VOOR FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH) VOOR DE PATIËNT. Heterozygote familiale hypercholesterolemie - voorbeeld van een stamboom
|
|
- Thomas de Smet
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 GIDS VOOR FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH) VOOR DE PATIËNT Heterozygote familiale hypercholesterolemie - voorbeeld van een stamboom FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 1 18/05/ :04
2 INHOUD DEEL 1: WAT IS FH? 2 DEEL 2: FH DIAGNOSTICEREN 7 DEEL 3: FH BEHANDELEN 9 DEEL 4: FH EN UW KIND 13 WAT HEBT U UIT DIT BOEKJE GELEERD? 14 WOORDENLIJST 15 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 2 18/05/ :04
3 DEEL 1: WAT IS FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH)? F = FAMILIAAL = DOORGEGEVEN IN FAMILIES (ERFELIJK) H = HYPERCHOLESTEROLEMIE = HOGE NIVEAUS VAN SLECHTE CHOLESTEROL IN HET BLOED CHOLESTEROL = EEN VET FH is een erfelijke aandoening, die resulteert in heel hoge cholesterolniveaus in het bloed. Bij FH zorgt een gewijzigd gen ervoor dat de lever cholesterol niet meer goed verwijdert. Erg hoge niveaus van LDL-cholesterol (LDL-C) ook slechte cholesterol genoemd, kunnen bloedvaten verstoppen en het risico op hart- en vaatziekten op jonge leeftijd (vóór de leeftijd van 55 jaar bij mannen en vóór de leeftijd van 65 jaar bij vrouwen) verhogen. Wereldwijd hebben veel mensen zonder FH een hoge cholesterol (gewone hypercholesterolemie) op middelbare leeftijd, maar mensen met FH hebben een erg hoge cholesterol vanaf de geboorte. Wat is FH? 1,2 ERG HOGE NIVEAUS VAN LDL C IN HET BLOED BLOEDVATEN geraken verstopt door VETAFZETTINGEN GEWIJZIGD GEN LEVER HEEFT PROBLEMEN OM LDL C UIT HET BLOED TE VERWIJDEREN x x LDL C ONGEVEER 20x HOGER RISICO OP VROEGTIJDIGE HART- EN VAATZIEKTEN DAN ZONDER FH PERSOON MET FH ONBEHANDELDE PERSOON MET FH FH is één van de meest voorkomende ernstige genetische aandoeningen 1,2 Tussen 1 op 200 en 1 op 500 mensen lijden aan FH 1 Tussen 14 en 34 miljoen mensen wereldwijd lijden aan FH 1 FH IS ERFELIJK BEPAALD. HET VEROORZAAKT ERG HOGE LDL-C-NIVEAUS IN HET BLOED EN EEN VERHOOGD RISICO OP VROEGTIJDIGE HART- EN VAATZIEKTEN 2 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 3 18/05/ :04
4 FH EN HART- EN VAATZIEKTEN De term hart- en vaatziekten verwijst naar ziekten van het hart en de bloedvaten veroorzaakt door atherosclerose, zoals hartaanvallen en beroertes. Bij atherosclerose hoopt vet (waaronder cholesterol) zich op in de bloedvaten, waardoor die smaller worden en zo de bloedstroom verminderen of blokkeren. Een verminderde bloedstroom naar het hart kan angina pectoris of een hartaanval veroorzaken. Een verminderde bloedstroom naar de hersenen kan een beroerte veroorzaken. ERG HOGE NIVEAUS VAN LDL C IN HET BLOED BLOEDVATEN geraken verstopt door VETAFZETTINGEN ONGEVEER 20x HOGER RISICO OP VROEGTIJDIGE HART- EN VAATZIEKTEN DAN ZONDER FH ONBEHANDELDE PERSOON MET FH Omwille van erg hoge cholesterolniveaus hebben mensen met FH die niet behandeld worden ongeveer 20 keer meer kans op de vroegtijdige ontwikkeling van hart- en vaatziekten vergeleken met mensen zonder FH. 2 Het risico varieert van familie tot familie met FH en wordt beïnvloed door de cholesterolwaarden, andere risicofactoren, levensstijl en geslacht. FH kan niet worden genezen maar kan wel worden behandeld. Het risico op hart- en vaatziekten bij FH kan worden verlaagd door veranderingen in de levensstijl, voedingsgewoonten en met een vroegtijdige en geschikte medicamenteuze behandeling om de LDL-C-niveaus in het bloed te verlagen. Dit zal worden besproken in Deel 3. MENSEN MET FH HEBBEN ERG HOGE LDL-C-NIVEAUS EN EEN VERHOOGD RISICO OP VROEGTIJDIGE HART- EN VAATZIEKTEN, MAAR DIT RISICO KAN WORDEN VERLAAGD DOOR EEN GEZONDE LEVENSSTIJL, GEZONDE VOEDINGSGEWOONTEN EN MEDICATIE 3 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 4 18/05/ :04
5 FH EN CHOLESTEROL Cholesterol is nodig om cellen te bouwen en hormonen en galzuren aan te maken. Cholesterol wordt doorheen het lichaam in het bloed vervoerd door twee belangrijke types lipoproteïnen: Cholesterol gedragen door LDL (low-density lipoprotein) wordt vaak beschreven als slechte cholesterol aangezien dit type zich kan afzetten en ophopen in de bloedvaten en verstoppingen en zelfs blokkeringen kan veroorzaken. Het is beter slechts een kleine hoeveelheid LDL-cholesterol in het bloed te hebben. Cholesterol gedragen door HDL (high-density lipoprotein) wordt vaak beschreven als goede cholesterol aangezien het helpt overtollige cholesterol uit het lichaam te verwijderen. Het is OK om veel HDL-cholesterol in uw bloed te hebben. De LDL-cholesterolniveaus worden normaal gecontroleerd door LDL-receptoren in de lever: LDL-receptoren zijn zoals poorten die LDL-cholesterol uit het bloed doorlaten naar de lever, om daar te worden afgebroken wanneer de LDL-cholesterolwaarden in het bloed te hoog worden. Bij de meeste mensen met FH werken de LDL-receptoren niet goed en worden de LDL-cholesterolniveaus erg hoog. Dit kan leiden tot vernauwde slagaders, verstopte slagaders en hart- en vaatziekten. GEEN FH LDL-C in het bloed wordt gevangen door LDL-receptoren in de lever LDL-C wordt verwijderd uit het bloed LDL-C LDL-RECEPTOR MEESTE GEVALLEN VAN FH Er zijn niet genoeg LDL-receptoren die goed werken Het merendeel van LDL-C blijft in het bloed SOMMIGE GEVALLEN VAN FH LDL-receptoren zitten gevangen in de lever Het merendeel van LDL-C blijft in het bloed SOMMIGE GEVALLEN VAN FH Een deel van het LDL-deeltje (apob genoemd) werkt niet goed waardoor LDL niet goed bindt op de LDL-receptor Het merendeel van LDL-C blijft in het bloed FH WORDT VEROORZAAKT DOOR EEN GEWIJZIGD GEN DAT BETROKKEN IS BIJ HET VERWIJDEREN VAN LDL-CHOLESTEROL. TE VEEL LDL-CHOLESTEROL IN UW BLOED KAN LEIDEN TOT VERNAUWDE OF VERSTOPTE SLAGADERS EN HART- EN VAATZIEKTEN 4 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 5 18/05/ :04
