Driemaandelijkse uitgave 3de kwartaal 2017 Nummer 13 PRO REGE, PRO PATRIA. Chemin de Dames, Fort de la Malmaison.

Transcriptie

1 IMOS Een gezamenlijke uitgave van: Interallied Military Organisation Sphinx- Regionale Brabant en van de Koninklijke Nationale Federatie van Oorlogsvrijwilligers Afdeling Tienen KNFOV Driemaandelijkse uitgave 3de kwartaal 2017 Nummer 13 PRO REGE, PRO PATRIA Chemin de Dames, Fort de la Malmaison. Verantwoordelijke uitgever: Johny Stiers - t Stichelke Hoegaarden

2 Pagina 2 Inhoud. Bladzijde 3: Bladzijde 4: Bladzijde 5: Woord vooraf Mededelingen De Kalender der Herdenkingen Bladzijde 6 tot 35: De Slag van Chemin des Dames of Het Nivelles offensief. Belangrijke datums in dit kwartaal: Feestdagen: 11/07/2017: Feestdag van de Vlaamse Gemeenschap; 21/07/2017: Nationale Feestdag 15/08/2017: Onze Lieve Vrouw Hemelvaart; Moederdag in Antwerpen; 27/09/2017 Feestdag van de Federatie Wallonië-Brussel. Overige interessante data: Verlengde weekends: Van zaterdag 8/7/17 tot dinsdag 11/7/17: Feest van de Vlaamse Gemeenschap Van vrijdag 21/7/17 tot zondag 23/7/17: Nationale Feestdag.

3 Pagina 3 WOORD VOORAF Beste vrienden, Het jaar is al weer halfweg, de zomer is begonnen, de vakantieperiode gaat van start en heel wat landgenoten zullen van een welverdiende rustperiode gaan genieten in binnen -of buitenland. Wij wensen hen allen een aangenaam en zonnig verlof toe en vooral, een behouden terugkomst. Tot het einde van het jaar 2018 zullen we de veldslagen van de eerste wereldoorlog bespreken. In dit kwartaal is de slag van Chemin des Dames, of Het Nivelles Offensief aan de beurt, één van de vele bloedige veldslagen tijdens de eerste wereldoorlog. Deze streek is een mooi landelijk, golvend tot bergachtig, bosrijk landbouwgebied, ogenschijnlijk onbelangrijk voor de doodgewone burger, maar van kapitaal strategisch belang voor oorlogvoerende generaals. Het strategische belang was er nog maar eens de oorzaak van dat er duizenden jonge mensenlevens werden opgeofferd. Dit conflict verdiend meer dan een beknopte samenvatting, bovendien kon naast de opsomming van de militaire acties de menselijke tragedie niet weggelaten worden. Dat deze Klaroen zo omvangrijk is geworden is hieraan te wijten, evenals het ontbreken van de rubrieken Belgische Eretekens en Monumenten in onze streek. Onlangs kreeg ik een bericht met een foto van een oud strijder veteraan in militaire uitrusting, die op een munitiekist zat met voor hem enkele jonge kereltjes. Hij sprak de jongeren aan met de woorden: Sorry kinderen, het lijkt er op dat wij het allemaal voor niets deden!!!! Als je de geschiedenis nagaat, kun je dit zeker geloven, want zolang er mensen op deze wereld zijn terecht gekomen was en is er wel ergens oorlog. Niettegenstaande onze generaties al meer dan 70 jaar in vrede hebben kunnen leven is het gevaar nooit veraf. Herinner u Joegoslavië, Somalie, Congo, Ruanda, Afghanistan, Irak, Syrië, enz Ook binnen onze grenzen is de veiligheid niet meer gewaarborgd! Niets ontziende, fanatieke, haatdragende geloofsovertuigde dwazen hebben een laffe oorlogstactiek bedacht, waarbij zelfgemaakte bommen enkel tot doel hebben: zoveel mogelijk doden of gekwetsten maken!!!. Waar zij toeslagen zijn niet de oorlogsgebieden maar bij voorkeur dé plaatsen waar zich veel onschuldige burgers bevinden. In al de hiervoor opgenoemde conflicten en nu ook in het binnenland, hebben onze militairen actief deelgenomen. Ook nu nog staan zij paraat ten dienste van de burgerbevolking. Het is bijgevolg betreurenswaardig dat sommige leiders van dit land bezig zijn defensie te ontmantelen en, als je de politieke ontwikkelingen van nabij volgt, lijken alle middelen goed om dit doel te bereiken!!! Een beetje meer respect is hier op zijn plaats en zou zeer gepast zijn. Als je dus patrouillerende soldaten ziet overal te lande, kan een goedendag of een korte hoofdknik een teken zijn van dit respect en zal bijzonder worden gewaardeerd! Doen dus..!!! Johny Stiers Voorzitter. KNFOV Tienen Waarnemend Voorzitter IMOS

4 Pagina 4 MEDEDELINGEN 1. De algemene statutaire vergadering van Imos Regionale Brabant zal dit jaar plaatsvinden op 7 oktober om 11:00u. in de feestzalen Vogelzang te Kumtich Tienen. Ook het jaarlijks banket van Imos en KNFOV zal doorgaan op dezelfde datum om 12:30u. in de feestzalen Vogelzang te Kumtich Tienen. 2. Voor Imos werd het reglement van inwendige orde volledig herwerkt door een beperkte werkgroep. Het gedeelte dat betrekking heeft op de eretekens moet nog worden gewijzigd. Eénmaal ook dit klaar is zal u een exemplaar worden bezorgd. 3. Er wordt nog steeds een vaandeldrager voor KNFOV gezocht. Als er kandidaten zijn maken die zich kenbaar bij de voorzitter. 4. Wij bezoeken zo veel mogelijk de herdenkingen en plechtigheden in onze provincie. Het zou de patriottische verenigingen, Imos Regionale Brabant en KNFOV Tienen, ten goede komen als onze delegatie uit meerdere personen zou bestaan. Wij vragen de leden met aandrang om in zo groot mogelijke getale aanwezig te zijn op de patriottische herdenkingen en plechtigheden. De deelnemers melden dit aan de bestuursleden om desgevallend in groep te vertrekken. 5. Sommige leden hebben moeilijkheden ondervonden bij het aanvragen van de tussenkomst medische zorgen. Het NIOOO Nationaal Instituut van de Oorlogsinvaliden, Oud-Strijders en Oorlogsslachtoffers is ontbonden en bestaat dus niet meer. Het werd vervangen door de federale overheidsdienst HZIV, De Hulpkas voor Ziekte en Invaliditeitsuitkeringen, Troonstraat 30A te 1000 Brussel. Tel.: Er is ook een plaatselijk kantoor in 3000 Leuven, Brouwersstraat 1B/002 Tel.: De aanvragen om tussenkomst dienen dus ingediend in deze kantoren.

5 Pagina 5 KALENDER DER ACTIVITEITEN HERDENKINGEN PLECHTIGHEDEN DATUM UUR PLAATS OMSCHRIJVING 17/02/17 Leuven 19/02/17 Marche-Les-Dames 26/02/17 11:00u. Kortenaken Verbroederingsfeest 04/03/17 11:00u. Leuven Herdenking Vliegende Kanonniers 14/03/17 19:00u Vissenaken Herdenking oorlogsslachtoffers 24/3/17 09:30u. Heverlee Herdenking geheim leger 07/04/17 11:00u Brussel Dag van de Veteranen (Onbekende Soldaat) 23/04/17 Boortmeerbeek Herdenking 28/04/17 Heverlee Herdenking Militair Kerkhof 04//05/17 Willemstad (NL) Herdenking Rhenus 127 Willemstad 08/05/17 15:00u Tienen Bevrijding 08/05/17 15:00u Ransberg Bevrijding 27/05/17 16:00u. Henri-Chapelle Herdenking 02/06/17 17:00u. Tienen BBQ Verbroedering 10/06/17 15:00u Neerlnter/Drieslinter Herdenking bemanning bommenwerper RAF 07/07/17 09:00u Zoutleeuw Herdenking bemanning Canadese bommenwerper 21/07/17 Tienen Nationale Feestdag 22/07/17 17:30u Kortenaken Waanrode Nationale Feestdag Te Deum 06/08/ u Meensel Kiezegem Herdenking slachtoffers kampen 06/08/17 Nieuwpoort Nationale Hulde Kon ing Albert 1 13/08/17 Linter-Orsmaal Herdenking Slag aan de Kleine Gete 18/08/17 St.Margr.Houtem Herdenking slag van St.Margriete Houtem en Grimde 25/08/17 08:30u. Kersbeek Herdenking crash Wellington Bommenwerper 01/09/17 Leuven Herdenking verwoesting/bevrijding Leuven 03/09/17 Webbekom/Assent Herdenking Hilaire Gemoets 09/09/17 10:00u. Breda (NL) Jaarfeest Imos Regionale Kust, Brugge, Nederland 10/09/17 Borloo Herdenking 13/09/17 15:00u. Tienen Atheneum Dag van GL en OF XX/09/17 Veltem-Beisem 07/10/17 11:00u Tienen Jaarfeest IMOS Regionale Brabant en KNFOV Tienen 14/10/17 11:00u. Tienen-Oplinter Jaarfeest Verbroedering 04/11/17 18:00u. Hoeleden Te Deum en Herdenking 09/11/17 14:15u. Oplinter Herdenking Kerkhof 11/11/17 Tienen Herdenking 25/11/17 14:30 Hoegaarden Herdenking Paramor

