Jaarverslaggeving Stichting Driezorg, Wonen Welzijn & Zorg

Transcriptie

1 Jaarverslaggeving 2017 Stichting Driezorg, Wonen Welzijn & Zorg

2 INHOUDSOPGAVE Pagina 1.1 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde resultatenrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht over Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december Mutatieoverzicht materiële vaste activa Mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo Toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over Enkelvoudige balans per 31 december Enkelvoudige resultatenrekening over Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december Enkelvoudig mutatieoverzicht materiële vaste activa Enkelvoudig mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 (enkelvoudig) Toelichting op de enkelvoudige resultatenrekening over Vaststelling en goedkeuring Overige gegevens Statutaire regeling resultaatbestemming Nevenvestigingen Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 47

3 1.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

4 1.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na resultaatbestemming) Ref. 31-dec dec-16 ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa PASSIVA Ref. 31-dec dec-16 Groepsvermogen 6 Kapitaal Algemene en overige reserves Totaal groepsvermogen Voorzieningen Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden Totaal kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Totaal passiva Pagina 4

5 1.1.2 GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING OVER 2017 BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Ref Opbrengsten zorgprestaties (en maatschappelijke ondersteuning) Subsidies (exclusief Wmo en Jeugdwet) Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten BEDRIJFSRESULTAAT Financiële baten en lasten RESULTAAT BOEKJAAR RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Toevoeging/(onttrekking): Reserve aanvaardbare kosten Algemene reserve Stichting De Wissel Vastgoed Algemene reserve Driezorg Toelichting resultaat: Resultaat boekjaar 2017 bedraagt 2,39 miljoen euro. In dit resultaat zijn incidentele baten verantwoord van 1,42 miljoen euro bestaande uit de boekwinst verkoop vastgoed en de financiële opbrengsten uit de compensatieregeling derivaten. Het genormaliseerde resultaat bedraagt derhalve 0,97 miljoen euro. Pagina 5

6 1.1.3 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT OVER 2017 Ref Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - afschrijvingen en overige waardeverminderingen mutaties voorzieningen Veranderingen in werkkapitaal: - vorderingen vorderingen/schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk -overschot kortlopende schulden (excl. schulden aan banken) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen financiële baten Betaalde interest Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen Stand geldmiddelen per 1 januari Stand geldmiddelen per 31 december Mutatie geldmiddelen Toelichting: In 2017 heeft de mutatie in geldmiddelen een positief beïnvloed door de verkoop van vastgoed Daarnaast hebben wij in 2017 gelden ontvangen t.b.v. Kwaliteitsimpuls Verpleeghuizen. In de mutatie geldmiddelen heeft dit een positief effect van circa 1,5 miljoen euro. De kwaliteitsgelden zijn opgenomen onder de overlopende schulden. Pagina 6

7 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen Algemene gegevens en groepsverhoudingen Stichting Driezorg, Wonen Welzijn & Zorg is statutair en feitelijk gevestigd te Zwolle, op het adres Zijpe 4, en is geregistreerd onder KvK-nummer De belangrijkste activiteiten van Driezorg zijn het voorzien in de behoefte aan verzorging, verpleging en begleiding aan diverse categorieën clienten, al dan niet gepaard gaande met huisvesting. Verslaggevingsperiode Deze jaarrekening heeft betrekking op het boekjaar 2017, geëindigd op balansdatum 31 december Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi (RvW). De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en het resultaat zijn gebaseerd op historische kosten, tenzij anders vermeld in de verdere grondslagen. Continuïteitsveronderstelling Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Vergelijking met voorgaand jaar De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar. Vergelijkende cijfers In de vergelijkende cijfers 2016 zijn omwille van de vergelijkbaarheid geherrubriceerd in de jaarrekening voor Deze herrubricering heeft betrekking op de verschuiving van de opbrengsten Eerstelijns verblijf ( euro) van de subsidies naar de opbrengsten zorgverzekeringswet. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. De volgende waarderingsgrondslagen zijn naar de mening van het management het meest kritisch voor het weergeven van de financiële positie, en vereisen een aantal schattingen en veronderstellingen: opbrengsten, voorzieningen en personele kosten. Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van zorginstelling Driezorg zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop overwegende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van zorginstelling. Tot de groep behoort de volgende rechtspersoon: Naam: De Wissel Vastgoed Rechtsvorm: stichting Kernactiviteiten: Verlenen van huisvesting aan bij voorkeur personen ouder dan 55 jaar. Zeggenschap: Verbonden door bestuurlijke fusie / personele unie op bestuurlijk en toezichthoudend niveau. Eigen vermogen en het resultaat over het jaar 2017: Eigen vermogen EUR en een positief resultaat van EUR Transacties: Stichting De Wissel Vastgoed heeft huisvesting verhuurd aan Driezorg. Gegevens van geconsolideerde maatschappijen die andere grondslagen hanteren, zijn omgerekend naar de grondslagen van de rechtspersoon. Alleen wegens gegronde en in de toelichting vermelde redenen zijn in de geconsolideerde jaarrekening afwijkende grondslagen gehanteerd. Verbonden rechtspersonen De volgende transacties met verbonden partijen hebben wel onder normale marktvoorwaarden plaatsgevonden: Driezorg heeft huisvesting gehuurd van Stichting de Wissel Vastgoed. De stichting heeft de volgende verbonden vennootschap die niet in de consolidatie betrokken is: Gegevens vennootschap: Naam: Driezorg Holding B.V., opgericht op 1 juli 2011 Rechtsvorm: Besloten Vennootschap Kernactiviteiten: Was 50% eigenaar van Kookplein B.V., deze B.V. is op 1 juni 2015 failliet verklaard Zeggenschap: 100% zeggenschap door bezit van 100% van de aandelen Eigen vermogen en het resultaat van het jaar 2017 zijn nihil. Pagina 7

