1. Elementen uit het Vlaams beleidskader die bijdragen tot een wetenschappelijk en gezondheidseconomisch verantwoord beleid

Transcriptie

1 Gezondheidseconomie van preventie Congres van de Vereniging voor Gezondheidseconomie op 21 mei 2005 te Antwerpen Namiddagsessie: Beleid en praktijk van preventie: Implementatie van preventie in de praktijk en de rol van wetenschappelijke evidentie, debat vanuit de visies van de overheid, de zorgverzekeraar en de praktijk Inleiding: Visie van de Vlaamse overheid, Pieter Vandenbulcke 1. Elementen uit het Vlaams beleidskader die bijdragen tot een wetenschappelijk en gezondheidseconomisch verantwoord beleid Preventiedecreet (21/11/2003) en de bijhorende uitvoeringsbesluiten, bieden kader voor het preventieve gezondheidsbeleid in Vlaanderen. - Gezondheidsindicatoren: basis voor wetenschappelijk onderbouwde monitoring van beleid Decreet Art Jaarlijks maakt de Vlaamse regering een stand van zaken op aangaande de gezondheidsindicatoren. De Vlaamse regering neemt de nodige initiatieven om die gegevens publiek te maken. 2. Minstens om de vijf jaar maakt de Vlaamse regering, op basis van een wetenschappelijk verantwoorde onderbouwing, de belangrijkste gezondheidsindicatoren en de evolutie ervan, evenals de stand van zaken aangaande de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen, kenbaar aan het Vlaams Parlement. - Gezondheidsdoelstellingen 1 op basis van gezondheidsconferenties: hierdoor planmatig en onderbouwd werken aan preventie + creëren van breed maatschappelijk en politiek draagvlak o Brede vertegenwoordiging en deelname van alle stakeholders o Verloop: voortraject in werkgroepen, na gezondheidsconferentie advies door strategische adviesraad, daarna naar Vlaamse Regering en daarna naar Vlaams Parlement): o Decreet Art De gezondheidsconferentie, bedoeld in artikel 13, 1, formuleert een voorstel van een nieuwe of te herziene Vlaamse gezondheidsdoelstelling. Dit voorstel bevat: a) de formulering van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling 2 zelf; b) de nodig geachte preventiestrategieën om de voorgestelde Vlaamse gezondheidsdoelstelling te kunnen realiseren binnen de gestelde termijn en op een zo doelmatig mogelijke wijze; c) een onderbouwde simulatie van de voor b) nodig geachte middelen, rekening houdend met de al ter beschikking gestelde middelen. - Diverse actoren worden betrokken bij het beleid: partnerorganisaties, organisaties met terreinwerking, Logo s en werkgroepen brengen voor de overheid de nodige expertise aan voor de beleidsvoorbereiding en opvolging en uitvoering: o partnerorganisaties 3 m.b.t. een bepaald beleidsthema zijn inhoudelijke expertisecentra/netwerken, of expertisecentra inzake aanleveren van data 1 Momenteel zijn er zes gezondheidsdoelstellingen: Tabak, alcohol en drugs; Voeding en Beweging; Suiïcidepreventie; Borstkankeropsporing; Vaccinaties; Ongevallenpreventie (bedide laatste zijn aan herziening toe) 2 En eventuele subdoelstellingen 3 Enkele voorbeelden: VIGEZ, Sensoa, VAD, Domus Medica, VWVJ, Eetexpert, Vlaams Expertisecentrum Valpreventie 1

2 o organisaties met terreinwerking 4 zijn organisaties die de preventiestrategieën uitvoeren op het terrein o Logo s zijn 15 locoregionale netwerken 5 voor preventie die vooral instaan voor de locoregionale disseminatie (verkoop) van preventiemethodieken o Werkgroepen adviseren het beleid - Ordening van mogelijke beleidsinitiatieven onder andere op basis van determinanten van gezondheid. Preventie-initiatieven kunnen gericht zijn op: 1. exogene factoren fysieke omgeving biotische factoren (voorkomen en uitbreiding tegen gaan) fysische of chemische factoren ruimtelijke en materiële omgeving