De voorzitter opent de vergadering en heet alle aanwezigen welkom.

Transcriptie

1 Verslag van de CBG Bijeenkomst Patiënt en Consument op donderdag 9 maart 2017 Graadt van Roggenweg 500, Utrecht Tijdstip uur; zaal open vanaf uur Vergaderzaal: Opening De voorzitter opent de vergadering en heet alle aanwezigen welkom. 2. Vaststellen van de agenda De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld. 3. Verslag bijeenkomst d.d. 1 december 2016 Het verslag van het overleg op 1 december wordt vastgesteld. Ten aanzien van de openstaande actiepunten wordt het volgende gemeld: Tijdens de vorige bijeenkomst is gesproken over de mogelijkheid om een toelichting te geven op het onderwerp parallelimport. Dit zal gebeuren tijdens de volgende bijeenkomst, die op 18 mei plaatsvindt. Ook het verzoek om een informatiefolder over plasmageneesmiddelen is inmiddels intern opgepakt. Bekeken zal worden welke rol het CBG hierin kan spelen. 4. ededelingen - In Europees verband heeft naar aanleiding van een wijziging in de wetgeving over pharmacovigilantie in 2012 het SCOPE project plaatsgevonden. Het CBG heeft daaraan een belangrijke bijdrage geleverd door verschillende thema s op te pakken. Het project heeft onder andere geresulteerd in een website ( e- learningmodules en de uitwisseling van kennis tussen regulatoire instanties. Er wordt gevraagd of er bij de deelnemers behoefte bestaat aan toelichting over risicomanagement na goedkeuring. Dit blijkt het geval te zijn, mits er daarbij voldoende aandacht is voor de rol en inbreng van de patiëntenorganisaties. Het onderwerp zal tijdens een van de volgende bijeenkomsten aan bod komen. (Actiepunt 2017/1) - De deelnemers krijgen een update over de voortgang van de ontwikkeling van voorlichtingsmateriaal over generieken. Er ligt nu een eerste versie van de folder, waarin 10 veel gestelde vragen over generieke medicijnen worden beantwoord. Er is nog ruimte voor verbetering en input van de deelnemers is nog steeds welkom. Naar verwachting zal de folder eind april verschijnen. - Op 3 februari heeft de jaarlijkse Wetenschapsdag van het CBG plaatsgevonden. Dit jaar stond deze in het teken van generieke medicijnen en was er ook voor het eerst een actieve bijdrage vanuit patiëntenorganisaties. - Namens de KNP, LHV en KBO-PCOB is een petitie aangeboden aan de Tweede Kamer over het preferentiebeleid en substitutie. Een aantal patiëntenorganisaties heeft aan de petitie gezamenlijk een brief toegevoegd, waarin zij aangeven de petitie te ondersteunen en voor versoepeling van het preferentiebeleid te pleiten. - Bij de EA staat op dit moment een publieke consultatie open over het transparantiebeleid en de toegankelijkheid van documenten waarover de EA beschikt. 1/6