6 Pagina 6 EEN BEETJE GESCHIEDENIS CHEMIN DES DAMES HET NIVELLES OFFENSIEF Door Jean Pierre Maessen Het jaar 1916 was een rampjaar voor de Fransen. De veldslagen bij Verdun en de Somme hadden voor enorme verliezen gezorgd waarbij weinig tot geen terreinwinst was geboekt. Opperbevelhebber Joffre werd vervangen en zijn opvolger, Robert Nivelle, zorgde in 1917 voor nieuwe hoop bij de Geallieerden. De door hem ontwikkelde nieuwe aanvalstactieken, voor het eerst toegepast in Verdun, zouden de Duitse verdediging breken en de gehate Boche definitief van Franse bodem verjagen. Dit beruchte Nivelle offensief pakte anders uit: er waren opnieuw catastrofale verliezen, de terreinwinst was te verwaarlozen, muiterijen en disciplinaire onrust brachten het Franse leger tot de rand van de afgrond. Franse troepen voor Hurtebise in april 1917 Het Nivelle offensief: 16 april mei 1917 De Voorbereiding Nieuwe tactieken Na twaalf maanden van onvoorstelbare slachtingen was de slag bij Verdun voorbij. Praktisch een miljoen Franse en Duitse soldaten waren dood of gewond. Frankrijk hield zich vast aan haar motto: On ne passe pas! Ze komen er niet langs! Een hele Franse generatie vond haar einde in het inferno van granaten, mitrailleurvuur, vlammenwerpers en gifgas; maar de Duitsers waren tegengehouden. De brandpunten van de slag bij Verdun, de forten Douaumont en Vaux, waren heroverd door Generaal Robert Nivelle en zijn secondant, Generaal Charles Mangin, bijgenaamd de slager. De artillerist Nivelle perfectioneerde hierbij de techniek, waarbij de oprukkende infanterie op de hielen van een voortrollende artillerie-barrage diende te blijven: de vuurwals. Door deze nieuw methode zou de Franse infanterie in staat zijn om de Duitse loopgraven te bestormen terwijl de Duitsers nog steeds in hun bunkers verscholen zaten. Bij Verdun werkte deze tactiek voortreffelijk. De successen sterken Nivelle in zijn overtuiging de oplossing voor het probleem van de stellingenoorlog te hebben gevonden. Tot dusver werd voor elke aanval een gelimiteerd doel gesteld, met een uitgebreide artillerie-inleiding en bezetting van het terrein door de infanterie. Hierna is, bij elke fase van een offensief, een gevechtspauze nodig om de artillerie de gelegenheid te geven naar voren te komen

7 Pagina 7 en een nieuwe voorstoot voor te bereiden. Maar in deze pauzes benut de vijand de tijd om zijn verdediging te versterken, nieuwe posities te bezetten en de reserves naar voren te halen. Nivelle ontwerpt hiervoor, naast zijn vuurwals-tactiek, het concept van de Bataille de Rupture ; de doorbraak van het vijandelijke front. Een aanval zal zich niet meer beperken tot één afgebakend doel. Men moet zo snel en zo vér mogelijk oprukken, met gebruikmaking van alle mogelijke middelen, die energiek en vermetel ingezet dienen te worden. De artillerie zal diepe gaten in de vijandelijke verdediging slaan, waardoor de infanterie in haar beslissende rol oprukt en elk verzet uitschakelt of omsingelt. Stoutmoedigheid en initiatief zijn hierbij dus onontbeerlijk. Nivelle werd benoemd tot opperbevelhebber in december 1916, als vervanger van Joffre. In de weken erna weet hij op zijn eigen energieke wijze en vol vertrouwen de Franse regering te overtuigen van zijn methoden om de oorlog binnen twee weken te kunnen beëindigen. Het Plan Nivelle Voor het gecombineerde Geallieerde voorjaarsoffensief stelt het opperbevel, onder leiding van de kersverse en alom bejubelde Nivelle, zich voor om de Franse hoofdaanval te laten plaatsvinden aan de rivier de Aisne, tussen Soissons en Reims, met een nevenaanval in de Champagne op het Massif de Moronvilliers en gesteund door de Britten in Artois. Laon dient binnen 24 uur te worden genomen en de vluchtende Duitsers door de cavalerie te worden achtervolgd, aldus Nivelle. De Groupe d Armées de Rupture (GAR), de legergroep Doorbraak van Generaal Micheler zal de eervolle taak vervullen om het offensief tot een goed einde te brengen. Voor de gelegenheid bezet de legergroep het front tussen Soisson en Reims, met op links het 6e en op de rechterflank het 5e Leger. Hierachter wordt het 10e Leger van Generaal Duchene, met vijf volledige cavaleriedivisies in haar gelederen, in reserve gehouden om de doorbraak uit te buiten. Een aantal groepen tanks, het nieuwe wapen aan het westfront, maakt deel uit van de aanvalstroepen en zal hierbij door de Fransen voor het eerst worden ingezet. Voor de komende aanval wordt de hoofdrol toegewezen aan het 6e Leger onder leiding van Generaal Mangin, de overwinnaar van Douaumont en Nivelle s strijdmakker. Van west naar oost zet het 6e Leger zeventien infanteriedivisies, één cavaleriedivisie en één territoriale divisie in, georganiseerd in vier legerkorpsen: het 1e koloniale, het 6e, 20e en het 2e koloniale korps. Het 6e Leger vormt hiermee de linkervuist van de Franse aanval, bezet een front van zo n 50 km en is voorzien van 1588 stukken geschut. De oostelijke sector is bestemd voor de vijftien infanteriedivisies en twee Russische brigades van het 5e Leger van Generaal Mazel.

8 Pagina 8 Het leger is onderverdeeld in eveneens vier legerkorpsen: het 1e, 5e, 32e en 7e, plus één divisie van het 38e korps. De 30 km frontsector van het 5e Leger zal door haar stukken artillerie onder vuur worden genomen. Tot aan het begin van het grote offensief wordt een zware wissel op de Franse logistiek getrokken: maar liefst 500 km nieuwe spoorlijn wordt aangelegd om de vuurmonden van munitie te voorzien. 872 treinen met wagons vervoeren een gigantisch totaal van granaten voor de 75 mm s, granaten voor het 155 mm geschut en stuks bestemd voor de 122 mm s. Daarnaast zo n geweerpatronen en paarden. Onvermijdelijk leverde dit problemen op: de organisatie van het spoorwegverkeer was slecht geregeld en de verdere distributie van voorraden liep grote vertragingen op. Franse legereenheid op weg naar het front De verwachting was dat in zeer korte tijd de frontlinie een aantal kilometers zou opschuiven. Deze verwachtingen waren echter zó optimistisch, dat men niet veel werk had gemaakt van de inrichting van eerste hulpposten en veldhospitalen achter het front. Men rekende immers op niet meer dan gewonden (het werden er uiteindelijk ). Nivelle zelf bleef het toonbeeld van optimisme en snoerde zijn critici de mond met one-liners: Wij hebben de formule, de overwinning is zeker. Zijn strategie werd echter niet algemeen ondersteund door de invloedrijke Franse politici. Premier Briand steunde het plan wel en hechtte er zijn goedkeuring aan, maar minister van oorlog Lyautey was het er niet mee eens, wat tot zijn ontslag leidde. Ook de Britse opperbevelhebber Sir Douglas Haig en Nivelle s toekomstige opvolger Henri-Philippe Pétain maakten hun bezwaren kenbaar. Zelfs generaal Micheler, bevelhebber van de drie aanvallende legers, was geen voorstander van de geplande operatie. De eerste spelbreker komt echter van de Duitsers. Zijn naam: Alberich. Van Duitse kant bezien Ook de medische hulpdiensten waren bij lange na niet toegerust voor de komende slag. Ook de Duitse verliezen na de Slag aan de Somme waren van dien aard, dat Ludendorff op 4 februari 1917 besloot een aanzienlijk deel van de frontlijn in te korten en terug te trekken op de Hindenburglinie, waarbij zo n 25 km terrein werd prijsgegeven.

9 Pagina 9 De operatie Alberich, toepasselijk vernoemd naar de boosaardige dwerg uit de Nibelungen-sage, werd vanaf 16 maart uitgevoerd en verraste de Geallieerden dusdanig, dat de plannen voor het voorjaarsoffensief ingrijpend moesten worden gewijzigd. Een belangrijk gedeelte van de frontlijn, langs het zuidelijke scharnier van de Duitse verdediging, bleef echter onveranderd op haar plaats. Juist op dit gedeelte waren de Franse pijlen gericht. Franse geschutsbemanning bij hun kanon Dertig maanden lang hadden de Duitsers niets achterwege gelaten om deze posities aan de Aisne en de Chemin des Dames te versterken. De eerste en tweede linies bestrijken het gehele plateau van de Chemin des Dames, met talrijke versterkte punten en mitrailleurnesten. Alle dorpen, boerderijen en bossen zijn in ware forten veranderd. De garnizoenen van deze verdedigingswerken en de reserves nestelen zich in goed uitgegraven abris [schuilplaatsen] en grotten, verspreid in elke helling van het langgerekte plateau. Instructies van het OHL (Oberste Heeres Leitung) bepalen, dat elke positie tegen iedere prijs verdedigd moet worden en dat, mocht terrein verloren gaan, dit direct weer heroverd dient te worden. Een agressieve verdediging dus. De verse reserves, samengetrokken in de achterhoede van de voorste stellingen, dienen de vijand direct na diens voorstoot aan te vallen, daar deze op dat moment nog gedesoriënteerd en geschokt zal zijn. In deze sfeer werden het Duitse 3e en 7e Leger aan het Aisne-front opgevoed. Het 3e Leger onder Generaal Karl von Einem bezette de oostelijke zijde van het door de Franse beoogde aanvalsgebied. Het westelijke gedeelte, tegenover Soissons, behoorde toe aan het 7e Leger van Generaal Hans von Böhn. Operatie Alberich zorgde echter voor een ingrijpende inkrimping van het Somme-front, wat het gehele 1e Leger (Generaal Fritz von Below) vrijmaakte. Dit leger werd keurig tussen het 3e en 7e Leger ingeschoven, wat een aanzienlijke versterking van de linies aan de Aisne en de Chemin des Dames betekende. Franse artilleriekolonne op weg naar het front.