leefstijl sociale omgevingsfactoren (school, werk, leefomgeving) 2. endogene factoren (genetisch of verworven) 3. specifieke ziekten en aandoeningen 4. gericht op leeftijdscategorieën of ontwikkelingsfasen - Preventie-initiatieven dienen wetenschappelijk onderbouwd te zijn en gericht te zijn op het behalen van gezondheidswinst op populatieniveau Art. 73. De initiatieven en maatregelen, bedoeld in artikel 39 tot en met artikel 72, worden genomen op basis van wetenschappelijk onderbouwde gegevens en zijn gericht op het behalen van gezondheidswinst op Vlaams bevolkingsniveau. - Bevolkingsonderzoek in het kader van ziektepreventie: bevolkingsonderzoek is enkel toegestaan mits toestemming van de minister. o Ook bevolkingsonderzoek namens de Vlaamse overheid moet geadviseerd worden door de werkgroep. o Doel: de kwaliteit van bevolkingsonderzoek verhogen en de bevolking beschermen tegen bevolkingsondezroek van slechte kwaliteit. o Een werkgroep van experten adviseert de minister hieromtrent. De Vlaams werkgroep beoordeelt de aanvragen op basis van een set van criteria 6, gebaseerd op de criteria van Wilson en Jungner en die van het screeningscomité van het Verenigd Koninkrijk.: 1 de ziekte of aandoening; 2 de doelgroep; 3 het screeningsinstrument en de toepassing ervan; 4 de diagnose, behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen; 5 het volledige bevolkingsonderzoek. Conclusie: de regelgeving bevat voldoende elementen om een kwaliteitsvol preventiebeleid moegelijk te maken. 4 Enkele voorbeelden: Centra voor borstkankeropsporing, Pasop, Gha@pro, centra voor opsporing van metabole aandoeningen, CLB (gesubsidieerd vanuit onderwijs), consultatiebureau s Kind en Gezin 5 Zo worden de verschillende gezondheidsboodschappen integraal en intersectoraal verspreid naar loco-regionale preventieorganisaties waaronder CLB, conultatiebureau s Kind en Gezin, bedrijfsgezondheidszorg, huisartsenkringen, locale besturen, ziekenfondsen 6 Zie bijlage 2

3 2. De bevoegdheidsverdeling in België is niet optimaal voor de realisatie van een wetenschappelijk en gezondheidseconomisch verantwoord beleid België is een federale staat. Vlaanderen bevoegd voor de persoonsgebonden materies en dus, in principe, ook voor het gezondheidsbeleid. Er zijn in de bijzondere wet, die de bevoegdheden vastlegt, echter heel wat essentiële belangrijke zaken nationale bevoegdheid gebleven: o.a. ziekteverzekering en de terugbetaling van medische prestaties en geneesmiddelen, programmatie, erkenningsnormen ziekenhuizen... Federale overheid is ook bevoegd voor een aantal zaken die bepalend zijn voor gezond leven, bijvoorbeeld: productnormering, prijzenpolitiek (gezonde voeding, tabak, alcohol ), rookverbod, opdrachten van de bedrijfsgezondheidszorg (arbeid en tewerkstelling). nood aan een intense samenwerking tussen de verschillende beleidsniveau s Kader: protocol van 28/9/2009 dat de samenwerking regelt m.b.t. preventieprogramma s Praktijkvoorbeelden: - Borstkankeropsporing - Vaccins - Nationaal voedingsplan - Nationaal kankerplan - Cel gezondheidsbeleid drugs (en algemene cel) en tabaksfonds 3. Beleidsvoering in de praktijk: voorbeelden tussen droom en werkelijkheid - Budgettair kader o Vlaanderen 2010: 126 mio euro (40 zonder KG en CLB) waarvan 50 CB Kind en Gezin en 36 CLB (1/4 totaal CLB), d.i. 21 euro per inwoner of, zonder KG en CLB 6,67 euro o Enkele preventieve RIZIV uitgaven voor Vlaanderen: 226 mio euro RIZIV-uitgaven voor: 2007 Uitstrijkjes (afname + cytologie) Screeningsmammo's en 2 lezingen Vaccins: via aanbestedingen Vlaamse gemeenschap Vaccins: buiten aanbestedingen (60% België) Serumlipidenverlagende middelen (60% België) Antihypertensiva, betablokkers, Ca antagonisten (60% België) o Er is in Vlaanderen weinig financiële ruimte voor gezondheidseconomische evaluaties op vlak van preventie kijken naar andere landen (EU & Euregha) - Suïcidepreventie: gezondheidsconferentie legde verschillende preventiestrategieën, die gezondheidseconomisch werden geëvalueerd, vast, doch: o Relatie tussen het behalen van de norm in ed doelstelling en het gevoerde beleid is mogelijk toch niet zo ster als vermoed (socio-economische factoren?); 3