6 HOE WORDT FH OVERGEËRFD? FH kan van de ouder naar het kind doorgegeven worden. Er bestaan twee types FH: heterozygote FH (HeFH) en homozygote FH (HoFH). HeFH De meeste mensen met FH hebben een gewijzigd gen van de ene ouder en een normaal gen van de andere ouder overgeërfd. Dit wordt heterozygote FH (HeFH) genoemd. Niet alle familieleden erven dit over. Dichte familieleden van iemand met FH, bijvoorbeeld ouders, broers, zussen, kinderen, hebben 50% kans om ook FH te hebben. Bij mensen met HeFH is de gemiddelde leeftijd waarop een hart- en vaatziekte wordt ontwikkeld, 42 à 46 jaar voor mannen en 51 à 52 jaar voor vrouwen. 3 Een voorbeeld van een stamboom van een familie met HeFH Geen FH HeFH HVZ = hart- en vaatziekten Leeftijd 72 jaar Geen HVZ LDL-C 147 mg/dl Overleden 68 jaar HVZ 55 jaar LDL-C 286 mg/dl Geen FH HeFH Geen FH Leeftijd 46 jaar Geen HVZ LDL-C 124 mg/dl Leeftijd 48 jaar HVZ 46 jaar LDL-C 329 mg/dl Leeftijd 56 jaar Geen HVZ LDL-C 89 mg/dl Geen FH HeFH HeFH 5 Leeftijd 17 jaar LDL-C 77 mg/dl Leeftijd 14 jaar LDL-C 240 mg/dl Leeftijd 9 jaar LDL-C 220 mg/dl FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 6 18/05/ :04
7 HoFH In erg zeldzame gevallen (1 op tot 1 op mensen) leidt een ernstige vorm van FH tot het overerven van een gewijzigd gen van beide ouders. 4 Dit wordt homozygote FH (HoFH) genoemd. Mensen met HoFH kunnen een hart- en vaatziekte ontwikkelen vóór de leeftijd van 20 jaar als ze niet behandeld worden. 4 Een voorbeeld van een stamboom van een familie met HoFH HeFH HeFH HVZ = hart- en vaatziekte Leeftijd 46 jaar HVZ op 46 jaar LDL-C 321 mg/dl Leeftijd 47 jaar HVZ op 42 jaar LDL-C 325 mg/dl Geen FH HeFH HeFH HoFH Leeftijd 17 jaar LDL-C 85 mg/dl Leeftijd 15 jaar LDL-C 236 mg/dl Leeftijd 9 jaar LDL-C 217 mg/dl Leeftijd 7 jaar LDL-C 503 mg/dl NIET ALLE FAMILIELEDEN ZULLEN GETROFFEN WORDEN DOOR FH, MAAR HET IS BELANGRIJK UIT TE ZOEKEN WIE WEL ZODAT ZE VROEGTIJDIG BEHANDELD KUNNEN WORDEN 6 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 7 18/05/ :04
8 DEEL 2: FH DIAGNOSTICEREN Hoe wordt FH gediagnosticeerd? FH wordt in het algemeen gediagnosticeerd op basis van een combinatie van: Hoge cholesterolwaarden op jonge leeftijd Een familiale voorgeschiedenis van een hartziekte Bepaalde zichtbare tekenen bij sommige mensen met FH (maar niet allemaal) Zichtbare tekenen van FH zijn onder andere opgezwollen pezen aan de achterkant van de hiel (xanthoma) en gele afzettingen in de huid rond de ogen (xanthelasmata). 5 Een witte afzetting van cholesterol in de vorm van een boog rond het gekleurde deel van het oog kan ook zichtbaar zijn (corneale arcus). De meeste mensen met FH vertonen deze tekenen echter niet. Xanthomen Xanthelasmata Corneale Arcus Veel mensen hebben hoge LDL-C-waarden op middelbare leeftijd, gewone hypercholesterolemie genoemd, en FH kan hiervoor verkeerdelijk aanzien worden. De kans op vroegtijdige hart- en vaatziekten is echter veel hoger bij mensen met FH dan bij mensen met gewone hypercholesterolemie. Veel gevallen van FH worden niet gediagnosticeerd. 6 Mensen zijn er zich vaak niet van bewust dat ze FH hebben tot zij of een familielid een hartaanval of beroerte krijgen. 4% VAN FH WORDT GEDIAGNO- STICEERD TEN MINSTE 95% VAN FH WORDT NIET GEDIAGNOSTICEERD IN BELGIË 7 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 8 18/05/ :04
9 Als uw arts denkt dat u FH hebt, zal hij/zij een bloedlipidentest aanvragen om de waarden van verschillende types cholesterol te controleren waaronder LDL-cholesterol, HDL-cholesterol en andere vetten in het bloed zoals triglyceriden. Genetische tests kunnen ook worden gebruikt om te zien of u een gewijzigd gen hebt en om de diagnose FH te bevestigen. Uw arts zal willen weten of andere familieleden een hart- en vaatziekte hebben en of ze hoge LDL-C-waarden hebben. Andere familieleden, waaronder kinderen, kunnen een genetische test ondergaan om te zien of ze het gewijzigde gen hebben. Een vroegtijdige diagnose is belangrijk. De behandeling is doeltreffender wanneer er vroeg mee wordt gestart en voordat de vetten zich in de bloedvaten opstapelen. ER ZIJN VOORDELEN VERBONDEN AAN EEN VROEGTIJDIGE DIAGNOSE VAN FH: LDL-C-waarden kunnen worden verlaagd door de voedingsgewoonten en levensstijl te veranderen en met behulp van medicatie Vroegtijdige behandeling verlaagt het risico op hart- en vaatziekten Dichte familieleden kunnen worden gescreend op FH en indien nodig kan met een behandeling worden gestart 8 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 9 18/05/ :04
10 DEEL 3: FH BEHANDELEN Kan FH behandeld worden? FH kan niet worden genezen, maar het kan wel worden behandeld. Studies hebben aangetoond dat het verlagen van hoge LDL-C-waarden het risico op hart- en vaatziekten kan verlagen. 