10 Pagina 10 De verplaatsing van het 1e Leger vormde voor het Duitse opperbevel geen willekeurige manoeuvre. Zij vermoedde al langere tijd, dat de Fransen een aanval aan de Aisne op het oog hadden en voorbereidingen hiertoe troffen. Deze vermoedens werden gaandeweg versterkt; de Franse legerleiding was aangestoken door het enthousiasme van Nivelle en op verschillende niveaus werd dit enthousiasme omgezet in zorgeloosheid voor wat betreft de geheimhouding. Voor het komende offensief werd steeds minder rekening gehouden met het bestaan van de vijand; Nivelle zelf bleek loslippig op feestjes en de Duitsers konden in alle rust hun voorbereidingen treffen om de Fransen op te vangen. Uiteindelijk beschikten zij zelfs over de gehele, uitgewerkte Franse aanvalsplannen, die buitgemaakt werden door een snelle coup de main van een Duits bataljon. Op 4 april overrompelde dit bataljon in de sector van Berryau-Bac en de Cote 108, bij Sapigneul, een Franse commandopost, waar het volledige aanvalsplan werd aangetroffen, achtergelaten door een onvoorzichtig officier van het 3e Regiment Zouaven De twijfel sloeg echter om het hart van verscheidene politici en tijdens een laatste conferentie op 6 april probeert de nieuwe minister van oorlog, Painlevé, persoonlijk om Nivelle nog van zijn plannen af te brengen. Micheler bekritiseert het plan en Poincaré stelt een voorzichtiger variant voor, alsmede een beëindiging van het offensief in geval van een echec. Voor Nivelle zijn deze condities, die het plan van zijn hele essentie zouden beroven, onacceptabel. Hij biedt zijn ontslag aan, wat door de Franse president wordt geweigerd. Nogmaals wordt het vertrouwen in Nivelle uitgesproken. In dit stadium zijn de voorbereidingen sowieso te ver gevorderd om in te grijpen; de ingrediënten voor een fiasco zijn verzameld en klaar voor de toebereiding... De aanloop naar het offensief De verkwanselde geheimhouding en de gedegen Duitse voorbereidingen betekenden feitelijk, dat de basis voor enig Frans succes al bij voorbaat weggeslagen werd. Nivelle en zijn volgelingen bleven echter vol vertrouwen, ondanks de waarschuwingen van hoge officieren (Pétain had zelfs het commando over het offensief geweigerd) en de sceptische Britten. Het geplande offensief van 16 april 1917

11 Pagina 11 De Franse barrage dient in twee fases te geschieden: van 2 tot 4 april zal de concentratie gericht zijn op de Duitse artillerie-stellingen. Vanaf 5 april worden de infanterie-posities onder vuur genomen en zal op het uur H de infanterie in een ononderbroken stormloop de vuurwals volgen, over de Duitse loopgraven heen. Het weer is echter aan het begin van april 1917 miserabel slecht, wat de luchtverkenning en artillerie-observatie ernstig belemmert. De datum van aanvang van het offensief wordt dan ook diverse malen verschoven; in eerste instantie van 12 naar 14 april en op verzoek van Mangin nog naar 16 april. Als onderdeel van de geplande, gecombineerde Geallieerde operatie verlaten de Britten op 9 april 1917 de loopgraven bij Arras, bij wijze van afleidingsmanoeuvre voor de hoofdaanval aan de Aisne. De vier divisies van het Canadese korps boeken succes bij Vimy en bij St. Quentin opent het Franse 3e Leger eveneens een afleidingsaanval. De Duitsers blijven hun beste troepen echter concentreren aan de Aisne, verdiepen hun ondergrondse schuilplaatsen, verbinden ze met de steengroeven en grotten en plaatsen een overvloed aan mitrailleurs en geschut in de talloze, verborgen en beschermde bunkers. ravijnen, met steile hellingen van vaak zo n 30 graden; praktisch onneembaar voor zwaarbepakte troepen. Elke aanval vanuit het zuiden, de vallei, moet dus noodzakelijkerwijs door de ravijnen of over de open flanken aan weerszijden, blootgesteld aan vijandelijk kruisvuur. Daarbij kwam dan tevens de lange periode van zeer slecht weer, met mist, sneeuw, regen en vorst, wat de terreingesteldheid sterk ondermijnde De barrage Vanaf 8 april barst de Franse barrage over het hele front los. Per 23 meter front is één loopgraafmortier en één 75 mm-kanon opgesteld. Elke 21 meter herbergt tevens één zwaar stuk. De Franse ogen zijn gericht op de doorbraak van de Duitse stellingen en het bombardement wordt dus uitgesmeerd over de drie vijandelijke linies met een diepte van zo n 10 km. Dit betekent echter tevens een verminderde concentratie van granaatvuur op de hoofdweerstandslijn. Het gevolg is dan ook dat de inleidende beschietingen zelfs minder effectief zijn dan bijvoorbeeld bij de Slag aan de Somme. De stelling vormt bovendien een natuurlijke verdedigingslinie; de Aisne ligt op 50 m boven zeeniveau. De kam van de Chemin des Dames heeft echter een gemiddelde hoogte van 200 meter. Het tussenliggende gebied, grofweg 6 á 7 km breed, is doorsneden door talrijke Frans geschut tijdens de barrage

12 Pagina 12 Het slechte weer staat de verkenningsvliegtuigen niet toe om nauwkeurig vernietigingsvuur op de vitale punten te leiden. Menige kazemat en groeve blijft daardoor intact. Op 14 april klaart het weer enigszins op, wat de Franse vliegtuigen onder zware tegenstand van de jagdstaffeln in de lucht brengt. Zij rapporteren op diverse plaatsen een onvolledige vernietiging en de artillerie heft haar lied opnieuw aan. De volgende dag komt de regen weer met bakken naar beneden en de Duitsers zijn nu op alles voorbereid. Dit neemt overigens niet weg dat de barrage van de duizenden stukken artillerie, inclusief de zware 400 mm s, een overweldigende indruk op zowel aanvallers als verdedigers maakte. Als een gigantische ploeg woelde het bombardement de aarde om en bedolf de Duitsers onder een regen van granaten en gifgas. Ofschoon de gemiddelde poilu de neiging had om niet in een doorbraak te geloven was het moreel aan de vooravond van de aanval niet slecht. Abbé T. Schuhler, aalmoezenier bij het 1e Korps, vóór Craonne: De 15e april is een zondag. Talrijke paascommunies vinden plaats. De eucharistie is voor de gelovigen een waardevolle bron voor versterking van het moreel. Het weer is slecht, maar de geest bij de troepen is excellent. Alle Fransen zijn vol vertrouwen in de goede afloop.. De barrage pompte wat extra vertrouwen in de gelederen. Ook de ervaren Mangin was ervan overtuigd dat de vijand niet bestand was tegen deze vuurmassa: Overmorgen bevindt mijn hoofdkwartier zich in Laon De linkervleugel van het offensief De aanval van het 6e Korps Op 16 april 1917, in alle vroegte, wordt de volgende boodschap aan de Franse aanvalstroepen voorgelezen: Het uur is gekomen! Moed, vertrouwen. Nivelle. Om 06:00 u, onder een striemende regen en natte sneeuw, klimmen honderdduizenden Franse infanteristen uit hun loopgraven, voorafgegaan door Nivelle s geheime wapen; de vuurwals, die 100 m vóór de oprukkende troepen dient te blijven. De poilus stormen voorwaarts met een glorieus élan, wat sinds de dagen van de slag aan de grenzen in 1914 niet meer ten toon werd gespreid. Een lange golf van lichtblauw geüniformeerde regimenten, met schallende hoorns, de lange bajonetten geveld en de bataljonsvaandels ontvouwd spoelt over het niemandsland, het Vive la France opklinkend uit duizenden kelen.

13 Pagina 13 Franse troepen vlak voor de aanval het Ravin d Allemant. Aan de andere kant van de Route de Maubeuge loopt het Ravin de Nanteuil-la -Fosse, verder uit naar het zuiden in de vallei van de Aisne. Na de Duitse terugtocht van maart 1917 loopt de frontlijn westelijk en zuidelijk van Laffaux, en kruist de Route de Maubeuge zo n 2 km ten zuiden van de Moulin. In een oorlog wordt een attente vijand zelden tweemaal verrast door eenzelfde, nieuwe tactiek. De terdege voorbereide Duitsers, geheel op de hoogte van de Franse bedoelingen, hadden de voorste linies heimelijk verlaten. Het Franse bombardement kwam dus voornamelijk terecht op lege loopgraven. De infanterie, die inmiddels betrekkelijk eenvoudig het niemandsland achter zich had gelaten, kwam terecht in een stille, lege eerste linie. De vertwijfelde stoottroepen aarzelden, zochten beschutting in de overhoopgeschoten loopgraven of liepen verder, de tweede linie tegemoet. Dat was het moment waarop de duizenden verborgen mitrailleurs en het ingegraven geschut het vuur openden De linkervleugel, het plateau de Laffeux In de uiterste westhoek van het aanvalsgebied bevindt zich, op een kruispunt van vijf wegen, de Moulin de Laffaux. Van hieruit is het gehele plateau te overzien, naar het noorden steil aflopend in Kaart De Laffaux en omgeving Om 09:00 u, drie uur later dan de hoofdaanval in het oosten, attaqueert het 1e Corps d Armée Coloniale het plateau de Laffaux, in mist en regen. De opening van de aanval verloopt redelijk gemakkelijk. De Duitse barrage is te laat en weinig geconcentreerd, maar vrijwel direct nadat de kolonialen de eerste linie hebben genomen, lopen zij vast in een vernietigend vuur. De Duitsers zitten goed verschanst in hun verdedigingswerken en de mitrailleurs doen hun verwoestend werk in de aanvalsgolven.

14 Pagina 14 Na hevige gevechten en een aantal heroïsche pogingen worden de Moulin de Laffaux en de Ferme Moisy tegen de middag door de Fransen ingenomen. Daarop lanceren de Duitsers een serie verbeten tegenaanvallen op de verkleumde koloniale troepen. Zonder versterkingen, nauwelijks gesteund door de artillerie en weldra zonder munitie worden zij door de Duitsers teruggedrongen van de veroverde posities en half de middag zijn zij praktisch tot op de uitgangsstellingen teruggedreven. Op de 17e april regent het pijpenstelen. Een nieuwe artillerievoorbereiding heeft weinig effect op de Duitse verdediging en een hernieuwde aanval vordert dan ook stapvoets. Op de rechterflank van de kolonialen boekt het 6e Legerkorps een kleine vooruitgang en kan zich nestelen bij de Ferme des Grinons. De schamele resten van de koloniale aanvalstroepen werken zich de komende dagen nog enige honderden meters vooruit en op de 19e april zijn het dorp Laffaux en Nanteuil-la-Fosse in Franse handen. De Moulin de Laffaux geeft zich echter niet gewonnen en blijft verbeten tegenstand bieden. Les Grinons; naar het zuiden uitziend op Chavonne, Le Mont Sapin, net ten oosten daarvan, Le Bois des Gouttes d Or, ten noorden van het Ravin de Soupir. Ten oosten van de Falaises beheerst het Bois de la Bovette de hellingen die naar het oosten aflopen in de vallei van eerdergenoemd kanaal en het dorp Braye-en- Laonnois. Noordelijk van de uitlopers strekt zich het lange, smalle Plateau d Ostel uit. Hiervandaan hadden de Duitsers een magnifiek uitzicht naar het zuiden in het dal van de Aisne. Hun posities beheersten de lagergelegen Franse stellingen dan ook volkomen en in de formidabele, natuurlijke stellingen van de Falaises vinden zij uitstekende verschansingen en schuilplaatsen. Het Franse front loopt van west naar oost langs de linker- (zuid) oever van de Aisne, langs de zuidkant van Vailly en Chavonne, kruist de Aisne ten oosten van Chavonne en verloopt dan verder langs het fraaie, 16e eeuwse Chateau de Soupir naar het noordoosten. De gehele sector zal worden aangevallen door de troepen van het 6e Legerkorps. De Falaises de L'Aisne, de aanval van het 6e Corps Tussen het dorp Chavonne en het Canal de l Oise á l Aisne liggen de Falaises de l Aisne, welk gebied is samengesteld uit drie beboste uitlopers, van west naar oost: Aanvalsgebied 6e Legerkorps

