Begraven en cremeren in de prehistorie
|
|
- Dennis Beckers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 9 e Cultuur n e e t historisch Apeldoorn e m g Begraven en cremeren in de prehistorie Rond kerkhoven, begraafplaatsen en andere zaken die met de dood te maken hebben, hangt vaak een waas van geheimzinnigheid en mystiek. Zeker prehistorische begraafplaatsen als hunebedden en grafheuvels, spreken sterk tot de verbeelding. Wellicht is de reden hiervoor, dat deze bouwwerken ook nu nog steeds omgeven zijn door raadsels en onbegrepen zaken. Het is dan ook niet voor niets dat hunebedden en grafheuvels in verband worden gebracht met spoken en boze geesten. Hun opvallende plaats in het landschap versterkt het mysterie. En het is de vraag of we ooit wel op alle vragen een antwoord zullen krijgen Deze brochure gaat over de manier waarop in de prehistorie de overledenen werden begraven. In Apeldoorn en omgeving zijn tegenwoordig nog overblijfselen te zien van begraafplaatsen uit de Nieuwe Steentijd ofwel het Neolithicum ( voor Chr.), de Bronstijd ( voor Chr.) en de IJzertijd ( voor Chr.). In die lange periode van zo n 5000 jaar zijn er veel ontwikkelingen geweest op het gebied van begraven en cremeren.
2 Hunebedden en vlakgraven De oudste grafmonumenten die duidelijk zichtbaar zijn en tot ieders verbeelding spreken, zijn de hunebedden. Ze zijn gebouwd door het volk van de Trechterbekercultuur dat van ongeveer 3400 tot 2850 voor Chr. in Nederland leefde. Zij bouwden de hunebedden, of grafkamers, van zwerfstenen die wel duizenden kilo s zwaar zijn. Oorspronkelijk waren ze bedekt met een aarden heuvel. In tegenstelling tot Drenthe, waar de meeste hunebedden voorkomen, zijn dergelijke hunebedden op de Veluwe nooit gevonden. De reden hiervoor is waarschijnlijk, dat op de Veluwe geen grote en zware zwerfstenen voorkomen die nodig waren voor het bouwen van de hunebedden. Dat wil echter niet zeggen dat het volk van de Trechterbekercultuur in deze omgeving niet voorkwam. De Trechterbekercultuur kende namelijk ook vlakgraven. Dat zijn kuilen waarin de overledenen werden begraven. Het eerste vlakgraf van de Trechterbekercultuur dat in ons land is opgegraven, is gevonden in Apeldoorn, bij het Uddelermeer. De vondst werd in 1908 gedaan door de oudheidkundige dr. J. H. Holwerda. Aan de oppervlakte van dergelijke vlakgraven is eigenlijk niets te zien. Hun eenvoud en het feit dat er in elk vlakgraf maar één keer werd begraven, bieden echter voordelen die we vaak missen bij de imposante hunebedden waarin over langere tijdsperioden meerdere mensen werden bijgezet. Doordat er geen verstoring heeft plaatsgevonden, zijn de grafgiften die de overledene meekreeg voor het hiernamaals in deze vlakgraven helemaal bewaard gebleven! Ze bieden ons dus een vollediger beeld van het verleden dan de hunebedden, omdat daarvan de meeste in de loop van de tijd werden leeggeroofd of opgegraven. Een hunebed in Drenthe Tijdsbalk Nieuwe Steentijd ( voor Christus)
3 Grafheuvels Tijdens het laatste deel van de Nieuwe Steentijd kwam er verandering in het grafritueel. De doden werden nog steeds in individuele graven bijgezet, maar vervolgens werd over elk graf een heuvel opgeworpen. Vanaf die tijd behoren grafheuvels, zowel in als buiten ons land, tot de bekende verschijnselen in het landschap. In Nederland alleen al zijn er zo n 1300! De meeste treffen we aan op zandgronden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel terug te vinden zijn op de Veluwe. In de gemeente Apeldoorn liggen er zelfs meer dan 150. Net als elders in het land stammen onze Veluwse grafheuvels niet alleen uit het laatste deel van de Nieuwe Steentijd, aangezien de grafheuveltraditie zich voortzet in de Bronstijd. Bouw van een grafheuvel Grafheuvel bij Hoog Soeren Oorspronkelijk werd eerst de overledene begraven waarna over het graf de heuvel werd opgeworpen. Het graf kwam hierbij centraal onder de heuvel te liggen. Tenslotte kon rond de grafheuvel nog een greppel gegraven of een krans van palen aangebracht worden. Op de Veluwe kennen we zowel grafheuvels met greppels als grafheuvels met paalkransen. Daarnaast komen hier grafheuvels voor