_Nijkerk. o MalTUm. o o Foswcrd. o Wirdcrtcrp 0=0 terp =0 terp met aangetoond 0 Wanswerd middeleeuws grafveld
|
|
- Joris Dekker
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 bij als kristallisatiepunt. Hier vestigden zich ambachtslieden en handelaren en had de rechtspraak plaats. De rechtsplaats en het kerkhof kregen in het oudfriese recht dan ook een bijzondere juridische bescherming of 'vrede', evenals later trouwens de marktplaats. n de volle middeleeuwen kende iedere regio, naast talrijke zuiver agrarische nederzettingen, één of meer van zulke verzorgende centra. Met het Ontstaan van de eerste verzorgende dorpen - ook wel hoofddorpen genoemd- waren de ontwikkelingen bepaald niet voor lange tijd voltooid. ntegendeel zou men haast zeggen. Al snel namelijk nadat de hoofddorpen waren ontstaan, kwamen belangrijker centra naar voren. Dit kan mede worden verklaard uit het feit dat de grootscheepse ontginning van de veenstreken in het achterland gunstige voorwaarden schiep voor het ontstaan van marktcentra met een groot, regionaal bereik; een ontwikkeling die waarschijnlijk een aanvang nam in de 1Ode eeuw. Deze nieuwe regionale centra - de voorlopers van de steden - lagen meestal gunstig ten opzichte van de verschillende landschapstypen en dienden onder andere als markt voor de specifieke produkten van deze gebieden. n deze plaatsen lijkt ook de verre handel, op Engeland, het Oostzee- en het Rijngebied, haar thuisbasis gehad te hebben. De indruk bestaat dat deze centra naar voren kwamen uit de groep van oudere hoofddorpen. Echt~r, lang niet elk hoofddorp werd een regionaal centrum: enkele marktcentra volstonden, en niet elk hoofddorp lag gunstig genoeg om deze nieuwe rol te kunnen vervullen. Een andere ontwikkeling was dat reeds spoedig na het ontstaan van de eerste kerken dochterkerken werden gesticht. Dat ging doortot in de 13de eeuw. De jonge parochies splitsten zich met hun kerk en grondgebied af van de moederkerk. n bepaalde opzichten betekende deze ontwikkeling een decentralisatie. Vele terpen die in de vroege middeleeuwen een grafveld hadden gehad, kregen na enkele eeuwen nu opnieuw een begraafplaats bij de nieuwgestichte kerk. Bovendien trokken deze jongere kerkdorpen op hun beurt handel en nijverheid aan, zij het op bescheiden schaal. De economische positie van zowel moeder- als dochternederzettingen was uiteraard afhankelijk van de landschappelijke omstandigheden. n de meeste gevallen bleven de dochternederzettingen in vergelijking met hun moeder bescheiden van omvang. Diverse moedernederzettingen konden binnen hun directe omgeving prominent blijven dankzij hun groter en vruchtbaarder grondgebied en gunstiger verkeersligging. Een aantal dochternederzettingen kon echter om dezelfde redenen een geduchte concurrent worden van hun moederparochie, ja deze zelfs gaan overvleugelen. n het vorige deel S duidelijk gemaakt dat middeleeuwse nederzettingen een grote mate van dyna- _Nijkerk o MalTUm Ferwerd... Herjuwsma.. Heriuwsma J o o Foswcrd o Wirdcrtcrp 0=0 terp =0 terp met aangetoond 0 Wanswerd middeleeuws grafveld o Doniaterp miek kenden. n de veengebieden nam deze bewegelijkheid drastische vormen aan, met de verlating van complete dorpen. Daarbij werden de boerderijen en de kerk afgebroken om elders opnieuw te worden opgebouwd. Het oude kerkhof bleef verlaten achter, maar stond nog vaak wel lange tijd als zodanig bekend. n de 18de-eeuwse atlas van Schotanus vindt men een groot aantal van zulke oude kerkhoven gelokaliseerd. n dit tweede deel wordt de ontwikkeling van het kerkdorp beschreven aan de hand van drie terreinen. Oosterbeintum vormt een voorbeeld van een terp met een eigen vroeg-middeleeuws grafveld, maar zonder eigen vol-middeleeuwse kerk. De geschiedenis van Jorwerd illustreert vervolgens hoe een nederzetting met een moederkerk een verzorgend dorp kon zijn voor haar ruimere omgeving en in een later stadium concurrentie ondervond van haar eigen dochters. Akmarijp tenslotte laat zien Oosterbcintum hoe een ontginningsnederzetting verschoof en een oud kerkhof op de oude bewoningsas achterliet. GJdL en PNN, OBlija Vaardeburen., Hogebeintum 0 o o GCllum o Reilsum., Jislum o Kcimpcwicr o Janum Sytsma ; OStania Lichlaard Boven: de verspreiding van aangetoonde vroeg-middeleeuwse grafvelden over de terpen in Ferwerderadeel. Onder: moederparochie en dochterparochies in Ferwerderadeel in de late middeleeuwen l f ~ 25
2 5 Oosterbeintum Een vroegmiddeleeuws grafveld Oosterbeintum, even ten oosten van het bekende terpdorp Hogebeintum, bestaat heden uit een boerderij, een woonhuis en de ruïne van een bijna volledig afgegraven terp. Van noord naar zuid wordt het nederzettingscomplex doorsneden door de Oosterbeintumerweg. Het woonhuis staat aan deze weg op een archeologisch waardevol terprestant (>booronderzaek), de boerderij bev',ndt zich daarbuiten. Door het contrast tussen de afgegraven kern enerzijds en de terpranden, de weg en het woonerf anderzijds, geeft de situatie te Oosterbeintum zeer goed de gevolgen van een terpafgraving weer. Met uitzondering van het woonerf is de terpruïne als weiland in gebruik. Zij staat als monument op de >Archeologische Monumentenkaart van Friesland. Op de zuidelijke rand van het terprestant werd in de jaren een vroeg-middeleeuws grafveld opgegraven (>opgraving). Aanleiding vormde de afbrokkeling, verdroging en oxidatie van het terprestant ten gevolge van het verbreden en uitdiepen van een sloot. De opgraving