeenstemt met de gemiddelde verkoopprijs van de SZ4-suiker op de Europese markt én op de wereldmarkt. De gemiddelde verkoopprijs van de suiker op de Europese markt voor de campagne 2017 (oktober 2017 september 2018) bedraagt volgens de Europese Commissie 370 euro/ton en men mag ervan uitgaan dat de meeste suiker werd gecontracteerd bij aanvang van de campagne, dus aan een prijs die aanleunt tegen de 390 à 400 euro! De te lage suikerbietprijs 2017 is dus wellicht volledig te wijten aan een overproductie die tegen niet-rendabele prijzen afgezet werd op de wereldmarkt. Met de verhoging van het uitgezaaide areaal in 2017 met 20 tot 25 % schoot SZ dus niet alleen in de eigen voet, maar sleurde ze ook haar grondstoffenleveranciers mee richting een niet meer (voldoende) rendabele teelt. Ook vele andere suikerondernemingen in Europa zijn mee verantwoordelijk voor de situatie waarin we zijn terechtgekomen! BESTE BESCHERMING bij intense koude 40 % K2O 6 % MgO 4 % Na2O 12,5 % SO3 Meer info via pacolet.wim@skynet.be K+S KALI K+S KALI GmbH Een onderneming van de K+S Groep

16 Campagne 2018 Voor het cliënteel van Tienen verwacht TS een gemiddelde opbrengst van 82 ton à 18,7% suikergehalte, het cliënteel van Longchamps zal eindigen op 79 ton à 18,6% suikergehalte. De receptie van de bieten stelt, uitgezonderd weerkerende herhalingen van overschrijdingen van de toegelaten afwijking bij de controle van de suikergehaltes, geen noemenswaardige problemen. Het blijft zoeken naar de oorzaak van deze afwijkingen, maar de interprofessionele akkoorden voorzien in voorkomend geval een correctie van de resultaten, dewelke intussen reeds werd toegepast voor verschillende dagen. Hoeveel de suikerbiet in 2018 zal betaald worden valt onmogelijk te zeggen. De recente heropflakkering van de wereldmarktprijs is van korte duur gebleken, en de prijsvorming tijdens deze eerste belangrijke campagnemaanden zal wellicht in het verlengde liggen van de door Europa gerapporteerde prijzen tijdens de laatste maanden van de voorbije campagne. De kans is dus klein dat de suikerbietprijs 2018 hoger zal zijn dan deze in De enige remedie tegen deze lage prijzen is een beperking van het aanbod. Voor 2018 is het té laat, voor 2019 kan één en ander nog gebeuren. Zowel het Verbond Suikerbietplanters als de CBB hebben CIBE gevraagd om de Europese suikerfabrikanten op te roepen tot enige realiteitszin door de productie in de hand te houden. Of en hoe dit zal gebeuren valt nog af te wachten BAYAMO ISCAL + TS 15 NEMATODEN Wintervergaderingen Coco Vlaanderen (de vergaderingen starten om uur) Datum Gewest Zaal Adres Gemeente Maandag 21 januari Vlaams-Brabant Flandria - Steenhuffeldorp Steenhuffel Steenhuffel Woensdag 23 januari Brugse & De Carina - Vissersstraat Damme Eekloose Polders Moerkerke Donderdag 24 januari Oudenaarde - Molenhuis - Molenstraat Eine- Zuid-Oost- Eine Oudenaarde Vlaanderen Maandag 28 januari Veurne - t Spaans Groenestraat Izenberge Diksmuide Kwartier - Izenberge Dinsdag 29 januari Kortrijk - Midden- Rembrandt - Oudenaardestraat 8570 Anzegem West-Vlaanderen Vichte 22 Dinsdag 5 februari Kieldrecht - zaal Centrum - Beukenlaan Kieldrecht Moerbeke Kieldrecht Woensdag 6 februari Ieper - Poperinge AVOWEST Schipvaartweg Poperinge Opgelet: de wintervergaderingen starten met de samenstelling verkiezingen van de gewestbesturen. Zie hiervoor of herlees De Bietplanter nr. 549 pagina 3. Suikerrijk type: 