4 o Bevordering van geestelijke gezondheid: was geen strategie omdat geen enkele expert dit aanbracht, achteraf ingevoerd vanuit politiek niveau; o Kopp: pilootproject toonde aan dat de methodiek, hoewel veelbelovend uit de literatuur, niet haalbaar bleek; o e-laerning Huisartsen: werd voldoende onderbouwd geacht, maar het beel dat onvoldoende huisartsen hier warm voor konden worden gemaakt; o MBTC: pilootproject toornde evidentie en haalbaarheid aan, doch werd niet actief geïmplementeerd vanuit de overheid; o Bereiken kansengroepen blijkt zeer moeilijk. - Vaccinaties: invoer meningitis-c vaccinatie: experten stelden invoer voor enkel in provincie Antwerpen. Werd toch uitgerold over heel Vlaanderen vanuit sociaalpolitieke motieven (is achteraf een goede beslissing gebleken) - Accijnzen op tabaksproducten: we weten dat dit werkt als de prijs maar voldoende toeneemt per keer. De federale minister besliste echter tot een paar kleine prijsstijgingen, waardoor geen verminderend effect op tabakgebruik. - Darmkankeropsporing: o Pilootproject lopend (haalbaarheidsonderzoek), maar de druk vanuit de artsengroepen en de (locale) politici is groot om her en der ook projecten op te starten; o Randvoorwaarden voor kwaliteitsgaranties van bevolkingsonderzoek nog niet vervuld - Baarmoederhalskanker o Effect terugbetaling medische prestaties op bevolkingsonderzoek: uitstrijkje om de 3 jaar nodig, doch terugbetalingsregels RIZIV hielden tot voor kort geen beperkingen in (nu om de twee jaar) o Terugbetaling HPV-vaccinatie: middelen inzetten voor cohortevaccinatie van 12-jarige meisjes is meest kosteneffectief, maar werd door RIZIV niet gevolgd - Borstkankeropsporing: terugnetalingsregels RIZ komen onder druk te staan: o Echografie: veel druk vanuit bepaalde artsengroepen om echografie in te schakelen in de screening, hoewel daar onvoldoende evidentie voor is o jaar: idem voor screening van die leeftijdsgroep - Bevolkingsonderzoek en preventiegids in kader van GMD+: RIZIV voorziet in een verhoogde toelage voor het globaal medisch dossier voor zinvolle preventie. Er zijn echter geen goede afspraken over wat dit inhoudt. Domus medica deed een verdienstelijke poging met de - vrijblijvende - preventiegids, maar het risico blijft bestaan dat er routinematig te veel zal technische onderzoeken zullen gebeuren - Ondanks alles slagen we er stilaan toch in om in Vlaanderen een preventief gezondheidsbeleid uit te bouwen dat rekening houdt met wetenschappelijke en gezondheidseconomische evidentie 4

5 BIJLAGE met betrekking tot bevolkingsonderzoek De bijlage heeft betrekking op de set van criteria gebruikt bij het beoordelen van bevolkingsonderzoek 1 criteria die betrekking hebben op de ziekte of aandoening, met name de mate waarin: a) de ziekte of aandoening of verwikkelingen ervan een belangrijk gezondheidsprobleem zijn; b) de epidemiologie en het verloop van de ziekte, aandoening of verwikkelingen ervan gekend zijn; c) de opspoorbare risicofactoren, voorstadia of kenmerken van de ziekte of aandoening in een vroeg stadium gekend zijn; 2 criteria die betrekking hebben op de doelgroep, met name de mate waarin: a) de doelgroep nauwkeurig is omschreven en de keuze wetenschappelijk