7 Het is echter belangrijk de LDL-C-waarden zo vroeg mogelijk te beginnen verlagen voordat vetafzettingen zich ophopen en de bloedvaten verstoppen. Het is ook essentieel dat mensen met FH voor de rest van hun leven behandeld blijven om ervoor te zorgen dat de LDL-C-waarden zo laag mogelijk worden gehouden. Hoe wordt FH behandeld? Er zijn verschillende manieren om de LDL-C-waarden te verlagen en de patiënt tegen hart- en vaatziekten te beschermen. Hoewel wijzigingen in de levensstijl en eetgewoonten belangrijk zijn, hebben de meeste FH-patiënten medicatie nodig. VERANDERINGEN IN LEVENSSTIJL Mensen met FH moeten hun levensstijl veranderen om hun hart te beschermen. Belangrijke veranderingen zijn onder andere stoppen met roken en regelmatig aan lichaamsbeweging doen. Roken veroorzaakt aanvullende schade aan de bloedvaten, verlaagt het niveau van goede cholesterol (HDL-C) en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten LDL-C te verlagen en de goede HDL-C te verhogen ONGEVEER 20x HOGER RISICO OP VROEGTIJDIGE HART- EN VAATZIEKTEN DAN ZONDER FH ONBEHANDELDE PERSOON MET FH RISICO OP HART-EN VAATZIEKTEN BIJ FH-PATIENTEN KAN WORDEN VERLAAGD DOOR DE COMBINATIE VAN: VERANDERINGEN IN LEVENSSTIJL NIET ROKEN, REGELMATIGE LICHAAMSBEWEGING VERANDERINGEN IN EETGEWOONTEN MINDER VERZADIGDE VETTEN ETEN MEER VEZELS, FRUIT EN GROENTEN ETEN MEDICATIE Lichaamsbeweging kan ook andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten verbeteren, zoals een hoge bloeddruk Lichaamsbeweging kan het risico op obesitas en type 2 diabetes verlagen, die zelf kunnen leiden tot hart- en vaatziekten 9 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 10 18/05/ :04
11 MENSEN MET FH MOETEN DE RISICOFACTOREN VOOR HART- EN VAATZIEKTEN VERLAGEN: Niet roken Regelmatig aan lichaamsbeweging doen Een hoge bloeddruk vermijden, bijvoorbeeld door minder zout te eten Overgewicht vermijden Gezond eten Veranderingen in eetgewoonten Een lage inname van cholesterol wordt aanbevolen aan mensen met hoge LDL-C-waarden zoals mensen met FH. Verzadigde vetten die in vleesproducten, vette melkproducten en fast food zitten, kunnen de LDL-Cwaarden verhogen. Verzadigde vetten moeten worden vervangen door onverzadigde vetten uit planten en vis. Vezels kunnen ook een gunstig effect hebben op de cholesterolwaarden. Mensen met FH moeten vezelrijke voeding eten zoals volkoren producten, bonen, erwten, fruit en groenten. BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR EEN HARTVRIENDELIJK DIEET: Eet minder vet, in het bijzonder minder verzadigde vetten (bijv. rood vlees en boter) Vervang verzadigde vetten door onverzadigde vetten (bijv. plantaardige oliën) Beperk voedsel en drank dat rijk is aan suiker of alcohol Eet dagelijks meer vezelrijk voedsel, groenten en fruit 10 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 11 18/05/ :04
12 Medicatie: Een gezond dieet en een gezonde levensstijl kunnen de LDL-cholesterol in het bloed verlagen, maar mensen met FH hebben ook medicatie nodig om de LDL-cholesterol in het bloed te verlagen en zo het risico op verstopte bloedvaten te verlagen. Als FH bij u is gediagnosticeerd, zal uw arts de medicatie bespreken die het best is voor u. Er worden verschillende types geneesmiddelen voorgeschreven, die alleen of samen kunnen worden gegeven. De meest gebruikte geneesmiddelen om LDL-C te verlagen in de behandeling van FH zijn statines. U kunt ook andere cholesterolverlagende medicatie krijgen zoals een galzuurhars of een cholesterolopnameremmer. Statines: verminderen de hoeveelheid LDL-C die in het lichaam wordt aangemaakt Galzuurharsen: zorgen ervoor dat de lever meer LDL-C uit het bloed opneemt en verhogen de uitscheiding in de stoelgang (feces) Cholesterolopnameremmers: blokkeren de opname van cholesterol uit de darm zodat meer wordt uitgescheiden via de stoelgang (feces) Voor patiënten met ernstige FH, waaronder homozygote FH (HoFH), kunnen de LDL-C-waarden erg hoog dialyseachtig reinigingsproces dat aferese wordt genoemd. Nieuwe geneesmiddelen zijn recent beschikbaar geworden om te helpen erg hoge LDL-C-waarden bij patiënten met FH te verlagen. Cholesterolmetingen: Ken uw niveau en uw beoogde waarde Soms wordt cholesterol gemeten als totale cholesterol (LDL-C plus HDL-C en andere lipiden) of afzonderlijk als LDL-C en als HDL-C. Sommige artsen geven cholesterolmetingen in eenheden mmol/l genoemd en sommige gebruiken mg/dl (gelijkaardig aan kilometer en mijl ). Er is een vermoeden van FH als de LDL-C hoger is dan 190 mg/dl bij volwassenen en hoger dan 160 mg/dl bij kinderen. 8 Uw arts zal samen met u een beoogde cholesterolwaarde bespreken op basis van uw huidige cholesterolwaarden en of u een bestaande hart- en vaatziekte hebt, bijv. of u in het verleden een hartaanval hebt gehad. Deze beoogde waarde verwijst naar hoe laag uw arts uw cholesterolwaarden wil krijgen met een gezonde levensstijl, aangepaste voedingsgewoonten en medicatie. 11 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 12 18/05/ :04
13 Aanbevolen beoogde waarden bij volwassenen en kinderen met FH 1,8 Bij volwassenen ouder dan 20 jaar Bij kinderen, adolescenten en jong volwassenen Streefwaarde zonder hartziekte of diabetes 70 Streefwaarde met hartziekte of diabetes 0 mg/dl LDL-C waarden Vermoeden van FH 160 Vermoeden van FH 135 Beoogde waarde voor de meeste kinderen met FH 0 mg/dl LDL-C waarden UW ARTS ZAL U MOGELIJK BEHANDELEN MET MEDICATIE DIE EEN STATINE WORDT GENOEMD OM UW LDL-C WAARDEN TE VERLAGEN. DEZE MEDICATIE KAN ALLEEN OF GECOMBINEERD MET ANDERE SOORTEN MEDICATIE VOORGESCHREVEN WORDEN. HET LEVENSLANG AANHOUDEN VAN EEN GEZONDE LEVENSSTIJL, GEZONDE VOEDINGSGEWOONTEN EN MEDICATIE KAN HELPEN UW RISICO OP EEN HARTAANVAL OF EEN BEROERTE TE VERLAGEN 12 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 13 18/05/ :04