zonder een dergelijke structuur. Van de paalkransen en de greppels is tegenwoordig niets meer als zodanig te zien; het hout van de palen is weggerot en de greppels dichtgeslibd. Aan verkleuringen in de grond weten we echter dat ze er geweest zijn. Het vermoeden is, dat de prehistorische boeren deze paalkransen en greppels aanbrachten om zo een duidelijke grens te trekken tussen de wereld van de doden en die van de levenden. De prehistorische boeren die de grafheuvels opwierpen, gebruikten daarvoor gewoonlijk materiaal dat in hun gebied ruimschoots voorhanden was. Op de zandgronden en dus ook in Apeldoorn en de Veluwe werden voor de bouw van de grafheuvels plaggen gebruikt die vol zaten met zand. Deze plaggenstructuur is tegenwoordig een duidelijk kenmerk voor de grafheuvels in onze omgeving. a) Grafheuvel met een centrale begraving. b) Grafheuvel met een centrale begraving en een nabijzetting in de voet van heuvel. c) Grafheuvel met een nieuwe (tweede) centrale begraving waar overheen een nieuwe ophogingslaag is aangebracht. d) De begraving van crematieresten onder in de kuil van een paalkrans. (Naar L. Theunissen) Bronstijd ( voor Christus) IJzertijd ( voor Christus)
4 Inhumatie- en crematiegraven Aanvankelijk werden de doden in de grafheuvels bijgezet. We hebben dan te maken met de zogenaamde inhumatiegraven. Op een gegeven moment ging de mens er echter toe over om de overledenen eerst te cremeren alvorens ze te begraven. En daarmee krijgen we de crematiegraven. Lange tijd komen crematie en inhumatie naast elkaar voor, maar in de Late Bronstijd komen in ons land uitsluitend crematies voor. De grafheuvel kon daarbij direct over crematieresten opgeworpen worden maar ook konden de resten eerst in een doek of een stuk huid gewikkeld worden. Een andere mogelijkheid was om de crematieresten in een aardewerken pot, een urn, te stoppen. een idee van de benodigde hoeveelheid hout te geven: men neemt aan dat als voor de crematie dennenhout gebruikt is, men voor een volwassen persoon van 70 kilo zeker 140 kilo hout nodig heeft gehad. Dat is dan ongeveer 2,8 kubieke meter. De crematie zelf moet afhankelijk van allerlei factoren drie tot acht uur in beslag hebben genomen. Waar de crematies op de Veluwe hebben plaatsgevonden, is niet bekend. Voor verbrandingslocaties zijn geen aanwijzingen aangetroffen. Wel is duidelijk dat voor de crematies een brandstapel van hout nodig is geweest. Welk hout daarvoor in deze contreien is gebruikt, is onbekend. Om Hergebruik Nepheuvel Soms werd de heuvel hergebruikt. Er vond dan aan de bovenkant, in het midden van de heuvel een nieuwe begrafenis plaats. Vervolgens werd de heuvel opgehoogd en vergroot waarbij ook de eventueel aanwezige paalkrans of greppel vernieuwd moest worden. Een dergelijke heuvel noemen we een tweeperiodenheuvel. Als er meer begravingen bijkwamen, spreken we van een meerperiodenheuvel. Dergelijke begravingen konden in de zijkant van de heuvel plaatsvinden. Men heeft ze echter ook wel langs de rand van de heuvel aangetroffen, echter steeds binnen de greppel of paalkrans als deze aanwezig waren. Naast de genoemde soorten grafheuvels is de nepheuvel het vermelden waard. De wind kan zand opstuiven waardoor stuifzandheuvels kunnen ontstaan. Soms is de gelijkenis zo sterk, dat alleen archeologisch onderzoek uit kan wijzen of we met een echte grafheuvel of met een stuifzandheuvel te maken hebben. Weinig grafheuvels teruggevonden Als grafmonument moesten de grafheuvels de herinnering aan de dierbare overledenen levend houden. Maar het aantal van 1300 grafheuvels in Nederland maakt ons duidelijk dat niet iedere dode in een grafheuvel terechtgekomen is. Waarschijnlijk hebben velen hun laatste rustplaats in een vlakgraf gekregen. Dat soort graf is bijzonder moeilijk terug te vinden, waardoor veel informatie hierover ontbreekt. Een andere mogelijke manier om de doden bij zich te houden, was door het lijk bloot te stellen aan de elementen. Daarna konden de ontvleesde beenderen in huis bewaard worden. Dergelijke gebruiken zijn in onze ogen misschien wat vreemd, maar elders op aarde zijn ze ook tegenwoordig nog steeds de gewoonste zaak van de wereld.