heeft laten zien wat modern grafveldonderzoek zoal kan opleveren wanneer het door een team van specialisten wordt verricht. Zo gaf het grafveld tal van gegevens prijs aver het geslacht. de leeftijd en ziekten van de overledenen. Tevens kon door het onderzoek ons beeld van het vroeg-middeleeuwse grafritueel worden aangevuld en verfijnd. Verder hebben wij er een indruk door gekregen van de bevolkingsomvang en het welvaartspeil van de toenmalige Oosterbeintumers. Ligging in een overgangszone Precies zoals te Foudgum bevindt de terp zich net buiten de hoge en zandige kleigronden van de grote Oostergose kwelderwal (>bodemkaart). Het gaat hier om de overgangszone naar het knipkleigebied. Deze overgangszone is iets meer landinwaarts verschoven toen de Oostergose kwelderwal na het midden van de 9de eeuw verder werd opgehoogd en nieuwe zandige afzettingen de omgeving van Oosterbeintum bereikten. n de vroege middeleeuwen zal het land rondom Oosterbeintum dus lager en vlakker zijn geweest dan later het geval was. Geen wonder dat we te Oosterbeintum een zelfde verkavelingspatroon met radiaire trekken als te Foudgum aantreffen (>kadastrale en topografische kaarten). Deze indeling lijkt zich te Oosterbeintum echter niet tot het centrum te hebben doorgezet, waarschijnlijk omdat hier nooit meer dan vier boerenbedrijven hebben gestaan. Dat het opwerpen van een terp in dit zilte, natte en open kwelderlandschap oorspronkelijk geen overbodige luxe was, werd bij de opgraving overigens aangetoond aan de hand van stormbanden die in 26
3 ! ï!!! 1[' het zuidprofiel van de opgravingsput zichtbaar waren. Deze wezen erop dat de terp tijdens stormvloeden aangetast is. Nadat het grafveld in onbruik is geraakt, is de terp nog tenminste twee maal opgehoogd. Crematies en inhumaties Het grafveld van Oosterbeintum was in gebruik tussen 400 en Er werden in deze periode zowel verbrande als onverbrande lichamen ter aarde besteld. Alles wijst erop dat men aanvankelijk de doden alleen cremeerde. De eerste crematie moet rond 400 worden gedateerd. n de loop van de 5de eeuw, dus reeds lang voor de kerstening, begon men er ook onverbrande doden te begraven. Gedurende de hele periode bleven beide vormen van dodenbestel in Oosterbeintum in gebruik, al lijkt de inhumatie in de 8ste eeuw meer en meer de voorkeur te hebben gekregen. Hoewel de crematieresten over het algemeen sterk gefragmenteerd en ook onvolledig waren, bleek het mogelijk om vast te stellen dat onder de gecremeerden tenminste 28 volwassenen en 23 kinderen waren. Van zeven volwassen kon het geslacht worden bepaald: het betreft één man en zes vrouwen. Tenminste 21 crematies zijn in een urn ter aarde besteld. Een grote met houtskool gevulde kuil is herkend als brandstapelkuil, dat wil zeggen een kuil die onder de brandstapel was aangelegd en voor een goede luchttoevoer moest zorgen. n totaal werden 71 crematiesporen geduid als brandvlekken, dat wil zeggen sporen met weinig crematiemateriaal en zonder urnen of bijgaven. Veel van die brandvlekken kunnen de paalkuilen van brandstapels zijn. 17 crematiesporen bleken te zijn verspit. Wat de graven van onverbrande doden betreft, daarvan werden er in totaal 47 gevonden, vrijwel allemaal nog met skeletresten. Acht doden lagen in boomkisten van uitgeholde eikestammen. De meeste Sde en 6de-eeuwse doden waren in w-o of ZZW-NNO gerichte graven gelegd. Latere graven kenden meer variatie in dit opzicht. Wat de houding van de begravenen betreft kon een grote Vereenvoudige hoogtelijnenkaart (links) en driedimensionale weergave (rechts; gezien vanuit het noordwesten) van de terp van Oosterbeintum. Stichting RAAP 1 Knol e.a., in voorbereiding. Overzicht van het vroegmiddeleeuwse grafveld van Oosterbeintum. Naar: Knol, in voorbereiding ~!l 2 3 '= o~~ y/ 0 c~ ~L,0 :;Jro ~ [), /"',,, ",,: '---j C' ~.- 0 o~ 1) tij ~'.b ~. ~~)~~ ~ o 0 0 ooji" -, - ~ o (j~01 7 ~, o~~~ 0,,~,._{' 0 8 ~_o /:// ~ c- N 0 4m to 9 J~ A B C 0 E F G H l M N 0 p Q R 0 G 27
4 zowel mannen als vrouwen in het graf meegenomen. nteressant is dat er naast mensengraven ook graven van dieren zijn aangetroffen, te weten zes hondegraven en één paardegraf. Het paard, een circa 6 jaar oude hengst, heeft ongetwijfeld als rijdier gediend. Bewonenalenrijkdom n het opgegraven deel van het grafveld is geen duidelijke planmatige structuur te ontdekken. Wellicht gebruikten verschillende families elk een eigen deel van het grafveld. Tijdens de opgraving zijn de sporen van minimaal 109 en maximaal 162 bijzettingen gedocumenteerd. De bijbehorende bevolking kan op basis van een gebruiksduur van het grafveld van 350 jaar en de ruwe schatting dat ongeveer de helft van het oorspronkelijke grafveld bekend geworden is, geschat worden op 19 à 29 personen. Wanneer men aanneemt dat er op een boederenbedrijf gemiddeld zes personen woonden, bestond vroeg-middeleeuws Oosterbeintum uit drie tot vijf bedrijven. Het aantal bijgaven was tamelijk gering, zowel bij de crematies als bij de inhumaties. Dit komt als armelijk voor in vergelijking met de Frankische grafvelden uit deze tijd, maar past binnen het algemene beeld dat we nu hebben van het Friese grafritueel. We hebben van de meeste Friese grafvelden echter een uiterst incompleet beeld. Op de belangrijke terpenreeks van Wynaldum-Berlikum bijvoorbeeld zijn grafvelden nog niet opgegraven. Het is dus niet uitgesloten dat er wel degelijk rijkere Friese grafvelden zijn geweest. Dit betekent dat we een definitieve