14 DEEL 4: FH EN UW KIND Als u FH hebt, loopt uw kind 50% kans FH te hebben aangezien u het mogelijk hebt doorgegeven via het gewijzigde gen. Als u of iemand in uw familie FH heeft, kunnen uw kinderen en hun nichtjes/neefjes gecontroleerd worden op FH door hun cholesterolwaarden te meten en genetische tests uit te voeren. Het is belangrijk dat de diagnose van FH in de kinderjaren wordt gesteld - door de LDL-C-waarden zo vroeg mogelijk te verlagen, verlaagt ook het risico dat uw kind hart- en vaatziekten zal ontwikkelen op volwassen leeftijd. Indien FH niet behandeld wordt, kunnen mensen met FH al vanaf hun dertig jaar een hart- en vaatziekte krijgen. Kinderen met FH die doeltreffend worden behandeld vanaf de leeftijd van 10 jaar, ontwikkelen meestal pas hart- en vaatziekten op dezelfde leeftijd als mensen zonder FH. 1 Een kind met FH zal worden aangemoedigd gezond te eten en regelmatig aan lichaamsbeweging te doen. Statines en andere medicatie om LDL-C te verlagen, kan ook worden voorgeschreven aan kinderen die ouder zijn dan 10 jaar. Uw kind zal regelmatig een bloedlipidentest ondergaan om ervoor te zorgen dat zijn/haar LDL-C-waarden laag en, indien mogelijk, binnen het normale bereik worden gehouden. HET IS BELANGRIJK FH IN DE KINDERJAREN TE DIAGNOSTICEREN AANGEZIEN VROEGE VERANDERINGEN IN LEVENSSTIJL/ EETGEWOONTEN EN MEDICATIE KUNNEN HELPEN HET IMPACT VAN FH EN HART- EN VAATZIEKTEN OP LATERE LEEFTIJD TE VERMINDEREN 13 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 14 18/05/ :04
15 WAT HEBT U UIT DIT BOEKJE GELEERD? U hebt geleerd dat FH een aandoening is die erfelijk is en wordt veroorzaakt door een gewijzigd gen voor het verwijderen van LDL-C (slechte cholesterol) door de lever. Mensen met FH hebben erg hoge LDL-C-waarden in het bloed, hetgeen kan leiden tot vernauwde of verstopte bloedvaten en hart- en vaatziekten op jonge leeftijd. Het is mogelijk uit te zoeken welke familieleden lijden aan FH door het meten van de LDL-C-waarden in hun bloed en uit te zoeken of ze een gewijzigd gen hebben. Het belangrijkste dat u hebt geleerd, is hoe u en uw familieleden die mogelijk FH hebben, het risico op hart- en vaatziekten kunnen verlagen door een gezonde levensstijl en eetgewoonten aan te nemen en LDL-C-verlagende geneesmiddelen te nemen. Dit boekje kan ook dienen als startpunt om u te helpen uw ziekte met uw arts te bespreken. WAT MOET IK DOEN ALS IK ME ZORGEN MAAK OVER FH? Spreek met uw arts of andere professionele zorgverleners over uw aandoening en behandelingen. U kan ook contact opnemen met de lokale patiëntenvereniging (Belchol - om meer te weten te komen over FH. Referenties 1. Nordestgaard B et al. Eur Heart J. 2013;34: a 2. Goldberg AC et al. J Clin Lipidol. 2011;5(3 Suppl):S ;5(3 Suppl):S Robinson JG. J Manag Care Pharm. 2013;19: Cuchel M et al. Eur Heart J. 2014;35: Liyanage KE et al. Crit Rev Clin Lab Sci. 2011;48: Cannon CP et al. J Am Coll Cardiol. 2006;48: Hopkins PN et al. J Clin Lipidol. 2011;5(3 Suppl):S FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 15 18/05/ :04
16 WOORDENLIJST APOB: LDL-C heeft een specifiek proteïne dat gebonden is aan haar oppervlak, het zogenaamde apolipoproteïne B of apob. ApoB treedt op als brug tussen het LDL-cholesterol en de LDL-receptor op de levercellen ATHEROSCLEROSE: De ophoping van vetafzettingen in de slagaderwand CHOLESTEROL: Cholesterol is een vetsubstantie die normaal aanwezig is in het lichaam en die ook terug te vinden is in alle voedingsmiddelen die afgeleid zijn van dieren FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH): Een erfelijke aandoening die resulteert in erg hoge cholesterolwaarden in het bloed, die kunnen leiden tot hart- en vaatziekten op jonge leeftijd GEN: Een deel van DNA dat voor een bepaald proteïne codeert. Een gen wordt doorgegeven van ouder naar kind HARTAANVAL: Een hartaanval vindt plaats wanneer de bloedstroom naar het hart geblokkeerd is, meestal door een ophoping van vet (cholesterol), die een plaque vormt in de slagaders die het hart voorzien van bloed. De onderbroken bloedstroom kan een deel van de hartspier beschadigen of vernietigen HDL-CHOLESTEROL (HIGH-DENSITY LIPOPROTEIN CHOLESTEROL): Ook goede cholesterol genoemd. Het is goed veel HDL in uw bloed te hebben ERFELIJK: Doorgegeven van ouder naar kind LDL-CHOLESTEROL (LOW-DENSITY LIPOPROTEIN CHOLESTEROL): Ook slechte cholesterol genoemd. Het is beter slechts een kleine hoeveelheid LDL-C in het bloed te hebben LDL-RECEPTOR: LDL-receptoren op de lever binden met LDL-cholesterol zodat het uit het bloed kan worden verwijderd. De meeste mensen met FH hebben te weinig LDL-receptoren die goed werken. Dit betekent dat LDL-cholesterol in het bloed blijft en de bloedvaten kan verstoppen LIPIDEN: Vetten LIPOPROTEÏNEN: Lipoproteïnen zijn kleine pakketjes bestaande uit cholesterol, triglyceriden en proteïnen en zijn een transportmiddel om vetten in het bloed te vervoeren. Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen waaronder LDL en HDL VERZADIGD VET: Dit vet wordt gevonden in de meeste dierlijke producten, sommige melkproducten en de meeste fast foods en snacks. Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetten kan leiden tot een stijging van de cholesterol in het bloed BEROERTE: Een beroerte vindt plaats wanneer de bloedstroom naar de hersenen wordt onderbroken of ernstig is verminderd, waardoor het hersenweefsel geen zuurstof en voedingsstoffen meer krijgt TRIGLYCERIDEN: Een ander woord voor vetten. De vetten in de voeding en het bloed zijn triglyceriden. Het is goed lage waarden van triglyceriden in het bloed te hebben 15 ONVERZADIGD VET: Dit vet is aanwezig in de meeste voedingsmiddelen afkomstig van planten en vis. Het lichaam kan zelf niet voldoende onverzadigde vetten aanmaken, daarom moeten we voedingsmiddelen eten die rijk zijn aan deze vetten FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 16 18/05/ :04
17 NOTITIES 16 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 17 18/05/ :04
18 NOTITIES 17 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 18 18/05/ :04
19 FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 19 18/05/ :04 18
20 Sanofi and Regeneron are commited to providing resources to better understand cholesterol management and to research the unmet needs of patients with poorly controlled LDL-C. SABE.ALI FH Patient Booklet_nl-BE final2017.indd 20 18/05/ :04
