Inhoudsopgave Inleiding Europees en internationaal familierecht Procesrecht

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 19 Wendy Schrama 1.1 Onderscheid personen- en familierecht Bronnen van personen- en familierecht Aard van het personen- en familierecht Rechtsontwikkeling in het personen- en familierecht Opzet van dit boek Enige algemene familierechtelijke literatuur 23 2 Europees en internationaal familierecht 25 Katharina Boele-Woelki 2.1 Inleiding Mensenrechten en familierecht Familierecht in Europa Internationale familierelaties Europese verordeningen Verdragen Commune Nederlandse regels IPR-rechtsbronnen Vragen voor de toekomst Literatuur 35 3 Procesrecht 37 Lieke Coenraad 3.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Internationaal recht Bronnen van het familieprocesrecht Inleiding Andere zaken dan scheidingszaken Scheidingszaken De rechter Toegang tot de rechter Bevoegdheid rechter Organisatie en bezetting 49 5

2 3.6.4 Regierechter in familiezaken Procesverloop bij familiezaken anders dan scheiding Inleiding Procesverloop bij zaken zonder tegenspraak Procesverloop bij zaken op tegenspraak Belanghebbende Procesverloop Horen van kinderen Bewijsrecht Beschikking Procesverloop van scheidingszaken Inleiding Scheiding op gemeenschappelijk verzoek Procesverloop Beschikking Scheiding op eenzijdig verzoek (op tegenspraak) Procesverloop Voorlopige voorzieningen Schriftelijke ronde Mondelinge behandeling Horen van het kind Bewijsrecht Beschikking Vragen voor de toekomst Literatuur 65 4 Personenrecht 69 Kees Blankman 4.1 Inleiding Algemene bepalingen Vrijheid en geen persoonlijke dienstbaarheden Rechten van ongeboren kind Verwantschap Naamrecht Inleiding en kenmerken Belangrijke ontwikkelingen Internationaal recht Verkrijgen en wijzigen voornaam Verkrijgen achternaam Wijzigen achternaam Voeren van de naam van een ander Vragen voor de toekomst Woonplaats Inleiding Werkelijke woonplaats Gekozen woonplaats Burgerlijke stand 80 6

3 4.5.1 Inleiding Ambtenaar van de Burgerlijke Stand Registers en akten Transseksualiteit Afwezigheid en vermissing Inleiding Afwezigheidsbewind Vermissing Literatuur 90 5 Meerderjarigenbescherming 91 Kees Blankman 5.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Rechtsgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden Alternatieven voor curatele, beschermingsbewind en mentorschap Internationaal recht Totstandkoming van de beschermingsmaatregelen Grond en instelling van de maatregelen De kring van verzoekers Provisioneel bewind Benoeming van de curator, bewindvoerder en mentor Kwaliteitseisen voor professionele vertegenwoordigers Procesrecht, aanvang en artikel 1:384 BW Werking van de beschermingsmaatregel Gevolgen voor de meerderjarige en derden Inleiding Gevolgen van de curatele Gevolgen van het beschermingsbewind Gevolgen van het mentorschap Taken en bevoegdheden van curator, bewindvoerder en mentor Algemeen Taken en bevoegdheden van de bewindvoerder Taken en bevoegdheden van de mentor Registratie en publicatie Toezicht, ontslag en einde Toezicht door de kantonrechter en beloning Einde taak curator, bewindvoerder en mentor en einde maatregel Vragen voor de toekomst Literatuur Het aangaan van huwelijk en geregistreerd partnerschap 129 Masha Antokolskaia 6.1 Inleiding 129 7

