Inhoud verenigingsblad nr. 10

Transcriptie

1 Jaargang 5 Nr. 10 mei 2007

2 Inhoud verenigingsblad nr. 10 Blz. 03. Colofon 04. Het bestuur 05. Maczkow bron: Gilles Lampers 12. Koninklijke onderscheidingen voor Poolse militairen. 14. Familie van wijlen vlieger Franciszek Rembecki e deel artikel van uit de Eendrachtbode (bron Jos v Alphen) 20. Kruizen in Alphen gerenoveerd. 22. Nieuwe kruisen voor Poolse strijders ook in Breda 23. Hoofdbestuur Bond van Kringen 1 e Pantserdivisie gestopt. 24. Vaandel van de 1 e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux blijft in België. 26. Verslag van Maczekdag. 28. Capelsche Veer nieuw herinneringsbord jaar getrouwd. 35. Werkstuk Blekitna kompania. Nieuwe Boeken 37. In Memoriam Medaille PRO MEMORIA voor de 100 e Padvindersgroep uit Poznan 41. Andrew Maczek werd 70 jaar oud 42. Verjaardag van Generaal S. Maczek gevierd in Poznan 43. Poolse premier in Breda. 44. Herdenking Emmen. 46. Herdenking Buinen. 51. Gouden Baar van de 1 e Poolse Pantserdivisie. 54. Herdenkingen: Breda Ettensebaan, Breda Valkenberg. 55. Herdenking Oosterhout. 60. Herdenking in Alphen. 61. Nieuwe rubriek: Oude foto s. 62. Vakantie tips. 63. Nieuwe rubriek: Oude documenten. Deze uitgave bevat maar liefst 12 pagina s extra, dus veel te lezen in de vakantie, gaarne ook u reacties op de verhalen en artikelen. 2

3 Colofon,,In het spoor van de divisie is een uitgave van de: Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Meerkoet RG Breda Α redactie: albert_bugaj@lycos.nl Website: Redactieleden: Krystyna Stopa-Konowrocka en Albert Bugaj,,In het spoor van de divisie wordt toegezonden aan leden van de vereniging. en verschijnt tweemaal per jaar namelijk in mei en in november.. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie, u kunt ook eigen kopij hier inleveren. Het lidmaatschap kost 15.- per jaar en dient gestort te worden op bankrekening nummer: t.n.v. Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland te Breda, BIC: RABONL2U, IBAN: NL97 RABO Hier kunnen donateurs hun bijdrage ook op storten. Leden kunnen gebruik over de 1 e Poolse Pantserdivisie en hulp bij het naspeuren van gegevens aangaande de Divisie. Opzegging van het lidmaatschap moet schriftelijk of per gebeuren vóór 1 november. De opzegging gaat dan het nieuwe kalenderjaar in. maken van de diensten van de vereniging, zoals, informatie 2006 Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Onze activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door opbrengsten uit de BankGiro Loterij. Uw deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen. 3

4 Het Bestuur: Voorzitter: Adrian Stopa Omegaplein BJ Breda Tel./ fax: a.stopa@casema.nl 1 e Secretaris: Frans Olejek Biezenstraat ZJ Breda Tel: f.olejek@wanadoo.nl Vice-voorzitter, 2 e Secretaris: Bolek Krzeszewski Lage Heijning SL Teteringen Tel: krzes001@planet.nl Penningmeester: Cees Nowak Kapucijnenhof XG Breda Tel: cnowak@wanadoo.nl Bestuurslid: Stas Szamrowicz Regenwulp RJ Breda Tel: stasine@wanadoo.nl Bij het secretariaat kunt U zich opgeven voor het lidmaatschap Via de website Ga dan naar contact, en vervolgens naar lid worden. 4

5 5 MACZKÓW, Poolse enclave in Duitsland van de 1ste Poolse Pantserdivisie na de oorlog Door Gilles Lapers/ Vertaling Hendrik Trappeniers In de loop van de maand april bevrijdt de voorhoede van de Poolse 1 ste Pantserdivisie tijdens haar opmars talrijke gevangenenkampen, waaronder het kamp van Oberlangen. In dit kamp zitten vrouwelijke gevangenen van de Armia Krajowa (vrij vertaald Thuis Leger, het Poolse verzet) die deelnamen aan de opstand van Warschau in augustus Zij zijn verrast om bevrijd te worden door gevechtseenheden van hun landgenoten in ballingschap. Verscheidene van deze vrouwen zijn ziek. Daarvan worden er 27 naar het Binnenschippers Hospitaal in Den Haag gezonden voor verdere verzorging. Anderen profiteren van de gelegenheid om dienst te nemen in het Poolse bezettingsleger. Deze vrouwen zullen een niet te verwaarloosbare rol spelen tijdens de komende tijd. Generaal Tadeusz BÓR-KOMOROWSKI wilde in Warschau pas capituleren als de Duitsers zijn opstandelingen als militairen zouden behandelden omdat ze ingelijfd waren in het Poolse leger en dientengevolge een legernummer hadden. De Duitsers beschouwden hen als partizanen en die werden volgens de Duitse regels altijd gefusilleerd. Nadat de vrouwen uit Oberlangen waren bevrijd werden ze ondergebracht in een zelfstandige PWSK (Polska Wojskowa Służba Kobiet). Een vrouwenbataljon, met een eigen vrouwelijke commandant, dat administratieve- en ondersteunende diensten verleende aan het Poolse bezettingsleger in Noord-Duitsland. Ze dienden dus niet in de 1 e Poolse Pantserdivisie. De Poolse soldaten noemden hen liefdevol PESTKI, vrij vertaald pittige meisjes. Minder dan een maand later eindigt de oorlog en de geallieerden delen Duitsland op in 4 zones. De Poolse Divisie is op dan gekazerneerd te Meppen, in de Britse sector onder bevel van het 30 ste Korps. Uiteraard worden alle kampgevangenen bevrijd. In technische termen worden zij DP s (Displaced Persons/ vluchtelingen) genoemd. Meteen na de verovering van Noord-Duitsland ontstond het probleem van huisvesting voor de Poolse militairen en later ook van de DP s. Al op maakte het Engelse MGD 107 (Military Government Detachment)

6 aan de bewoners van Haren, in het Duitse Emsland, bekend dat ze de plaats moesten verlaten en dat op om uur iedereen weg moest zijn. Poolse vrouwen in Kamp Oberlangen Foto: verzameling G. Lapers Men hernoemt de stad Maczków, herdoopt ze tussendoor nog tot Lwów, maar geeft ze enkele dagen later dan definitief de naam Maczków, ontleend aan de naam van generaal Maczek. Omdat maczek te vertalen is als klaproos werd ook gesproken van Klaprozenstad of Poppies-town. De ontruiming was dus een besluit van de Engelse militaire autoriteiten. Op andere plaatsen in Noord-Duitsland is het zelfde gebeurd. Het is dus niet juist de Polen de schuld te geven van deze evacuatie al hebben zij wel een rol gespeeld bij de uitvoering. Het ging dus uitsluitend om huisvesting van Poolse militairen. Later meldden zich grote groepen Poolse burgers en militairen. Bijvoorbeeld zij die door de Duitsers waren gearresteerd en in concentratiekampen hadden gezeten zoals de kunstschilders professor Christo Stefanoff en zijn vrouw Irena en verder dwangarbeiders die verplicht in de Duitse oorlogsindustrie hadden gewerkt. De Poolse militairen kwamen uit krijgsgevangenkampen en werden meestal weer als militair in het Bezettingsleger opgenomen. 6