GIDS VOOR FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH) VOOR DE PATIËNT. Heterozygote familiale hypercholesterolemie - voorbeeld van een stamboom
GIDS VOOR FAMILIALE HYPERCHOLESTEROLEMIE (FH) VOOR DE PATIËNT Heterozygote familiale hypercholesterolemie - voorbeeld van een stamboom INHOUD DEEL 1: WAT IS FH? 2 DEEL 2: FH DIAGNOSTICEREN 7 DEEL 3: FH
Nadere informatieFamiliaire hypercholesterolemie (FH)
Familiaire hypercholesterolemie (FH) Familiaire Hypercholesterolemie (afgekort FH) is één van de meest voorkomende erfelijke vetstofwisselingsziekten in Nederland. Ongeveer 1 op de 250 Nederlanders heeft
Nadere informatieKEN JIJ JE CHOLESTEROL- GEHALTE? PRAAT EROVER MET JE HUISARTS
KEN JIJ JE CHOLESTEROL- GEHALTE? PRAAT EROVER MET JE HUISARTS Cholesterol is een vetachtige stof die van nature in het lichaam voorkomt, en wordt aangemaakt door de lever (endogene cholesterol). Cholesterol
Nadere informatieCholesterol. Alles wat je ooit wilde weten
Cholesterol Alles wat je ooit wilde weten Waar komt cholesterol vandaan? Het overgrote deel van de cholesterol in ons lichaam maakt ons lichaam zélf aan. Eén derde nemen we op via onze voeding. Cholesterol
Nadere informatieVerhoogd cholesterolgehalte. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Verhoogd cholesterolgehalte Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Cholesterolgehalte 3 Cholesterol 3 Cholesterol in voeding 4 Verhoogd cholesterolgehalte
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA CHOLESTEROL. GabrieleJasmin@Fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA CHOLESTEROL GabrieleJasmin@Fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieKleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. geel. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2
Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker geel Toelatingsexamen arts 2 juli 2019 Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Figuur 1A: Synthese van cholesterol in levercel en andere lichaamscellen Legende:
Nadere informatieEen gezonder leven met een lager cholesterol. Voorlichtingsmateriaal ten behoeve van patiënten met een verhoogd cholesterol
Een gezonder leven met een lager cholesterol Voorlichtingsmateriaal ten behoeve van patiënten met een verhoogd cholesterol Een gezonder leven met een lager cholesterol Voorlichtingsmateriaal ten behoeve
Nadere informatieKleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. blauw. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2
Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker blauw Toelatingsexamen arts 2 juli 2019 Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Figuur 1A: Synthese van cholesterol in levercel en andere lichaamscellen Legende:
Nadere informatieEen voorlichtingsboekje voor patiënten met familiaire hypercholesterolemie DR. LEIV OSE
Een voorlichtingsboekje voor patiënten met familiaire hypercholesterolemie DR. LEIV OSE INHOUDSOPGAVE WAT KOMT U TE WETEN DOOR DIT BOEKJE TE LEZEN? U komt te weten wat familiaire hypercholesterolemie is
Nadere informatieEen voorlichtingsboekje voor patiënten met familiaire hypercholesterolemie DR. LEIV OSE
Een voorlichtingsboekje voor patiënten met familiaire hypercholesterolemie DR. LEIV OSE WAT KOMT U TE WETEN DOOR DIT BOEKJE TE LEZEN? INHOUDSOPGAVE Wat komt u te weten door dit boekje te lezen? DEEL 1:
Nadere informatieCholesterol Cholesterol
Cholesterol Een verhoogd cholesterolgehalte (ook hypercholesterolemie of hyperlipidemie genoemd) in het bloed vergroot de kans op harten vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn een veel voorkomende complicatie
Nadere informatieRapport Gezondheids-APK
Rapport Gezondheids-APK Glucose Cholesterol Bloeddruk BMI Uw Gezondheids-APK We zijn steeds meer bezig met onze gezondheid, maar wat is het effect van onze leefstijl? Door bewust om te gaan met ons lichaam
Nadere informatieGEEN TIJD TE VERSPELEN VOOR MIJN HART CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE : IK BEGIN ERAAN ÉN IK HOU VOL!
GEEN TIJD TE VERSPELEN VOOR MIJN HART CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE : IK BEGIN ERAAN ÉN IK HOU VOL! HART- EN VAATAANDOENINGEN IN BELGIË: VASTSTELLINGEN BELANGRIJKSTE DOODSOORZAAK IN EUROPA EN IN BELGIË 11.200.000
Nadere informatieKen je cardiovasculair risico!
UGP-FOLDER Ken je cardiovasculair risico! Wat zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten en welke risicofactoren zijn er? Risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn factoren die de kans op ziekten
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.
Nadere informatieIK HOU MIJN CHOLESTEROL ONDER CONTROLE
IK HOU MIJN CHOLESTEROL ONDER CONTROLE Een te hoge cholesterol is één van de belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. 1,2,7 Door tijdig maatregelen te nemen om uw slechte cholesterol (LDL-C)
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen
Nadere informatieBevolkingsonderzoek Familiaire Hypercholesterolemie
Bevolkingsonderzoek Familiaire Hypercholesterolemie Casuïstiek Mw. K, slanke en sportieve 30 jarige vrouw wordt verwezen voor behandeling van haar verhoogde cholesterol. Haar vader kreeg op 57 jarige leeftijd
Nadere informatieTE HOGE CHOLESTEROL WAT NU?
TE HOGE CHOLESTEROL WAT NU? Veel landgenoten hebben een hoge cholesterolspiegel, vaak zonder het te weten. We vertellen wat het is en vooral wat je er aan kan doen. Wat is cholesterol? Cholesterol is een
Nadere informatieSeniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018
Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 1 1 Houd je hart gezond Programma Leefstijl Risicofactoren Meest voorkomende hart- en vaatziekten Gezond bewegen 2 2 Werking van het hart 3 3 Werking van het hart
Nadere informatieKent u de cijfers van uw hart?