4 6.2 De betekenis van het huwelijk Belangrijke ontwikkelingen De rechtsgevolgen van het huwelijk Internationaal kader Het aangaan van een huwelijk Onderscheid absolute en relatieve vereisten De absolute inwendige huwelijkse vereisten De relatieve inwendige huwelijkse vereisten De uitwendige huwelijkse vereisten (vormvoorschriften) Stuiting van het huwelijk Voorwaarden Kring van verzoekers Voltrekking van het huwelijk Nietigverklaring van het huwelijk Inleiding Gronden Kring van verzoekers Gevolgen Het geregistreerd partnerschap De betekenis van het geregistreerd partnerschap Overeenkomsten en verschillen tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap Vragen voor de toekomst Literatuur Het huwelijksvermogensrecht 147 Bart Breederveld 7.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht De rechten en verplichtingen van echtgenoten Inleiding Kosten van de huishouding De kosten ten behoeve van de gewone gang van de huishouding Gezinsbeschermende bepalingen: toestemmingsvereiste voor bepaalde rechtshandelingen Overeenkomsten betreffende de echtelijke woning (art. 1:88 lid 1 sub a BW) Giften (art. 1:88 lid 1 sub b BW) Zekerheidsstellingen ten behoeve van een derde (art. 1:88 lid 1 sub c BW) Koop op afbetaling (art. 1:88 lid 1 sub d BW) Vervangende toestemming 156 8

5 7.7.6 Het ontbreken van toestemming Het bestuur Bestuur over de eigen goederen van de echtgenoten Het overlaten van het bestuur aan de andere echtgenoot Overschrijding bestuursbevoegdheid De gemeenschap van goederen Inleiding De omvang van de gemeenschap Het oude stelsel van de algehele gemeenschap van goederen Bewijsregel Erfrechtelijke verkrijgingen en giften Erfrechtelijke verkrijgingen Giften Insluitingsclausule en uitsluitingsclausule Schulden Vruchten Verknochte goederen en schulden Verknochte goederen Wanneer verknochtheid Uitwerking van het criterium in de rechtspraak Voortgezette verknochtheid? Verknochte schulden Zaaksvervanging De eigen onderneming Het bestuur over gemeenschapsgoederen Bestuursbevoegdheid echtgenoten Beroeps- en bedrijfsmiddelen Aansprakelijkheid, verhaal en draagplicht van schulden Aansprakelijkheid Verhaal Draagplicht Ontbinding van de gemeenschap Ontbinding van rechtswege Werking tegenover derden Gevolgen van de ontbinding Aansprakelijkheid en verhaal door schuldeisers Afstand van de gemeenschap Opheffing van de gemeenschap van goederen Huwelijkse voorwaarden Inleiding Vereisten Werking tegenover derden Uitgesloten of beperkte gemeenschap Verrekenstelsels Inleiding 183 9

6 Finaal verrekenbeding Beperkt finaal verrekenbeding Het periodiek verrekenbeding Het niet uitgevoerde periodiek verrekenbeding Wettelijke regeling verrekenbedingen Inleiding Het niet nagekomen verrekenbeding Peildatum Omvang verrekenplicht In een onderneming achtergebleven winsten Rechtspraak Vergoedingsrechten Inleiding Omvang vergoedingsrecht Afwijking van hoofdregel Vragen voor de toekomst Literatuur Einde van huwelijk en geregistreerd partnerschap 197 Masha Antokolskaia 8.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Rechtsgevolgen van het einde van een formele relatie Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Echtscheiding Echtscheidingsgronden Pensioenverweer Tijdstip van ontbinding van het huwelijk Gevolgen van de echtscheiding Scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed Scheiding van tafel en bed Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed Einde van het geregistreerd partnerschap Beëindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden Ontbinding van het geregistreerd partnerschap op eenzijdig verzoek Vragen voor de toekomst Literatuur Ongehuwd samenleven 211 Wendy Schrama 9.1 Inleiding

7 9.2 Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen De rechtsgevolgen van het ongehuwd samenleven Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Vermogensrechtelijke positie van ongehuwde samenlevers Problemen bij een scheiding Samenlevingscontracten Nut van een contract Problemen met een contract Goederenrechtelijke afwikkeling na scheiding Inleiding Processuele functie van bezit Verbintenisrechtelijke afwikkeling na scheiding Inleiding Contractuele grondslagen Geen contract: andere grondslagen Vragen voor de toekomst Literatuur Het afstammingsrecht 227 Wendy Schrama 10.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen De rechtsgevolgen van afstamming Verhouding tot andere rechtsgebieden (adoptie en gezag) Internationaal recht Vestigen van afstamming van de vader Inleiding Wettelijke terminologie voor vaders Vader door formele relatie met de geboortemoeder Vader door erkenning Aard van erkenning Voorwaarden voor erkenning Vervangende toestemming voor erkenning Werking van erkenning Vader door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap Inhoud gerechtelijke vaststelling Voorwaarden voor gerechtelijke vaststelling Gevolgen van gerechtelijke vaststelling Vader door adoptie Vestigen van moederschap Inleiding Ingrijpende aanpassing van het afstammingsrecht Moeder door geboorte