7 Door deze toeloop van behoeftige mensen van verscheidene nationaliteiten zijn de geallieerde militairen al snel overbelast. Gelukkig hebben de Amerikanen, in samenwerking met 48 andere landen, hierop geanticipeerd en een organisatie gecreëerd die hierop kan inspelen: de UNRRA (United Nations for Relief and Rehablilitation Association). Unrra Mouw Title Foto: verzameling G. Lapers Verschillende teams, samengesteld uit 7 personen, worden verspreid over alle zones en zetten een onmiddellijk operationele ontvangststructuur op. Het Internationale Rode Kruis levert hierbij eveneens een waardevolle hulp. Deze organisatie raakte in conflict met de Polen omdat het Russische delegatielid eiste dat de Polen naar hun vaderland zouden terug keren. Omdat na de Conferentie van Yalta duidelijk werd dat Polen onder communistische invloed kwam weigerden een groot gedeelte van de demobiliserende militairen naar huis te gaan. Sterker nog zij verklaarden Maczków als hun nieuwe vaderland en ze weigerden te vertrekken. Pas na langdurige onderhandelingen werden acceptabele voorwaarden gevonden. Alle Poolse militairen konden naar Engeland vertrekken om daarna een bestemming in de vrije wereld te kiezen. Het UNRRA-team, dat zich installeert in Maczków, wordt geleid door Paul Rousseau, Belgisch advocaat en oud-krijgsgevangene. Eind 1944 heeft hij in Frankrijk een opleiding gekregen van de Engelsen. Onder zijn bevel heeft hij 1 sociaal assistente, 1 assistent-teamleider, 1 secretaris, 1 dokter, 1 verpleegster en 1 chauffeur. Een hele stad begint te functioneren, met behulp van talrijke vrijwilligers onder de ex-krijgsgevangenen die men naargelang hun beroep en kennis plaatst op de dringendste posten: dokters, verplegers, onderhoudspersoneel, enz. 7

8 Prioriteit wordt gegeven aan de medische gezondheidsverzorging, logies en kledij. De Poolse Pestki zijn waardevolle hulpkrachten en vervullen talrijke functies voor de DP s. Hier moet opgemerkt worden dat de meerderheid van de nieuwe inwoners van Maczków Polen zijn. De soldaten van de Divisie rusten ook niet op hun lauweren en helpen naar best vermogen het personeel, en de mensen zonder bestaansmiddelen. De militairen zijn bovendien verplicht om hulp te verlenen indien de burgemeester dit vraagt. Wanneer er verschillende personen samenwerken, gebeurt snel het onvermijdelijke en ontstaan er (zowel bij burgers als militairen) al snel romances. Een massahuwelijk vindt bijgevolg plaats op 29 november 1945 in de basiliek van Maczków. De trouwakten liggen nog steeds opgeslagen in het archief van de R.K. Kerk in Haren. 8 Massa huwelijk in de kerk van Haren - Foto: verzameling G. Lapers

9 In 1946 is het moreel van de ex-gevangenen verbeterd door voldoende en vitaminerijk voedsel, door het deelnemen aan het gemeenschapsleven en het geleidelijk terugkeren naar een normaal leven. Het lyceum heeft zijn poorten heropend en talrijke kinderen, wezen zowel als kinderen waarvan er nog familieleden in leven zijn, kunnen lessen volgen en sport beoefenen. Een Poolse scouts afdeling ziet het licht. Tevens worden er professionele vormingen georganiseerd voor volwassenen, met het doel hen op te leiden tot metselaar, schrijnwerker, landbouwer, chauffeur, enz. Embleem van de Poolse autorijschool in Maczków - Foto: verzameling G. Lapers Voor de opleiding tot chauffeur richten de directeur van de Poolse Automobielclub, Mr. Barclay de Tolly, zijn dochter en de directeur Paul Rousseau een autorijschool op om het gebrek aan chauffeurs van alle types van voertuigen te verhelpen. Met de hulp van gevonden autowrakken en het renoveren van enkele lokalen ontstaat er een school die theoretische en praktische mechanicalessen verzorgt, evenals rijlessen. Dit alles wordt geplaatst onder de vleugels van het Britse leger, dat bijzonder strenge examens laat afleggen; toch halen 700 man hun rijbewijs. Dat jaar worden ook de eerste reizen georganiseerd door de UNRRA naar Polen, de VS en de Commonwealth-landen. Het UNRRA krijgt de 9

10 overwinnaars uiteindelijk zo ver dat de DP s naar deze landen kunnen emigreren. Op die manier kunnen de inwoners van landen van het Oostblok emigreren naar Frankrijk, Nederland en ook naar België, indien zij niet wensen terug te keren naar hun land van oorsprong, dat onder een communistisch regime komt te staan. In België kunnen 25 soldaten van de Poolse Divisie door lottrekking, studies aanvangen bij de ULB. Zij wonen daar in een bouwvallige woning op de Brugmanlaan te Elsene. Verschillende DP s reizen toch naar de communistische zone vermits hun familie daar achtergebleven was. Na een transit in het kamp van Lübeck nemen ze de boot naar Gdynia. Dit was ook het geval voor de grootvader van mijn echtgenote. Nog vele jaren werd hij door de politieke politie in het oog gehouden nadat hij naar zijn geboortedorp teruggekeerd was. Het vertrek uit Maczków naar de vrije wereld Foto: verzameling G. Lapers In 1947 werd de Poolse Divisie gedemobiliseerd en Maczków, waarvan de bevolking al sterk was teruggelopen, ontvolkte nog meer. Er verbleven nog enkel ouderen, zieken en weeskinderen. Het UNRRA deed nogmaals een 10

11 oproep aan de landen die al DP s hadden opgevangen om nog een bijkomende inspanning te doen. Het jaar 1948 betekent het einde voor deze tijdelijke stad en de originele bevolking komt terug naar hun oorspronkelijke stad Haren. De DP s die achterblijven, zullen goed geïntegreerd worden in de oorspronkelijke bevolking. De Klaprozenstad bestond 3 jaar, waarbij de structuur opnieuw een reden om te leven gaf aan personen van verschillende nationaliteiten. De zeven personen van de UNRRA voor deze zone hebben een immense humanitaire taak verricht. Ik wel hen hiervoor danken en feliciteren. Voor mijn vriend P.Rousseau Directeur van het UNRRA Team 162 van Maczków. Foto: Gilles Lapers 11