uitspraak over de sociaal-economische plaats van Oosterbeintum moeten opschorten. GJdL Register van schenkingen aan de abdij Fulda met de vermelding van Beintum. Handschrift uit het Hessisches Staatsarchiv te Marburg 1 Knol 1993b, Zie kaartje op p_ 25. variatie worden vastgesteld (gestrekte benen gehurkt; op de rug, op de zij; posities van de armen). Een systematiek viel daarin nog niet te ontdekken. Onder de doden konden acht kinderen van 4-10 jaar oud worden onderscheiden en drie personen van jaar. De resterende 35 skeletten waren van volwassenen tussen 20 en 55 jaar. De gemiddelde leeftijd bij overlijden wordt geschat op 29,5 jaar. De verdeling onder de sexen was ongeveer gelijk. De lichaamslengte varieerde van 1,68 tot 1,79 meter bij mannen en 1,50 tot 1,62 meter bij vrouwen. Doodsoorzaken konden niet worden bepaald. Wel konden bepaalde ziekten en aandoeningen worden vastgesteld. Zo blijken sommige Oosterbeintumers bij leven last te hebben gehad van vergroeiingen. De geslachtsdeterminatie werd in geval van de vrouwen bevestigd door de fibulae, kralen en spinklosjes die als bijgaven in de desbetreffende graven aanwezig waren. n sommige van de mannengraven werden wapens aangetroffen. Gespen, kleine messen en naalden werden door Grafcultuur, kerstening en kerkstichting n de wijze van begraven vonden in de loop van de tijd veranderingen plaats, die een neerslag waren van de veranderende maatschappelijke en godsdienstige situatie. Zoals uit het voorgaande al duidelijk werd, raakte het cremeren reeds voor de kerstening minder populair. Waar de Kerk het nog aantrof, heeft ze het zo snel mogelijk uitgebannen. Bijgaven kwamen ook bij christelijke begravingen nog voor, soms nu met christelijke symboliek, zoals kruisjes. 1 De grootste verandering ten gevolge van de kerstening in de Karolingische tijd trad echter op in de lokatie van de begraafplaatsen. Voordat Willibrord en Bonifatius in de 8ste eeuw de eerste kerken in Friesland stichtten, had iedere nederzetting van enige omvang haar eigen grafveld.2 Behalve voor Oosterbeintum is ook voor Hogebeintum zo'n grafveldje aangetoond. n Karolingische tijd of kort daarna werden deze lokale veldjes opgegeven. De doden zullen sindsdien begraven zijn bij de oudste parochiekerken; in deze omgeving moet dat de kerk van Ferwerd zijn geweest. Van invloed was 28
5 daarbij dat in iedere kerk relieken - dus een klein deel van het lichaam - van de beschermheilige aanwezig was (>patrocinium). Men wilde de wederopstanding uit de dood graag afwachten in de nabijheid van de heilige: in Ferwerd van St. Martinus. 1 De keuze van deze beschermheilige wijst naar de bisschopskerk in Utrecht. Dat de kerk van Ferwerd inderdaad in de Frankische of Ottoonse tijd vanuit Utrecht werd gesticht, blijkt uit het patronaatsrecht dat de bisschop ook later in Ferwerd nog bezat.' De 'oer'- of moederparochie Ferwerd strekte zich over een groot gebied uit: behalve Ferwerd, Blija, Hogebeintum en Oosterbeintum behoorden ook Wanswerd, Janum, Genum, Jis\um, Reitsum en Lichtaard er waarschijnlijk toe; de laatste vier nederzettingen werden samen met 'Westerbintheim' en 'Osterbinehheim' - dus Hogeen Oosterbeintum - ook in de registers van Fulda uit 945 genoemd als plaatsen waar de abdij grond bezatj Aanvankelijk betekende de kerstening dus een sterke concentratie van de begraafplaatsen. Ook in andere opzichten zullen de oudste kerkdorpen allerlei niet-agrarische activiteiten tot zich getrokken hebben: metaalbewerking, die n eerdere tijd binnen agrarische kaders plaats had (zie Wynaldum), zal nu bijvoorbeeld vooral in zulke centrale plaatsen zijn verricht. Met de voortschrijdende kerstening van de samenleving werd in de loop van de middeleeuwen individuele vroomheid steeds belangrijker. Daarmee gepaard gaand verdichtte zich het net van parochiekerken. Van de oude moederparochies splitsten zich nieuwe parochies af. 4 Zoals de oude parochies aan 'oude' patrocinia, zoals Martinus, te herkennen zijn, zo zijn voor deze jonge kerken andere beschermheiligen typerend, zoals bijvoorbeeld Nicolaas (in Blija) en (atharina (in Jislum). De dorpen met de moederkerken, zoals Ferwerd, Holwerd en Hallum, behielden in vele opzichten een centrale functie; daarnaast was er door deze kerkstichtingen sprake van een decentralisatie van andere functies, zoals op het gebied van begraven, eredienst en andere activiteiten, waarvoor de nieuwe kerkjes als kristallisatiepunten dienden. Oosterbeintum als gemankeerde parochie Terwijl Hogebeintum en Blija in de late middeleeuwen een kerk en een begraafplaats hadden, heeft Oosterbeintum nooit de status van parochie bereikt. Hoewel het ten oosten van Hogebeintum ligt, is het altijd onderdeel van de moederparochie Ferwerd gebleven; het ligt daardoor samen met de twee eronder horende sates Groot en Klein Heskampen, die eigendom van het klooster Foswerd waren, als een bijna-exclave van Ferwerd tussen Hogebeintum en Blija in. Een >reconstructie van het grondbezit van 1700 en 1640 toont dat op de terp van Oosterbeintum toen nog vier boerderijen lagen. Drie daarvan waren toen nog volledige agrarische bedrijven; één was inmiddels als bedrijfseenheid uiteengevallen, maar op het land rustte nog steeds stemrecht.5 Door de opgaven met betrekking tot Oosterbeintum in het >register van den aanbreng van 1511 en 1540 wordt dit beeld bevestigd: ook daarin is sprake van vier boerderijen op Oosterbeintum. Verder had de kerk van Ferwerd in de Oosterbeintumer Marren ten oosten van de terp in 1543 en ook later nogal wat - onbehuisd land 6 PNN 1. Verhoeven 1989, Van Buijtenen 1950, Dronke 1844, cap. 7 en 37 4 Zie kaartje op p Van Dijk 1987, RvdA , 111, 49 81; Beneficiaalboek, Eigendomsreconstructie van de vier sates op Oosterbeintum 1700/