5 Urnenvelden Tegen het einde van de Bronstijd diende zich opnieuw een opvallende verandering aan. De mensen bleven hun dierbare overledenen gewoon cremeren, maar de begraving van de resten vond nu plaats in urnenvelden. De urnen met de crematieresten werden in kleine, ondiepe kuiltjes geplaatst. Daarna kwam er een heel klein heuveltje overheen: de grafheuvel was daarmee teruggebracht tot een kleine grafbult. De urnenvelden kennen hun hoogtepunt voor zover we daar van kunnen spreken tijdens de IJzertijd. Urnenvelden waren vaak enkele eeuwen in gebruik. Uit deze gebruiksduur en het aantal aanwezige urnen kan worden afgeleid dat ze door hooguit enkele gezinnen gebruikt werden. We hebben dus met een soort familiebegraafplaatsen te maken. Net zoals de grafheuvels treffen we de urnenvelden vooral op de hogere zandgronden aan. In de gemeente Apeldoorn is een aantal urnenvelden teruggevonden. Grafgiften en stuifmeel: belangrijke informatiebronnen In het merendeel van de onderzochte grafheuvels zijn niet alleen menselijke resten of sporen daarvan aangetroffen. Er zijn ook grafgiften gevonden. Tot die grafgiften behoren vuurstenen gereedschappen zoals pijlpunten en dolken, maalstenen van zandsteen, bekers van aardewerk waarin wellicht voedsel of drank zat, en sieraden van onder andere barnsteen. Dergelijke grafgiften vertellen ons over het dagelijks leven in de prehistorie. Overigens leveren urnenvelden in vergelijking met grafheuvels weinig informatie over het verleden op. De reden hiervoor is dat ze doorgaans alleen crematiegraven bevatten; grafgiften komen er vrijwel niet in voor. Behalve de grafgiften, is ook de bodem direct onder de grafheuvels vaak een belangrijke informatiebron over het leven in de Nieuwe Steentijd en de Bronstijd. Sinds het opwerpen van de grafheuvel is de grond direct eronder namelijk niet meer verstoord geweest. Er kan daar stuifmeel (pollen) voorkomen van planten en bomen die in het gebied groeiden toen de heuvel opgeworpen werd. Door dit te onderzoeken, kan men meer te weten komen over hoe de flora er in die tijd in dat gebied uitzag. Urn - zijaanzicht Urn met crematieresten Klokbeker Waar woonden de prehistorische mensen? Op de Veluwe zijn honderden grafheuvels en tientallen urnenvelden te vinden. Woonden de mensen hier destijds dicht bij of kwamen ze van ver om hun doden te begraven? Afgaand op de huidige kennis mogen we aannemen dat de meeste nederzettingen zich aan de rand van de Veluwe bevonden, in de nabijheid van de begravingen.
6 Bescherming van prehistorische grafmonumenten De prehistorie leeft met haar oude grafmonumenten tot in onze tijd voort. Grafheuvels en urnenvelden vragen om onze bescherming want anders zullen ze ooit definitief tot het verleden behoren. In de loop der tijd zijn al heel wat grafheuvels verloren gegaan door schatgraverij en door plaggen steken. Vroeger gebruikte men deze plaggen als een soort stro in de stallen van het vee. Verder betekenden heideontginningen vaak het einde van urnenvelden. Door deze grafmonumenten de status van archeologisch monument te geven, krijgen ze de bescherming die ervoor zorgt dat verdere teloorgang een halt wordt toegeroepen. Toch is deze bescherming geen garantie voor het ongeschonden voortbestaan van deze oeroude grafmonumenten. Konijnen trekken zich niets van onze wetten aan en gaan lustig verder met het graven van hun holen in grafheuvels. Ook bomen op grafheuvels en urnenvelden kunnen schade veroorzaken. Hun wortels kunnen onder de grond heel wat ravage aanrichten. Regelmatige controle van onze archeologische grafmonumenten is dan ook geen overbodige luxe. Deze controle kan men laten uitvoeren door daarin gespecialiseerde bedrijven. Zo laat de gemeente Apeldoorn onder andere archeologische grafmonumenten regelmatig controleren en onderhouden door de Archeologische Monumentenwacht. Als u als particulier een grafheuvel op uw terrein heeft, kunt u zich voor advies en eventueel subsidie richten tot de gemeente. Grafheuvels bekijken Van de vele grafheuvels die op het grondgebied van de gemeente Apeldoorn aanwezig zijn, ligt maar een beperkt deel op of langs vrij toegankelijke plaatsen. Wie ze met eigen ogen wil aanschouwen, kan daarvoor onder andere terecht bij Hoog Soeren. Als men Hoog Soeren in zuidelijke richting verlaat, in de richting van de Asselsche Heide, liggen rechts van de weg drie grafheuvels. De heuvels liggen vlak na het wildrooster in de Soerenseweg en zijn vanaf de weg goed zichtbaar. Ook in het Spainkbos aan de Loolaan, nabij het centrum van Apeldoorn, zijn enkele grafheuvels te zien. Zo op het eerste gezicht lijkt het bezoek aan deze prehistorische dodenakker niet veel voor te stellen, want op één na zijn ze nauwelijks zichtbaar. Die ene uitzondering is echter wel bijzonder; de grafheuvel is niet alleen een stuk groter dan de rest, maar heeft in de loop van de tijd ook voor nogal wat discussie gezorgd. Want was het wel een grafheuvel? Onlangs bood de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek uitkomst. Het twijfelgeval bleek een meerperiodengrafheuvel! Colofon Uitgave Gemeente Apeldoorn, Afdeling Bouwtoezicht en Monumenten Foto s en illustraties CODA / Gemeente Apeldoorn Opmaak Update Design, Apeldoorn Druk Felua-groep, Apeldoorn Oplage 2000 augustus 2004 Verantwoording Voor deze brochure is onder andere gebruik gemaakt van informatie uit teksten van H.J. Reusink en L. Theunissen.