15 Pagina 15 Les Grinons Op 16 april zet het Franse 172e Regiment Infanterie haar charge in op Les Grinons en Chavonne. Het dorp wordt in een snelle stormloop ingenomen, door één bataljon wat de ruines van het dorp en de grotten ten noorden hiervan met handgranaten zuivert. Vanaf Les Grinons daalt echter een moordend vuur neer op de aanvallers en de aanval loopt vast in bloed. Tegen de middag vallen de Duitsers Chavonne aan om de druk op Les Grinons weg te nemen. Nu volgt een zeer grimmig gevecht; de Duitsers zijn goed bekend met de ruines in het dorp en de loopgraven en zij drijven de Fransen stap voor stap terug van het kerkhof, aan de noordzijde van het dorp. Pas tegen de avond kunnen enige haastig opgetrommelde compagnieën de Duitsers tot staan brengen. Vastgeklampt aan de zuidelijke ingangen van het dorp dekken zij de geringe terreinwinst van de Fransen op de linkerflank, tegen de hellingen van Les Grinons. Buitgemaakte Duitse artillerie op het plateau van Oulches. Op 17 april worden Les Grinons gemangeld onder een nieuw, intensief bombardement en dit slaagt er zowaar in enkele versterkte grotten uit te schakelen. Om 17:30 u heropent het 172e haar aanval op Les Grinons, die al zoveel Franse doden heeft veroorzaakt. Een aantal Duitse mitrailleurs heeft de beschermende grotten en bunkers vanwege de beschietingen inmiddels moeten verlaten en opent nu het vuur op de Franse en Senegalese troepen, vanuit het open terrein. Na nieuwe verliezen worden de mitrailleurs één voor één uit de weg geruimd. Moeizaam wordt de klim naar de top van Les Grinons hervat en uiteindelijk bereikt, na het afslaan van een nieuwe Duitse tegenaanval vanuit de ondergrondse abris. Chavonne is inmiddels eveneens ingenomen, onder een deken van sneeuw en bevroren modder, wat met name de Senegalezen hevig op de proef stelt. Le Mont Sapin Le Mont Sapin, rechts van Les Grinons, wordt op de 16e bestormd door het 25e bataljon chasseurs á pied. De heuvel vormt een enorm obstakel en de hellingen zijn door het slechte weer onbegaanbaar, sponzig, modderig en ijzig. De beklimming verloopt uiterst moeizaam en de troepen kunnen de vuurwals van de artillerie niet bijhouden. Hierop openen de Duitsers vanuit de mitrailleurnesten het vuur en zaaien verderf tussen de chasseurs. Onder zware verliezen kruipen zij desondanks verder naar boven, telkens gebruikmakend van geweer- en handgranaten. Meter na meter winnen zij terrein,

16 Pagina 16 zuiveren een aantal abris, maken 400 gevangenen en voeren 22 mitrailleurs en 19 mortieren af. Een bolwerk in een oude grot biedt hardnekkig weerstand, maar wordt door de jagers omtrokken, waarna zij de noordkant van het inmiddels desolate bos bereiken. De Mont Sapin na de gevechten De jagers vinden nog geen rust en dringen naar links door in Les Grinons. Op rechts dalen zij af in de grotten van de Cour Soupir. De Mont Sapin vormt hiermee nu de sleutel van de hele Franse linie, wat de Duitsers vanaf 21:00 u tot hevige tegenaanvallen brengt. De Fransen, die de eigen granaten inmiddels hebben verbruikt, maken dankbaar gebruik van de Duitse granaten die zij ter plaatse aantreffen en de tegenaanval wordt afgeslagen. Op 17 april, s morgens om half vijf, wagen de Duitsers een nieuwe poging met verse reserves om de jagers van de Mont Sapin te gooien. Beide zijden lijden verschrikkelijke verliezen, maar de Mont Sapin blijft in handen van de chasseurs. Le Bois des Gouttes d'or In de ochtend van de 16e april slaagt het 172e Regiment Infanterie erin om, zonder al te grote verliezen, Le Balcon in te nemen, op de westelijke flank van des Gouttes d Or. Le Balcon ontleende zijn naam aan de dominerende positie die het inneemt boven de Franse uitgangsstellingen bij de Aisne, het dorp Soupir en het chateau. Behoedzaam rukken de Fransen op in de richting van de Cour Soupir, maar dan lopen zij vast in het kreupelhout en het heftige Duitse vuur vanuit de talloze verdedigingswerken, die de artilleriebarrage ongeschonden overleefden. Ondersteuning van het buurregiment behoeven zij niet te verwachten. Ook hier is de aanval gesmoord in vuur. De volgende dag, de 17e april, wordt de aanval eerst om 17:30 u, en wederom na een zware beschieting, hervat. Het Bois des Gouttes d Or wordt langzaam doorkruist en de Cote 197, het Croix sans tete, op het hoogste punt van het plateau d Ostel, wordt bereikt. Dit eerste echte succes dwingt de Duitsers tot terugtrekken. De bezettingstroepen van de tweede linie en de reserves verlaten hun stellingen zelfs zonder te wachten op de bezettingen van de eerste linie. Bij Vailly vinden de Fransen de volledige maaltijd van een hele compagnie, nauwelijks aangeroerd en in allerijl verlaten. In een abri van een bataljonscommandant worden de documenten van de hele sector opgeraapt; bij een Duitse wagenmeester worden alle postwagens aangetroffen. Het terrein is bezaaid met achtergelaten materiaal.

17 Pagina 17 Het Centrum van de Strijd De Chemin des Dames Vanaf september 1914 tot 15 april 1917 liggen de Franse linies tegen de zuidelijke hellingen van de Eperon de Troyon en op het plateau, parallel aan de Chemin des Dames, maar zo n 400 tot 600 m ten zuiden ervan. Omgeving Eperon de Troyon Het 20e Legerkorps, belast met de verovering van de kam van de Chemin des Dames, opent de aanval op haar beurt in de vroege ochtend van de 16e april. Hevig vuur komt de aanvalstroepen tegemoet en zij lijden al direct gruwelijke verliezen. Toch slagen zij erin de laatste meters naar de kam te overbruggen en zich een positie te verschaffen op en bij de weg. Vanuit een zwaar versterkt bolwerk, de suikerfabriek van Cerny-en-Laonnois, bestrijken de Duitsers de gehele voorliggende omgeving en de Fransen worden op de plaats vastgepind. Florian Parmentier, in zijn boek L Ouragan - de orkaan: We begrijpen het niet meteen. De mannen vallen nog voordat zij kunnen wegkruipen. Het is zó onwerkelijk! Onder het vuur van de artillerie hebben de Duitsers hun mitrailleurs geïnstalleerd in de granaattrechters. Het einde van de oorlog leek te zijn begonnen en zou niet veraf zijn. Maar dan komt een order: aanval met de bajonet op die mitrailleurs, de granaatwerpers voorop! Vijf keer vallen we aan; vijf keer worden we neergeslagen door het verscheurende vuur. De gewonden schreeuwen: naar mij! Er is echter geen verzorging mogelijk. Aan verzorging valt niet te denken! Naar mij! Is het een klacht? Een verzoek? Een belediging? Iedere levende ziel slaakt nu ook de hartenkreet: naar mij! Het enige antwoord komt van de ratel der mitrailleurs. Holle weg bij Courtecon weer in handen van de Duitsers

18 Pagina 18 Nieuwe bombardementen op 17 april leiden een hernieuwde aanval op het verdedigingswerk in en, na opnieuw een hoge prijs aan doden en gewonden, wordt het steunpunt ingenomen. De Fransen zijn echter uitgeput en kunnen zich slechts met moeite vastklampen aan de veroverde stellingen. De Duitsers hebben zich sneller hersteld dan de Fransen en op 19 april doen zij een vastberaden tegenaanval, vegen de Fransen van de kam en nemen hun oude stellingen in. Dan volgt een bloedige periode van aanval en tegenaanval zonder wezenlijk resultaat; op 5 mei loopt de Franse linie dan eindelijk door de zielige steenhopen van Cerny-en- Laonnois en langs de noordkant van het plateau. Maar de Duitsers weigeren zich terug te trekken van de noordelijke hellingen. Hierdoor behouden zij de ingangen van talrijke tunnels in hun bezit, die uitmonden in en achter de Franse linies, wat weer tot hevige gevechten leidt. Bovendien blijven de tunnels door de Duitsers gebruikt worden als uitstekende wapenopslagplaatsen en verzamelpunten voor tegenaanvallen. Diverse malen proberen de Fransen de linies voorbij de ingangen van de tunnels te krijgen. De Duitsers behouden hier echter het initiatief; zij lanceren eind juni een serie tegenaanvallen en worden weer teruggeworpen, totdat de strijd in deze sector uiteindelijk luwt. Het westelijk front in optima forma. L Abbaye de Vauclerc en de Ferme d Hurtebise Tegenover het aanvallende 2e Koloniale Korps, de rechterflank van Mangin s 6e Leger, staat de 12e eeuwse ruine van de abdij van Vauclerc. Zo n anderhalve kilometer ten zuiden hiervan bevindt zich, vlak aan de Chemin des Dames, de boerderij van Hurtebise, welke naam zoveel betekent als wervelende noordoostenwind. Wanneer men vanuit Hurtebise de blik op het noorden richt, kijkt men in de vallei van de Ailette. Het gedeelte van het dal tot aan de abdij wordt de Trou de la Demoiselle genoemd. Iets ten noorden van Vauclerc ligt het dorp Bouconville, gedomineerd door het Chateau de la Bove. Dit kasteel werd overigens op 15 april verwoest door 150 granaten van 370 mm, naar men zegt afgevuurd door een Franse batterij onder commando van de voormalige kasteelheer In april 1917 loopt de Franse linie langs de noordkant van het dorp Oulches, tegenover Hurtebise. Hier bevindt zich dan tevens de scheidslijn tussen het 5e en 6e Leger, waarvan de rechterflank wordt gevormd door de 10e Koloniale divisie (Generaal Marchand) van het 2e Corps d Armée Coloniale. Op de eerste dag van de aanval zal deze divisie de eerste linie van de Duitsers moeten innemen. Deze eerste linie bestrijkt het gehele plateau, in een wirwar van loopgraven tussen het monument van 1814 en de boerderij, en met talrijke groeves waaronder de befaamde Caverne du Dragon, ofwel de Drachenhöhle.