6 6 Jorwerd Moederkerk in de kleistreek 1. Boeles 1951, 542. Het terpdorp Jorwerd wordt gedomineerd door de monumentale romaanse kerk. Momenteel is Jorwerd beduidend kleiner dan de nabijgelegen kemen Mantgum en Weidum. Volgens de kaart van Eekhoff (>kadastrale kaart) en de >bodemkaart was het terpareaal rond Jorwerd echter van redelijke omvang. Heden is dit areaal voor het grootste deel afgegraven. De dorpsterp staat, op een klein deel na, niet op de >Archeologische Monumentenkaart van Friesland en is niet recentelijk onderzocht. Knipklei en oeverwal Jorwerd ligt in het knipkleigebied van Westergo in de nabijheid van de Middelzee (>bodemkaart). De omgeving van Jorwerd raakte in de late ijzertijd bewoond (>archeologisch literatuur- en archiefonderzoek) en het is goed mogelijk dat zich toen ook te Jorwerd reeds een nederzetting bevond. n ieder geval mag men aannemen dat Jorwerd zich ontwikkeld heeft aan een van de talloze prielen die dit van oorsprong vlakke land doorsneden. Het ontstaan van de Middelzee in de laat-romeinse periode heeft voor de omgeving van Jorwerd tamelijk ingrijpende gevolgen gehad. n eerste instantie ging de ontwikkeling van de zeearm gepaard met een omvangrijke erosie en de vernietiging van nederzettingen. Doordat de geërodeerde klei echter vrijwel dadelijk opnieuw werd afgezet groeiden langs de nieuwe oevers hogere wallen die gunstige omstandigheden voor bewoning boden. Nog in de 9defl Ode eeuw breidde de Middelzee zich uit. Mantgum en Weidum lagen uiteindelijk bovenop een oeverwal direct aan de Middelzee. Jorwerd daarentegen lag iets landinwaarts, aan een uitbouw van het oeverwallensysteem en aan een belangrijke priel. Nederzettingen die op de oeverwal lagen, konden in de 13de eeuw goed profiteren van de inpoldering van de dichtslibbende zeearm, alsmede van een gunstige ligging ten opzichte van het verkeer langs de dijk. n de verkaveling (>kadastrale en topografische kaarten) is deze ontstaansgeschiedenis nog goed af te lezen: in het lage knipkleigebied domineert de onregelmatige blokverkaveling, terwijl de voormalige Middelzee te herkennen valt aan een karakteristieke polderindeling. De grotere oeverwallen zijn op zich regelmatig verkaveld, maar dit is vanwege hun smalle en gebogen vormen niet eenvoudig uit de kaarten op te maken. Een vergelijking met de >geomorfologische kaart is in dit geval dan ook onontbeerlijk. GJdL Jorwerd centrum van een oerparochie Bij Oosterbeintum maakten we kennis met de moederparochie Ferwerd en met vele in de late middeleeuwen daarvan afgesplitste dochterkerken. Een voorbeeld in het knipkleigebied van Westergo van zo'n oude moederkerk is die van Jorwerd. Een eerste aanwijzing voor het christendom in deze omgeving is een kalkstenen amulet. Het werd gevonden in een terp te Jorwerd en vertoont aan één zijde een Chistusfiguur met een stervormige stralenkrans, geflankeerd door de Griekse letters alpha en omega, de laatste overtopt door een kruis. Op basis van de uitvoering van de Christusfiguur dateert men dit amulet als laat-merov"lngisch of vroeg-karolingisch. 1 Wanneer de kerk van Jorwerd is gesticht, is onbekend. Toch kunnen we uit verschillende latere gegevens over deze kerk afleiden dat het hier om de oudste kerk van de wijde omgeving gaat. Allereerst is er het >patronaatsrecht. Dat is het recht dat de stichter van een kerk - of zijn rechtsopvolger - had om een pastoor te kiezen. Dat recht behoorde in het geval van Jorwerd, evenals te Ferwerd, aan de bisschop van Utrecht, die het in 30
,...,...,= De drie landschapstypen van middeleeuws Friesland
Legenda: D o CJ. hogere kleigronden: belangrijkste in de vroege middeleeuwen aanwezige kelderwallen klei 2. lagere gebieden met zware of knipklei 3. laag- en hoogveengebieden, inclusief onbedekte zandgronden
Nadere informatieJ Midlum ! II !~' Tjitsma in de late middeleeuwen
i!! dat de bedenkers hebben gemaakt van fabelkronieken uit de 15de en 16de eeuw: daarin wordt inderdaad een domein van koning Redbad genoemd in Sexbierum en Pietersbierum, vlakbij Wynaldum. 1 Zulke kroniekberichten
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatieMeta uit Meteren. Archeologen graven het skelet van Meta op. Foto: ADC Archeoprojecten / Hazenberg Archeologie. Restaurator Floris Reijnen aan het
Meta uit Meteren Tijdens opgravingen in het toekomstige woongebied De Plantage in Meteren (gemeente Geldermalsen) troffen archeologische onderzoekers eind 2010 een aantal crematiegraven uit de IJzertijd
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatie[ 13] DE ONTWIKKELING VAN DE PAROCHIEKERKEN
[ 13] DE ONTWIKKELING VAN DE PAROCHIEKERKEN Hans Mol en Paul Noomen Het Friese landschap wordt gekenmerkt door zijn oude kerken. Men vindt ze in alle soorten en maten: de oudste in tufsteen, de jongere
Nadere informatie3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
Nadere informatieHet territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 01-02-2016)
Het territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 01-02-2016) Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten uit de publicaties
Nadere informatieEnkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein.
Enkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein. Uit: C. Baardman, Leo J. Leeuwis, M.A. Timmermans, Langs Merwede en Giessen (Den Haag 1961) Op de zuidelijke oever van de
Nadere informatieBOERMARKEN IN DRENTHE
BOERMARKEN IN DRENTHE Historie Geschiedenis gaat ver terug. Het begrip Boermarke, ook wel Marke genoemd, gaat in feite terug tot de tijd van de Germanen die zich op vaste plaatsen gingen vestigen. MARKE,
Nadere informatieFragment uit de rentmeestersrekening. Jan van der Eycke betreffende de bouw van het blokhuis.
nr. 54). n de rekeningen is te lezen welk materiaal voor de bouw is aangewend. Zo worden baksteen, hardsteen, kalk, tegels, hout, spijkers en ijzerwerk genoemd. Uit de tekst blijkt bovendien dat het benodigde
Nadere informatieDe resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen
De resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen Henk van der Velde en Niels Bouma Inleiding In de zomermaanden van 2017 heeft er in Oosterdalfsen een publieksopgraving plaatsgevonden. Een archeoloog,
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieHet territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en (Anne Post versie )
Het territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 16-04-2016) Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten uit de publicaties
Nadere informatie2. Grafcultuur in de herinneringscultuur door de eeuwen heen.
De H. Luciakerk en de Middeleeuwse begraafplaatsen. 1. Inleiding. In het verleden zijn er door de Heemkundekring Myerle (HKM) nabij de H. Luciakerk van Mierlo verschillende noodopgravingen uitgevoerd.
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp
Nadere informatieRond en groen De piramiden van Ronse
Rond en groen De piramiden van Ronse /LEAD/ Volgens de Vlaamse streekauteur Omer Wattez (1857-1935) is Ronse de Parel van de Vlaamse Ardennen. Deze eretitel heeft de stad grotendeels aan zijn geaccidenteerde
Nadere informatieRidder Hendrik van Norch en familie.
Ridder Hendrik van Norch en familie. Uit bewaard gebleven historische gegevens weten wij dat in Drenthe voorname families hebben gewoond die tot de Ridderschap behoorden. In de middeleeuwen maakten vertegenwoordigers
Nadere informatieExtra: Terpen hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79565
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 oktober 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/79565 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieOpgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld
2015 Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol) Postbus 9515 2300 RA Leiden (071) 527 33 13 www.archol.nl Opgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld Voorlopig evaluatierapport, Archol BV Opgraving Hengelo Winkelskamp
Nadere informatieBijlage 3. Vrijstellingen
Bijlage 3. Vrijstellingen Terreinen van hoge archeologische waarde: provinciaal monument (AWG categorie 1) De West-Friese Omringdijk is een provinciaal monument. Vergunning verloopt via de provincie Noord-
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatieLibau, 10 augustus 2010. Tracé Aduard - Dorkwerd Een Archeologisch Bureauonderzoek
Tracé Aduard - Dorkwerd Een Archeologisch Bureauonderzoek Administratieve gegevens provincie: gemeenten: plaats: toponiem: bevoegd gezag: opdrachtgever: Groningen Zuidhorn en Groningen Aduard en Dorkwerd
Nadere informatieArcheologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :
Nadere informatiememo Locatiegegevens: Inleiding
memo van Bram Silkens afdeling RB Datum Contact 28-04-2016 Walcherse Archeologische Dienst (gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen) postbus 70 4330 AB Middelburg b.meijlink@middelburg.nl (06-52552925)
Nadere informatieBegraven en cremeren in de prehistorie
9 e Cultuur n e e t historisch Apeldoorn e m g Begraven en cremeren in de prehistorie Rond kerkhoven, begraafplaatsen en andere zaken die met de dood te maken hebben, hangt vaak een waas van geheimzinnigheid
Nadere informatieHolland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier
Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg
Nadere informatieterp/wierde Excursie Belangrijke begrippen 28-9-2015 Wonen op terpen en wierden - Annet Nieuwhof Cursus Seniorenacademie najaar 2015
Cursus Seniorenacademie najaar 2015 Wonen op terpen en wierden. De archeologie van het Noord-Nederlandse kustgebied 1. Inleiding en geschiedenis van het onderzoek Annet Excursie Hegebeintum Noarderleech
Nadere informatie6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen Algemeen
6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen 6.3.1. Algemeen In totaal werden er tijdens het vlakdekkend onderzoek 31 sporen geregistreerd in het vlak. Vijf ervan kwamen ook reeds tijdens het vooronderzoek
Nadere informatieOpgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode
Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De
Nadere informatieVoor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten uit de publicaties van: J S Veenenbos uit 1950: De bodemgesteldheid van het gebied tussen
Het territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 16-04-2016, update 13-02-2018) Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten
Nadere informatierq\ 1 \ I I [ Grote lijn in de nederzettingsontwikkeling
/- 1 \ rq\ plaats'; '-werd' en '-aard' (uit '-vurt') in Rillaard betekent 'wierde, terp'; en '-ens' (uit '-inge') in Gietens duidt op '(de nederzetting van) de mensen van -'. Tussen de verschillende naamtypen
Nadere informatieDe economische structuur van het Oldambt*
98 De economische structuur van het Oldambt* Onder het Oldambt verstaan wij thans de gemeenten Termünten, Noordbroek, Zuidbroek, Meeden, Scheemda, Midwolda, Finsterwold, Beerta, Nieuwe Schans, Winschoten,
Nadere informatieLevensloopje. Een wandeling van 7,2 km
Levensloopje Een wandeling van 7,2 km 1 Levensloopje De wandeling maakt onderdeel uit van het project Gedenkparken. Het vormt de verbinding tussen de twee deelprojecten Levensbomenbos en de oude begraafplaats
Nadere informatieI I I I! De oudste generaties Stinstra in het handschrift van Upcke van Burmania. RAF, EVC 1313b
zulke oude stambomen: maar al te vaak stellen ze het voorgeslacht als belangrijker en ouder voor dan in werkelijkheid het geval was.' n dit geval blijken de gegevens echter wel te kloppen. De genoemde
Nadere informatieOudenburg in het Brugse Ommeland
Oudenburg in het Brugse Ommeland Oudenburg, nu eigenlijk een rustig plattelandsstadje op de grens tussen polder- en zandstreek in het Brugse Ommeland, behoort tot de oudste steden van ons land. De Romeinen
Nadere informatieKerngegevens gemeentelijk monument: : Kasteelweg 13a. Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten : x: 189.
Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM009 Naam monument : Mariagrot Adres : Kasteelweg 13a Postcode en plaats : 6095 ND Baexem Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten
Nadere informatieArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies
ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies B U R E A U O N D E R Z O E K Bears, Hegedyk 7 (gemeente Littenseradiel ) Een bureauonderzoek Plangebied op de kaart van Schotanus 1718 (Geraadpleegd op http://www.digicollectietresoar.nl)
Nadere informatieARCHEOLOGISCHE WERFBEGELEIDING BIJ DE REALISATIE VAN EEN VERKAVELING
ARCHEOLOGISCHE WERFBEGELEIDING BIJ DE REALISATIE VAN EEN VERKAVELING AAN DE MARGRIETSTRAAT TE MEERDONK (SINT-GILLIS) 2010 Inventariserend veldonderzoek werfbegeleiding ARCHEOLOGISCHE DIENST WAASLAND SINT-NIKLAAS
Nadere informatieDe Kapelle van Haskerdijken
De Kapelle van Haskerdijken van kapel tot De Kapelle Volgens de schaarse middeleeuwse bronnen zou op de plek van het huidige kerkje van Haskerdijken rond 1200 al een kleine kapel hebben gestaan met daarin
Nadere informatieArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies
ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies B U R E A U O N D E R Z O E K Harlingen, Kanaalweg 88 (gemeente Harlingen) Een bureauonderzoek Plangebied op de kaart van Schotanus 1718 (Bron: http:www.digicollectietresoar.nl)
Nadere informatieOnderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden
opdrachtvel naam Onderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden Ben je eerder klaar met de vragen? Dan mag je beginnen met de woordzoeker op de laatste pagina. 1. Welk antwoord is goed?
Nadere informatieBijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden
Bijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden 0 SOB Research, 26 juni 2014 1 1. Archeologisch onderzoek 1.1 Inleiding
Nadere informatiePlangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek
Plangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: toponiem: bevoegd gezag: opdrachtgever:
Nadere informatie1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
Nadere informatieVOORADVIES BESTEMMINGSPLANPROCEDURE
VOORADVIES BESTEMMINGSPLANPROCEDURE Zaaknr. : 2015EAR0009 Zaakomschrijving : CPO Lindevoort Rekken Specialisme : Cultuurhistorie (excl. Archeologie) Behandeld door : Roy Oostendorp Datum : 7 oktober 2015
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieCULTUURHISTORISCHE LANDSCHAPSINVENTARISATIE GEMEENTE BREDA IV RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP
CULTUURHISTORISCHE LANDSCHAPSINVENTARISATIE GEMEENTE BREDA IV RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP dr K.A.H.W. Leenders 15 oktober 2004 1. INLEIDING 203 2. RELICTSTATUS BESCHOUWD PER THEMA 204 3. ALGEMEEN
Nadere informatieDe ontginning van het woeste land
De ontginning van het woeste land In een tijdsbestek van 2000 jaar is het onland van het huidige Nederlandse grondgebied door mensenhanden in cultuur gebracht. De serie kaarten toont de ontginning van
Nadere informatieBeknopte geschiedenis van Reeuwijk en Driebruggen
Beknopte geschiedenis van Reeuwijk en Driebruggen De huidige gemeente Reeuwijk bestaat uit verschillende oude ambachtsheerlijkheden en gemeenten. In 1855 werd de oorspronkelijke kleine agrarische gemeente
Nadere informatieQuickscan Inleiding Resultaten quickscan
Quickscan Kenmerk Betreft 1 Inleiding Provincie Noord-Holland heeft het voornemen om de provinciale weg N244 tussen de A7 bij Purmerend en de N247 bij Edam-Volendam op te waarderen tot een regionale weg.
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieLocatie OPZ, Stelenseweg, Geel
Programma van Maatregelen Auteur: J.A.G. van Rooij (veldwerkleider) Autorisatie: P. Hazen (OE/ERK/Archeoloog/2015/00072) 1 Inleiding Op het terrein van het OPZ in Geel, is een vijftal nieuwe gebouwen gepland,
Nadere informatieIEPER- DIKKEBUSSEWEG
Archeologisch vooronderzoek IEPER- DIKKEBUSSEWEG Uitvoerder : Begeleiding : Financiering : BAAC Vlaanderen bvba Archeo7 en Agentschap Onroerend Erfgoed K & K projects bvba, dhr. M. Vandevoorde en M. Claeys
Nadere informatieQuick scan archeologie De Horst Kaatsheuvel, gemeente Loon op Zand
Quick scan archeologie De Horst Kaatsheuvel, gemeente Loon op Zand 18 november 2010 Inleiding Het plangebied ligt ten westen van de bebouwde kom van Kaatsheuvel in de gemeente Loon op Zand (afb. 1). De
Nadere informatieLEZEN. Terpentijd - 1500
1 LEZEN Terpentijd - 1500 Friesland bestaat eigenlijk uit drie delen: de klei, het veen en het zand. De eerste boeren woonden op het zand (De Wouden en Gaasterland). Hun aardewerk in de vorm van trechters
Nadere informatieDe Marneslenk. Het kustlandschap van zuidelijk Westergo door de eeuwen heen. Theo Spek
De Marneslenk Het kustlandschap van zuidelijk Westergo door de eeuwen heen Theo Spek Kenniscentrum Landschap RUG Opgericht in 2010 Gevestigd in de binnenstad van Groningen (Oude Boteringestraat 34) 8 medewerkers,
Nadere informatieWatou Oude Provenstraat. Archeologisch onderzoek
Watou Oude Provenstraat Archeologisch onderzoek 1. Inleiding Begin november 2014 werd een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd langs de Oude Provenstraat in Watou ter voorbereiding van de toekomstige
Nadere informatieDe Kerk - Geschiedenis (Van deze kerk heb ik de DTB boeken ingezien)
De Kerk - Geschiedenis (Van deze kerk heb ik de DTB boeken ingezien) Kerkgeschiedenis Hervormde Gemeente Oldemarkt - Paasloo c.a. De Hervormde Gemeente omvat vier kerkdorpen. Allen met een eigen kerk en
Nadere informatieBegraafplaatsen in Zwijndrecht
Begraafplaatsen in Zwijndrecht Begraafplaatsen in Zwijndrecht Inleiding Aan het einde van een mensenleven wacht onvoorwaardelijk de dood. Bij het eind van een leven hoort ook het proces van afscheid nemen.