12 Koninklijke onderscheidingen voor Poolse militairen. De laatste jaren is er veel geschreven en gesproken over het verlenen van Nederlandse onderscheidingen aan de Poolse generaal Sosabowski en zijn parachutisten. Hoewel het er aanvankelijk naar uit zag dat het niet meer zou gebeuren werden, na 62 jaar wachten, tijdens een indrukwekkende plechtigheid op het Haagse Binnenhof toch nog twee onderscheidingen door Koningin Beatrix uitgereikt. Meer onderscheidingen Hoewel daarmee een eind kwam aan een omstreden hoofdstuk blijven er toch nog veel vragen over. Tijdens de discussies over de decoraties voor de Poolse parachutisten werd nooit gesproken over eerder uitgereikte Nederlandse onderscheidingen aan manschappen van andere eenheden van het Poolse bevrijdingsleger. De Poolse Marine is voor zover ik weet niet in actie geweest in de Nederlandse wateren maar vliegers van de Poolse Luchtmacht (Polish Air Force) en de mannen van de 1 e Poolse Pantserdivisie onder commando van generaal Stanisław Maczek ontvingen Nederlandse onderscheidingen. Poolse vliegers ingedeeld bij de Royal Air Force (RAF); Uit de gegevens van Kanselarij der Nederlandse Orden blijkt dat op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 11 Oktober 1946 hebben besloten om aan vijf Poolse vliegers het Vliegerkruis toe te kennen, namelijk: Chelmecki M.S. (Squadron Leader) Besluit Duryasz Marian (Wing Commandeur) Besluit Jarkowski Bolesław (Squadron Leader) Besluit Pniak Karol (Squadron Leader) Besluit Sawicz Tadeusz (Wing Commandeur) Besluit En om twee Poolse vliegers tot Commandeur in de Orde van Oranje- Nassau te benoemen, namelijk: Gabszewicz Aleksander (Group Captain), Szul Ludwik (Group Captain). Er werd ook besloten dat de versierselen der Orde zullen met de zwaarden gedragen worden. 12

13 Op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 15 juli 1947 hebben besloten om nog aan twee Poolse vliegers het Vliegerkruis toe te kennen, namelijk: Bienkowski Z.W. (Squadron Leader) Besluit Kaczmarek B.J. (Squadron Leader) Besluit Koninklijke onderscheidingen voor de 1 e Poolse Pantserdivisie; Generaal Maczek en zijn mannen waren daadwerkelijk de bevrijders van delen van Nederland. Uit de gegevens van Kanselarij der Nederlandse Orden blijkt dat op de voordracht van Nederlandse Ministers van Oorlog en van Buitenlandse Zaken d.d. 10 December 1945 hebben besloten om: A. 1. te benoemen tot Groot-Officier in de Orde van Oranje-Nassau: Maczek Stanisław - luitenant-generaal (gen. dyw.) Rudnicki Klemens - generaal-majoor (gen. bryg.) 2. te benoemen tot Officier in Orde van Oranje-Nassau: Marowski Jan - majoor (mjr dypl.), Stankiewicz Ludwik - Luitenant-kolonel (ppłk) 3. te benoemen tot Ridder in Orde van Oranje-Nassau: Podoski Jan - kapitein (kpt. dypl.). 4. Deze versierselen der Orde zullen met de zwaarden gedragen worden. B. toe te kennen de Bonzen Leeuw aan: Grudziński Antoni - de colonel (płk dypl.) Majewski Tadeusz - de colonel (płk dypl.) Noel Bronislaw - de colonel (płk dypl.) Skibinski Franciszek - de colonel (płk dypl.) Complak Karol - de luitenant-kolonel (ppłk) Nowaczynski Aleksander - de luitenant-kolonel (ppłk) Ejsymont Otto - de major (mjr) Neklaws Wiktor - de major (mjr) Rakowski Wladyslaw - de major (mjr) Konski Jan - de luitenant (por.) Wereszczynski Miroslaw - de sergeant (sierz.) Adamik Gerard - de lance-corporal (st.strz.) 13

14 C. toe te kennen het Bronzen Kruis aan: Kowalewski Kazimierz - de korporaal (kpr.) Pyszynski Wlodzimierz - de korporaal (kpr.) Srama Karol - de sergeant (plut.) Wesołowski Józef - de lance-corporal (st strz.) D. toe te kennen het Kruis van Verdiensten aan: Maszkowski Bernard - de korporaal (kpr.) Dorst, april 2007 Jos van Alphen Bronnen van informatie over de toegekende onderscheidingen: - Kanselarij der Nederlandse Orden - KSIĘGA LOTNIKÓW POLSKICH , Warszawa 1989, ISBN , Compiled by: Olgierd CUMFT and Hubert Kazimierz KUJAWA - Het Vliegerkruis, H.G. Meyer en R. Vis - OD POWODY DO CZOŁGA, St. MACZEK, ISBN ,Orbis Books London. * * * Familie van wijlen vlieger Franciszek Rembecki vond en bezocht voor het eerst zijn graf op het Pools Militaire Ereveld in Breda. Foto: Mevrouw Sokolowska met haar dochter Beata kleindochter en achterkleindochter van zijn zus Antonina Olczak Rembecka uit Polen. 14

15 Hier volgt het volledige verslag van aangekondigd artikel van uitgave 9 blz 25 uit de Eendrachtsbode. Franse graaf legt bij Hof Rumoirt bloemen voor gesneuvelde oom. De Louvencourt is zichtbaar onder de indruk. Hij maakt een kruisteken,terwijl op enige afstand voorzitter Bram Wisse en Jan Kempeneers van de heemkundekring Philippuslandt met twee Brabantse gasten toe kijken. Ze nemen hun hoofddeksels af terwijl de regen gestaag valt. De 40-jarige graaf is enkele dagen in ons land op uitnodiging van Jos van Alphen uit Dorst. De Brabander houdt zich al zijn hele leven bezig met de gesneuvelde Poolse bevrijders. Hij heeft er zelfs een website over gemaakt ( en kreeg in december voor zijn werk de medaille Pro Memoria uit handen van de Poolse ambassadeur. Als twaalfjarige in Den Hout bij Oosterhout maakte ik mee dat de kapper onze schuilkelder in kwam met achter hem twee soldaten met zwartgemaakte gezichten. We zijn bevrijd, dit zijn onze Poolse bevrijders, zei hij. Tot Goede Vrijdag bleven de Polen in Oosterhout ingekwartierd. Van Alphen zocht later van alles uit over de in ons land gesneuvelde Poolse militairen. Van één van hen, prins Poniatowski, wist hij niet te achterhalen waar en onder welke omstandigheden deze om het leven kwam. Tot hij vijf jaar geleden Geert Heersche uit Oosterhout ontmoette.,,poniatowski was bij ons thuis ingekwartierd, vertelt deze. Heersche herinnert zich hoe verbaasd Van Alphen was toen hij hem dit vertelde. En híj wist van de gebeurtenissen op Sint-Philipsland.,,De Polen die terugkwamen na de raid, vertelden over Duitsers in witte pakken en met wit geschilderde geweren. Engelse militaire verslagen maken gewag van Langeweg en dan ook nog verhaspeld maar niemand kwam op het idee dat dit een straatnaam is (Langeweg is een dorp in de buurt van Moerdijk). Van Alphen kon nu het verhaal van Poniatowski optekenen uit tal van bronnen. Hij publiceerde het in december 2004 in het ledenblad van Philippuslandt, na contact met Jan Kempeneers. Voor de Brabander betekent het bezoek aan Anna Jacobapolder de afsluiting van een jaren lange zoek tocht, zegt hij. 15