3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieRond en groen De piramiden van Ronse
Rond en groen De piramiden van Ronse /LEAD/ Volgens de Vlaamse streekauteur Omer Wattez (1857-1935) is Ronse de Parel van de Vlaamse Ardennen. Deze eretitel heeft de stad grotendeels aan zijn geaccidenteerde
Nadere informatieOerboeren in de Friese Wouden.
Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd
Nadere informatieeen zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd
Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste
Nadere informatieHunebedden. Inleiding. Hoofdstuk 1 Wat zijn hunebedden en waar kun je ze vinden?
Hunebedden Inleiding Ik hou mijn werkstuk over hunebedden, omdat ik het een leuk onderwerp vind. Maar ik hou het er ook over, omdat ik er veel van te weten wil komen. Ik ben op het idee gekomen, omdat
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatiePottenbakkersovens in Landgraaf
Pottenbakkersovens in Landgraaf Schaesberg, Steenfabriek Russel, Dr. Calsstraat In 1921 twee ovens uit verschillende tijdsperken met vondsten uit de vroege en volle middeleeuwen. Ook in 1926 werd nog aardewerk
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatieBijlage 3a: Leerlingenwerkblad Bij les 1
15 Leerlingenwerkblad Bij les 1 Wat kun je vertellen bij de volgende vragen: Succes!! Naam: 1) Je hebt nu een heleboel gehoord en gezien over grafheuvels. Wat komt er als eerste in je op als jij iets over
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatieHunebedden de steentijd
Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden
Nadere informatie1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
Nadere informatie3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
Nadere informatiePREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016
Samenvatting PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016 Deze basistekst is gekoppeld aan de canon van Boxtel. In deze basistekst wordt het vroegste deel van de menselijke
Nadere informatieHet kringgrep-urnenveld bij Vledder
Het kringgrep-urnenveld bij Vledder Het 3000 jaar oude urnenveld dat aan het eind van de Heidemaatsweg in de heide en dennen verscholen ligt is via een smal voetpaadje te bereiken. Op de plaats zelf staat
Nadere informatieMeta uit Meteren. Archeologen graven het skelet van Meta op. Foto: ADC Archeoprojecten / Hazenberg Archeologie. Restaurator Floris Reijnen aan het
Meta uit Meteren Tijdens opgravingen in het toekomstige woongebied De Plantage in Meteren (gemeente Geldermalsen) troffen archeologische onderzoekers eind 2010 een aantal crematiegraven uit de IJzertijd
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatieStrubben Kniphorstbosch
Staatsbosbeheer T 0592 248984 www.staatsbosbeheer.nl Strubben Kniphorstbosch Wandelen in de prehistorie - 9 km Terug naar toen Bij iedere stap die u in Strubben Kniphorstbosch zet, past een verhaal uit
Nadere informatieDe bewoners van het Gooi
De bewoners van het Gooi Perioden en culturen door Egbert J. Pelgrim Voor een niet-ingewijde bevatten artikelen over archeologische onderwerpen soms een overstelpende hoeveelheid termen om allerlei verschillende
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatieCremeren, en dan? Wij geven u de aandacht die u verdient.