8 Moeder door een formele relatie met de geboortemoeder Moeder door erkenning (art. 1:198 lid 1 onder c BW) Moeder door gerechtelijke vaststelling van het moederschap (art. 1:198 lid 1 onder d BW) Het verbreken van afstammingsbanden Inleiding Het ontkennen van huwelijks ouderschap (art. 1:200/1:202a en b BW) Ontkennen van vaderschap Ontkennen van moederschap Vernietiging van erkenning Vernietiging van erkenning gedaan door de man Vernietiging van erkenning gedaan door de meemoeder Bijzondere curator (art. 1:212 BW) Het recht op afstammingskennis Inleiding Rechtspraak van het EHRM Nederlandse rechtspraak Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting Vragen voor de toekomst Literatuur Het adoptierecht 257 Wendy Schrama 11.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen De rechtsgevolgen van adoptie Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Voorwaarden voor adoptie Algemene aspecten Samenwoon- en verzorgingstermijnen Het kennelijk belang van het kind Andere voorwaarden Gevolgen van adoptie Herroeping van adoptie en de gevolgen Vragen voor de toekomst Literatuur Minderjarigheid 269 Kees Blankman 12.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen

9 12.4 Rechtgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Minderjarigheid en handelingsonbekwaamheid Raad voor de Kinderbescherming en gezagsregister Vragen voor de toekomst Literatuur Gezag 277 Masha Antokolskaia, Wendy Schrama & Geeske Ruitenberg 13.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen De rechtsgevolgen van gezag Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Inhoud van gezag Gezag ten aanzien van de persoon van de minderjarige Bewind over het vermogen van de minderjarige Wettelijk vertegenwoordiger Verkrijging van ouderlijk gezag Algemene aspecten Verkrijging van gezag door de geboortemoeder Verkrijging van het gezamenlijke gezag door de ouders in een formele relatie Verkrijging van het gezamenlijke gezag door de ouders zonder formele relatie Verkrijging gezamenlijk gezag van een ouder en een niet-ouder Verandering van bestaand ouderlijk gezag Inleiding Verandering van gezag na een scheiding van de ouders Verandering van gezag na overlijden van (een van) de ouders Voogdij Inleiding Verschillen voogdij en ouderlijk gezag Verkrijging van de voogdij Vragen voor de toekomst Literatuur Verdeling van zorg- en opvoedingstaken, omgang en informatie 295 Masha Antokolskaia, Wendy Schrama & Geeske Ruitenberg 14.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Internationaal recht

10 14.5 Ouders met en zonder gezamenlijk gezag Ouders met gezamenlijk gezag Ouders zonder gezag Het ouderschapsplan Inleiding Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een formele relatie Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een informele relatie Inhoud en toetsing van het ouderschapsplan Verdeling van zorg- en opvoedingstaken na scheiding Gelijkwaardig ouderschap Geschillen Verhuizing en ontvoering Omgang Inleiding Anderen dan juridische ouders Ontzeggingsgronden voor contact/omgang Problemen bij de nakoming van contact- en omgangsregelingen Informatie en consultatie Informatie en consultatie Informele rechtsingang voor het kind Vragen voor de toekomst Literatuur Kinderbeschermingsmaatregelen 313 Caroline Forder 15.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Wetgeving waarin kinderbeschermingsmaatregelen zijn geregeld De rechtsgevolgen van kinderbeschermingsmaatregelen Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht De negatieve verplichting om niet in te grijpen De positieve verplichtingen die ontstaan na ingrijpen in het gezin De uit het EVRM voortvloeiende procesrechtelijke bescherming Instanties, personen en instellingen van de kinderbescherming De kinderrechter Het college van B&W van de gemeente De Raad voor de Kinderbescherming Het Openbaar Ministerie Een gecertificeerde instelling Stichting Nidos Jeugdhulpaanbieder