16 Watertoren De gebeurtenissen in de nacht van 22 op 23 januari 1945 vormden de aanleiding voor het bezoek. Aan de noordkant van het bevrijde Sint- Philipsland hielden troepen Schouwen-Duiveland in de gaten dat nog bezetgebied was. Nederlandse stoottroepen de 10e compagnie van het commando Brabant, een batterij van het Britse 62e antitankregiment, een eskadron van het Poolse 10e regiment dragonders alsmede twee pelotons van het eerste Poolse pantser regiment voerden deze taak uit. De watertoren aan het einde van de Langeweg werd gebruikt als observatie post. Regelmatig waren er over en weer beschietingen. Het was hartje winter en het Zeeuwse eiland lag bedekt onder een witte sneeuw deken. Bij de Stelberg landden plotseling overgevaren Duitsers. Bij de beschietingen kwamen één stoot troeper, twee Britse en drie Poolse militairen en een burger om het leven. Er raakten elf militairen gewonden zes werden er krijgsgevangen gemaakt. Bovendien slaagden de Duitsers erin om de watertoren op te blazen. Tweede luitenant Poniatowski werd staande in de koepel van zijn tank getroffen. De uit een Pools adellijk geslacht stammende Fransman was in 1940, na de Duitse inval, in een roeiboot het Kanaal overgestoken naar Engeland. Daar sloot hij zich aan bij de Poolse strijd krachten. Zijn vader was officier in de staf van de Amerikaanse generaal Eisenhower en werkte onder kolonel Paillole voor de Franse contraspionage. De Louvencourt schreef overigens een boek over deze grootvader. Kippenvel Heersche was vorig jaar met zijn vrouw in Mont-Notre-Dame (in het Franse departement Aisne), waar Poniatowski begraven ligt. Hij sprak er met een mevrouw van de plaatselijke heemkundekring, die het verhaal van de gesneuvelde prins niet kende.,,ze kreeg kippenvel toen ze hoorde dat hij was omgekomen bij een Duitse aanval met als doel de watertoren te vernielen. Want in de Eerste Wereld oorlog is in dat plaatsje de kerktoren om dezelfde reden opgeblazen. Een merkwaardige parallel, aldus Heersche voor wie de dag in Anna Jacobapolder emotioneel is. Hij bracht een boekje over de familie Poniatowski mee uit Frankrijk en daarin stond het adres van de graaf de Louvencourt, zoon van de zuster van de gesneuvelde prins. Op die manier kon Van Alphen contact leggen. De graaf is toneeldocent, schrijver en uitvinder, en woont in een kustplaats in de Franse Vendée. De 16

17 Franse graaf Guillaume de Louvencourt-Poniatowski legde maandagmiddag bloemen bij de boerderij Hof Rumoirt in Anna Jacobapolder. Op die plek sneuvelde in januari 1945 zijn oom Marie-André prins Poniatowski, de commandant van twee Poolse tankpelotons, bij een Duitse actie om de watertoren op te blazen. De graaf werkt momenteel met zijn toneelgroep aan een stuk over zijn oom, met de bedoeling het in 2008 in Polen op te voeren. Hij was de eerste van de familie die Sint-Philipsland bezocht. De Louvencourt filmt alles wat hij ziet. Op het Hof Rumoirt tegenwoordig het melkveebedrijf van Vermeulen laat de Fransman zich de plaats wijzen waar de Poolse tanks hebben gestaan. Bram Wisse, van wiens familie de boerderij is geweest,geeft uitleg. Hooguit één tot twee jaar geleden lagen het weitje en de drinkput van destijds er nog, nu is het allemaal beton. Bij het wagenhuis ernaast legt De Louvencourt bloemen en staat een moment in gedachten aan de oom die hij nooit heeft gekend. Bij de dampalen met daarop de naam van de boerderij wijst Jan Kempeneers in de richting van het Zijpe, de kant waarvandaan de Duitsers in die januarinacht in 1945 zijn gekomen. Er wordt ook nog gekeken aan de zeedijk, bij de Stelberg. Het stormt compleet als de graaf op Bruinisse aan de overkant wordt gewezen. In Anna Jacobapolder zelf stopt het gezelschap bij de voormalige school tegenover de Noordweg, waar destijds de Nederlandse stoottroepen onder gebracht waren. Franse graaf Guillaume de Louvencourt-Poniatowski legt bloemen bij de boerderij Hof Rumoirt in Anna Jacobapolder 17

18 Onmogelijke opdracht Het bezoek begint in Het Veerhuis in Anna Jacobapolder. Dan zijn ook kolonel buiten dienst J.N. Lodders uit Harderwijk en C. van Caam uit Nispen erbij. Ze zijn oud-stoottroepers en beiden verdiepen zich in de geschiedenis van het regiment. Ze hopen iets meer te vernemen over wat er zich destijds in Anna Jacobapolder heeft afgespeeld. Kempeneers heeft een kaart van het eiland meegebracht, en luchtfoto s van de geïnundeerde polder en van de Duitse commando bunker. Van Alphen zegt eerst iets in het Frans, maar schakelt dan over naar het Nederlands. Heersche vertaalt voor de graaf, die overigens ook Engels spreekt. De troepen die 61 jaar geleden op Sint- Philipsland lagen, hadden in de ogen van Van Alphen een onmogelijke opdracht.ze waren niet opgeleid en onvoldoende uitgerust voor hun taak. De pantserdivisie moest een gebied bestrijken dat zich uitstrekte van Anna Jacobapolder tot Lithoijen voorbij Den Bosch. Maar eigenlijk was er infanterienodig. Polen, Engelsen noch Nederlanders waren bekend met de zee en daarom in feite onbekwaam voor hun werk. Hoe en waar iemand sneuvelde, werd door de geallieerden vrijwel nooit opgetekend,is de ervaring van Van Alphen. De familie van Poniatowski wist er ook niets van.,,zelfs diens tankchauffeur wist niet dat er destijds Engelsen bij de operatie betrokken waren. Hij noemde me een leugenaar,vertelt de Brabander. In Oosterhout ligt één van de in Anna Jacobapolder gesneuvelde Polen begraven,maar het balletje ging voor Van Alphen pas écht rollen toen hij met Kempeneers in contact kwam, zegt hij.,,een raadsel tot nu toe blijft het lot van de Polen die toen krijgsgevangen zijn gemaakt. In de voorgaande dagen heeft hij de graaf bijgepraat en samen met hem in Breda het Generaal Maczek museum en de Poolse erebegraafplaatsen bezocht. Merksplas Lodders is rond 1980 zelf commandant geweest van de stoottroepen.,,het verhaal van wat er in januari1945 op Sint-Philipsland is gebeurd,werd binnen de stoottroepen steeds mooier en groter. Maar niemand kon vertellen wat er precies is gebeurd en daarom ging ik zelf op zoek, verklaart hij zijn aanwezigheid. Hij bevestigt de woorden van Van Alphen dat de stoottroepen destijds niet opgeleid waren en geen uitrusting hadden.,,van hier tot aan Maastricht was hun rol om aan de frontlijn de gaten te dichten die de Engelsen lieten vallen. De oud-militair heeft begrepen dat er vanaf Sint- Philipsland voortdurend richting Schouwen werd gevuurd. 18