Cremeren, en dan? Wij geven u de aandacht die u verdient. G. van Leeuwe b.v. Nijmegen 2 G. van Leeuwe b.v. Natuursteenbedrijf G. van Leeuwe b.v., sinds 1926 Wij zijn een familiebedrijf dat persoonlijke
Nadere informatieVAN VUISTBIJL TOT TRECHTERBEKER
VAN VUISTBIJL TOT TRECHTERBEKER Van vuistbijl tot trechterbeker Thema: Archeologie en prehistorie Doelgroep: groep 5 t/m 8 Duur: 1,5 uur Voorbereiding: 1,5 uur Kosten: 1,50 per leerling Leskoffer: 15,00
Nadere informatieArcheologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :
Nadere informatieOpgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld
2015 Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol) Postbus 9515 2300 RA Leiden (071) 527 33 13 www.archol.nl Opgraving Hengelo Winkelskamp Grafveld Voorlopig evaluatierapport, Archol BV Opgraving Hengelo Winkelskamp
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatieHET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei
HET TRECHTERBEKERVOLK HET TRECHTERBEKERVOLK het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei Vraag: Waar werd een hunebed in de
Nadere informatieGemeentelijke begraafplaats. Een mensenleven is niet meer dan een hartslag op de eeuwigheid
Gemeentelijke begraafplaats Een mensenleven is niet meer dan een hartslag op de eeuwigheid Afscheid is de eerste stap tot het weerzien Colofon Tekst Gemeente Borne Vormgeving TerZake reclame communicatie
Nadere informatieDe resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen
De resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen Henk van der Velde en Niels Bouma Inleiding In de zomermaanden van 2017 heeft er in Oosterdalfsen een publieksopgraving plaatsgevonden. Een archeoloog,
Nadere informatieULPIA NOVIOMAGUS 8 GRAVEN DOOR DE TIJD. Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen. Uitgave van het Bureau Archeologie maart 2002
ULPIA NOVIOMAGUS 8 Gemeentelijk archeologisch onderzoek in Nijmegen Uitgave van het Bureau Archeologie maart 2002 Rond 500 na Chr. heeft men bij de begrafenis van deze persoon aan de Burchtstraat stukjes
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieBeleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ. Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016
Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016 RONDE 1: HUNEBEDDEN 1. Wat is een hunebed? A. Een graf B. Een huis C. Een opslag D. Weten we niet 2. Hoe oud zijn de Nederlandse hunebedden?
Nadere informatieBIJLAGE 1 BEELD met toelichting BOEREN IN DE IJZERTIJD
EDE VROEGER EN NU Geldersch Landschap & Kasteelen BIJLAGE 1 BEELD met toelichting voor groep 5 t/m 8 www.glk.nl 1.1 LEVEN ALS BOER IN DE IJZERTIJD Toelichting bij de praatplaten bij het lesprogramma 1.1
Nadere informatieDe eerste boeren Het dorp
De eerste boeren Later gaan de mensen zelf eten verbouwen. Wortels en bonen, en graan om brood van te bakken. De mensen hebben ook schapen en koeien. De jagers zijn boeren geworden. Het dorp Boeren trekken
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken
Nadere informatieHoutskoolanalyse van een Romeins crematiegraf, Heule-Peperstraat (Kortrijk, België)
Houtskoolanalyse van een Romeins crematiegraf, Heule-Peperstraat (Kortrijk, België) RAPPORTNUMMER DATUM AUTEUR 621 27 NOVEMBER 2012 D. LENTJES & S. LANGE Colofon Titel: BIAXiaal 621 Houtskoolanalyse van
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieAardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Nadere informatieOpdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed.
D S T R K C N T Opdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed. 1. Welk grafmonument staat op welke foto? Schrijf de goede
Nadere informatieb. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?
Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,
Nadere informatieHunebedden en grafheuvels in Noordwest Drenthe. (Anne Post, Norg. Versie 06-03-2016)
Hunebedden en grafheuvels in Noordwest Drenthe. (Anne Post, Norg. Versie 06-03-2016) De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft het voornemen een deel van het Noordsche Veld tot archeologisch monument
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieBegraafplaatsen in Zwijndrecht
Begraafplaatsen in Zwijndrecht Begraafplaatsen in Zwijndrecht Inleiding Aan het einde van een mensenleven wacht onvoorwaardelijk de dood. Bij het eind van een leven hoort ook het proces van afscheid nemen.
Nadere informatieWANDELROUTE KENNEMERSTRAATWEG POLLEPEL HAMERBIJL ZEVENHUIZERLAAN SIKKELS SPANJAARDSLAAN HOUTWAL WATERPUT PALENCIRCEL WONINGBOUW START HOOGEWEG
WANDELROUTE KENNEMERSTRAATWEG POLLEPEL HAMERBIJL ZEVENHUIZERLAAN SPANJAARDSLAAN SIKKELS HOUTWAL GEBOUWEN UIT DE VROEGE MIDDELEEUWEN WATERPUT PALENCIRCEL WONINGBOUW START HOOGEWEG WONINGBOUW GEBOUWEN UIT
Nadere informatieBijlage 3. Vrijstellingen
Bijlage 3. Vrijstellingen Terreinen van hoge archeologische waarde: provinciaal monument (AWG categorie 1) De West-Friese Omringdijk is een provinciaal monument. Vergunning verloopt via de provincie Noord-
Nadere informatieDe steentijd Jagers en verzamelaars
De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven
Nadere informatieN I E U W S B R I E F - maart
Redactioneel N I E U W S B R I E F - maart 2019 - Zoals u van ons mag verwachten een potpourri van archeologie en museum. Het bruist van activiteiten in en rond ons museum en daar informeren we u graag
Nadere informatieDeze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden.