Kent u de cijfers van uw hart? CHOLESTEROL? GEWICHT/ BUIKOMTREK? UW? BLOEDDRUK? SUIKERGEHALTE? V.U.: Dr Freddy Van de Casseye - Elyzeese-Veldenstraat 63-1050 Brussel Belgische Cardiologische Liga www.cardiologischeliga.be
Nadere informatieEen te hoog cholesterol
Een te hoog cholesterol Beschrijving Wat is te een hoog cholesterol? Een te hoog cholesterol wil zeggen dat er te veel cholesterol in uw bloed zit. Dat is schadelijk voor uw slagaders. Het cholesterol
Nadere informatieHart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog
Van harte welkom! Hart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog CONFUCIUS: Chinees wijsgeer circa 500 voor Christus Het is niet moeilijk om het goede te herkennen, maar wel
Nadere informatieVerlaag uw kans op een hart- of vaatziekte
Verlaag uw kans op een hart of vaatziekte Neem het heft in eigen hand! Verlaag het risico op hart en vaatziekten We willen allemaal graag gezond en vitaal oud worden. Daarbij helpt het als u voldoende
Nadere informatieCholesterol, *Vergeleken met de uitgangswaarde die de patiënten in medische onderzoeken hadden.
Repatha is een nieuwe behandeling die het slechte cholesterol (LDL-cholesterol) verlaagt met circa 60%*. Deze verlaging komt bovenop de verlaging die u misschien al met andere geneesmiddelen hebt behaald
Nadere informatieDe feiten over cholesterol:
De feiten over cholesterol: Cholesterol is een vetachtige stof die het menselijk lichaam nodig heeft als bouwsteen voor lichaamscellen en hormonen. Het meeste cholesterol wordt aangemaakt in de lever.
Nadere informatieIndividueel zorgplan vitale vaten
Individueel zorgplan vitale vaten Wat kunt u zelf doen? Een gezonde leefstijl is het belangrijkste bij de aanpak van risicofactoren. Misschien is uw leefstijl wel goed. Zorgverleners kunnen u adviseren
Nadere informatieCholesterol, Pas onlangs gehoord dat u een te hoog cholesterol hebt? Of worstelt u er al jaren mee? U staat hierin niet alleen!
Cholesterol, IK KRIJG JE ONDER DE DUIM. Een hoog LDL-cholesterol verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. 1,2 In deze brochure leest u hoe u dat verlaagt en zo het risico op een hartaanval of beroerte
Nadere informatieS C H I J F V A N V I J F
SCHIJF VAN VIJF DE SCHIJF VAN VIJF, GOED VOOR JE LIJF! V o o r i e d e r e e n i s e e n v o e d i n g s k e u z e v a n b e l a n g w a a r a l l e b e n o d i g d e voedingsstoffen in zitten. Dit zijn
Nadere informatieHart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen. Cardiologie Centrum Waterland
Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Cardiologie Centrum Waterland Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in
Nadere informatieLipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement. 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan
Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan Vet in Historisch Perspectief simpele vetopstapelingsziekte
Nadere informatieHart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen
Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld. Het onderliggende
Nadere informatiezoals een te hoge bloeddruk, hart- en vaataandoeningen en diabetes type II.
diabetes voorkomen Wie elke dag 30 minuten actief is, heeft veel minder kans op welvaartsziekten, zoals een te hoge bloeddruk, hart- en vaataandoeningen en diabetes type II. 3 Meer aandacht voor diabetes
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieHeartbeat. Ujala Radio. Leefwijzer is door Ujala Radio ontwikkeld voor met name Hindoestaanse Nederlanders. Leefwijzer 1.
Heartbeat Leefwijzer 1 Ujala Radio Deze gezondheid Leefwijzer is door Ujala Radio ontwikkeld voor met name Hindoestaanse Nederlanders Met dank aan Stadsdeel Amsterdam Zuidoost Hart en vaatziekte, wat is
Nadere informatieMet medicijnen alléén bent u er niet
Cholesterolverlagers Met medicijnen alléén bent u er niet Steeds meer mensen gebruiken medicijnen tegen een te hoog cholesterol. Maar wie niet tegelijkertijd zijn leefstijl aanpast (stoppen met roken,
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieDia 1 Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement. Dia 2. Dia 3. Vet in Historisch Perspectief. simpele vetopstapelingsziekte
Dia 1 Lipiden, Diabetes en Cardiovasculair Risicomanagement 17 januari 2013, Utrecht Dr. Janneke Wittekoek, Cardioloog Stichting Actief Preventie Plan Dia 2 Vet in Historisch Perspectief simpele vetopstapelingsziekte
Nadere informatieVraag van Mathijs Bodde: Hoe komt u aan het cholesterol in uw lichaam? 70% komt door eigen aanmaak van het lichaam en 30% door inname.
Verslag van het Hart&Vaatcafé in CORPUS op woensdagavond 25 januari met als thema: hoog cholesterol. Er zijn ongeveer zeventig deelnemers en twee sprekers: arts-onderzoeker Mathijs Bodde en diëtiste Anke
Nadere informatieDe invloed van ontstekingsreuma en -behandeling op hart- en vaatziekten
De invloed van ontstekingsreuma en -behandeling op hart- en vaatziekten In Nederland hebben ongeveer 400.000 mensen last van ontstekingsreuma. Deze vorm van reuma kenmerkt zich door langdurige gewrichtsontstekingen.
Nadere informatielyondellbasell.com Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid
Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid Verander je keuzes, verander je leven Deze presentatie heeft als doel om u betere beslissingen te laten nemen m.b.t. voeding om zo uw gezondheid te verbeteren. Belangrijke
Nadere informatieHart- en vaatziekten
400015 Hart- en vaatziekten folder_400015 Hart- en vaatziekten 27-03-12 09:50 Pag Hart- en vaatziekten WAT ZIJN HART- EN VAATZIEKTEN WAT KUNT U ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ HART- EN VAATZIEKTEN WAT KAN UW
Nadere informatie1 gram verteerbare koolhydraten levert 4 kcal (afkorting verteerbare koolhydraten =
Voedingsanalyse van 2 typische fastfoodmaaltijden : cijfers en feiten Doelstelling : Vanuit de voedingswaarde en met behulp van de cursus, de effecten van fastfood op de gezondheid kunnen afleiden. De
Nadere informatieCHOLESTEROL EN OVERGEWICHT WAT DOEN ZE MET JE HART?