Nadere informatieADVIES NIJE PLEATS. Agrarisch bedrijf, Familie Anema-Visbeek te Hallum
Hallum, Piebewei 2 ADVIES NIJE PLEATS Agrarisch bedrijf, Familie Anema-Visbeek te Hallum Datum: 7 augustus 2013 COLOFON Nije Pleats, 7 augustus 2013 Status rapport: definitief Rapport opgesteld door:
Nadere informatieS C H E N K I N G, G I F T O F N A L A T E N S C H A P
V o o r h e t b e h o u d v a n h e t D r e n t s e c u l t u r e l e e r f g o e d S C H E N K I N G, G I F T O F N A L A T E N S C H A P S t i c h t i n g O u d e D r e n t s e K e r k e n Dwalen door
Nadere informatieTexel Landschappelijke ontwikkelingen
Texel Landschappelijke ontwikkelingen Een LIA-presentatie LIA staat voor: Landschappen ontdekken In een Aantrekkelijke vorm. Lia is ook de geograaf die zich gespecialiseerd heeft in de veranderende Noord-Hollandse
Nadere informatieAls de dood in het leven komt.. Een mooie locatie voor een waardig afscheid.
Begraafplaats Maastricht Als de dood in het leven komt.. Een mooie locatie voor een waardig afscheid. De gemeentelijke begraafplaats in Maastricht. In Maastricht kunnen overledenen begraven worden op een
Nadere informatieArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies
ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies B U R E A U O N D E R Z O E K Weidum, Hegedyk 11 (gemeente Littenseradiel ) Een bureauonderzoek Plangebied op de kaart van Schotanus 1718 (Geraadpleegd op
Nadere informatieCLEMENT CATELINE, PEDE RUBEN, CHERRETTÉ BART. Het Domein Mesen: een historische kern te Lede (O.-Vl.)
CLEMENT CATELINE, PEDE RUBEN, CHERRETTÉ BART Het Domein Mesen: een historische kern te Lede (O.-Vl.) In het kader van het masterplan Parkdomein Mesen is op de site van het voormalige Markizaat te Lede
Nadere informatie3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatieWaarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat)
Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) (28 en 29 oktober 2009) Oudenburg, 2009 Colofon Archeologisch Rapport Oudenburg 4 Waarderend archeologisch Onderzoek te
Nadere informatieQuick scan archeologie Vaartstraat Loonsevaert (perceel 2954), Kaatsheuvel gemeente Loon op Zand
Quick scan archeologie Vaartstraat Loonsevaert (perceel 2954), Kaatsheuvel gemeente Loon op Zand 12 augustus 2010 Inleiding Het plangebied ligt in het noorden van de bebouwde kom van Kaatsheuvel in de
Nadere informatieGouden geschiedenis De Bilt
Gouden geschiedenis De Bilt Toen wij in 1993 verhuisden naar De Bilt en ik, nieuwsgierig naar de nieuwe woonplaats, het boekje kleine historie van De Bilt en Bilthoven van de heer Meijer in de bibliotheek
Nadere informatieWelke begraafplaatsen zijn er?
Begraafplaatsen Begraafplaatsen Vroeg of laat raakt iedereen betrokken bij de voorbereidingen voor een begrafenis of crematie van een overleden dierbare. Voor de nabestaanden zijn er dan veel zaken die
Nadere informatieKerkpad aan de Tweehuizerweg 6 te Spijk (gem. Delfzijl) Een Cultuurhistorisch Bureauonderzoek
Kerkpad aan de Tweehuizerweg 6 te Spijk (gem. Delfzijl) Een Cultuurhistorisch Bureauonderzoek Planvoornemen In opdracht van de gemeente Delfzijl, vertegenwoordigd door mevr. E. van Joolen, is een cultuurhistorisch
Nadere informatiePottenbakkersovens in Landgraaf
Pottenbakkersovens in Landgraaf Schaesberg, Steenfabriek Russel, Dr. Calsstraat In 1921 twee ovens uit verschillende tijdsperken met vondsten uit de vroege en volle middeleeuwen. Ook in 1926 werd nog aardewerk
Nadere informatieCursus landschapsgeschiedenis. De dorpsgeschiedenis van Appelscha
Cursus landschapsgeschiedenis De dorpsgeschiedenis van Appelscha Inleiding Archeologie in relatie tot het landschap Middeleeuwse bewoning & dorpsgeschiedenis Appelscha op de kaart Op zoek naar landschapselementen
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieTerpen States en boerderijen
Terpen De terpen vormen het geheugen van het oerlandschap van Oostergo, waarover Plinius de Oudere schreef (47 n.chr.): er woont een volk op hoge terpen (..), zodat hun huizen uitsteken boven de hoogste
Nadere informatieBegraven en asbestemming
Begraven en asbestemming In deze folder geven wij u algemene informatie die u helpt bij het maken van een keuze voor een laatste rustplaats op een gemeentelijke begraafplaats. De gemeente Meppel beschikt
Nadere informatieDeze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Nadere informatieArchol bv. Ivo van Wijk. Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein
2012 Archol bv Ivo van Wijk Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat
Nadere informatieNieuw Delft - Veld 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10.2 en 11
Delftse Archeologische Notitie 99 Nieuw Delft - Veld 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10.2 en 11 Een archeologisch bureauonderzoek Jean Paul Bakx, Jorrit van Horssen & Bas Penning 5 Nieuw Delft Veld 3 5.1 Plangebied