19 ,,De enige reden van dat zinloze schieten kan geweest zijn dat men de Duitse troepen hier in Nederland wilde vasthouden. Ze kregen er volgens mij een sik van en besloten de watertoren op te blazen. Die operatie moet volgens Lodders heel goed zijn voorbereid, aangezien er voldoende springstof is gebruikt om deze rechtstandig te laten instorten, zo dat er tevoren verkend moet zijn. Bij de operatie kwam stoot troeper Piet Avontuur uit Breda om het leven. Poniatowski is eerst in Merksplas, net over de Belgische grens, begraven.,,daar leden de Polen eerder zware verliezen, zodat een deel van de begraafplaats voor hun gevallenen werd bestemd. Tot ver in 1945 hebben ze er begraven, weet Van Alphen. Later is een begraafplaats aangelegd bij Lommel, in de Kempen, en daar is een andere in de Polder gesneuvelde Pool begraven. De derde is door zijn maten mee terug naar Oosterhout genomen en ligt daar nog altijd begraven. In Merksplas verschenen naderhand enkele militairen die het graf van prins Poniatowski openden en de kist op een vrachtwagen laadden. Ze is naar Frankrijk gebracht en herbegraven in het stadje waar de vader van de gesneuvelde militair burgemeester was. Graaf de Louvencourt-Poniatowski hoort alles met belangstelling aan. Hij is onder de indruk. Buiten regent het voortdurend. Daarom rijdt het gezelschap eerst naar het jeugdgebouw bij de hervormde kerk in Sint-Philipsland, waar een maaltijd gereedstaat. s Middags wordt een kijkje genomen in Anna Jacobapolder. De plek van de voormalige school is het eindpunt van het bezoek, de Brabanders rijden met hun Franse gast huiswaarts. Bron: Eendrachtbode nr.40 van met dank aan Jos van Alphen Hof Rumoirt foto bron: 19

20 Nieuwe kruisen voor Poolse strijders Door Tineke Louwerse Vrijdag 8 december ALPHEN Op het erehofje voor oorlogsslachtoffers in Alphen zijn Nico van Dijk en Frans Schuling aan het werk. Ze vervangen zes stenen op oorlogsgraven van gesneuvelde Poolse militairen. Zes Poolse graven krijgen dezer dagen een nieuwe steen. FOTO PVE Als dit werk gedaan is, zijn de laatste rustplaatsen van alle achttien bij Alphen omgekomen Poolse bevrijders van een nieuwe steen voorzien. De andere stenen die uitgevoerd zijn in de vorm van een kruis, zijn de afgelopen jaren vernieuwd. Van Dijk en Schuling werken voor de technische dienst van de Stichting Nederlandse Oorlogsgraven. Ze zijn dagelijks op pad om ergens in Nederland onderhoud te plegen aan oorlogsgraven. De stichting beheert in Nederland Nederlandse en geallieerde oorlogsgraven. De Poolse graven zijn van Polen maar wij onderhouden ze wel. De kruisen maken we aan de hand van een vanuit Polen verkregen mal, zegt Van Dijk. De oude kruisen waren volgens hem door weer en wind aangetast. Daardoor was ook de opgebrachte belettering - van hetzelfde materiaal als de geslepen sierbetonnen steen - verweerd. 20

21 De namen, data en wapentekens op de nieuwe kruisen zijn nu in bronzen letters en tekens uitgevoerd die de tand des tijds beter kunnen doorstaan. Het erehofje bevindt zich op een deel van het oude parochiekerkhof in Alphen. Voor de graven van de Poolse strijders liggen nog zes graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers die afkomstig waren uit Alphen. Deze graven zijn wel eigendom van de stichting. Erop staan stenen van kalkzandsteen met een ronde top. De namen en data zijn er in gegraveerd. Daardoor hoefden van deze stenen er nog maar twee vervangen te worden. Opmerkelijk is dat tussen de oorlogsgraven zich ook het graf van de Alphense pastoor W. Binck bevindt. Omdat hij pas in 1971 is gestorven, is hij geen oorlogsslachtoffer. Binck ligt daar op zijn uitdrukkelijke wens. En de oud-strijders in Alphen vinden die laatste rustplaats terecht omdat Binck in de oorlog diverse verzetsdaden heeft verricht. Links het oude kruis en rechts het nieuwe kruis na de renovatie. Foto: K. Stopa 21

22 Nieuwe kruisen voor Poolse strijders ook in Breda Oorlogsgravenstichting heeft ons bericht dat in de week 26 (25 juni t/m/ 29 juni) 2007 hun medewerkers van technische dienst zullen de 38 oude Poolse kruizen op het Pools Militaire Ereveld aan de Ettensebaan te Breda verwijderen en naar Timmerman Natuursteen brengen. Er zullen op de graven tijdelijk naambordjes geplaatst worden met de voorletter(s) en achternaam van de betrokken militair als mede zijn geboorte - / overlijdensdatum. De nieuwe kruizen met bronzen belettering worden afgehaald en teruggeplaatst vanaf week 34 (20 augustus). Naar verwachting zal ook week 35 nog nodig zijn om alle kruizen weer terug te plaatsen. Na afloop van deze actie zou het informatiebord met betrekking tot de schuilnaamproblematiek verwijderd worden. Dus is het project echter ruim voor de herdenking van 29 oktober a.s. gered. Adrian Stopa 22

23 Hoofd Bestuur van de Bond van Kringen van de 1 e Poolse Pantserdivisie is gestopt Nadat de oorlogsactiviteiten van de Divisie en daarna de diverse activiteiten tijdens de bezetting van Duitsland zoals oefeningen, wachtdiensten, zorg en hulp aan de uitgedreven mensen, beëindigd waren, werd de Divisie gedemobiliseerd. Er was een tijd gekomen van zeer belangrijke privé beslissingen - terugkeren naar Polen of in het Westen blijven. Maar ondanks alles, wilden deze soldaten trouw aan hun vaandels, divisietradities en collega's blijven ook als ze zich over de hele wereld verspreiden. Daarom werd in augustus 1948 is "de Bond van de voormalige soldaten van de 1 e Poolse Pantserdivisie" in het leven geroepen. Generaal Stanisław Władysław Maczek werd de eerste voorzitter, generaal Klemens Rudnicki en kolonel Antoni Grudziński werden de vice-voorzitters. In 1951 werd een nieuwe naam aangenomen; "De Bond van Kringen van de 1 e Poolse Pantserdivisie". Het bestuur onder leiding van generaal Maczek werkte zonder veranderingen tot Na de tragische dood van generaal Grudziński, werd luitenant kolonel Jerzy Wasilewski de nieuwe voorzitter. In 1984 werd Witold Deimel gekozen als de nieuwe voorzitter die daarvoor de secretaris-generaal was. Nadat op 23 juni 2006 de secretaris generaal Henryk Weber overleden was en de vice-voorzitter Mieczyslaw Wartalski wegens zijn slechte gezondheid afgetreden was, en omdat er geen nieuwe kandidaten voor deze functies waren, werd tijdens de vergadering op 9 december 2006 besloten dat het Hoofd Bestuur ophoudt met het bestaan en de Kringen kregen zelfstandigheid. De gekozen liquidatiecomité (kapitein Zbigniew Mieczkowski, Barbara Gabriel - voormalige penningmeester, Teresa Suchcitz - p.o. secretaris) zorgt nu voor de afhandeling van de opheffingszaken en de overdracht van deze taak aan de 11 e Lubuska Divisie Pantsercavalerie uit Żagań in Polen. Ul.Traugutta Zagan Polen 23 K. Stopa