100,3% (19,50 ) Ingesnoerde kop > Ideaal voor microtopping > Heel lage koptarra Heel lage grondtarra: 91,6% BAMBOU NEMATODEN Obligatiehouderskringen Sopabe-T / wintervergaderingen Verbond Suikerbietplanters Datum Zaal Adres Gemeente Donderdag 10 januari uur Zaal Concordia Leopoldwal Tongeren Maandag 14 januari uur Zaal de Glazuur Dries 7 A 3880 Glabbeek Dinsdag 15 januari uur Zaal de Egelantier Centrum Herne Eric Van Dijck, Secretaris Bioplastic Het Europees Parlement besteedt aandacht aan biologisch afbreekbare kunststoffen O nlangs keurde het Europees Parlement het rapport Een Europese strategie voor kunststoffen in een circulaire economie goed. Hierin wordt de potentiële rol van biologisch afbreekbare kunststoffen binnen een Europese circulaire bio-economie beklemtoont. Het rapport van het Europees Parlement leunt aan bij eerdere initiatieven van de Europese Commissie en bij verklaringen van het Parlement betreffende de recent goedgekeurde bepalingen in het pakket circulaire economie, de kaderrichtlijn afvalstoffen en de richtlijn verpakking en verpakkingsafval. Biogebaseerde kunststoffen maken de diversificatie van fossiele grondstoffen en de geleidelijke overgang van fossiele naar hernieuwbare grondstoffen mogelijk. De EU wil minder afhankelijk worden van de invoer van fossiele brandstoffen en de CO2-uitstoot aanzienlijk verminderen. In zijn rapport vraagt het Parlement ook duidelijke criteria (normen) te bepalen voor het gebruik van biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen. Deze criteria moeten nog worden besproken en geharmoniseerd. Bijvoorbeeld, zou de bestaande norm EN13432 inzake industriële compostering, namelijk de afbreekbaarheid van plastics in water, biomassa en CO2 via microbiële technieken, kunnen worden gebruikt bij toepassingen waarbij contact is met levensmiddelen zoals zakken voor de inzameling van organisch afval of levensmiddelenverpakkingen om de organische recycling te optimaliseren. In de landbouwsector kan bijvoorbeeld de norm EN17033 worden toegepast voor biologisch mulchfolie dat volledig afbreekbaar is. n Uitstekende bodembedekking Evenwichtig type Snelle en homogene opkomst Bron: KBIVB 2018

17 ! 16 De suikerbietsector vecht om te overleven We blijven investeren in onderzoek naar verdere opbrengstverhoging, maar ook in onderzoek naar oplossingen voor de vele uitdagingen rond landbouw en milieu We berekenen onze prijs zo scherp als mogelijk, en beperken zoveel als we kunnen onze uitgaven rond marketing en publiciteit Bij Strube voelen we ons direct betrokken Bij Strube geen onnodige kosten! U kan bij ons 10% korting krijgen en bovendien een aaltjestolerant ras* hebben aan de prijs van de standaardrassen die ook 10% goedkoper zijn. een besparing van 20% =dit komt op 50 per ha! * tot 250 eieren en larven/100 gr grond De Bladluizenmepper die je krijgt bij deze bietplanter, is een knipoog naar de surrealistische situatie waarin we ons bevinden met de Neonicotinoïden. We garanderen u de beste zaaizaadkwaliteit, het geheim van een geslaagde teelt We leveren performante suikerbietrassen die het potentieel van uw perceel maximaal kan benutten Pour les Pros Voor de Professionelen info@dewulfagro.be DE WULF AGRO Rue Des Praules Gembloux T WACGB ACTUALITEIT ALLERLEI SUIKER Drie prioriteiten voor de Wereldorganisatie van Suikerbieten- en Suikerriettelers De Wereldorganisatie van Suikerbieten- en Suikerriettelers (World Association