2 Reageren kan tot 16 mei 2017 via de volgende link: ng/document_listing_ jsp&mid=wc0b01ac Informatiebehoeften van patiënten over geneesmiddelen Liset van Dijk (NIVEL) geeft een presentatie over het onderzoek dat NIVEL het afgelopen jaar in opdracht van VWS heeft uitgevoerd naar de informatiebehoeften van patiënten over geneesmiddelen. 1 In het onderzoek stonden verschillende onderzoeksvragen centraal: Naar welke informatie over geneesmiddelen zijn Nederlandse patiënten op zoek en met welk doel? Patiënten blijken het vaakst informatie te zoeken om te bepalen of zij een bepaald medicijn wel of niet gaan gebruiken, omdat ze bang zijn voor bijwerkingen of om uit te zoeken wat de beste behandeling is. Er is een verschil tussen vragen die mondeling aan de zorgverlener worden gesteld (o.a. hoe lang moet ik het gebruiken, waar dient het voor, hoeveel moet ik innemen en die waarover patiënten schriftelijk informatie zoeken (bijvoorbeeld zijn er bijwerkingen en hoe groot is de kans daarop, mag ik nog autorijden en wat te doen als ik het medicijn een keer vergeet ). Hieruit blijkt dat de vragen die zorgverleners krijgen niet geheel representatief zijn voor de informatie waarnaar patiënten op zoek zijn. Dit kan reden zijn voor de zorgverlener om bepaalde informatie al op eigen initiatief in het gesprek met de patiënt aan bod te laten komen. Waar vinden patiënten in Nederland hun informatie over geneesmiddelen en wat vinden zij van de huidige verstrekking van informatie over geneesmiddelen? ondeling worden vragen het meest gesteld aan de huisarts, apotheker en medisch specialist. Schriftelijke informatie wordt het meest gezocht in de bijsluiter, op internet en in informatiefolders van de apotheek. Apps en discussiefora worden minder gebruikt. De bijsluiter wordt door patiënten over het algemeen als betrouwbaar ervaren. Wel zou de informatie duidelijker kunnen (en moeten), bijvoorbeeld door de bijsluiter korter te maken en eenvoudiger taalgebruik en een betere vormgeving te kiezen. Over internetbronnen merken patiënten op dat informatie niet duidelijk geordend en lastig vindbaar is. Ook de betrouwbaarheid is onvoldoende te beoordelen. Goed visueel materiaal kan de boodschap verduidelijken, maar kan ook juist voor meer verwarring zorgen. In welke categorieën kan op basis van de informatiebehoefte, de zoekvraag en het zoekgedrag de totale groep van patiënten nader worden onderscheiden? Wat opviel was dat opleidingsniveau de belangrijkste onderscheidende factor was voor het zoeken van informatie. Laagopgeleiden zoeken zelf minder schriftelijke informatie en stellen vaker vragen. Zij hebben meer behoefte aan mondelinge informatie. Wat is de behoefte van patiënten in Nederland als het gaat om verstrekking van informatie over geneesmiddelen? 1 esmiddelen.pdf 2/6

3 Vooral lager opgeleiden, ouderen en migranten hebben het liefst informatie van de zorgverlener. Ook hoger opgeleiden horen graag van de zorgverlener of overheid welke informatie betrouwbaar is. Schriftelijke informatie moet vooral duidelijk, volledig en betrouwbaar zijn. Een oplossing voor de spanning die bestaat tussen enerzijds de behoefte aan volledigheid en anderzijds de behoefte aan korte, duidelijke informatie met eenvoudig taalgebruik, zou gevonden kunnen worden in de vormgeving en de wijze waarop informatie wordt aangeboden. Hoe overzichtelijker dit gebeurt, hoe minder men zich stoort aan grotere hoeveelheden informatie. Uit het onderzoek konden onder andere de volgende conclusies worden getrokken: - De start van de therapie is een belangrijk moment voor informatie. - Er moet een wegwijzer komen voor digitale informatiebronnen, zodat patiënten weten waar zij informatie kunnen vinden en welke informatie betrouwbaar is. - De bijsluiter is een veel gebruikte bron waar meer voordeel uitgehaald kan worden. - Bij het testen en verbeteren van vindbaarheid en begrijpelijkheid van informatie moeten patiënten actief worden betrokken. Naar aanleiding van de aanbevelingen in het onderzoek heeft de inister van Volksgezondheid een aantal actiepunten geformuleerd: de zoektocht naar digitale informatie moet vereenvoudigd worden (via een centraal informatieportaal), de zorgverlener moet daarbij worden betrokken en op de hoogte zijn van informatiekanalen en er moet gezocht blijven worden naar manieren ter verbetering van de bijsluiter. 2 Vanuit de deelnemers komen de volgende reacties op de presentatie: Gevraagd wordt of er verschillen zijn gevonden ten opzichte van eerdere onderzoeken. Liset van Dijk antwoordt dat het onderzoek vooral het algemene reeds bestaande beeld heeft bevestigd. Over de redenen waarom naar informatie wordt gezocht was in Nederland tot nu toe niet zoveel bekend. Het verschil tussen de informatie waarnaar men mondeling of juist schriftelijk zoekt, was ook nog niet eerder zo duidelijk naar voren gekomen. Er wordt gevraagd of er bij de samenstelling van de patiëntgroepen aandacht is besteed aan het onderscheid tussen patiënten met één aandoening en patiënten waarbij sprake is van comorbiditeit. Liset van Dijk geeft aan dat de groepen beide typen patiënten bevatten. Er is wel onderzocht of mensen die meerdere geneesmiddelen tegelijk gebruiken vaker op zoek gaan naar informatie, maar daar bleek geen duidelijk verband zichtbaar. Opgemerkt wordt dat patiëntenorganisaties ook een belangrijke rol kunnen spelen bij informatievoorziening over medicijnen. 6. Actiepunten CBG naar aanleiding van NIVEL rapport Nanneke Hendricks licht toe wat het CBG concreet kan doen met de actiepunten die naar voren zijn gekomen uit het Nivel-rapport. In samenwerking met firma's en Europese partijen zal de begrijpelijkheid en leesbaarheid van de bijsluiter moeten worden aangepakt. Het CBG zal meer aandacht vragen voor begrijpelijke taal en zal mogelijk ook meer vrijheid nemen bij vertaling van een buitenlandse bijsluiter naar het Nederlands. Er wordt een E-label ontwikkeld; een bijsluiter op internet die navigeerbaar, doorzoekbaar en herbruikbaar zal zijn voor alle partijen, zodat die makkelijker de informatie van het CBG kunnen vinden en kunnen doorgeven aan patiënten. Ook wijzigingen in productinformatie zullen op deze manier makkelijker vindbaar zijn. 2 over farmacotherapeutischeinformatievoorziening voor patienten 3/6