is onderbouwd; b) de doelgroep bereikbaar is voor screening; c) alle personen van de doelgroep de mogelijkheid wordt gegeven om deel te nemen aan de screening; 3 criteria die betrekking hebben op het screeningsinstrument en de toepassing ervan, met name de mate waarin: a) een eenvoudig, veilig, nauwkeurig, doeltreffend en kwaliteitsvol screeningsinstrument beschikbaar is en gebruikt wordt; b) de verdeling van de screeningsresultaten binnen de doelgroep gekend is en er consensus bestaat over een duidelijk gedefinieerde en toepasbare grens tussen een normaal en een afwijkend screeningsresultaat; c) het screeningsinstrument maatschappelijk aanvaardbaar is; d) het interval tussen het opsporen van de ziekte of aandoening en het optimale moment van behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen zo kort mogelijk is; 4 criteria die betrekking hebben op de diagnose, de behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen, met name de mate waarin: a) er wetenschappelijk onderbouwde gegevens zijn die aantonen dat de behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen in een vroeg stadium beter resultaat opleveren dan in een later stadium; b) er wetenschappelijk onderbouwde gegevens zijn die aantonen dat de deelnemers zeer waarschijnlijk meer baat dan nadeel ondervinden van het bevolkingsonderzoek door verder diagnostisch onderzoek, behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen, in navolging van een afwijkend screeningsresultaat; c) er consensus is over het beleid en de keuzemogelijkheden inzake verder diagnostisch onderzoek bij een afwijkend screeningsresultaat; d) er consensus is over het beleid en de keuzemogelijkheden inzake behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen; e) diagnosestelling, behandeling of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen beschikbaar en toegankelijk zijn; f) het diagnostisch onderzoek, de behandeling, of andere zinvolle en verantwoordelijke handelingen door alle zorgaanbieders kwaliteitsvol uitgevoerd kunnen worden; 5 criteria die betrekking hebben op het bevolkingsonderzoek in zijn geheel, met name de mate waarin: a) er gegevens voorhanden zijn die aantonen dat de gezondheidswinst bij de doelgroep, ten gevolge van het bevolkingsonderzoek, wetenschappelijk onderbouwd is; b) het bevolkingsonderzoek doelmatig is; c) voldoende gecommuniceerd wordt over het bevolkingsonderzoek met de professionelen, de doelgroep en haar omgeving, met inbegrip van voor- en nadelen van het bevolkingsonderzoek en de beschikbare keuzemogelijkheden, met het oog op het bevorderen van de toegankelijkheid en het nemen van geïnformeerde beslissingen; d) de organisatie van het bevolkingsonderzoek en de uitnodiging voor deelname bijdragen tot het bevorderen van de toegankelijkheid en het nemen van geïnformeerde beslissingen zonder morele druk; e) de nood aan herhaling van het onderzoek op individueel vlak en op populatieniveau voldoende omschreven is en gerealiseerd wordt; f) andere beleidsopties, waaronder ook kosteneffectieve initiatieven, voor het voorkomen van het ontstaan van, of het omgaan met de ziekte, aandoening of verwikkelingen ervan, overwogen of geïmplementeerd zijn; g) het bevolkingsonderzoek uitvoerbaar is op het vlak van personele en andere middelen; h) alle betrokken partners en hun respectievelijke taken omschreven zijn; i) het traject dat de personen uit de doelgroep moeten volgen, omschreven is; j) het bevolkingsonderzoek voor de bevolking en de zorgaanbieders aanvaardbaar is; k) de voortgang van het bevolkingsonderzoek gecontroleerd wordt; l) het bevolkingsonderzoek geëvalueerd wordt; m) het bevolkingsonderzoek voldoet aan de wettelijke vereisten. 5