8 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Grondslagen van waardering van activa en passiva Activa en passiva Activa en passiva worden tegen nominale waarde opgenomen, tenzij anders vermeld in de verdere grondslagen.toelichtingen op posten in de balans, resultatenrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. Een actief wordt in de balans verwerkt wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en het actief een kostprijs of een waarde heeft waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Activa die hier niet aan voldoen worden niet in de balans verwerkt, maar worden aangemerkt als niet in de balans opgenomen activa. Een verplichting wordt in de balans verwerkt wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag waartegen de afwikkeling zal plaatsvinden op betrouwbare wijze kan worden vastgesteld. Onder verplichtingen worden mede voorzieningen begrepen. Verplichtingen die hier niet aan voldoen worden niet in de balans opgenomen, maar worden verantwoord als niet in de balans opgenomen verplichtingen. Een in de balans opgenomen actief of verplichting blijft op de balans opgenomen als een transactie niet leidt tot een belangrijke verandering in de economische realiteit met betrekking tot het actief of de verplichting. Dergelijke transacties geven evenmin aanleiding tot het verantwoorden van resultaten. Bij de beoordeling of er sprake is van een belangrijke verandering in de economische realiteit wordt uitgegaan van de economische voordelen en risico s die zich naar waarschijnlijk in de praktijk zullen voordoen, en niet op voordelen en risico s waarvan redelijkerwijze niet te verwachten is dat zij zich voordoen. Een actief of verplichting wordt niet langer in de balans opgenomen indien een transactie ertoe leidt dat alle of nagenoeg alle rechten op economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico's met betrekking tot het actief of de verplichting aan een derde zijn overgedragen. De resultaten van de transactie worden in dat geval direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen, rekening houdend met eventuele voorzieningen die dienen te worden getroffen in samenhang met de transactie. Indien de weergave van de economische realiteit ertoe leidt dat het opnemen van activa waarvan de rechtspersoon niet het juridisch eigendom bezit, wordt dit feit vermeld. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro's, wat ook de functionele valuta is van zorginstelling Driezorg. Immateriële en materiële vaste activa De immateriële en materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingstermijnen van immateriële en materiële vaste activa zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur van het vast actief. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de verkrijgings- of vervaardigingsprijs volgens de lineaire methode op basis van de verwachte economische levensduur. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op bedrijfsterreinen en op vaste activa in ontwikkeling en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven. De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd: Bedrijfsgebouwen en terreinen: 2,5-5,0%. Machines en installaties: 5,0%. Inventaris: 10,0%. Automatisering: 33,3%. Voor zover subsidies of daaraan gelijk te stellen vergoedingen zijn ontvangen als eenmalige bijdrage in de afschrijvingskosten, zijn deze in mindering gebracht op de investeringen. Kosten voor periodiek groot onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. Pagina 8