CHOLESTEROL EN OVERGEWICHT WAT DOEN ZE MET JE HART? Nr. 073 Overgewicht Overgewicht is in de westerse wereld een groeiend probleem met ernstige gevolgen voor de volksgezondheid. Vanuit die wetenschap is
Nadere informatiePreventie consult. Huisartspraktijk J.B. Sanders
Preventie consult Het risico op ziekte is nooit precies te voorspellen. U kunt wel te weten komen of uw risico op bepaalde ziekten misschien hoger is. Suikerziekte, hartinfarcten en beroertes zijn ernstige
Nadere informatieDIABETES- EN VASCULAIR SPREEKUUR
DIABETES- EN VASCULAIR SPREEKUUR 358 Inleiding U bezoekt het Diabetes- & Vasculaircentrum van het Sint Franciscus Gasthuis, vanwege uw verhoogde kans op: hart- en vaatziekten; suikerziekte (diabetes mellitus);
Nadere informatieZorg bij hart- en vaatziekten
Zorg bij hart- en vaatziekten Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 4 Wanneer moet je een arts raadplegen 4 Voorkomen van hart- en vaatziekten 5 Wat kun je er zelf aan doen 6 Geneesmiddelen 6 De Hartstichting
Nadere informatieHoe word je 100? (en willen we dat eigenlijk wel?)
Hoe word je 100? (en willen we dat eigenlijk wel?) Gezond zijn levert dus niet alleen meer Als voorbeeld vergelijken we twee jaren op, vijftigjarigen zonder en met diabetes maar ook veel betere en vitalere
Nadere informatieRichtlijn (erfelijke) dyslipidemie in de tweede en derde lijn (in aanvulling op richtlijn CVRM)
Richtlijn (erfelijke) dyslipidemie in de tweede en derde lijn (in aanvulling op richtlijn CVRM) Jeanine Roeters van Lennep, Erasmus MC, Rotterdam email: j.roetersvanlennep@erasmusmc.nl Disclosure belangen
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieDiabetes type 2 Het belang van gezonde voeding
Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt
Nadere informatiePre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum
Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten
Nadere informatieChemische en fysische eigenschappen
Cholesterol 057 1 Cholesterol Inleiding Cholesterol is de chemische naam voor een vetachtige stof die berucht is vanwege zijn positieve relatie met het ontstaan van hart- en vaatziekten, ziekten die in
Nadere informatieVerklein de kans op het ontstaan/verergeren van vaatziekten
Chirurgie Verklein de kans op het ontstaan/verergeren van vaatziekten i Patiënteninformatie Tips en leefregels Slingeland Ziekenhuis Algemeen Vaatziekten ontstaan door het dichtslibben van slagaders als
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK. psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieLipidenbilan en cardiovasculair risico
Lipidenbilan en cardiovasculair risico OLV Ziekenhuis, Aalst-Asse-Ninove Laboratorium: 053 724281 (Dr. P. Couck, Dr. F. Beckers, Apr. L. Van Hoovels) Endocrinologie: 053 724488 (Dr. F. Nobels, Dr. P. Van
Nadere informatieLDL- (slechte) en HDL- (goede) cholesterol begrijpen. Opgeruimd staat netjes!
LDL- (slechte) en HDL- (goede) cholesterol begrijpen Stelt u zich deze buis voor als uw ader: in een gezonde ader kan het bloed vlot doorstromen Maar: Indien u teveel LDL-(slechte) cholesterol of onvoldoende
Nadere informatieINFOBLAD. Meeste invloed. Gezond leven
GEWICHT, VOEDING, BEWEGEN EN ALCOHOL INFOBLAD Ongeveer 30% van kanker zou voorkomen kunnen worden. Een garantie om kanker te voorkomen is er niet. Je kan wel het risico op kanker verkleinen door een gezonde
Nadere informatieTIA en dan. Transient ischemisch attack
TIA en dan Transient ischemisch attack Een TIA (transient ischemisch attack) is een plotseling optredende neurologische uitval (voorbijgaande beroerte). Dit komt door een tijdelijke afsluiting van een
Nadere informatieFamiliaire Hypercholesterolemie (FH)
Familiaire Hypercholesterolemie (FH) Familiaire hypercholesterolemie (FH) is één van de meest voorkomende (vet-) stofwisselingsziekten in Nederland. Ongeveer 1 op de 450 Nederlanders heeft FH. FH is een
Nadere informatieDiabetes of suikerziekte
Diabetes of suikerziekte (bron: Weet je voldoende over diabetes - Vlaamse Diabetes Vereniging) SUIKER EN HET MENSELIJK LICHAAM In onze dagelijke voeding zijn tal van koolhydraten (=suikers) aanwezig. Deze
Nadere informatie15 Voedingsregels voor een betere gezondheid.
15 Voedingsregels voor een betere gezondheid www.fitpsel.nl Alsjeblieft; de 15 voedingsregels voor een betere gezondheid gratis voor jou! Door toepassing van deze eenvoudige regels reduceer je chronische
Nadere informatieRisicofactoren die een rol spelen in het proces van atherosclerose zijn:
Arterieel vaatlijden Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatieThe role of apolipoprotein E in the assembly and secretion of very low density lipoproteins Mensenkamp, Arjen Rutger
University of Groningen The role of apolipoprotein E in the assembly and secretion of very low density lipoproteins Mensenkamp, Arjen Rutger IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieGezond eten Gezond eten in Waarom gezond eten? Dr Katie Wollaert AZ St Jozef Malle 2/2/19. u Een gezond gewicht, BMI 20-25
Gezond eten 2019. Gezond eten in 2019 Dr Katie Wollaert Dr Katie Wollaert AZ St Jozef Malle Waarom gezond eten? Een gezond gewicht, BMI 20-25 Betere prestaties Meer zin in bewegen, langer fit Een sterker
Nadere informatieArterieel vaatlijden. Chirurgie
Arterieel vaatlijden Chirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is er aan de hand? 5 Atherosclerose 5 Risicofactoren 6 Roken 6 Hoge bloeddruk 6 Diabetes mellitus 6 Cholesterol 7 Overgewicht en te weinig
Nadere informatieHart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van:
Hart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van: 1 CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE BIJ VROUWEN. 2 SENSIBILISATIE van de vrouw
Nadere informatieRisico minimalisatie materiaal betreffende. voor patiënten
Risico minimalisatie materiaal betreffende lomitapide voor patiënten De risico minimalisatie materialen voor lomitapide zijn beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Deze materialen
Nadere informatieDIABETOgen Test. Diabetes mellitus Typ II. Risico s in kaart. Diabetes Mellitus
DIABETOgen Test Diabetes mellitus Typ II Prof Dr. B. Weber Laboratoires Réunis Risico s in kaart De DIABETOgen test biedt u de mogelijkheid uw persoonlijk risico en predispositie op diabetes mellitus type
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieVetten en cardiovasculaire gezondheid: juist en fout uit elkaar houden!
Vetten en cardiovasculaire gezondheid: juist en fout uit elkaar houden! Brussel, december 2015 - De Belgische Cardiologische Liga wilde alles op een rijtje zetten over vetten en hun rol bij hart- en vaataandoeningen.