19 Pagina 19 omstandigheden en velen worden al vóór de aanval afgevoerd met bevroren voeten. Verkenningspatrouilles betreden omzichtig het niemandsland en treffen de eerste loopgraven verlaten aan. Verderop ondervinden zij echter hevig vuur, zodat de toestand van de tweede linie niet verder verkend kan worden. Kaart omgeving Hurtebise en Vauclerc De Fransen stelden zich voor om, door de gezamenlijke stormloop van het 1e Legerkorps en het 2e Koloniale Korps, Hurtebise en het plateau van Vauclerc te overspoelen. Nadat de eerste Duitse linie genomen is moeten de aanvalstroepen afdalen in de vallei van de Ailette en zich richten op de tweede linie, aan de noordkant van de vallei en bij het Chateau de la Bove. Op dezelfde dag nog zal de derde linie, op de dominerende hoogten vóór de vlakte van Laon, moeten worden bereikt. Op 17 april zou de doorbraak dan een feit moeten zijn en kan de cavalerie op glorieuze wijze de vlakte van Laon instromen. Een stormachtige wind, nevelig weer, striemende regen en natte sneeuw verstoren de artilleriebarrage, met name doordat de waarneming vanuit de verkenningsvliegtuigen en kabelballons praktisch onmogelijk is. De aanvalstroepen, speciaal de Senegalezen, leiden sterk onder deze ijzige Dan eindelijk, tijdens het mistige ochtendgloren van de 16e april, stormen de Marrouins, Senegalezen en Marokkanen van de 10e Koloniale Divisie naar voren, achter de vuurwals die het plateau ranselt. De eerste linie en de kam van de Chemin des Dames worden zonder al te grote verliezen bereikt. Een compagnie Marokkaanse tirailleurs, die juist de hellingen van het plateau achter zich liet, werpt zich op de knieën en heft het gebed tot Allah aan Op dat moment houdt de Duitse artillerie haar vuur nog grotendeels in en de opmars wordt hervat. De troepen hebben drie levendige verlofdagen achter de rug, in het vooruitzicht van een zekere overwinning. Door het modderige, zwaar geteisterde terrein en de volgelopen granaattrechters vorderen zij echter, ondanks het algemene enthousiasme, veel te traag. Op de vooraf vastgestelde tijdstippen schuift de vuurwals naar voren. De eerste aanvalsgolven kunnen het beschermende gordijnvuur niet bijhouden en de situatie wordt gaandeweg hachelijker.

20 Pagina 20 Franse troepen in granaattrechter tijdens de aanval. Het 53e Koloniale Regiment passeert, het vertrouwen nog ongeschonden, het monument van Hurtebise en begint, onder zwak Duits mitrailleurvuur, de helling naar de Ailette af te dalen. Op dat moment barsten de mitrailleurs in de tweede linie los in een ondoordringbare gesel van kruisvuur. De Duitser hebben gedisciplineerd de vuurwals over zich heen laten gaan, zijn uit hun holen gekropen en kunnen nu naar hartelust hun vuur in de langzaam oprukkende aanvalsgolven pompen. De mitrailleurs veroorzaken verschrikkelijke verliezen, met name onder de officieren, en de infanterie zoekt spaarzame bescherming in de trechters of kruipt terug naar de eerste linie. De in wanorde terugtrekkende restanten van de eerste golf worden weldra vergezeld door de opvolgende ondersteuningstroepen, die op het vastgestelde uur naar de gevechtszone zijn vertrokken. De chaos in de eerste linie wordt hiermee echter slechts vergroot en, in minder dan een uur, is de aanval op het plateau verlamd en aan weerszijden van de boerderij tot stilstand gekomen. Alle drie regimentscommandanten van de divisie zijn inmiddels gedood. Elke poging om de aanval vanuit de boerderij weer vlot te trekken loopt vast in een steeds hardnekkiger Duitse verdediging. De Duitse reserves hebben in hun goed beschermde, ondergrondse onderkomens praktisch niet geleden onder het bombardement en zij bevolken nu de loopgraven van de tweede linie, onneembaar voor de Fransen. Een serie van afzonderlijke gevechten vindt plaats op de volgende dagen. De 10e Divisie behoudt het veroverde gebied en slaat de meeste Duitse tegenaanvallen met succes af, ofschoon de Duitsers er toch enkele malen wél in slagen om in de verbindingsloopgraven door te dringen. Slechts met forse verliezen kunnen zij hier weer uitgegooid worden. Het verwoeste plateau, direct achter de veroverde eerste linie, is inmiddels een woestenij. De loopgraven zijn herschapen in een zuigende modderbrij en elke majeure beweging is onmogelijk. En onder deze catastrofale omstandigheden komt Prosper Jean-Baptiste Huet aan het front. Op diens weg komt hij onvermijdelijk de gewonden op brancards tegen, de doden, opgestapeld op de door paarden getrokken wagens en degenen die het inferno overleefd hebben. Met lege ogen, zonder enig gevoel, lopen zij langs de weg waarlangs zij de vorige dagen waren gegaan en waar zoveel van hun kameraden gesneuveld waren

21 Pagina 21 In de nacht van 18 op 19 april wordt de uitgeputte 10e Divisie afgelost door troepen van het 11e Legerkorps. Op de 19e worden deze troepen direct al naar voren gejaagd, waar zij er ten noorden van Hurtebise wonderwel in slagen om in de Duitse loopgraven te infiltreren en 500 gevangenen te maken. Het offensief is echter ook hier geheel vastgelopen en ontaard in op zichzelf staande, zinloze gevechten rondom de puinhopen van de boerderij. Na de aanval van 5 mei, wat de Fransen op het hele plateau tot bij de observatiepunten op de noordelijke hellingen brengt, starten de Duitsers een serie felle tegenaanvallen, wat de Fransen in de komende maanden weer van een deel van de dominante punten zal beroven. De Caverne du Dragon Onder het plateau, iets ten westen van het kruispunt van Hurtebise, strekt zich het formidabele grottencomplex van de Caverne du Dragon uit. Op 25 januari 1915, nadat zij de Ferme d Hurtebise hebben ingenomen, bezetten de Duitsers tevens de steengroeve en noemen haar de Drachenhöhle. Van noord naar zuid lopen de gangen onder de Chemin des Dames door, en herbergen een scala van voedselopslagplaatsen, munitievoorraden, hospitalen met complete operatiezalen en zelfs een van kruizen voorziene begraafplaats. Ventilatoren zorgen voor de luchtverversing in de lange, elektrisch verlichte galerijen. Kaart omgeving Du Dragon Op 16 april slagen de Fransen erin de zuidelijke ingang te nemen en zij dringen tot diep in de grotten door. De Duitsers verweren zich echter hevig, blokkeren de ondergrondse galerijen en houden de noordelijke ingangen vast in handen. Pas op 25 juni zullen twee compagnieën van het 152e regiment de Duitsers hiervan kunnen verdrijven. De volgende dag nemen de Duitsers dan weer bloedig revanche en andermaal wisselt de noordingang van eigenaar. De Rechtervleugel van het Offensief. De strijd tussen Craonne en de Aisne Het in 1573 door haar bewoners ter eigen bescherming versterkte dorpje Craonne wordt aan de noordzijde gedomineerd door het Plateau de Californie, wat zich in 1917een tragische faam zal verwerven. Voor een goed begrip van de komende gevechten is nu enige geografische kennis

22 Pagina 22 nodig: aan de oost- en zuidoostzijde wordt het plateau begrensd door de vlakte van Corbeny en van Ville-aux-Bois, het toekomstige operatieterrein van de Franse rechtervleugel. Aan de voet van de hellingen van de uitloper ligt, ten zuiden van Craonne, het Bois de Beau Marais, nét binnen de Franse linies. Ten oosten hiervan verheft zich de dubbele heuvel van het Bois des Buttes, vanwaar men de moerassige vlakte overziet. Verder naar het zuiden, bij Berry-au-Bac, ligt de Cote 108 en enige kilometers oostwaarts de Butte Prouvais. Tussen deze heuvel en het Bois des Buttes bevindt zich dan de begroeide en drassige vallei van het kleine riviertje de Miette. Achter de Duitse linies, in de laagvlakte, ontwaart men het dorp Juvincourt. Ten westen van Corbeny opent zich de vallei van de Ailette, met aan de noordzijde de dominante hoogten van het Bois de Corbeny en La Bove. Daartussen verheft zich het pokdalige, zanderige Plateau de Californie. Omgeving Bery-au-Bac Op 15 april 1917 verloopt de Franse linie in een praktisch rechte lijn van Berry-au- Bac naar de zuidkant van Craonne, met in het midden een deuk: de Duitse saillant van het Bois des Buttes. De Duitse eerste linie wordt gevormd door uitgebreide loopgravenstelsels, ook Craonne en de uitlopers van het plateau omvattend, en op slechts enkele tientallen meters van de Franse loopgraven. De tweede linie bevindt zich op de noordelijke helling van de vallei van de Ailette en loopt door Corbeny verder naar Juvincourt. Parallel aan de tweede linie, met zo n drie kilometer tussenruimte, is de derde linie aangelegd. De uitlopers bij Craonne, het Bois des Buttes, de Cote 108 en, verder naar achteren, de Butte de Prouvais, vormen uitstekende observatiepunten voor de Duitsers. De Fransen moeten zich tevreden stellen met de waarnemingsposten op de hoogten van Roucy, ten zuiden van de Aisne en dus vér verwijderd van de eerste linies. De taak van de troepen op de linkerflank van het 5e Leger op 16 april luidt als volgt: het 5e Legerkorps, met de 10e en 9e Divisies voorop en de 125e daarachter, dient de drie Duitse linies in te nemen en dezelfde avond nog Amifontaine te bereiken, negen kilometer van het uitgangspunt. Twee groepen tanks zullen de eerste linie overschrijden en de tweede linie, aan weerszijden van Juvincourt, met hun geschut en mitrailleurs aanvallen. De moerassige vallei van de Miette vormt hierbij echter een serieus obstakel voor de tanks. Niettemin aanvaardt men het risico dat de zware kolossen hierin zullen vastlopen.