9 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Financiële vaste activa De financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs. Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij het kunnen uitbrengen van 20% of meer van de stemrechten. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, waarbij ook leningen van deze deelneming worden betrokken (netto-investering), wordt deze op nihil gewaardeerd. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste van de resultatenrekening. De leningen aan niet-geconsolideerde deelnemingen worden initieel opgenomen tegen reële waarde. De grondslagen voor overige financiële vaste activa zijn opgenomen onder het kopje Financiële Instrumenten. Dividenden worden verantwoord in de periode waarin zij betaalbaar worden gesteld. Rentebaten worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende post. Eventuele winsten of verliezen worden verantwoord onder de financiële baten en lasten. Vaste activa - bijzondere waardeverminderingen Vaste activa met een lange levensduur worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. Als dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat. De realiseerbare waarde is de hoogste van de bedrijfswaarde en de opbrengstwaarde. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de opbrengstwaarde of de bedrijfswaarde zijnde de geschatte contante waarde van de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte contante waarde van de toekomstige kasstromen, worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. De opbrengstwaarde is gebaseerd op de geschatte verkoopprijs minus de geschatte kosten welke nodig zijn om de verkoop te realiseren. Driezorg heeft de realiseerbare directe opbrengstwaarde bij verkoop en de contante waarde van de toekomstige kasstromen van haar zorgvastgoed benaderd en vergeleken met de boekwaarde van het vastgoed en de overige met de bedrijfsvoering samenhangende activa per 31 december Pagina 9

10 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Vervreemding van vaste activa Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde. Voorraden Sinds 2008 wordt de voorraad van Driezorg niet meer gewaardeerd GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Vorderingen De eerste waardering van vorderingen is tegen reële waarde, inclusief transactiekosten. De vervolgwaardering van vorderingen is tegen geamortiseerde kostprijs (indien geen sprake van agio/disagio of transactiekosten dan geamortiseerde kostprijs gelijk aan nominale waarde). Een statisch bepaalde voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van verwachte oninbaarheid. Een vordering uit hoofde van financieringstekorten of een schuld uit hoofde van financieringsoverschotten is het aan het einde van het boekjaar bestaande verschil tussen het wettelijk budget voor aanvaardbare kosten en de ontvangen voorschotten en de in rekening gebrachte vergoedingen voor diensten en verrichtingen ter dekking van het wettelijk budget (artikel 6 Regeling verslaggeving WTZi). Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Liquide middelen die naar verwachting langer dan 12 maanden niet ter beschikking staan van de onderneming, worden gerubriceerd als financiële vaste activa GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Voorzieningen (algemeen) Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan en die het gevolg zijn van een gebeurtenis uit het verleden, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Personele voorzieningen worden, indien het effect van de tijdswaarde van geld materieel is, gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichting af te wikkelen. De disconteringsvoet voor belastingen waartegen contant wordt gemaakt, geeft de actuele marktrente weer. Hierin zijn de risico's waarmee bij het schatten van de toekomstige uitgaven reeds rekening is gehouden niet betrokken. Reorganisatievoorziening Een reorganisatievoorziening wordt getroffen indien op balansdatum een gedetailleerd reorganisatieplan is geformaliseerd en uiterlijk op opmaakdatum van de jaarrekening de gerechtvaardigde verwachting van uitvoering van het plan heeft gewekt bij hen voor wie de reorganisatie gevolgen zal hebben. Van een gerechtvaardigde verwachting is sprake als is gestart met de uitvoering van de reorganisatie, of als de hoofdlijnen bekend zijn gemaakt aan hen voor wie de reorganisatie gevolgen zal hebben. In de reorganisatievoorziening worden de als gevolg van de reorganisatie noodzakelijke kosten opgenomen die niet in verband staan met de doorlopende activiteiten van de organisatie. Als gevolg van de reorganisatie zijn verschillende functiegroepen boventallig verklaard. Voor deze groep medewerkers is een voorziening getroffen waarbij de loonkosten inclusief sociale lasten en premies en de eventueel te betalen transitievergoeding zijn voorzien. De voorziening is gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorziening jubileumverplichtingen De jubileumvoorziening betreft een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst uit te keren jubileumuitkeringen. De berekening is gebaseerd op gedane toezeggingen, blijfkans en leeftijd. De gehanteerde disconteringsvoet bedraagt 1,5%. Voorziening langdurig zieke medewerkers De voorziening langdurig zieke medewerkers betreft een voorziening voor de loonkosten van zieke medewerkers waarvan verwacht wordt dat zij niet meer terug keren in het arbeidsproces. Deze voorziening is gewaardeerd tegen nominale waarde. Pagina 10