VOORBEREIDING Mens in De Maashorst Deze activiteit MOET worden voorbereid op school, anders kunnen de opdrachten tijdens de excursie niet uitgevoerd worden. De activiteit leert leerlingen wat de rol is
Nadere informatieKijk, doe en ervaar de grafheuvels van Toterfout. Een terugblik
Kijk, doe en ervaar de grafheuvels van Toterfout. Een terugblik Mat Theunissen Op zaterdagmiddag 13 oktober vond er in kader van de Nationale Archeologiedagen een grafheuvelfestijn plaats in de bossen
Nadere informatieSamenvatting Dit proefschrift gaat over de geschiedenis van prehistorische grafheuvellandschappen in Midden- en Zuid-Nederland, gereconstrueerd door middel van palynologisch onderzoek (onderzoek met behulp
Nadere informatieInspiratie voor een Grafheuvelcentrum
Inspiratie voor een Grafheuvelcentrum Colofon Opdrachtgever Gemeente Apeldoorn Gemeente Epe Dit document is tot stand gekomen door de enthousiaste inbreng van Masja Parlevliet, archeoloog gemeente Apeldoorn
Nadere informatieExtra: Terpen hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79565
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 oktober 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/79565 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie2. Grafcultuur in de herinneringscultuur door de eeuwen heen.
De H. Luciakerk en de Middeleeuwse begraafplaatsen. 1. Inleiding. In het verleden zijn er door de Heemkundekring Myerle (HKM) nabij de H. Luciakerk van Mierlo verschillende noodopgravingen uitgevoerd.
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieSporen uit verleden en heden
IVN-Veldhoven/Vessem 2004 voorjaar/zomer Doel van het project: -de kinderen ontdekken aan de hand van sporen welke dieren in het bos leven -ze ontdekken dat er lang geleden mensen hier hebben gewoond,
Nadere informatieNa de crematie. Bijzetten. Algemene Nis
Asbestemmingen Na de crematie Na de crematie zijn er vele mogelijkheden voor de bestemming van de as. U kunt de as laten verstrooien in een mooie omgeving of op zee; u kunt ook kiezen voor een urnenplaats
Nadere informatieSoorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Offers aan het veen
Werkstuk Geschiedenis Offers aan het veen Werkstuk door een scholier 1764 woorden 22 juni 2005 6,4 26 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Werkstuk geschiedenis: Offers aan het veen Inleiding Dit is ons onderzoek
Nadere informatieGemeentelijke begraafplaatsen in Voorst
Gemeentelijke begraafplaatsen in Voorst Twello Gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Voorst Inleiding Dat u deze brochure aan het lezen bent, betekent waarschijnlijk dat u aan het nadenken bent
Nadere informatieGeschiedenis jagers en boeren
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Rijken 03 January 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/48588 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieSporen in de Romeinse Vallei. Wandelroute. Vlengendaalroute. Uitgave van de gemeente Simpelveld
Vlengendaalroute Sporen in de Romeinse Vallei Wandelroute Vlengendaalroute Uitgave van de gemeente Simpelveld Beste wandelaar van de Vlengendaalroute, Onthaasting op prachtige plekjes in Simpelveld en
Nadere informatieBegraafplaatsen in Leidschendam-Voorburg
Begraafplaatsen in Leidschendam-Voorburg Begraafplaatsen in Leidschendam-Voorburg Pagina 1 Begraafplaatsen in Leidschendam-Voorburg Als iemand overlijdt, dan hebben de nabestaanden meestal de emotionele
Nadere informatieAls ik later dood ben...
Als ik later dood ben... Veel mensen praten niet graag over de dood en over wat er daarna gaat gebeuren. Alleen het idee al vinden ze eng, griezelig of zelfs luguber. Maar waarom eigenlijk? De dood hoort
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7.
Piramides inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7. De bouw van de piramide 10 8. Beroemde piramides 13
Nadere informatieInhumatiegraven uit de vroege en midden ijzertijd in het Nederlandse rivierengebied. Femke Vleeshouwer
Inhumatiegraven uit de vroege en midden ijzertijd in het Nederlandse rivierengebied Femke Vleeshouwer Inhumatiegraven uit de vroege en midden ijzertijd in het Nederlandse rivierengebied F.L. Vleeshouwer
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieDefinitieve opgraving (DO) Elst-Het Bosje (gem. Rhenen)
Definitieve opgraving (DO) Elst-Het Bosje (gem. Rhenen) Evaluatierapport L. Meurkens (veldwerkleider) Gemeente: Rhenen Plaats: Elst Toponiem: Het Bosje Coördinaten: 1699 / 40 Opdrachtgever: Gemeente Rhenen
Nadere informatieDE KRIJGSVROUW GRAFHEUVELS EN HUN GEHEIMEN Albert Metselaar, Hoogeveen 2015
DE KRIJGSVROUW GRAFHEUVELS EN HUN GEHEIMEN Albert Metselaar, Hoogeveen 2015 albertmetselaar@home.nl Een van de beide gerestaureerde grafheuvels bij Fluitenberg, naast de begraafplaats Zevenberg. Deze naam
Nadere informatieOpgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken.
Opgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken. In de vroege zomer van 2017 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd tussen de Davidstraat, Romeinstraat en Korte
Nadere informatieHunebedden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62213 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieHunebedden vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 05 August 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63406 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
Nadere informatieBegraven en asbestemming. Gemeente De Marne Afdeling Burgerzaken Postbus 11 9965 ZG Leens
Begraven en asbestemming Gemeente De Marne Afdeling Burgerzaken Postbus 11 9965 ZG Leens 1 De laatste rustplaats in de Gemeente De Marne Na het overlijden De keuze voor een laatste rustplaats is belangrijk,
Nadere informatieCollectie archeologie Laatst aangepast zondag 23 maart 2008 00:33. De Steentijd
De Steentijd Het HVR museum beschikt over een uitgebreide steentijdcollectie waarvan een representatief gedeelte permanent wordt tentoongesteld. De collecties zijn gevormd uit schenkingen en bruiklenen
Nadere informatieBEGRAAFPLAATS HELLEVOETSLUIS. Soorten graven en asbestemmingen op de begraafplaats Stoofweg
BEGRAAFPLAATS HELLEVOETSLUIS Soorten graven en asbestemmingen op de begraafplaats Stoofweg Hellevoetsluis heeft drie begraafplaatsen. Alleen op de begraafplaats aan de Stoofweg worden nieuwe graven uitgegeven.
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen DEF
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen DEF Week 1DEF: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatieTijd van jagers en boeren
Tijd van jagers en tot 3000 v. Chr. De prehistorie Prehistorie 3000 v. Chr. Evolutietheorie: Eerste mensen ong. 3 miljoen jaar geleden in Afrika ontstaan. Hij is geëvolueerd (Theorie Charles Darwin) en
Nadere informatieInhoudsopgave. Algemeen. Urnen/urnamenten
Algemeen Inhoudsopgave Een moment... voor een urnament............... 2 Een wereldbol voor een wereldmens................ 8 Wanneer inspiraties vorm krijgen............ 24 De historie van het cremeren............
Nadere informatieAls de dood in het leven komt.. Een mooie locatie voor een waardig afscheid.
Begraafplaats Maastricht Als de dood in het leven komt.. Een mooie locatie voor een waardig afscheid. De gemeentelijke begraafplaats in Maastricht. In Maastricht kunnen overledenen begraven worden op een
Nadere informatieAverboodse Baan (N165), Laakdal
Programma van Maatregelen Auteur: A. Schoups (veldwerkleider) Autorisatie: J.A.G. van Rooij (OE/ERK/Archeoloog/2017/00169) 1 Inleiding In opdracht heeft Vlaams Erfgoed Centrum in juni 2017 een archeologienota
Nadere informatieWat houdt natuurbegraven in? Respect voor overledene en natuur
Wat houdt natuurbegraven in? Respect voor overledene en natuur 3 Natuurbegraven is de oudste en meest natuurlijke manier om een overledene te begraven. Een manier om het lichaam terug te geven aan de natuur.
Nadere informatieEen midden-/bovenbouwproject van het IVN Veldhoven-Vessem najaar/winter 2012
Een midden-/bovenbouwproject van het IVN Veldhoven-Vessem najaar/winter 2012 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Doel: kinderen aan de hand van sporen van dieren laten ontdekken, welke dieren er in het bos leven
Nadere informatieDe wandeling begint op het pleintje Place Arsène Soreil, naast het Megalietenhuis. Neem nu de Rue du Mont (links van de kapel) en ga rechtdoor.
Om meer te weten te komen over de megalieten van Wéris, is het handig om een klein bezoekje te brengen aan het museum. Het is gewijd aan het megalithisme en het dagelijkse leven tijdens het Neolithicum.
Nadere informatieArcheologie in West-Friesland 15. Gemeente Medemblik. Westfriese grafheuvels doorgrond. Hernieuwd onderzoek naar de grafheuvels uit de Bronstijd
Archeologie in West-Friesland 15 Gemeente Medemblik Westfriese grafheuvels doorgrond Hernieuwd onderzoek naar de grafheuvels uit de Bronstijd Elke samenleving kent haar eigen rituelen bij geboorte en dood.