of Beet and Cane Growers, WABCG), telt 35 ledenorganisaties in 32 landen. In haar vergadering die plaatsvond in Londen op 26 november 2018 werden drie prioriteiten vooropgesteld. WABCG benadrukt eerst en vooral dat een duidelijke en correcte verdeling van de waarde van de producten afkomstig van suikerbieten en -riet (suiker, bagasse en pulp, melasse, enz.) tussen planters en suikerfabrikanten, de enige manier is om een duurzame cohesie van de sector te garanderen. Zelfs met lage suikerprijzen, zullen telers bereid zijn verliezen te delen... zolang het voor hen evident is dat ze ook mogen delen in de winsten. Vervolgens, rekening houdend met de huidige moeilijke marktsituatie, onderstreept WABCG dat het meer dan ooit noodzakelijk is om aan de planter garanties te bieden, waaruit ondubbelzinnig blijkt dat hij wordt betaald voor de aan de fabriek geleverde bieten of riet. WABCG heeft tijdens deze vergadering gebenchmarkt hoe de transparantie van de taxatie van de suikerbiet- en rietwaarde wereldwijd wordt gewaarborgd. De daaruit voortvloeiende resultaten leveren de nodige instrumenten op, die de telersverenigingen in staat moeten stellen te onderhandelen over verbeteringen, rekening houdend met twee doelstellingen: de cohesie binnen de sectoren verzekeren, door eventuele geschillen te beperken; de door de fabrikanten ingezamelde gegevens gebruiken als instrument om de veldopbrengsten te verbeteren in het belang van de hele sector. Ten slotte, wijst WABCG erop dat de afzetdiversificatie voor suikerriet en suikerbieten wereldwijd een prioriteit moet zijn voor de sectoren. Initiatieven die de ontwikkeling van ethanolketens mogelijk maken, moeten worden gestimuleerd door de sector en de overheden. n Bron: Suikerindustrie bekritiseert uitblijven van EU-steun De Europese bietentelers, vertegenwoordigd door CIBE, hebben de Europese instellingen al gevraagd dringende maatregelen te nemen om de crisis op de suikermarkt aan te pakken. Nu is het de beurt aan de suikerindustrie en haar werknemers, vertegenwoordigd door EFFAT, om de noodklok te luiden De Europese suikerindustrie heeft het zwaar omdat suiker spotgoedkoop is. De Duitse producent Nordzucker meldde begin deze week dat boekjaar verlieslatend wordt. Südzucker, de grootste suikerproducent in Europa, meldde vorige week slechte cijfers over de eerste helft van De Europese suikerfabrikanten, verenigd in CEFS, slaan daarom alarm, samen met EFFAT, de Europese brancheorganisatie van werknemersvakbonden. De crisis in de Europese suikermarkt is extreem, schrijven de organisaties in een verklaring. Ze zijn het niet eens met EU-commissaris Phil Hogan die van oordeel is dat de suikerindustrie zelf schuld draagt door de forse productieverhoging na het verdwijnen van het quotum. De prijzen voor suiker in de EU zijn de laagste sinds 2006, toen Brussel startte met de publicatie van de gemiddelde suikerprijs die de Europese fabrikanten realiseren bij hun afnemers. Zelfs de meest competitieve suikerproducenten hebben moeite om kostendekkend te werken, stellen fabrikantenorganisatie CEFS en werknemersorganisatie EFFAT. Als deze situatie aanhoudt, zijn fabriekssluitingen en het verlies van werkgelegenheid onvermijdelijk. Zij waarschuwen dat een suikerfabriek die de deuren sluit voorgoed verdwijnt, waarna bij boeren ook de expertise verdwijnt om suikerbieten te telen. De slechte toestand van de Europese suikermarkt komt door de slechte