11 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. De schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (nominale waarde). De aflossingsverplichtingen voor het komend jaar van de langlopende schulden worden opgenomen onder kortlopende schulden Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Baten worden in de winst- en verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden verantwoord in het jaar waarin de baten zijn gerealiseerd. Lasten worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn. De overige baten en lasten worden toegerekend aan de verslagperiode waarop deze betrekking hebben. Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend. Opbrengsten Opbrengsten uit het verlenen van diensten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer het bedrag van de opbrengsten op betrouwbare wijze kan worden bepaald, de inning van de te ontvangen vergoeding waarschijnlijk is, de mate waarin de dienstverlening op balansdatum is verricht betrouwbaar kan worden bepaald en de reeds gemaakte kosten en de kosten die (mogelijk) nog moeten worden gemaakt om de dienstverlening te voltooien op betrouwbare wijze kunnen worden bepaald. Indien het resultaat van een bepaalde opdracht tot dienstverlening niet op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de opbrengsten verwerkt tot het bedrag van de kosten van de dienstverlening die worden gedekt door de opbrengsten. De met de opbrengsten samenhangende lasten worden toegerekend aan de periode waarin de baten zijn verantwoord. Personele kosten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de resultatenrekening voorzover ze verschuldigd zijn aan werknemers respectievelijk de belastingautoriteit. De beloningen van het personeel worden als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord in de periode waarin de arbeidsprestatie wordt verricht en, voor zover nog niet uitbetaald, als verplichting op de balans opgenomen. Als de reeds betaalde bedragen de verschuldigde beloningen overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als een overlopend actief voor zover er sprake zal zijn van terugbetaling door het personeel of van verrekening met toekomstige betalingen door de instelling. Voor de beloningen met opbouw van rechten (sabbatical leave, gratificaties e.d. ) worden de verwachte lasten gedurende het dienstverband in aanmerking genomen. Een verwachte vergoeding ten gevolge van gratificaties worden verantwoord indien de verplichting tot betaling van die vergoeding is ontstaan op of vóór balansdatum en een betrouwbare schatting van de verplichtingen kan worden gemaakt. Ontvangen bijdragen voortvloeiend uit levensloopregelingen worden in aanmerking genomen in de periode waarover deze bijdragen zijn verschuldigd. Toevoegingen aan en vrijval van verplichtingen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Indien een beloning wordt betaald, waarbij geen rechten worden opgebouwd (bijvoorbeeld doorbetaling in geval van ziekte of arbeidsongeschiktheid) worden de verwachte lasten verantwoord in de periode waarover deze beloning is verschuldigd. Voor op balansdatum bestaande verplichtingen tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen (inclusief ontslagvergoedingen) aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid wordt een voorziening opgenomen. De verantwoorde verplichting betreft de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichting op balansdatum af te wikkelen. De beste schatting is gebaseerd op contractuele afspraken met personeelsleden (CAO en individuele arbeidsovereenkomsten). Toevoegingen aan en vrijval van verplichtingen worden ten laste respectievelijk ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Pagina 11

12 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Pensioenen Driezorg heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij Driezorg. De verplichtingen, die voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Zorg en Welzijn. Driezorg betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werkgever wordt betaald en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Per 1 januari 2015 gelden nieuwe regels voor pensioenfondsen. Daarbij behoort ook een nieuwe berekening van de dekkingsgraad. De 'nieuwe' dekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste twaalf dekkingsgraden. Door een gemiddelde te gebruiken, zal de dekkingsgraad nu minder sterk schommelen. In maart 2018 bedroeg de dekkingsgraad 99,8%. Het vereiste niveau van de dekkingsgraad is 128%. Het pensioenfonds verwacht volgens het herstelplan binnen 12 jaar hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren. Driezorg heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Driezorg heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten betreffen van derden en groepsmaatschappijen ontvangen (te ontvangen) en aan derden en groepsmaatschappijen betaalde (te betalen) interest. Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden aanvankelijk in de balans opgenomen als vooruitontvangen baten zodra er redelijke zekerheid bestaat dat zij zullen worden ontvangen en dat de groep zal voldoen aan de daaraan verbonden voorwaarden. Subsidies ter compensatie van door de groep gemaakte kosten worden systematisch als opbrengsten in de winst-en-verliesrekening opgenomen in dezelfde periode als die waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies ter compensatie van de groep voor de kosten van een actief worden systematisch in de winst-en-verliesrekening opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief. Een krediet afgesloten tegen een lagere rente dan de marktrente, wordt als schuld in de balans opgenomen waarbij waardering plaatsvindt zoals opgenomen onder Financiële instrumenten. Het verschil tussen het hogere ontvangen bedrag van het krediet en de boekwaarde bij eerste verwerking betreft het voordeel als gevolg van de lagere rente. Dit voordeel wordt verwerkt als overheidssubsidie. Pagina 12