24 Vaandel van de 1 e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux blijft in België Op 3 april 2005 tijdens de algemene ledenvergadering van Kring Benelux verbonden met de Bond van Kringen van de 1 e Poolse Pantserdivisie met zetel in Engeland werd een nieuwe bestuur gekozen. Op dezelfde vergadering werd besloten om met de Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders met zetel in Antwerpen te fuseren. Zo is er een nieuwe organisatie ontstaan onder de naam: Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de 1 e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België (Związek Polskich Kombatantów i Weteranów 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka w Belgii) met zetel in Antwerpen en met de jonge voorzitter Waclaw Styranka ( ebi.styranka@skyney.be). Na overleg heeft het bestuur van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland besloten dat het Vaandel van de 1 e Poolse Pantserdivisie die vanaf het begin in het beheer van Kring Benelux was, in België mag blijven. Op 9 december 2006 werd ook het vaandel van de 1 e Poolse Pantserdivisie Kring Benelux naar deze nieuwe organisatie overgedragen. Wij publiceren beneden 2 foto s van het 1 e Pantserdivisie vaandel.. Tekst: K. Stopa foto s: Jan Cornelissens 24

25 Vertaling: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland Stowarzyszenie 1-szej Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy Verbond van Poolse Oud-strijders & Veteranen van de 1 e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België vzw T.a.v. dhr. Stefan JEZIERSKI Korenbloemstraat Zandhoven BELGIE Breda, Betreft: vaandel van de 1e Pantserdivisie van het niet meer bestaande Kring Benelux Geachte heer Jezierski, Naar aanleiding van Uw brief van d.d , wil ik U informeren dat ons bestuur tijdens de vergadering die gisteren plaatsvond heeft besloten dat dit Vaandel in België mag blijven in beheer van Uw Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de 1 e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België. Maar willen wij toch vermelden, dat onze wens is dit vaandel te overhandigen aan het museum dat binnenkort geopend wordt bij de 11e Lubuska Pantsert Cavaleriedivisie genoemd naar Koning Jan 3e Sobieski, ul. Traugutta 1 te Żagań, indien dit vaandel niet meer gebruikt zal worden. Wij hopen, dat dit Vaandel bij Jullie een erebescherming en een goede zorg krijgt, en dat het nog vele jaren gebruikt zal worden tijdens verschillende plechtigheden door de Polen in België. En dat dit vaandel een reden zal zijn tot trots en fierheid voor de volgende generaties, die steeds de kennis over de bijdrage van de 1e Pantserdivisie in de bevrijding van Europa zullen verspreiden. Met de meeste hoogachting aan U en alle Veteranen, en in het bijzonder van de 1e Poolse Pantserdivisie in België en het Bestuur en alle andere leden van Uw Verbond. Getekend: Adrian Stopa voorzitter 25

26 Maczek herdacht Op zondag 17 december werd de 12e sterfdag van generaal Stanislaw Maczek herdacht in de Petrus en Paulus kerk op het Graaf Hendrik III plein te Breda. Deze kerk was een tijdelijke uitwijking in verband met reparatie werkzaamheden aan de Kerk Minderbroeders Capucijnen in de Schorsmolenstraat, die al ziens de jaren vijftig een onderkomen was voor de Polen in Breda. Deze herdenking van de sterfdag van generaal Stanislaw Maczek werd door ongeveer 60 mensen bezocht, de kerkdienst werd voorgegaan door de nieuwe Poolse Pastoor Bartłomiej Małys. Daarna volgde op het Poolse Militaire Ereveld gelegen aan de Ettensebaan te Breda een kranslegging, hier waren wat meer mensen op af gekomen mede ook door Poolse werkenden hier in de omgeving. De herdenking werd afgesloten met een koffietafel voor leden en genodigden in Café-restaurant "De Toerist", te Breda, die werd aangeboden door de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. In een gemoedelijke sfeer werd in twee talen bijgepraat. Op de foto hiernaast staat generaal Stanislaw Maczek bij een herdenking in 1960 zowat op de plek waar hij nu begraven ligt. Deze foto komt uit het persoonlijke archief van de weduwe van de Poolse oud-strijder S.Barcz. 26

27 Nieuwe Poolse priester Bartlomiej Malys werkt sinds december in Breda in plaats van priester Krzysztof Obiedzinski die nu in Poolse parochie te Amsterdam werkt. De onlangs overleden Poolse oud-strijder Michal Salewicz legt bloemen bij het graf van generaal Stanislaw Maczek. Onze voorzitter Adrian Stopa plaatst om verzoek van ons lid dhr. Sean Szmalc uit Schotland een "Remembrance Day Cross with Poppies" bij het graf van Stanislaw Maczek. Na afloop van de ceremonie was er een koffietafel voor de genodigden in,,de Toerist,, te Breda daar werd weer wat bijgepraat. Foto s:j.maanders en K.Stopa -Konowrocka 27

28 Informatiebord onthuld bij monument Capelsche Veer. Het comité 4 en 5 mei organiseerde op woensdag 31 januari, in samenwerking met de gemeente Waalwijk een bijeenkomst waarbij de adoptieovereenkomst van het monument bij Capelsche Veer door de basisschool De Bron uit Sprang-Capelle ondertekend zal worden. Aansluitend wordt een informatiebord bij het monument onthuld. Dit informatiebord is een initiatief van de Maatschappij tot nut van 't Algemeen,departement Langstraat en het Comité 4 en 5 mei Waalwijk. De bijeenkomst werd gehouden in Cultureelcentrum Zidewinde te Sprang- Capelle. Afgevaardigden van de Brigade Piron (België), Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland, Lincoln en Welland Regiment (Engeland), de Royale Marine Commando's en de kinderen van de verschillende adoptiescholen in Waalwijk waren hier ook voor uitgenodigd. Burgemeester drs. J. de Geus en mevr. A.de Wit, die de voorzitter (L.J.M.M van Boxel) van het 4 en 5 mei Comité Waalwijk verving, hielden een korte toespraak zo ook de directeur van de basisschool Dr. Bron dhr. Schouten, waarna de ondertekening van de adoptieovereenkomst tussen de gemeente Waalwijk en de basisschool De Bron plaats vond Binnen de gemeente Waalwijk hebben verschillende scholen een monument geadopteerd. Basisschool de Bron verbindt zich met deze overeenkomst aan het monument bij het Capelsche Veer. Via het informatiebord wil het comité voorbijgangers meer inzicht geven over wat er tussen december 1944 en eind januari 1945 heeft plaats gevonden. Ongeveer 1200 jonge mensen vonden bij het Capelsche Veer hun eind, toen de Duitsers en Engelse en Poolse troepen elkaar bevochten. Er sneuvelden 500 geallieerden en 700 Duitsers. 28