situatie op de wereldmarkt. Thailand en India vergroten hun productie. India en Pakistan subsidiëren de export. De Europese suikersector zou niet de gevolgen moeten dragen van deze handelsverstorende praktijken. Het is de plicht van de Europese Commissie, het Europees Parlement en de lidstaten om de industrie en de werkgelegenheid in de EU te verdedigen. n Bron: VILT Nordzucker overweegt investeringen in Australië Nordzucker, de tweede Duitse suikergroep, wil de Australische producent Mackay Sugar overnemen en voert hiertoe voorbereidende besprekingen. Nordzucker overweegt deze internationale expansie omdat de suikerconsumptie afneemt in Europa, terwijl het verbruik in Zuidoost-Azië mogelijk nog zal toenemen. Nordzucker zou ook overnames kunnen realiseren in Europa, maar dit zal afhangen van de opportuniteiten die zich voordoen, aldus de directeur van Nordzucker. De onderneming produceert ongeveer 2,7 miljoen ton suiker per jaar en bezit al vele bedrijfsactiviteiten buiten Duitsland, met name in Denemarken, Zweden en Polen. Analisten verwachten een herstructurering van de Europese suikersector. Vooral Duitse suikerproducenten, met een betere financiële draagkracht dan hun Europese tegenhangers, overwegen overnames, zelfs met de huidige gedrukte suikermarktsituatie in Europa. Australië dient klacht in bij de WTO tegen Indiase subsidies A ustralië beschuldigt India ervan de prijzen op de wereldsuikermarkt te hebben ondermijnd door het onrechtmatig aanmoedigen van de export en het overtreden van de voorschriften van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Volgens Australië heeft India tienmaal meer subsidies aan de suikersector toegekend dan het bedrag dat het had mogen toekennen sedert Dit heeft geleid tot een ineenstorting van de suikerprijzen en heeft de Australische producenten miljoenen euro s gekost. Ondertussen ontkent India de WTO-regels te hebben overtreden, want het steunbedrag moet volgens het land worden uitgedrukt in dollar in plaats van in roepie, de Indiase munteenheid, die tijdens de afgelopen jaren in waarde is gedaald ten opzichte van de dollar. Australië heeft het recht om klacht in te dienen omdat het land geen subsidies toekent aan zijn landbouw. Maar het ziet wel dat de Indiase suikeroverschotten, waarvan zowel productie als export gesubsidieerd is, massaal op de wereldmarkt worden gedumpt. Het debat zal op de agenda van het WTO-landbouwcomité worden geplaatst.

18 HENDRIKA KWS * URSELINA KWS * ISABELLA KWS Rhizoctonia PROTECT SEEDING THE FUTURE SINCE 1856 De Kampioenen tegen rhizoctonia! * Een KWS innovatie: Rhizoctoniarassen met aaltjestolerantie en de nieuwe rhizomaniestam! Financieel KBIVB (2016) : rassen klassiek serie RR HENDRIKA KWS BTS605 URSELINA KWS Tolemax ISABELLA KWS Trivor BTS4190Rhc Voltaire Tiaris Netto financieel Resultaten 3 jaar KBIVB Rhizoctonia Suikergehalte BTS4190Rhc BTS Trivor Voltaire Tiaris ISABELLA KWS Tolemax HENDRIKA KWS 97 URSELINA KWS Financieel rhizoctonia

19 ANNELAURA KWS XAVIERA KWS GONDOLA KWS SEEDING THE FUTURE SINCE 1856 De toppers in suikergehalte! Ongelooflijke suikergehaltes maar waar! ANNELAURA KWS, XAVIERA KWS en Gondola KWS: Top financieel Zeer hoog suikergehalte Uitstekende bladziektentolerantie Resultaten 3 jaar KBIVB Rhizomanie Suikergehalte ANNELAURA KWS Aral Mankell BTS BTS3955 GONDOLA KWS XAVIERA KWS Clairamax Amarok GEORGETTA KWS 96 Corrado , , , , , ,5 Financieel rhizomanie