13 1.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Betalingen welke voortvloeien uit langlopende leningen worden voor het gedeelte dat betrekking heeft op de rente opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als kasstroom uit financieringsactiviteiten Grondslagen voor gebeurtenissen na balansdatum Gebeurtenissen die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum en die blijken tot aan de datum van het opmaken van de jaarrekening worden verwerkt in de jaarrekening. Gebeurtenissen die geen nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum worden niet in de jaarrekening verwerkt. Als dergelijke gebeurtenissen van belang zijn voor de oordeelsvorming van de gebruikers van de jaarrekening, worden de aard en de geschatte financiële gevolgen ervan toegelicht in de jaarrekening Waarderingsgrondslagen WNT Voor de uitvoering van de Wet normering topinkomens (WNT) heeft de instelling zich gehouden aan de wet- en regelgeving inzake de WNT, waaronder de instellingsspecifieke (sectorale) regels. Pagina 13

14 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa 31-dec dec-16 De specificatie is als volgt: Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa Niet aan het bedrijfsproces dienstbare materiële activa Totaal materiële vaste activa Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: afschrijvingen Af: desinvesteringen Boekwaarde per 31 december Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de materiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder De vaste activa zijn als zekerheid gesteld voor de langlopende schulden. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar het overzicht van de langlopende leningen in bijlage In 2017 is het Hof van Blom verkocht. De opbrengst hiervan is, onder aftrek van de resterende boekwaarde verantwoord onder overige opbrengsten in de resultatenrekening. 2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-16 Vordering op grond van compensatieregeling Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt: Boekwaarde per 1 januari (Terugname) waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de financiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder Onder de compensatieregeling was de boekwaarde van drie niet meer bestaande gebouwen (spookgebouwen) opgenomen. Pagina 14

15 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 3. Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en schulden uit hoofde van financieringsoverschot WLZ t/m totaal Saldo per 1 januari Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar Saldo per 31 december Stadium van vaststelling (per erkenning): c c c a a= interne berekening b= overeenstemming met zorgverzekeraars c= definitieve vaststelling NZa 31-dec dec-16 Waarvan gepresenteerd als: - vorderingen uit hoofde van financieringstekort schulden uit hoofde van financieringsoverschot Specificatie financieringsverschil in het boekjaar 31-dec dec-16 Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Wlz-zorg (exclusief subsidies) Af: vergoedingen ter dekking van het wettelijk budget Totaal financieringsverschil Toelichting: De vergoeding voor Kwaliteitsimpuls verpleeghuizen is voor projecten in 2017 en Het resterend saldo eind 2017 is verantwoord onder de kortlopende schulden. 4. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-16 Vorderingen op debiteuren Nog te ontvangen inzake zorgleveringen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen: Rente Fietsenregeling Overige Overige overlopende activa: WGA uitkeringen eigenrisico drager Totaal debiteuren en overige vorderingen Toelichting: Nog te ontvangen inzake zorgleveringen heeft betrekking op openstaande bedragen van zorgverzekeraars voor wijkverpleging en eerstelijns verblijf en WMO van de gemeente Zwolle. Voor de vordering op debiteuren is geen voorziening voor ininbaarheid getroffen vanwege het beperkte risico. Het saldo van de overige vorderingen bestaat vooral uit een vordering inzake compensatie rentederivaten Volksbank welke in 2018 is ontvangen. Pagina 15

16 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 5. Liquide middelen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-16 Bankrekeningen Kassen Totaal liquide middelen Toelichting: De liquide middelen zijn vrij beschikbaar. Pagina 16