23 Pagina 23 Aan de linkerzijde van de 10e Divisie dient de 2e Divisie van het 1e Legerkorps het bastion van Chevreux in te nemen, door te stoten naar Corbeny en verder naar het noorden op te rukken. De 1e Divisie, eveneens van het 1e Legerkorps, moet zich meester maken van Craonne. Chevreux, het Bois des Buttes, Craonne en de Route Nationale 44 tussen Corbeny en Berry-au-Bac zijn door de Duitsers tot ontzagwekkende obstakels omgevormd, ondertunneld en met diverse abris, betonnen bunkers, mitrailleurnesten, mortierstellingen en ingegegraven 77-mm veldgeschut gelardeerd. Bovendien hebben zij hier de afgelopen jaren ruimschoots de gelegenheid voor gekregen. Craonne en het Plateau de Californie De Franse barrage, die ook op dit deel van het front neerdaalt, mist voldoende effectiviteit. De Duitse betonnen bunkers en onderkomens zullen, na het bombardement van de 240- en 155 mm s, des te dreigender tevoorschijn komen vanonder de weggeschoten camouflage van bebossing en kreupelhout. Op de ochtend van de 16e april overvliegen Duitse vliegtuigen op geringe hoogte de Franse linies en mitrailleren de volgepakte loopgraven. De Duitse artillerie opent om vijf uur s ochtends eveneens het vuur, zodat het Franse élan stevig op de proef wordt gesteld. Om zes uur klimmen zij over de borstweringen, verdwijnen in de mist over een absoluut doordrenkte bodem de gehele nacht en de dagen ervoor heeft het geregend- en nemen de verlaten eerste Duitse loopgraven in. Kaart van Craonne Pal daarop openen talrijke mitrailleurs het vuur op de aanvalsgolven, met een hoofdrol voor de mitrailleurnesten op de helling boven Craonne. De Maxim-mitrailleurs, koningin van het slagveld, beheersen hiervandaan de vlakte volledig en geven een extreem effectief vuur van boven naar beneden af, moordend voor de Franse aanvallers. Gedecimeerd en van hun officieren beroofd komen de troepen niet meer vooruit, zolang een nieuwe artillerievoorbereiding geen nieuwe doorgang voor hen forceert. Ondanks een nieuw bombardement blijft de Duitse verdediging echter overeind. De aanval komt nu nauwelijks meer vooruit en vanuit beide flanken blijven de in kazematten opgestelde mitrailleurs huishouden onder de reddeloze poilus. De verliezen zijn verschrikkelijk, vooral bij de 2e Divisie. Het 1e Korps heeft een uur na het begin van de aanval al man verloren..

24 Pagina 24 Loopgraaf voor Craonne Op de avond van de 16e april is de 1e Divisie in de puinhopen van Craonne doorgedrongen, na harde gevechten met haar geduchte tegenstanders: de Pruisen van de 5e Garde Divisie. De Franse 2e Divisie houdt slechts de eerste Duitse linie bezet. De volgende dagen dreigen weer in een stellingenoorlog te vervallen. Op 19 april vorderen de 1e en 162e Divisie nog enkele meters in Craonne zelf en de lage uitlopers van het plateau, ondertussen zware verliezen lijdend. Dan wordt het geteisterde 1e Legerkorps afgelost door het 18e. Tussen Corbeny en Berry-au-Bac Twee groepen tanks (van de Groupe Bossut), voor het eerst aan het Franse front ingezet, zullen het spits afbijten en zijn aangewezen om de geduchte tweede linie van de Duitsers te overweldigen. Eén groep dient in de richting van Juvincourt aan te vallen, ten westen van de Miette. De andere heeft haar opmarsgebied tussen de Miette en de Aisne, richting Guignicourt en Prouvais. Achter de Ferme du Temple, in het Bois de Beau Marais, heeft de eerste groep haar verzamelplaats voor de aanval. Om 06:20 u, op de ochtend van de 16e april, komen de Schneiders log in beweging en volgen in colonne een vooraf ingerichte en vrijgemaakte route. Aan de rand van het bos aangekomen worden zij dan verrassend accuraat door de Duitse artillerie beschoten; Duitse vliegtuigen hebben de opmarsroute van de tanks gevolgd en markeerden deze met rode vuurpijlen. Hierop verspreiden de tanks zich en verhogen hun snelheid, zodat het Duitse geschut vooralsnog geen succes boekt. Vanaf de observatiepunten kunnen de Duitsers de tanks echter permanent volgen, hun silhouetten afstekend tegen de open vlakte. Vergezeld door de infanterie van het 76e Regiment steken de trage gevaartes de eerste Duitse linies over. Op het drassige terrein tussen de eerste en tweede linies begint de slachting: de Duitse artilleristen verdubbelen de beschieting op de tanks en de één na de ander wordt getroffen. De meeste vatten direct vlam, doordat de reserve-brandstoftanks aan de buitenzijde (!) van de tanks zijn aangebracht. De bemanningen van de aangeschoten tanks hebben weinig kans op overleving en na deze episode van prijsschieten keren slechts 9 van de 40 ingezette tanks op hun startpositie terug.

25 Pagina 25 Het Bois des Buttes In maart 1916 viel het Bois des Buttes, na het toneel te zijn geweest van hevige gevechten, in Duitse handen. Hiermee priemt de heuvel tevens als een lastige uitstulping in de Franse linies. Zwaar gefortificeerd door de Duitsers, met uitstekende waarnemingsposten op de drie heuvels, vormt het Bois des Buttes een van de steunpilaren van de Duitse linie: met abris die twintig meter onder de grond zijn aangelegd, ondergrondse galerijen met spoorlijnen, bunkers voor de mitrailleurs, betonnen observatieposten, rondom beschermd door een netwerk van prikkeldraadversperringen en door twee volledige bataljons bezet is het een waar fort geworden. Fransen trekken Croannelle binnen 16 April 1917: het Bois des Buttes wordt door het Franse 31e Regiment Infanterie met twee speerpunten aangevallen. De rechterspits rukt vanuit het zuiden naar het noorden op, in de richting van de drie dominerende heuvels. De linkerspits trekt in oostelijke richting, naar La Ville-aux-Bois, uit het directe zicht van de waarnemingsposten op de heuvels. De eerste Duitse loopgraven worden bij verrassing genomen, maar bij de tweede linie barst het gevecht in alle hevigheid los. In de overblijfselen van het bos moeten de bunkers één voor één veroverd worden, de abris moeizaam worden belegerd en de verbindingsloopgraven met handgranaten worden ingenomen. Desondanks krijgt het 31e uiteindelijk de overhand en maakt gevangenen. Eén onderluitenant en twee man vallen alléén aan, met handgranaat en revolver, dringen in een verbindingssleuf door en voeren 72 verbijsterde Duitsers in gevangenschap af. Tegen de middag is het Bois des Buttes, na bloedige gevechten, geheel in Franse handen en zijn 800 gevangenen gemaakt. De resterende Duitse bezetting trekt zich terug op het nabije Ville-aux-Bois, wat bezaaid is met mitrailleurnesten. De Fransen trekken op tot de rand van het dorp, maar worden direct geconfronteerd met een woeste tegenaanval, wat hen terugwerpt in het open veld. De hele middag van de 16e, de nacht en de hele volgende dag wordt onophoudelijk gevochten in en om de verbindingsloopgraven, granaattrechters en het prikkeldraad, waar eenieder die hierin komt vast te zitten de dood vindt. Tegen de avond van de 17e april is het dorp met uiterste krachtsinspanningen omsingeld. Om 06:00 u op de ochtend van de volgende dag wordt de aanval op de inmiddels benarde Duitse verdedigers geopend en twee uur later is La Ville-aux-Bois weer

26 Pagina 26 Frans. Meteen daarna wordt de RN 44 overgestoken en komen de aanvallers nog tot La Musette. In drie dagen tijd heeft het 31e Regiment Beierse gevangenen afgevoerd en 50 mitrailleurs, 15 mortieren, 6 kanonnen en diverse andere materialen buitgemaakt. La Musette Nadat in 1916 het Bois des Buttes door de Duitsers werd ingenomen, vreesden zij voortdurend een Franse aanval in de omgeving van het Bois des Boches, ten oosten van het Bois des Buttes en dus in de rug van dit belangrijke steunpunt. Om deze dreiging het hoofd te kunnen bieden plaatsten zij, tussen het kruispunt van La Musette en het riviertje de Miette zes enorme bunkers van gewapend beton. Elke bunker bevatte een kazemat voor de mitrailleurs met daaronder een diep uitgegraven abri. De bunkers konden elkaar door flankerend vuur dekken en waren met elkaar en naar achteren verbonden door verbindingsloopgraven en ondergrondse gangen. Aldus vormden zij een gigantisch obstakel voor het Franse offensief van 16 april. Over het desolate en verwoeste terrein van het Bois des Boches vallen de Fransen op de ochtend van deze 16e april de bunkers aan. Vanuit het zuiden en westen aangevallen verweren de Duitsers zich echter uitermate furieus en vegen de Fransen door hun kruisvuur van het voorliggende gebied. Ook de volgende dag levert geen meter winst op; de bunkers beheersen het slagveld volledig. Dan, op de avond van de 17e april, verzamelt een bataljon van het 113e Regiment zich voor een charge op de bunkers, op links ondersteund door delen van het 313e en 4e Regiment. Bij het vallen van de nacht heffen de poilus het lied van het regiment aan: voilá le 113e qui passe. Voortkruipend langs beide zijden van de RN 44 nemen zij met handgranaten stuk voor stuk de onder de weg uitgegraven abris in. Hierop openen de Duitsers een vernietigend mitrailleurvuur en veroorzaken hiermee zware verliezen onder de Fransen. Enkele groepen slagen er echter in om in de nabijheid van de bunkers te geraken en met handgranaten te bestoken. Met een donderend geraas ontploft één van de bunkers, doordat de munitie-opslagplaats door een granaat werd geraakt. Enorme blokken beton vliegen door de lucht en komen ver verspreid in de omgeving neer. Ondanks de zeer zware verliezen zet het bataljon de aanval door en tegen negen uur s avonds zijn de RN 44 zelf en de bunkers Köln en Hannover in Franse handen. Vanuit het zuidoosten volgt dan de verdere opmars naar het kruispunt van La Musette, wat zij de volgende ochtend inneemt. Op dat moment vallen eenheden van het 31e Regiment, komende van La Ville-aux -Bois, eveneens het kruispunt aan. De omsingeling van het Bois des Boches, met het 313e Regiment en delen van het 4e Regiment,, is hiermee dan eindelijk voltooid.