Nadere informatieHet gebied Begrenzing
Cursus Reitdiep Het gebied Begrenzing -In het Oosten: de lijn Westerdijkshorn Wolddijk - Noorderhogebrug -In het Westen: de lijn Zuurdijk Lammerburen - Balmahuizen -In het Noorden: de lijn Onderwierum
Nadere informatieBrede School Baflo-Rasquert, gemeente Winsum Een Archeologisch Bureauonderzoek
Brede School Baflo-Rasquert, gemeente Winsum Een Archeologisch Bureauonderzoek Libau, 23 juli 2015 rapport 15-167 Administratieve gegevens provincie gemeente plaats toponiem bevoegd gezag opdrachtgever
Nadere informatieDE KRIJGSVROUW GRAFHEUVELS EN HUN GEHEIMEN Albert Metselaar, Hoogeveen 2015
DE KRIJGSVROUW GRAFHEUVELS EN HUN GEHEIMEN Albert Metselaar, Hoogeveen 2015 albertmetselaar@home.nl Een van de beide gerestaureerde grafheuvels bij Fluitenberg, naast de begraafplaats Zevenberg. Deze naam
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatie3.2.1 Dorpskarakteristiek
3.2 De Glind Wegbeplanting en bosjes in het kampenlandschap Recreatieve voorzieningen in de kern Oorspronkelijk bestond de Glind uit een verzameling boerderijen Beperkte nieuwbouw vindt plaats waarbij
Nadere informatieHerinneringen verbinden. Begraafplaatsen gemeente Heerenveen
Herinneringen verbinden Begraafplaatsen gemeente Heerenveen Begraven in gemeente Heerenveen Als een dierbare overlijdt dan hebben de nabestaanden een emotionele taak om de begrafenis of crematie te regelen.
Nadere informatieTussen Rijn en Lek 1986 3. - Dl.20 3-20- Het waren deze elementen die, in balans, het karakter van dit land-schap bepaalden. Als straks de mens, door de ontginning van dit gebieddie balans verbreekt, zal
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieTopografie Merwedezone (bron: Ontwerp Transformatievisie Merwedezone, 2007)
Sliedrecht Sliedrecht Sliedrecht is een zelfstandige gemeente in de provincie Zuid-Holland. Het dorp telt 24.000 inwoners en vormt met de plaatsen Alblasserdam, Papendrecht, Hardinxveld-Giessendam en Gorinchem
Nadere informatieVoorschriften begraafplaats De Lutte
Voorschriften begraafplaats De Lutte 1 juli 2012 Voorschriften voor het toelaten van graftekens, grafbeplantingen en bijzettingen op de R.K. begraafplaats van de locatie St.Plechelmus De Lutte, gelegen
Nadere informatieInleiding. Ontstaan en ontwikkeling
Inleiding Het terpdorpje Janum ligt in het noordelijke zeekleigebied van de provincie Friesland, in de gemeente Ferwerderadeel, op ongeveer dertien km ten noordoosten van Leeuwarden. Janum, gelegen direct
Nadere informatieQuickscan Archeologie. Bedrijfsunits te Deil. Gemeente Geldermalsen
Quickscan Archeologie Bedrijfsunits te Deil Opdrachtgever: Van Es architecten Hazenberg AMZ-publicaties 2009-12 Auteur Datum Versie Status dr. W.K. Vos 24 juli 2009 1.1 Definitief Contactgegevens Hazenberg
Nadere informatieRMB NOTITIE Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg. Inleiding
RMB NOTITIE 1015 Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg Inleiding De gemeente Uden heeft als bevoegde overheid het RMB gevraagd een advies uit te brengen over de een plangebied aan de Eikenheuvelweg
Nadere informatieEgge Knol, Evert Kramer, Gilles J. de Lang Wietske Prummel en Hilde T. Uytterschaut. liclxfc op
Egge Knol, Evert Kramer, Gilles J. de Lang Wietske Prummel en Hilde T. Uytterschaut liclxfc op Over bet vroeg-middeleeuwse graffriti*eel in Noord-Nederland was tot -voor kort alleen dankzij oude opgravingen
Nadere informatieEen reconstructie van de vakken op Zeeburgs Nieuwe Veld ( )
Een reconstructie van de vakken op Zeeburgs Nieuwe Veld (1850-1914) Bart Voorzanger versie van 24-7-2016 Op basis van een luchtfoto van de joodse begraafplaats Zeeburg uit 1937, (onvolledige) gegevens
Nadere informatieDelftse Archeologische Notitie 129. Markt 85, Delft. Een archeologische begeleiding. Jorrit van Horssen
Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen
Nadere informatieIOURNEE "''ARCHEOLOGIE ROMAINE
IOURNEE "''ARCHEOLOGIE ROMAINE t CONFERENCE AN NU ELLE BELGE D t ARCHEOLOGIE ROMAINE ', RO INENDAG. ' JAARLIJKS BELGISCH CONGRES VOOR ROMEINSE ARCHEOLOGIE NAMUR -04-007 NAMEN I l RÉGION WALLONNE JOURNÉE
Nadere informatieAdvies Bouwlocatie Oranjestraat te Tubbergen, gem. Tubbergen
Laagland Archeologie Rapport 38 Advies Bouwlocatie Oranjestraat 10-14 te Tubbergen, gem. Tubbergen December, 2016 Versie 1.0 (concept) In opdracht van: SOM= 7 Colofon Laagland Archeologie Rapport 38 Auteur:
Nadere informatieEen beknopte geschiedenis van de terp Binia, Bynia of Birdinga bij Harlingen.
Een beknopte geschiedenis van de terp Binia, Bynia of Birdinga bij Harlingen. Inleiding De terp Binia is in de ijzertijd aangelegd op een kweldervlakte langs de toenmalige kust van Westergo. In de tweede
Nadere informatie