17 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA 6. Groepsvermogen Het groepsvermogen bestaat uit de volgende componenten: 31-dec dec-16 Kapitaal Algemene en overige reserves Totaal groepsvermogen Kapitaal Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-2017 bestemming mutaties 31-dec-2017 Kapitaal Totaal kapitaal Algemene en overige reserves Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-2017 bestemming mutaties 31-dec-2017 Algemene reserves: Algemene reserve Driezorg Algemene reserve Stichting de Wissel Vastgoed Totaal algemene en overige reserves Overzicht van het totaalresultaat van de instelling 31-dec dec-2016 Geconsolideerd netto-resultaat (na belastingen) toekomend aan de instelling Herwaardering materiële vaste activa 0 0 Af: Gerealiseerde herwaardering ten laste van het eigen vermogen 0 0 Totaal van de rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen van de instelling als onderdeel van het groepsvermogen 0 0 Totaalresultaat van de instelling Pagina 17

18 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA 7. Voorzieningen Saldo per Dotatie Onttrekking Vrijval Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan dec-2017 Jubileum verplichting Voorziening langdurig zieke medewerkers Reorganisatievoorziening Totaal voorzieningen Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-dec-2017 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.) Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.) Toelichting per categorie voorziening: Jubileumverplichting: Deze voorziening is gevormd voor de verplichting welke Driezorg heeft jegens haar personeel uit hoofde van jubileumuitkeringen. Voorzienig langdurig zieke medewerkers: Deze voorziening is gevormd voor de verplichting van betaling ziekengeld, voor medewerkers waarvan verwacht wordt dat zij niet terugkeren in het arbeidsproces. Reorganisatievoorziening: Deze voorziening is gevormd voor de financiële afwikkeling van medewerkers die boventallig zijn verklaard als gevolg van de reorganisatie. 8. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt: 31-dec dec-16 Schulden aan banken Overige langlopende schulden Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Het verloop is als volgt weer te geven: Stand per 1 januari Af: aflossingen Stand per 31 december Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) hiervan > 5 jaar Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar de bijlage overzicht langlopende schulden. De aflossingsverplichtingen komend boekjaar zijn verantwoord onder de kortlopende schulden. Pagina 18

19 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 9. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-16 Crediteuren Aflossingsverplichtingen komend boekjaar langlopende leningen Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden terzake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Eindejaarsuitkering Overige schulden: Teveel ontvangen inzake zorgleveringen Nog te betalen kosten: Nog te ontvangen facturen Accountantskosten Rente hypothecaire leningen Energiekosten Overig Vooruitontvangen opbrengsten: Subsidies Vooruitgefactureerde bedragen Overige overlopende passiva: Afrekening Kookplein Totaal overige kortlopende schulden Toelichting: Met ingang van 2017 wordt de eindjaarsuitkering conform cao in november uitbetaald. Hierdoor wordt in 2017 de hieruit voortvloeiende belastingen en sociale lasten in 2017 zelf reeds afgerekend wat zorgt voor een verlaging van de balanspost Belastingen en premies sociale verzekeringen. Over december is daardoor in 2017 ook een verplichting opgebouwd voor te betalen eindejaarsuitkering. Onder schulden terzake pensioenen is eind 2017 het vooruitbetaalde voorschot voor januari 2018 opgenomen. Deze post is gerubriceerd onder de kortlopende schulden aangezien het gebruikelijk is om het saldo aan pensioenverplichtingen hier te verantwoorden ook als er sprake is van een vordering. Nog te betalen salarissen bestaat uit ORT en uren uit december die in januari betaald worden en de afwikkeling van de nabetaling van ORT over de jaren 2012 tot en met Subsidies betreft in 2018 nog te besteden deel van de Kwaliteitsgelden verpleeghuizen. 10. Financiële instrumenten Algemeen Driezorg maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die Driezorg blootstellen aan markt- en/of kredietrisico s. Deze betreffen financiële instrumenten die in de balans zijn opgenomen. Driezorg handelt niet in financiële derivaten. Bij het niet nakomen door een tegenpartij van aan de instellingen verschuldigde betalingen blijven eventuele daaruit voortvloeiende verliezen beperkt tot de marktwaarde van de desbetreffende instrumenten. De contractwaarde of fictieve hoofdsommen van de financiële instrumenten zijn slechts een indicatie van de mate waarin van dergelijke financiële instrumenten gebruik wordt gemaakt en niet van het bedrag van de krediet- of marktrisico s. Renterisico en kasstroomrisico Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de marktwaarde van opgenomen en uitgegeven leningen. De leningen hebben verschillende rentevaste periodes. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd. Driezorg heeft derhalve als beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen. Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, effecten, liquide middelen en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan. Pagina 19