11 Veilig thuis Burgemeester Pleegzorgaanbieder, pleegouder en pleegoudervoogd De minderjarige van 12 jaar of ouder Een niet-ouderverzorger van het kind Ondertoezichtstelling Ondertoezichtstelling en voorwaarden Een tijdelijke maatregel Inhoud van de ondertoezichtstelling Rechtsmiddelen Voorlopige ondertoezichtstelling: acute en ernstige bedreiging Uithuisplaatsing Algemene aspecten van uithuisplaatsing Overheveling gezag bij uithuisplaatsing Einde van de uithuisplaatsing Rechtsbescherming van pleegouders Pleegouders Verbetering positie pleegouder Verbetering positie ots-pleegouder Gesloten jeugdhulp Beëindiging van gezag Schorsing van gezag Voorlopige voogdij Beperking van contact met de ouder Vragen voor de toekomst Literatuur Partneralimentatie 343 Naomi Spalter 16.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Recht op partneralimentatie Grondslag voor partneralimentatie Afspraken Vaststelling door de rechter Wettelijke maatstaven Behoefte Redelijkerwijs te verwerven inkomen Niet-financiële factoren Niet-financiële factoren: wangedrag Hoogte van de partneralimentatie Tremanormen Draagkracht Duur van partneralimentatie

12 Termijnen Afspraken over de duur Verlengde onderhoudsplicht Wijziging van partneralimentatie Wijziging Wijziging van de hoogte Wijziging van de duur Einde van partneralimentatie door overlijden of nieuw huwelijk of daarmee gelijkgestelde samenwoning Inning van partneralimentatie Partneralimentatie en bijstand Vragen voor de toekomst Literatuur Kinderalimentatie 367 Merel Jonker 17.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Belangrijke ontwikkelingen Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Onderhoudsgerechtigden Inleiding Minderjarigen Jongmeerderjarigen Meerderjarige kinderen vanaf 21 jaar Voorrangsregeling bij meerdere onderhoudsgerechtigden Onderhoudsplichtigen Inleiding Juridische ouders Verwekker en instemmende levensgezel Positie van de donor Stiefouders Gezagsdrager en voogd Samenloop van onderhoudsplichten Vaststelling onderhoudsbijdrage Omvang van de onderhoudsbijdrage Behoefte Draagkracht Draagkrachtvergelijking Zorgkorting Aanvaardbaarheidstoets Wijziging en indexering Inleiding Wijziging van een overeenkomst Wijziging van een rechterlijke uitspraak

13 Indexering Inning onderhoudsbijdrage Betaling aan gerechtigde LBIO Vragen voor de toekomst Literatuur Erfrecht 389 Wilbert Kolkman 18.1 Inleiding Kenmerken en beginselen Rechtszekerheid en rechtsbescherming Onderscheid testamentair en versterferfrecht Erfopvolging; de saisine Onwaardigheid Belangrijke ontwikkelingen Verhouding tot andere rechtsgebieden Internationaal recht Erfgenaamschap Zuivere aanvaarding Beneficiaire aanvaarding Verwerping Verklaring van erfrecht en volmacht Volgorde van erfopvolging Wettelijke verdeling Uiterste wil (vorm) Uiterste wil (inhoud) Erfstelling Onterving Legaat Last Verboden beschikkingen Uiterste wil (uitleg) Legitieme portie Algemene opmerkingen Berekening legitieme portie Andere wettelijke rechten Voortgezet woonrecht Verzorgingsvruchtgebruik Sommen ineens Overnamerecht Executele, bewind en vereffening Executele Bewind Wettelijke vereffening Verdeling van de nalatenschap Procesrecht

14 18.17 Vragen voor de toekomst Literatuur Jeugdstrafrecht 427 Ido Weijers 19.1 Inleiding Bronnen van het jeugdstrafrecht Aard van het jeugdstrafrecht Rechtsontwikkeling in het jeugdstrafrecht De Kinderwetten (1905) Kinderrechten Verharding Verhouding tot het kinderrechtenverdrag Directe werking Kinderrechtenverdrag? Internationaal recht Raad voor de Kinderbescherming Sancties en procedures Leeftijdsgrenzen Verhoor De positie van de ouders Vragen voor de toekomst Literatuur 448 Trefwoordenregister