27 Pagina 27 s Nachts wordt het gebied gezuiverd, wat 400 gevangenen en een grote hoeveelheid wapens met munitie oplevert. Tanks vóór Juvincourt Van september 1914 tot april 1917 bleef het belangrijke kruispunt bij de Ferme du Choléra een hevig omstreden punt tussen Duitsers en Fransen. In deze sector zou het 32e Legerkorps haar aanval op 16 april dienen uit te voeren. Zoals we hebben gezien bracht de eerste stoot hen tot de tweede Duitse linie, net vóór Juvincourt. Maar de bataljons in de spits van de aanval werden van de Cote 108 tot Juvincourt door de vastberaden Duitse verdedigers neergemaaid en vastgepind in de duizenden granaattrechters. Vanuit Prouvais werd bovendien een serie vinnige tegenaanvallen gelanceerd op de in wanorde verkerende Fransen. De tweede groep volgde voor haar aanval de route van Pontavert naar Guignicourt, over de heuvelrug bij Le Choléra. Ondanks het zware Duitse geschutsvuur bereiken ook zij de tweede linie, maar de Franse infanterie ligt op dat moment geheel uiteengeslagen, het merendeel dood of gewond, in kleine groepjes in het verwoeste terrein vóór deze stellingen. De tweede linie is intact en ongenaakbaar. Zonder steun van het voetvolk zetten de tanks door, steken de loopgraven van de tweede linie over, bereiken tegen één uur s middags de oostkant van Juvincourt en schommelen verder in de richting van het Bois Claque Dents. Dan worden zij van drie kanten door rechtstreeks vuur van de Duitse batterijen onder vuur genomen. Wederom heeft de Duitse artillerie haar doelen voor het uitkiezen en het gros van de tankgroep wordt in brand geschoten. Het restant kan desondanks nog een Duitse tegenaanval uit de richting van de Ferme Mauchamp afslaan, voordat het bevel tot terugtrekken wordt gegeven. De overlevende bemanningen van de stukgeschoten tanks hebben dan inmiddels de voertuigen verlaten en proberen te voet de eigen linies te bereiken. Kaart van Juvincourt De lotgevallen van de eerste groep tanks hebben we reeds eerder kunnen volgen. Laagvliegende Duitse jachtvliegtuigen mitrailleren deze schamele groepjes en vergroten hiermee de al zeer zware verliezen van het tankwapen. Slechts enkele tanks keren terug bij de Ferme du Choléra.

28 Pagina 28 Loivre en Brimont, de sleutels van Reims In september 1914 blijft het Duitse offensief vóór Reims steken bij het dorp Loivre aan het kanaal van de Aisne naar de Marne en bij het oude fort van Brimont. Hier organiseren de Duitsers hun verdedigingslinies, waarvandaan zij regelmatige beschietingen op de stad Reims kunnen onderhouden. Loivre en omgeving Op 16 april 1917 valt de 41e Divisie van het 32e Legerkorps de Duitse posities in Loivre aan, waarbij het dorp zonder al te grote verliezen door het 23e ( les Braves, de moedigen) en het 133e Regiment ( les Lions, de leeuwen), wordt bezet. Het 133e Regiment doorkruist het dorp en rukt verder op naar het kanaal, met het 3e bataljon in de voorhoede. De kanaalovergang en het kerkhof worden echter zwaar verdedigd door de Duitsers en de leeuwen worden beschoten vanuit betonnen kazematten bij het kerkhof en de puinhopen van de molen. Zij trekken zich terug, vragend om steun van de 75 mm s. Dan trekken zij achter de barrage opnieuw op, waarbij de hoornblazers het signaal aanvallen laten schallen. In één lange bajonetcharge nemen zij de verdedigingswerken bij de molen, het kerkhof en de rest van het verwoeste dorp. Bij het kerkhof maken zij 122 gevangenen in één abri. De buit: 825 gevangenen, door alleen al de 500 man van het 3e bataljon. Ten noorden van Loivre vallen de troepen van de 14e Divisie (Generaal Philipot) met het 44e, 60e, 35e en 42e Regiment de eerste Duitse linies aan, drukken door en bereiken met zware verliezen uiteindelijk het dorp Berméricourt. Een furieuze Duitse tegenaanval van het Korps Eberhart van het Duitse 1e Leger breekt echter de veerkracht van de zwaar beproefde Franse infanteristen en zij worden weer uit het dorp gegooid. De Russische Brigade, met als doel het Fort de Brimont, steekt het kanaal over en bereikt de helling van de heuvel met het fort, maar verder komen zij niet. Hevig vuur vanuit het fort en de omliggende stellingen daalt neer op de Russen en ook zij lijden bloedige verliezen. Weldra stabiliseren de linies zich dan, juist ten oosten van het kanaal. De Resultaten Na tien dagen van bloedige gevechten en gruwelijke, niet te bevatten verliezen onder de troepen ( doden, gewonden en vermisten) was het duidelijk dat deze extreem hoge kosten niet tot enig belangwekkend resultaat hadden geleid.

29 Pagina 29 Het 6e Leger Op de beruchte 16e april had het 1e Koloniale Legerkorps slechts verliezen geleden, tegen een paar meter terreinwinst rondom Laffaux en de Ferme Moisy. Rechts hiervan had het 6e Korps de eerste Duitse posities tussen Fort Condé en het Canal de l Ailette bezet. In de tang genomen tussen beide Franse korpsen ontruimden de Duitsers op 17 april dan wel de Saillant de Vailly, maar tegen een hoge (Franse) prijs. De volgende drie dagen vorderde het 6e Korps stapvoets, om op 20 april uitgeput en gedecimeerd op 800 m van de heuvelrug tot stilstand te komen. Oostelijk hiervan waren het 20e Korps en het 2e Koloniale Korps op superieure Duitse bolwerken gestuit. Na een reeks van slachtingen komen beide korpsen tot vlak bij de Chemin des Dames, maar de verliezen zijn onaanvaardbaar hoog, vooral bij het 2e Koloniale Korps. De steunpunten bij de Ferme d Hurtebise en de suikerfabriek van Cerny blijken onneembaar. Het 6e Leger is lamgeslagen en niet meer tot serieuze inspanningen in staat. Het 5e en 32e Korps zijn enkele kilometers in de richting van Juvincourt en ten zuiden van Berry-au-Bac gekropen, maar ook hier zijn de verliezen gigantisch; niet in de laatste plaats bij de tanks. De kostbare verovering van het Bois des Buttes door het 5e Korps vormt het succes van de dag. In het zuiden zijn het 7e Korps en de Russische Brigade vóór het massief van Brimont blijven steken, ofschoon aanvankelijk de dorpen Courcy, Loivre en Bermericourt konden worden ingenomen, wat de recordwinst van de 16e april vormde; een stuk terrein van 4 km diepte, waarvan een groot deel direct weer door de Duitsers werd heroverd. De gewonden Op deze eerste dag blijkt tevens, dat het hoofdkwartier een gruwelijke vergissing heeft gemaakt met haar berekeningen van het aantal gewonden. Alle hulpposten worden letterlijk overstroomd, de brancardiers weten niet waar te beginnen en voor zover mogelijk worden Duitse gevangenen ingeschakeld bij de afvoer van de geblesseerden. Het 5e Leger In de sector van het 5e Leger, op de oostelijke flank, heeft het 1e Legerkorps de ingangen van dorp Craonne kunnen innemen, maar alle overige doelen worden niet bereikt. In drie dagen strijd verliest het 1e Korps wél 170 officieren en manschappen. Franse gewonde op het slagveld

30 Pagina 30 Een hospitaal van het 5e Leger, 10 km achter het front gelegen, bij het dorp Prouilly aan de Marne, heeft op de ochtend van de 16e april bedden klaarstaan. Deze dag wordt zij echter overspoeld met gewonden! Hiervan kunnen in de eerste dagen slechts zwaargewonden geopereerd worden. De overigen, die de slachtingen van Juvincourt of Sapigneul overleefd hadden, crepeerden vaak alsnog in de beproeving van Prouilly. De met bloed en vuil besmeurde ziekenzalen verkregen in de komende dagen de tragische naam oubliettes en menig passerend chirurg werd voor moordenaar uitgemaakt. Verlichting en verwarming ontbraken en er was een schrijnend gebrek aan plaats, personeel, materiaal, vaccins en andere zaken (men beschikte over 4 (!) thermometers, voor bedden). Het aantal van door het hoofdkwartier ingecalculeerde gewonden bleek een 0 te weinig te bevatten Het is dus duidelijk, dat uw inspanningen gericht moeten worden naar het noordoosten op basis van de voortgang van het 5e Leger. Aan het front van het 6e Leger dient u zich te beperken tot het zekerstellen van uw stellingen ten noorden van de Aisne en de aanval op de hoogten ten zuiden van de Ailette te staken. De resultaten bij het 5e Leger zijn in werkelijkheid echter niet beter te noemen dan die van het 6e Leger. Vóór het offensief had Nivelle aangekondigd het offensief stil te leggen in geval van een echec. Hij weigert echter in een mislukking te geloven en handhaaft de orders tot aanvallen... Nivelle verlegt het zwaartepunt Na de eerste dag van afgrijselijke gebeurtenissen en een verliescijfer van (!) man blijft Nivelle vertrouwen houden in het vervolg, ofschoon hij stevig snijdt in de tactiek. Op de avond van 17 april stuurt hij een telegram aan Generaal Micheler, commandant van de legergroep: De gisteren aangegane slag heeft duidelijk gemaakt, dat de vijand het front tegenover het 6e Leger vast in handen heeft en dat de hiermee gepaard gaande moeilijkheden een opmars van uw legergroep in noordelijke richting in de weg staan. Poilus in de loopgraaf De 17e april begon met pijpestelen en eindigde in de meeste sectoren in bloed, zonder noemenswaardige resultaten. Bij het 6e Leger, ten noorden van Soupir, kon het 20e Korps Grelines innemen en het 6e Korps zich bij de Ferme des Grinons installeren, maar verdere progressie bleef uit. Het 5e Leger joeg haar 1e Korps tevergeefs vooruit tegen de stellingen van Craonne en het plateau.