4 Daarnaast zal het CBG meewerken aan het opzetten van een centraal informatieportaal. Ook zal het CBG initiatieven faciliteren om op een andere manier informatie aan te bieden, bijvoorbeeld door middel van animaties (zoals bijvoorbeeld de Kijksluiter). De Kijksluiter biedt informatie op stofniveau, waardoor de tekst geharmoniseerd kan worden. De animaties zijn beschikbaar in meerdere talen en kunnen op verschillende manieren gepersonaliseerd worden. Patiëntenorganisaties kunnen zeker een rol spelen bij deze projecten. Via patiëntenorganisaties kan meer bekendheid worden gegenereerd voor zaken als het centrale informatieportaal, het E- label en Kijksluiter. 7. Presentatie over het informeren van laaggeletterde patiënten Gudule Boland (Pharos) geeft een presentatie over het informeren van laaggeletterden (1 op de 9 Nederlanders 3 ) of mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden (1 op de 3 Nederlanders). Bij deze specifieke groep patiënten is doorgaans sprake van een lagere therapietrouw, meer complicaties, ziekenhuisopnames (waarvan 5% door onjuist medicijngebruik) en huisartsbezoeken. Ook wordt de gezondheid door deze patiënten over het algemeen als slechter ervaren. Pharos geeft trainingen aan de zorgverlener over hoe deze patiënten het best geïnformeerd kunnen worden. Hierin wordt andere aandacht besteed aan hoe laaggeletterde patiënten herkend kunnen worden (bijv. moeite met beschrijven van klachten, niet, te vroeg of juist te laat op afspraken verschijnen, formulieren niet of onjuist invullen) en welke wijze van communicatie het meest effectief is (veronderstel geen basiskennis van het menselijk lichaam of ziektes, wees alert op overvragen, gebruik duidelijke taal, beperk en herhaal de informatie, vraag niet heeft u het begrepen?, maar welke vragen heeft u nog? ). Het is vooral van belang om er zeker van te zijn dat een patiënt het begrepen heeft. Dit kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van de zogenoemde teach-back, waarin de zorgverlener de patiënt vraagt om de uitleg nog eens samen te vatten om te bepalen of zijn uitleg voldoende duidelijk is geweest. 8. Presentatie over de Kijksluiter Rob Neeter en Afke de Jong geven een presentatie over de Kijksluiter, een initiatief dat is ontwikkeld vanuit de overtuiging dat er te weinig kennis en begrip is bij patiënten over welke geneesmiddelen zij gebruiken. Kijksluiter heeft tot doel om daar verbetering in aan te brengen door kennis over te brengen op een manier die patiënten wel bereikt en zo het goed en veilig gebruik van geneesmiddelen te vergoten. Een constatering is dat 30-40% van de geneesmiddelen die worden afgeleverd niet of niet goed worden ingenomen. Dit leidt niet alleen tot minder gezondheidswinst en in sommige gevallen zelfs een toegenomen ziektelast op korte en/of lange termijn, maar ook tot een enorme verspilling van zowel directe als indirecte zorgkosten. Op basis van het gegeven dat mensen informatie die zij zien en horen beter onthouden dan informatie die zij alleen lezen, is men gestart met de ontwikkeling van film-/animatiemateriaal. Er wordt een introductiefilmpje getoond aan de deelnemers. 4 In samenwerking met andere partijen, waaronder Pharos, VWS en het CBG zal de komende tijd worden toegewerkt naar een zo groot mogelijke (centrale) beschikbaarheid en begrijpelijkheid van de Kijksluiter. Ook patiëntenorganisaties kunnen daarbij worden ingezet. 3 Gebaseerd op de Nederlandse beroepsbevolking. 4 Dit introductiefilmpje is te bekijken op 4/6