29 Grote belangstelling Het contract wordt getekend Bloemen door de school kinderen Onze vereniging was ook aanwezig Omroep Brabant en M.Salewicz Krzeminski,Salewicz en Reichart Op de volgende pagina de volledige tekst van het Infobord. 29

30 Strijd om Capelsche Veer De wilg (X op de kaart) naast dit bord maakte ooit deel uit van een groep bomen rond een kantonniers woning (B) bij het Capelsche Veer. Hier woede in de winter van gedurende vijf weken een bloedige strijd tussen de Geallieerden en de Duitsers. Na de bevrijdlijn van de westelijke Langstraat, begin november 1944, kwam de geallieerde opmars bij de Bergse Maas tot stilstand. Het gebied benoorden de rivier bleef in Duitse handen. Op patrouilles na bleef het rustig langs het front. Half december veranderde dat. Als ondersteuningsoperatie van het Ardennenoffensief liet het Duitse opperbevel een aanval uitwerken richting Breda (Fall Braun). In het kader van de voorbereidingen groef op 24 december 1944 een compagnie Duitsers zich in bij de boerderij (A) en de kantonnier woning (B). Het bruggenhoofdje trok de aandacht van de 1 e Poolse Pantserdivisie. Een patrouille in de nacht van 28 op 29 december 1944 moest onverrichter zake terugkeren. Luitenant. kolonel Szydlowski (9 e bataljon) besloot tot een aanval vanuit twee kanten (1). De eerste Poolse aanval, op 31 december 1944, werd in bloed gesmoord. Er waren 38 gewonden en 11 doden, Fall Braun was intussen afgeblazen, maar het bruggenhoofdje bleef, bemand door de troepen van de 6 e Fallschirmjägers-division. De tweede Poolse aanval (2), op 6 en 7 januari 1945, opnieuw door het 9 e Bataljon, viel hetzelfde lot ten deel als de eerste. Deze keer waren er 34 gesneuvelden en 90 gewonden. De beurt was nu aan het 47 e bataljon Royal Marines onder luitenant-kolonel Douglas. Amper een week na de Polen, op 13 januari 1945, vielen de Marnes aan (3). Ook zij werden teruggeworpen. Er waren 49 doden en gewonden te betreuren. Uiteindelijk werd het karwei overgedragen aan de 4 e Canadese Armoured Division van generaal-majoor Chris Vokes. De Canadese operatie, codenaam Elephant, ging op 26 januari 1945 van start (4). Ondanks een verwoestende inleidende beschieting en de inzet van tanks, kostte het de Canadezen nog vijf dagen om het Duitse verzet te breken (5). Opnieuw was de tol hoog: 65 doden en 154 gewonden. Hiermee kwam een einde aan een van de meest kostbaren zinloze operaties van de Tweede Wereldoorlog. In totaal vielen er aan beide zijden ongeveer duizend doden en gewonden te betreuren, een trieste eindbalans. Tekst: Jack Didden Kaart: Maarten Swarts 30

31 Mythes Capelsche Veer doorbroken Op onze website: is vanaf 1 april 2007 een historisch verslag te lezen van de Waalwijkse historicus Menni Roittero over deze slag. Historicus drs. Menni Roittero op de plaats die een belangrijke rol speelde in zijn boek dat hij schreef na een studie van twee jaar over de strijd om het Capelsche Veer ,,Hier stuurden generaals van beide partijen mensen de dood in, onder barre omstandigheden. Foto BNdeStem/Johan v.gurp 31

32 60 jaar getrouwd: Mevrouw Franciska Willigers en dhr. Jan Nowinski Trouwdatum: 5 februari Mevrouw Greet van Pinksteren en Alfred Wieliszek Trouwdatum: 3 juni jaar getrouwd Jan en Ria Krzeminski Op 9 november 1947 trad Jan Krzeminski in het huwelijk met het meisje dat hij ontmoete op de tramsingel na een verkennende wandeling door Breda. Hij was terug gekeerd uit Moerdijk en werd ondergebracht bij Elektron. Uit het huwelijk werden 2 zoons en een dochter geboren. De kinderen genoten allen een universitaire opleiding. Ze hebben 9 kleinkinderen en genieten daar elke dag weer van. 32

33 De mooiste Kerst heb ik in gevangenschap meegemaakt. Dat klinkt misschien gek maar we hadden elkaar nodig. We waren oprecht naasten van elkaar en we deelden brood. Dat heeft een grote invloed op mijn ziel gehad. Ik was 18 jaar en raakte in Duitse gevangenschap. We moesten brandhout halen voor de SS-kazerne. Telkens vijf kilometer lopen met een boomstam en wie het opgaf werd zonder pardon neergeknald. Untermenschen waren we. Na een zware mishandeling was ik vast besloten om te ontsnappen. Mijn oom had een bewaker omgekocht en gezorgd voor andere kleren en wat eten. Ik rende tussen de versterkingen door mijn vrijheid tegemoet. Nou ja, vrijheid, ik kon elk moment worden opgepakt. Ik ben een goedmoedig mens maar toen was ik de grootste schoft. Ik moest overleven. Ik leefde van wat ik vond op de akkers en stal van de boeren. Ik vertrouwde niemand en zorgde dat ik me altijd op tijd uit de voeten maakte. Ik baande me een weg door Duitsland en Frankrijk, maar in Spanje werd ik gepakt. Ik zat weer vast in een interneringskamp van Franco.Ik had veel ambities, maar ik heb geen kansen gekregen. Toch ben ik tevreden met wat ik gedaan heb. Mijn vrouw en ik hebben de kinderen naar de universiteit 33

34 weten te sturen. Ik ben trots op ze en op hun kinderen, mijn kleinkinderen. De saamhorigheid in de familie is groot. Met die wandeling op een mooie dag in Breda heeft Jan zijn toekomst bepaald, hij deed ontzettend veel vrijwilligerswerk voor de Poolse gemeenschap in Breda maar ook op zijn werk De Etna diende hij diversen collega s van advies. En zo bescheiden dat hij was trad Jan nooit op de voorgrond. Tot op de dag van vandaag is hij nog als vrijwilliger actief voor het Maczek museum alwaar hij met de openingsdagen de bezoekers verteld over die vervlogen tijd bij de eerste Poolse pantserdivisie. Foto s uit privé archief J.Krzeminski Ons bestuur en de redactie feliciteren alle jubilerende paren van harte geluk en wensen nog vele jaren samen in goede gezondheid. 34