20 1.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 11. Niet in de balans opgenomen verplichtingen en niet in de balans opgenomen activa Meerjarige verplichtingen Er zijn langlopende onvoorwaardelijke verplichtingen aangegaan terzake van huur en lease. Door Driezorg wordt van Woonzorg Nederland te Amsterdam de Serviceflat Arcadia (vanaf 1998) en de Kievitsbloem (vanaf 1990) gehuurd voor een periode van 10 jaar, met een automatische verlenging van vijf jaar. De jaarlijkse huurverplichting bedraagt: Jaarlast: Einde looptijd contract: Arcadia Kievitsbloem Hof van Blom Fermate Onzekerheden opbrengstverantwoording Als gevolg van materiële nacontroles door zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten op de gedeclareerde zorgprestaties kunnen correcties noodzakelijk zijn op de gedeclareerde productie. De effecten van eventuele materiële nacontroles zijn vooralsnog onzeker en daarom zijn er hiervoor geen verplichtingen opgenomen in de balans. Zekerheidsstelling Voor de leningen bij de Rabobank is een eerste bankhypotheek van als zekerheid gesteld op: - de grond met daarop te bouwen complex en verder toebehoren gelegen aan Erusmuslaan 50, 8024CS te Zwolle Gebouw A t/m F. Daarnaast is als zekerheid voor genoemde leningen gesteld een eerste pandrecht op: - alle rechten die kunnen worden ontleend aan de bouwplannen met daarvoor gemaakte of in bewerking zijnde tekeningen, bestekken, begrotingen en vergunningen; - alle rechten die kunnen worden ontleend aan documenten waarin overheidssteun is aangevraagd of toegezegd; - alle rechten die kunnen worden ontleend aan overeenkomsten, gesloten met onder)aannemers en/of leveranciers; - de rechten die voortvloeien uit de C.A.R.-verzekering, waardoor het onderpand gedurende de bouw op uitgebreide voorwaarden naar het genoegen van de Rabobank is verzekerd; - de rechten die voortvloeien uit een eventueel overeen te komen rentederivaat. Financiële afspraken tussen Stichting Driezorg, Wonen Welzijn & Zorg en Stichting De Wissel Vastgoed Tussen Stichting Driezorg, Wonen Welzijn & Zorg en Stichting De Wissel Vastgoed zijn op aangeven van de bank in het kader van de financiering een aantal aanvullende financiële afspraken gemaakt. Het betreft met name een hoofdelijke medeschuldverbintenis van Stichting De Wissel Vastgoed voor de leningen van Stichting Driezorg, Wonen Welzijn en Zorg. Pagina 20

21 1.1.6 MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA Andere vaste Materiële vaste bedrijfs- bedrijfsactiva in middelen, uitvoering en Niet aan het Bedrijfs- technische en vooruitbetalingen bedrijfsproces gebouwen en Machines en administratieve op materiële dienstbare Totaal terreinen installaties uitrusting vaste activa materiële activa Stand per 1 januari aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - investeringen herwaarderingen 0 - afschrijvingen bijzondere waardeverminderingen 0 - terugname bijz. waardeverminderingen 0 - terugname geheel afgeschreven activa.aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen 0.cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen 0 cumulatieve afschrijvingen per saldo Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentage 2,5-5% 5,0% 10,0% 0,0% 20,0% Pagina 21

22 1.1.7 MUTATIEOVERZICHT FINANCIELE VASTE ACTIVA Deelnemingen in groepsmaatschappijen Deelnemingen in overige verbonden maatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen Vorderingen op overige verbonden maatschappijen Andere deelnemingen Vorderingen op participanten en op maatschappij en waarin wordt deelgenomen Overige effecten Vordering op grond van compensatie regeling Overige vorderingen Totaal Boekwaarde per 1 januari (Terugname) waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december Pagina 22