5 Reacties van de deelnemers op de presentatie: Er wordt gevraagd of de filmpjes voldoende worden getoetst en gecontroleerd. Afke de Jong geeft aan dat er met veel expertise naar de filmpjes is gekeken, maar dat bepaalde informatie in de stap naar meer verduidelijking verloren kan zijn gegaan. en wordt aangespoord om eventuele inhoudelijke onjuistheden of onvolledigheden vooral te melden. Een van de deelnemers komt met de suggestie om deelabonnementen aan te bieden, zodat patiëntenorganisaties alleen die filmpjes hoeven aan te schaffen die relevant zijn voor hun achterban. Kijksluiter heeft die vraag eerder gekregen en streeft ernaar een dergelijke mogelijkheid in de toekomst aan te kunnen bieden. Als aandachtspunt wordt genoemd dat de Kijksluiter net als de bijsluiter meer zou mogen focussen op de specifieke informatie die voor een bepaalde individuele patiënt van belang is. Er wordt nu teveel informatie aangeboden en de animaties zijn nog te lang. Afke de Jong geeft in reactie hierop aan dat er nu per indicatie al een aparte animatie is, maar dat het lastig blijft om alle belangrijke informatie te noemen en tegelijkertijd de animaties niet te lang te maken. Een andere optie is het opbreken van de animaties in kortere filmpjes over verschillende onderwerpen, zodat mensen steeds gericht kunnen doorklikken naar de informatie waarnaar ze op zoek zijn. Het doel is om de informatie uiteindelijk zo gepersonaliseerd mogelijk aan te kunnen bieden. 9. Rondvraag Rietje eijer van SON vraagt aandacht voor het feit dat veel hypofysepatiënten in de problemen komen op het moment dat geneesmiddelen die off-label worden voorgeschreven (in dit geval Pregnyl) plotseling niet meer beschikbaar zijn. Het CBG neemt kennis van dit signaal en zal deze kwestie waar nodig intern oppakken (Actiepunt 17/02). Ook wordt gevraagd waar informatie kan worden verkregen over een geneesmiddel voor schildklierpatiënten dat niet meer in vloeibare vorm leverbaar is, waardoor patiënten die afhankelijk zijn van sondevoeding in de problemen komen. De andere deelnemers adviseren om contact op te nemen met de magistrale bereider of de KNP of apotheker hierbij in te schakelen. Jan Benedictus van de Patiëntenfederatie Nederland attendeert de aanwezigen op het congres over Goed Gebruik van Geneesmiddelen dat ZonW op 6 april organiseert. In samenwerking met Pharos heeft een inspiratiesessie plaatsgevonden waarin onder andere met patiëntenorganisaties is gesproken over het zo begrijpelijk mogelijk aanbieden van informatie. De voorzitter wijst de deelnemers nog op de Collegedag, die op 7 juni zal plaatsvinden. eer informatie over deze dag zal binnenkort op de website verschijnen. 10. Sluiting De voorzitter bedankt de deelnemers en de externe sprekers. De volgende bijeenkomst zal plaatsvinden op 18 mei De deelnemers worden uitgenodigd om mee te denken over de invulling van de volgende bijeenkomst, die in het teken zal staan van Patient Reported Outcome easures. 5/6

6 AANWEZIGEN CBG: Annemiek van Rensen (voorzitter) Inger ulder-van Dam (secretaris) Dymph van Drie Jasper-Hugo Brouwers Brigitte Dekker Nanneke Hendricks arjon Pasmooij Diederick Slijkerman Else Heunen Patiëntenorganisaties: Xana van Jaarsveld (Longfonds) Joop van Griensven (F.E.S.) Alida Noordzij (BijnierNET) Berber Dijkstra (Diabetesvereniging Nederland) Carl Jakobs (Consumentenbond) Jan Benedictus (Patiëntenfederatie Nederland) Rietje eijer (SON) John van der Zande (Oogvereniging) Alexander Grassi (Aandacht voor edische Bijsluiter) Hans van Laarhoven (De Hart&Vaatgroep) asja van het Hoofd (Parkinson Vereniging) Paul Ulrich (Stichting Borderline) 6/6