Nadere informatieWetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen
Wetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen Prof Daan Kromhout Gezondheidsraad Gezondheidsraad 1 De commissie Wat zijn Richtlijnen goede voeding? Geïntegreerde boodschappen gebaseerd
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Hart en vaatziekten bestrijden en voorkomen met vitamine C Een goedkope en effectieve aanpak van hart en vaatziekten is heel goed mogelijk. En dan niet met farmaceutische middelen, die eigenlijk alleen
Nadere informatieDoel van deze studie
141 Achtergrond Cholesterol is nodig voor de opbouw en instandhouding van de wand van de cel, het celmembraan, en voor de produktie van hormonen. In het bloed wordt cholesterol vervoerd in kleine bolletjes,
Nadere informatieHet verband tussen vitamine C en hart- en vaatziekten
Het verband tussen vitamine C en hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten zijn in Nederland nog altijd de nummer 1 doodsoorzaken. Atherosclerose, de medische naam voor aderverkalking, is in de meeste
Nadere informatieAtherotrombose. Fig. 1: Vorming van de trombus op de plaque. Fig. 2: Dilatatie. Fig. 3: Stenting. Fig.
Atherotrombose Fig. 1: Vorming van de trombus op de plaque Fig. 2: Dilatatie Fig. 3: Stenting Fig. 4: Endoprothese SABE.ENO.17.06.0273 Fig. 5: Bypass Atherotrombose Hebt u een hartaanval gehad? Heeft uw
Nadere informatieOpsporing Familiaire Hypercholesterolemie
Opsporing Familiaire Hypercholesterolemie 2 Opsporing Familiaire Hypercholesterolemie Deze brochure van het College voor zorgverzekeringen (CVZ) informeert u over Familiaire Hypercholesterolemie (FH) en
Nadere informatieVoeding en gezondheid
Voeding en gezondheid Diëtistenpraktijk Meierijstad Stephan van Rooij 31 jaar Diëtist bij - Dietistenpraktijk Meijerijstad - Schijndel (Avantilaan 7) - Sint Oedenrode (Ollandseweg 86) Aandachtsvelden:
Nadere informatieEEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN
EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN Eet gezond en gevarieerd Vermijd overgewicht Beweeg voldoende Stop met roken en beperk alcoholgebruik www.diabetescoach.be EEN GEZONDE LEVENSSTIJL AANNEMEN Een gezonde
Nadere informatiematige alcohol consumptie gezondheid
matige alcohol consumptie positief voor gezondheid R e s u l t a t e n v a n 3 j a a r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k Matige en regelmatige alcoholconsumptie heeft overall een positief
Nadere informatieBeter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2
Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2 Beter Leven met diabetes type 2 Voorlichtingsmateriaal voor mensen met diabetes type 2 De flip-over Beter Leven met
Nadere informatieSamenvatting Biologie H7 Biologie Eten
Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende
Nadere informatieAlles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE. E-book
Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE E-book WAT IS VET? VET IS EEN VOEDINGSSTOF DIE ZIT IN BIJVOORBEELD HALVARINE, OLIE, VLEES, KAAS EN IN KOEK, SNACKS EN SAUZEN. VET IS ALTIJD EEN MENGSEL VAN VETZUREN.
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID. Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat
Nadere informatieArterieel vaatlijden. Chirurgie. Beter voor elkaar
Arterieel vaatlijden Chirurgie Beter voor elkaar Arterieel vaatlijden Er is bij u een afwijking in één van de slagaders vastgesteld. Deze afwijking is het gevolg van de afzetting van vet in de wand en
Nadere informatieBiomarkers voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie Afdelingen Oogheelkunde en Genetica Radboudumc, Nijmegen
Biomarkers voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie Afdelingen Oogheelkunde en Genetica Radboudumc, Nijmegen Anneke I den Hollander Wat is een biomarker? Een biomarker, of biologische marker, is een meetbare
Nadere informatieVragenlijst. S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige
Vragenlijst S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige en meenemen! Voorgeschiedenis en verwijzing Hartproblemen Heeft u Angina Pectoris klachten (klachten van pijn, een drukkend
Nadere informatiePrimaire preventie HVZ
Primaire preventie HVZ Stel altijd een risicoprofiel op bij patiënten: met doorgemaakte HVZ, diabetes mellitus (DM), reumatoïde artritis (RA) of chronische nierschade met een belaste familieanamnese voor
Nadere informatieLaten we samen zorg dragen voor ons hart en ONZE slagaders. Cardio-cerebrovasculaire aandoeningen BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA Cardio-cerebrovasculaire aandoeningen Laten we samen zorg dragen voor ons hart en ONZE slagaders 2018-159_LC_SC_Brochure_SemaineCoeur_NLBAT.indd 1 20/08/2018 14:40 De jongste
Nadere informatieWijzigingen in de Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter, voorgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau
BIJLAGE II Wijzigingen in de Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter, voorgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau Deze Samenvatting van de Productkenmerken en Bijsluiter zijn het resultaat
Nadere informatieWij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:
Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten
Nadere informatieVoorbijgaande verstopping van een bloedvat in de hersenen
TIA Voorbijgaande verstopping van een bloedvat in de hersenen Een TIA is een voorbijgaande verstopping van een bloedvat in de hersenen. In deze folder leest u meer informatie over wat een TIA precies is,
Nadere informatiePreventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL
PATIËNTENINFORMATIE Preventie en behandeling hart- en vaatziekten WWW.ZORROO.NL Inhoudsopgave 1 Voorwoord.............................................................................. 3 2 Zorroo ondersteunt
Nadere informatieArterieel vaatlijden. Wat is er aan de hand? Atherosclerose. Risicofactoren. Roken. Hoge bloeddruk. Diabetes mellitus
Arterieel vaatlijden Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatieSojaproducten - Een bron van hoogwaardige eiwitten
Sojaproducten - Een bron van hoogwaardige eiwitten Standpuntnota van de ENSA Scientific Advisory Committee Inleiding Eiwitten zijn een belangrijke voedingsstof die nodig zijn voor de groei en het herstel
Nadere informatieESC GUIDELINES BEHANDELING DYSLIPIDEMIEEN
ESC GUIDELINES BEHANDELING DYSLIPIDEMIEEN DR SELLESLAGH ST JOZEF ZIEKENHUIS BORNEM 20/09/2012 BRUSSEL - Het aantal patiënten dat cholesterolverlagende middelen neemt, is in vijf jaar tijd met de helft
Nadere informatieChirurgie. Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen
Chirurgie Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer arterieel (slagaderlijk)
Nadere informatieConsensus Screening op risicofactoren hart/vaatziekten
Consensus Screening op risicofactoren hart/vaatziekten Samenvatting Bij het preventief sportmedisch onderzoek (basisplus en groot Sportmedisch Onderzoek) bepalen we tenminste Cholesterol en HDL-cholesterol
Nadere informatie