Nadere informatieKunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009
Kunstgeschiedenis Weten is Zien Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 1 Les 1: Prehistorie Alle begin is moeilijk 30.000 VOOR CHRISTUS - 1.000 VOOR CHRISTUS Lascaux - Frankrijk - Grotschilderingen
Nadere informatieArcheologietoets. locatie kerkstraat 57 Riel gemeente Goirle
Archeologietoets locatie kerkstraat 57 Riel gemeente Goirle Archeologietoets Locatie Kerkstraat 57, Riel projectleider: B. van Spréw Datum: 13 oktober 2006 Uitgevoerd in opdracht van SAB Eindhoven contactpersoon:
Nadere informatieANGELSLO EN ZIJN HUNEBEDDEN. Als bewoners van Angelslo mogen we ons gelukkig prijzen met de aanwezigheid van twee hunebedden in onze wijk. In de afgel
ANGELSLO EN ZIJN HUNEBEDDEN. Als bewoners van Angelslo mogen we ons gelukkig prijzen met de aanwezigheid van twee hunebedden in onze wijk. In de afgelopen jaren hebben wij als Angelsloërs met familie en
Nadere informatieProject 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier. Interne Rapportages Archeologie Deventer 55
Interne Rapportages Archeologie Deventer 55 Mei 2012 Project 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier COLOFON 2012, Gemeente Deventer, Deventer. Auteur:
Nadere informatieDe eerste bewoners van Nederland
De eerste bewoners van Nederland 1.De oudste vrouw van Nederland 1a Trijntje In november 1997 graven mensen bij Hardinxveld-Giessendam in Zuid-Holland een gat van tien meter diep. Ze zoeken naar sporen
Nadere informatieDinosauriërs. Inhoudsopgave. 1. Inleiding. 2. Wat is een dinosauriër?
Dinosauriërs Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is een dinosauriër? 3. Wanneer leefden de dinosauriërs? 4. Waar leefden dinosauriërs? 5. Hoe leefden de dinosauriërs? 6. Waarom waren de dinosauriërs zo groot?
Nadere informatieLangs pingo s en de mythische stad Hunsow
Langs pingo s en de mythische stad Hunsow Startplaats: Afstand: Parkeerplaats van het Hunebedcentrum 35,9 km Het is wellicht een goed idee om deze fietstocht te beginnen of af te sluiten met een bezoek
Nadere informatieAls ik later dood ben...
Als ik later dood ben... Veel mensen praten niet graag over de dood en over wat er daarna gaat gebeuren. Alleen het idee al vinden ze eng, griezelig of zelfs luguber. Maar waarom eigenlijk? De dood hoort
Nadere informatieLesbrief bij de rondleiding over begraafplaats Vredehof
Lesbrief bij de rondleiding over begraafplaats Vredehof Voor het bezoek aan de begraafplaats Voor ieder mens op de wereld staan twee zaken vast: een mens wordt geboren en gaat een keer dood. De geboorte
Nadere informatieOUD RHENEN - achttiende jaargang - september no. 3 - blz. 28. Bronstijd in Eist. A J. van Drunen
OUD RHENEN - achttiende jaargang - september 1999 - no. 3 - blz. 28 Bronstijd in Eist A J. van Drunen Nieuwbouw De bouw van de nieuwe boerderij wilde niet echt vlotten. Het was nog te kort geleden dat
Nadere informatieOpgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode
Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De
Nadere informatieWatou Oude Provenstraat. Archeologisch onderzoek
Watou Oude Provenstraat Archeologisch onderzoek 1. Inleiding Begin november 2014 werd een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd langs de Oude Provenstraat in Watou ter voorbereiding van de toekomstige
Nadere informatieRestauratiewerkzaamheden park Brakestein
Restauratiewerkzaamheden park Brakestein De gemeente Oosterhout gaat Park Brakestein aan de Ridderstraat restaureren en openstellen voor het publiek. De restauratiewerkzaamheden zijn maandag 15 november
Nadere informatieDIENSTVERLENING MET RESPECT
INLEIDING Bij het geven van een bestemming aan de as dacht men vroeger vaak automatisch aan verstrooiing en kwam veelal later het besef dat dit toch wel erg abrupt is. Anders dan bij een begraving mist
Nadere informatieBronstijdperk (2.000 jaar v. Chr. tot 800 jaar v. Chr.)
Bronstijdperk (2.000 jaar v. Chr. tot 800 jaar v. Chr.) Algemeen Na de steentijd volgt de eerste metaaltijd: de bronstijd (2.000-800 v. Chr.). De productie van bronzen voorwerpen is een belangrijke fase
Nadere informatieWandeling n 8 : Les Mégalithes de reuzenstenen : Durbuy Bewegwijzering : 1
Wandeling n 8 : Les Mégalithes de reuzenstenen : Durbuy Bewegwijzering : 1 Deze routebeschrijving laat je een reis maken naar 5000 jaar geleden, een wandeling waarbij je kennismaakt met de beruchte dolmens
Nadere informatie