35 Nieuwe publicatie: Blekitna kompania De Blauwe compagnie Hoffnungsthal Werkstuk in het Pools van Geschiedenisstudent en lid van Kring Gdansk, Dariusz Szymczyk over de geschiedenis van Poolse militairen onderofficiers die in het begin van de 2 e wereld oorlog in Polen (sept. 1939) in de Duitse krijgsgevangenschap terecht zijn gekomen en in het bijzonder over een zo genoemde groep die buitengewoon actief was in het organiseren van brave ontsnappingsacties. Daarna enkele van hen hebben zich bij de 1 e Poolse Pantserdivisie gemeld en hiermee verder gevochten. Lot van de jonge onderofficiers was anders dan die van de andere Poolse militairen in de Duitse krijgsgevangenschap en is tot nu toe weinig over gepubliceerd. Uitgegeven door: Centralne Muzeum Jencow Wojennych w Lambinowicach Opolu. ISSN Te koop bij redactie in Polen: Opole, ul. Minorytów 3, tel./fax mail: cmjw@cmjw.pl Nieuwe boeken: Wesele na bagnach van Piotr Szejna. ISBN: Roman Bruiloft in de moerassen is geschreven in het Pools. Britse occupatiezone in Duitsland; Emsland en Friesland Poolse pantser eendheden genieten van vrijheid, des te vreugdevoller, omdat gezamenlijk met de uit krijgsgevangenenkamp bevrijde meisjes die aan de Opstand van Warschau deel namen. Tijdens jeugdfeesten, auto rally s, spannend excursies en avonturenjachten zijn de eerste paren ontstaan, de eerste liefdes geboren en werden de eerste huwelijken gesloten. Of de eerste luitenant Barski weet wat hem zal overkomen nadat hij met de jonge Ninka zal trouwen? U kunt dit boek bestellen (schriftelijk, telefonisch, via fax of ) rechtstreeks bij de uitgever: SKONMARK sp.z o. o., ulica Zielona 7, Ciechocinek, Polen, skonmark@skomark.pl, tel./fax , (KRS NIP ) Betaling 2 weken na ontvangst van het boek ten hoogte van 28 PZL ongerekend volgens koers van de dag van bestelling op de bankrekening die u op de toegestuurde factuur krijgt. 35

36 Marsz Czarnych Diablów. Odyseja Dywizji Pancernej Generala Maczka. van Evan McGilvray. ISBN: X. Prijs: 45 PLZ. Origineel titel: The Black Devil s March. A Doomed Odyssey. The 1st Polish Armoured Division Werd vertaald naar het Pools door Jaroslaw Kotarski. Mars van de Zwarte Duivels. Odyssee van de Pantserdivisie van generaal Maczek. Is een zeer goede monografie van een van bekendste Poolse eenheden die deel namen in de gevechten tijdens de 2 e wereld oorlog. Auteur beschrijft afkomst van deze formatie, haar formuleringsproces in het buitenland, verstrikking in de politik en de roemrijke gevechtsroute door het bezette Europa vanaf Normandië, door België, Nederland tot met de Duitse stad Wilhelmshaven. De 1 e Divisie trots van de Polen die aan de zijde van geallieerden vochten, politieke waarde op zich en hoop op het herwinnen van waardigheid en soevereiniteit behaalde de bittere zege. Op het oog van de militairen van Stanislaw Maczek - slachtoffers van de grote politiek, het Polen welk zal onafhankelijk worden, opnieuw werd bezet. Uitgever: Dom Wydawniczy REBID Sp z o.o., ul. Zmigrodzka 41/49, Poznan, Polen, rebis@rebis.com.pl, tel , , fax

37 IN MEMORIAM 2007 Michal SALEWICZ Geboren op in Polen, overleden op in Oosterhout. Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en 24e Regiment Ulanen. Ereburger van de stad Breda. Maatschappelijk verzorger van de Poolse oorlogsgraven in Oosterhout. Erelid van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Bogdan JANOWSKI Geboren op in Polen, overleden op 6 maart 2006 in Polen Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en 1e Pantsert Regiment Ereburger van de stad Breda. Vriend van de 100 e Padvindersgroep genoemd naar generaal Maczek uit Poznan. 37

38 Edmund WILBRANDT Geboren op in Polen, overleden op in Eindhoven Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en ereburger van de stad Breda. Na de naturalisatie werd hij beroepsmilitair bij de Koninklijke Luchtmacht. Jozef LYSAKOWSKI Geboren in 1915, overleden op te Warschau Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en Bataljon Jagers van Podhale. Ereburger van de stad Breda. Eryk Bruno MARKOWSKI Geboren op in Polen, overleden op in Prinsenbeek Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en Verbindingsbataljon. Ereburger van de stad Breda Erelid van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Net PIJBIJSZ JANSSEN Overleden op 30 april 2007 in de leeftijd van 85 jaar te Prinsenbeek, weduwe van Stefan Pijbijsz Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en ereburger van de stad Breda. 38 Bronislaw GNEBA Geboren op in Polen, overleden op in St. Niklaas Militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie en 1e Pantsert Regiment. Ereburger van de stad Breda. Langdurig penningmeester van Kring BENELUX van Bond van Kringen van de 1 e Poolse Pantserdivisie met zetel in Engeland tot fusie met de Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders in Het Bestuur en de Redactie wensen de nabestaanden veel sterkte toe met het verwerken van het verlies.

39 ZO WAS MIJN VADER. Het was gezellig, waren een van zijn laatste woorden die hij tegen mij zei, vorige week woensdag op de 87 e verjaardag van mijn moeder. Blokje kaas, half hard gekookt ei en een stukje worst en wat later een worstenbroodje. Dat was zijn vast recept. Kom jongens, opdrinken, dan kan ik nog een wodka inschenken. Zo was mijn vader, een gezellige vader Ikke niet weet, ikke niet begrijp, zei hij altijd als hij het niet over een bepaald onderwerp wilde hebben of ergens niet over wilde praten. Zo was mijn vader, een zwijgzame vader. Zaterdags was er altijd een plagerig gevecht met zijn achterkleinzoon Luuk, over wie er in opa s stoel mocht zitten. En Luuk won natuurlijk altijd. Of als een van zijn zussen in de verkeringstijd te lang buiten afscheid nam, liep hij snel naar boven, deed het raam open en gooide water naar beneden en riep: opschieten, het gaat regenen. Zo was mijn vader, een plagerige vader. Vorige week donderdag was hij maar wat trots met de verlenging van zijn rijbewijs. Trots was hij toen zijn landgenoot tot Paus werd gekozen. Trots was hij op zijn zelf gemaakte caravan, op zijn tuintje en op zijn zelf ingemaakte peren. Trots was hij ook op mijn moeder, op de kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen. Maar vooral trots was hij op zichzelf omdat hij op deze leeftijd nog zoveel kon. Zo was mijn vader, een trotse vader. Eigenwijs was hij ook. Zo klom hij iedere keer in zijn perenboom, dan weer stond hij op een ladder de dakgoot schoon te maken of het trappengat te schilderen. En als je dan zei dat het gevaarlijk was, zei hij, hoezo, ik kan het nog gemakkelijk. Zo was mijn vader, een eigenwijze vader. Soms was hij ook eenzaam. Vooral als er iets te doen was. Dan miste hij zijn eigen familie in Polen erg. Ondanks zijn gezin en de vele vrienden was hij soms toch eenzaam. Zo was mijn vader, een eenzame vader. Hij was ook erg emotioneel. Vooral bij herdenkingen van zijn Poolse kameraden en bij belangrijke gebeurtenissen in de familie. Zo was mijn vader, een emotionele vader. Maar vooral was hij een goede man voor mijn moeder met wie hij bijna 61 jaar lief en leed heeft gedeeld. En een zorgzame vader voor zijn kinderen. Zo was mijn vader, een zorgzame vader. Wladek Salewicz 39