23 1.1.8 Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 Nr Leninggever Afsluitdatum Hoofdsom Soort lening Restschuld 31 december 2016 Nieuwe leningen in 2017 Aflossing in 2017 Restschuld 31 december 2017 Restschuld over 5 jaar Resterende looptijd in jaren eind 2017 Totale looptijd Werkelijkerente Aflossingswijze Aflossing 2018 Gestelde zekerheden % 1 BNG 15-dec hypothecair 5.99% linear Waarborgfonds 2 BNG 22-dec hypothecair 5.02% linear Waarborgfonds 3 BNG 22-dec hypothecair 3.62% linear Waarborgfonds 4 BNG 16-sep hypothecair 3.62% linear Waarborgfonds 5 Rabobank 21-dec geldlening 3,20% linear Pandrecht 6 Rabobank 20-dec geldlening 5,00% linear Pandrecht 7 Rabobank 20-dec geldlening 5,00% linear Pandrecht 8 Rabobank 20-dec geldlening 3,20% linear Pandrecht 9 Rabobank 1-jan hypothecair 5,00% linear Hypotheek 10 Rabobank 1-jan hypothecair 5,00% linear Hypotheek Totaal Toelichting: Voor lening 9 en 10 geldt dat tenaamstelling in 2017 van de leningverstrekker op Rabobank gezet. FGH bank is overgenomen door de Rabobank en de oude naam wordt niet meer gebruikt. Voor lening 9 en 10 is het rentepercentage per 1 januari 2018 bijgesteld naar 2,45% met een rentevast periode van 1 jaar. Voor lening 9 is de aflossing met ingang van 1 december 2017 verlaagd van naar euro per maand. Met de Rabobank is afgesproken dat een DSCR ratio van minimaal 1,0 wordt gerealiseerd. Vanaf 1 januari 2018 bedraagt de norm 1,2. Per 31 december 2017 bedraagt deze ratio 1,47 Pagina 23

24 1.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING BATEN 12. Opbrengsten zorgprestaties (en maatschappelijke ondersteuning) De specificatie is als volgt: Opbrengsten zorgverzekeringswet (exclusief subsidies) Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Wlz-zorg (exclusief subsidies) Doorschuiven kwaliteitsgelden verpleeghuizen Opbrengsten Wmo Overige zorgprestaties Totaal Toelichting: De lagere omzet wordt veroorzaakt door minder dienstverlening via zorgverzekeringswet en WMO. Met ingang van 2017 wordt de Eerstelijnsverblijf vergoed via de zorgverzekeringswet. De vergelijkende cijfers 2016 zijn omwille van vergelijkbaarheid aangepast. Er heeft hierdoor een verschuiving plaatsgevonden van de opbrengsten subsidies naar de opbrengsten zorgverzekeringswet van euro. 13. Subsidies De specificatie is als volgt: Subsidies WLZ/ZVW-zorg Rijkssubsidies vanwege het Ministerie van Veiligheid en Justitie Totaal Toelichting: 14. Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt: Overige opbrengsten (waaronder vergoeding voor uitgeleend personeel en verhuur onroerend goed): Opbrengsten uit huren Opbrengsten uit servicekosten Opbrengsten uit dienstverlening Opbrengtsen maaltijden Opbrengsten winkel Opbrengsten wasverzorging Overige opbrengsten Totaal Toelichting: In 2017 zijn enerzijds de overige opbrengsten gedaald doordat dienstverlening is uitbesteed aan derden. De stijging wordt veroorzaakt doordat de opbrengst voor de verkoop van vastgoed hierin is opgenomen. Pagina 24

25 1.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING LASTEN 15. Personeelskosten De specificatie is als volgt: Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Andere personeelskosten: Overige personeelskosten Subtotaal Personeel niet in loondienst Loonkosten verpleeghuiszorg Totaal personeelskosten Specificatie gemiddeld aantal personeelsleden (in FTE's) per activiteit: WLZ WMO ZVW Woningexploitatie / zorg en dienstverlening niet AWBZ gefinancieerd 4 4 Gemiddeld aantal personeelsleden op basis van full-time eenheden Aantal personeelsleden dat buiten Nederland werkzaam is 0 0 Toelichting: In 2016 is onder de lonen en salarissen een aanvulling aan de reorganisatievoorziening opgenomen van 1,3 miljoen en een last voor nabetaling ORT over voorgaande jaren van 1,1 miljoen euro. Daarnaast wordt de daling van de personeelskosten veroorzaakt door een afname van het personeelsbestand. 16. Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa De specificatie is als volgt: Afschrijvingen: - materiële vaste activa financiële vaste activa Totaal afschrijvingen Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt: Voedingsmiddelen en hotelmatige kosten Algemene kosten Patiënt- en bewonersgebonden kosten Onderhoud en energiekosten: - Onderhoud Energiekosten gas Energiekosten stroom Energie transport en overig Subtotaal Huur en leasing Totaal overige bedrijfskosten Pagina 25