31 Pagina 31 Craonne en het plateau. Uiteindelijk heeft slechts het 4e Leger van Generaal Anthoine, bij haar secundaire aanval verder naar het oosten, enig succes bij de aanval op het Massif de Moronvilliers. Het Duitse 1e Leger herstelt hier echter de situatie en er is dan ook geen sprake van enige ontlasting van de Franse legers aan de Chemin des Dames. In de nacht van 19 op 20 april besluit Nivelle het 10e Leger te introduceren en in te zetten tussen het 5e en 6e Leger. Op 21 april bezet het leger de frontlijn tussen Hurtebise en Berry-au-Bac. Het 5e Leger dient de aanval in het oosten verder voort te zetten en aan te sluiten bij het 4e Leger. Dezelfde dag telegrafeert Nivelle aan de Britse Generaal Wilson: Ofschoon de opmars van de aanvallende legers minder snel verloopt dan vooraf bepaald, verander ik niets aan de algemene instructies die eerder zijn uitgegeven. Stopzetting van het offensief wordt niet overwogen. Wat het Britse offensief aangaat is mijn wens dat dit tegelijkertijd zal worden gecontinueerd. Uw legers moeten profiteren van de operaties aan het Franse front door uw aanvallen uit te breiden en te streven naar het veroveren van uw vastgestelde doelen. Daarnaast vroeg hij Cadorna om een offensief in Italië te openen en aan Alexeïev om maatregelen te treffen voor een offensief in Rusland. Politieke inmenging Op 21 april geeft Micheler aan Nivelle te kennen, dat het naar zijn mening niet langer verstandig is om zich te concentreren op een doorbraak, maar in te zetten op een reeks van opeenvolgende, beperktere doelen. Nivelle weet van geen wijken en handhaaft zijn instructies: Het offensief moet voortgezet worden om Reims te ontlasten en de verovering van de Chemin des Dames te completeren. De ontzetting van Reims moet bewerkstelligd worden door een gecombineerde actie van het 4e en 5e Leger. Het 6e Leger wordt toegevoegd aan de GAN (Groupe d armées du Nord). De GAR behoudt het 10e en 5e Leger onder haar bevel. De gruwelijke waarheid dringt geleidelijk door bij het Franse publiek, dat geschokt reageert op het echec van het offensief tussen 16 en 19 april. Op 23 april grijpt Poincaré persoonlijk in: De president van de republiek behoort tot degenen die een hervatting van de aanvallen op Craonne en het plateau van Vauclerc op de vastgestelde datum als prematuur en onmogelijk beschouwen. De artillerie-voorbereiding is tot op heden onvoldoende gebleken. Intensieve bombardementen van enkele dagen zullen nodig zijn, zonder welke ons exact hetzelfde zal overkomen als bij de eerste aanval., zoals hij Nivelle liet weten. Deze reageerde op diens karakteristieke, energieke wijze en drong erop aan dat de president niet meer naar praatjes zonder fundament moest luisteren Op 29 april stelde de minister van oorlog, Paul Painlevé, een aanval op Brimont voor, ten noorden van Reims. De regering, onvoldoende op de hoogte van de risico s en mogelijke verliezen bij deze operatie, zaak uit te stellen tot het aanstaande onderhoud tussen Nivelle en Pétain zou hebben plaatsgevonden. Painlevé be-

32 Pagina 32 Pétain tot chef van de generale staf. Als zodanig zou Pétain alle dossiers van komende operaties kunnen volgen Op 30 april valt de eerste zondebok: Generaal Mangin, bevelhebber van het 6e Leger, valt in ongenade en wordt gelimogeerd. De voorbereidingen voor een hervatting van het offensief gaan echter onverminderd door. Het 6e en 10e Leger zouden nu de heuvelrug van de Chemin des Dames moeten veroveren. Het 5e Leger dient de Duitse posities ten zuiden van de Aisne aan te vallen. Het offensief wordt hervat: de aanval van 5 mei Bij het losbarsten van een nieuwe artilleriebarrage begin mei verspreiden zich tevens de horrorverhalen van de eerste aanval tussen de troepen aan de Aisne. Hele bataljons blaten als schapen op weg naar de slachtbank van het front. Eenheden van het ervaren 21e Regiment, dat heldhaftig had gevochten bij Verdun, weigeren op 3 mei naar het front te gaan. Van hogerhand wordt kordaat ingegrepen: de oude Romeinse strafmaatregel van decimering wordt op hen toegepast, de oproerkraaiers worden als voorbeeld sowieso gefusilleerd of naar Duivelseiland afgevoerd en het regiment wordt weer de strijd aan de Chemin des Dames ingestuurd, en afgeslacht De Moulin de Laffaux Na het offensief van 16 april bleef de Moulin de Laffaux in de Duitse handen. Op 5 mei zal de positie opnieuw aangevallen worden; ditmaal door een provisorisch samengestelde divisie, bestaande uit drie regimenten cavalerie te voet: het 4e, 9e en 11e Cuirassiers, ondersteund door een gemengde groep van Schneider- en St. Chamond tanks. Op 5 mei, 05:45 u, vallen zij de Duitse versterkingen aan. De eerste linie wordt in een ferme stormloop genomen, maar in het centrum van de aanval blijven de goed ingegraven verdedigers rondom de molen zich hardnekkig weren. Op de flanken staan de alomtegenwoordige mitrailleurnesten iedere voortgang in de weg en de cuirassiers lijden zware verliezen. Dan vinden de tanks eindelijk hun weg en bereiken, ondanks de zompige bodem en de talrijke obstakels, het plateau. Tezamen met de tweede aanvalsgolf wordt de molen bestormd en ingenomen. Een tegenaanval van de Duitse grenadiers wordt door één mitrailleur van het 11e Cuirassiers afgeslagen, door de aanvallers één voor één neer te schieten. Op rechts, bij de Carrières de Fruty, heeft het bombardement absoluut onvoldoende effect gehad op de loopgraven en versperringen. De opmars van de cuirassiers verloopt dan ook uitermate moeizaam en de verliezen hopen zich op. Een uiterste krachtsinspanning zorgt ervoor, dat de grotten van Fruty en de tweede Duitse linie tegen tien uur s ochtends in Franse handen zijn. Langzaam keert het tij, om 11:00 u trekken de Fransen verder op en op links neemt het 4e Cuirassiers het Chateau de la Motte. Op rechts beklimt het 11e de Cote 170 en in het centrum dringt het 9e al door in de grotten van het Ravin d Allemant, waar de Duitsers overigens hevige tegen-

33 Pagina 33 stand bieden. De inspanningen van de cuirassiers zijn zinloos: gebrek aan steun van de reservetroepen en de sterker wordende Duitse druk dwingen hen tot terugtrekken. Het Chateau de la Motte wordt opgegeven en koortsachtig proberen de Fransen de resterende stellingen te consolideren. Op de 6e mei wordt het chateau, met nieuwe verliezen, opnieuw door de cuirassiers aangevallen en bezet. Aan de zuidkant van het Ravin d Allemant omsingelen 2 pelotons van het 9e de grotten en vechten zich met handgranaten een weg naar binnen. Alle drie regimenten bevinden zich echter nog steeds in een hachelijk vooruitgeschoven positie en worden hevig aangevallen door de Duitsers. Tegen de avond zijn zij wederom gedwongen de aftocht te blazen en het Chateau de la Motte wordt voor de tweede keer verlaten. Uitgeput, gedesillusioneerd en met achterlating van ettelijke doden en gewonden graven de Fransen zich 200 m ten zuiden van het chateau in. De karige winst bestaat uit enkele belangrijke observatiepunten, 650 krijgsgevangenen en de Moulin de Laffaux. Van 7 mei tot 23 oktober zal in deze sector, het scharnier van de Hindenburglinie, voortdurend worden gevochten. De Duitsers knagen enkele flinke happen uit de Franse stellingen, maar zullen de Fransen niet geheel van het plateau kunnen verdrijven. De Moulin de Laffaux blijft Frans bezit. De aanval op het Plateau de Californie Het Plateau de Californie; na de vreselijke verliezen van 16 april is het eenvoudigweg ondenkbaar voor de Fransen dat deze hoogte in Duitse handen zou blijven. Een nieuwe aanloop voor een aanval op de heuvel door het 10e Leger wordt dan ook voorbereid; in de nacht van 22 op 23 april lost het 34e Regiment Infanterie in Craonne het 1e Regiment af. De eerste linies liggen dan vóór de hellingen die naar het plateau leiden en bestaan uit een reeks bomkraters. Enige communicatie vanuit de eerste linie naar achteren is onmogelijk. Er zijn geen verbindingsloopgraven, geen stellingen en vanaf de uitlopers van het plateau domineren de Duitsers nog altijd de hele omgeving. Zij schieten op alles wat beweegt. De volgende dagen worden doorgebracht in de sfeer van de komende slag. De nijvere Franse voorbereidingen worden door de Duitsers nauwgezet geobserveerd en zij beschieten elk punt waar aan de stellingen wordt gewerkt. Bovendien liggen de aanvoerwegen praktisch continu onder vuur, wat onvermijdelijk ook Franse bombardementen uitlokt. Op 4 mei verovert een compagnie, onderaan de hellingen, enige tamelijk gunstige uitgangsstellingen. De volgende dag zal de aanval plaatsvinden. Negen uur s morgens, de vijfde mei 1917: Twee bataljons van het 34e Regiment, met op links ondersteuning van het 18e Regiment, lanceren hun aanvalsgolven. Tijdens de beklimming van de steil oplopende hellingen worden zij hevig geteisterd door mitrailleurvuur, maar de speerpunten slagen er niettemin in om de

34 Pagina 34 noordelijke en oostelijke kraag van het plateau te bereiken en zich daar te nestelen. Gebruikmakend van de verrassing en tijdelijke- passiviteit van de Duitsers sturen de Fransen enige verkenningspelotons de noordelijke hellingen af, waarbij diverse Duitse abris worden gezuiverd en meer dan 300 man van de Pruisische garde gevangen worden genomen. Tegen 4 uur s middags zijn de Duitsers hersteld en starten een hevig bombardement, waarna een vastberaden tegenaanval volgt om het verloren gebied te heroveren. Een fel handgranaatgevecht volgt, maar de Fransen blijven overeind. Met stevige verliezen worden de Duitsers teruggedreven. De volgende dag, 6 mei, beginnen de Duitsers een uitermate intensieve beschieting, wat het plateau in vlammen, stof en rook laat verdwijnen. De heuvel is gehuld in vuur, alsof zij als een vulkaan uiteenbarst. De Winterberg na de slag De Franse artillerie legt haar antwoord eveneens op het plateau en in dit inferno kunnen de Duitsers infiltreren in de dunne Franse voorpostenlinie. Het gevecht is hevig; het 34e Regiment lijdt zeer zware verliezen, vooral onder de officieren en geleidelijk aan dreigen de Fransen onder de voet te worden gelopen. In elke granaattrechter wordt gevochten, totdat eindelijk, omstreeks één uur s middags, een bataljon van het 49e Regiment ten tonele verschijnt en de Duitsers van het plateau kan verdrijven. De Winterberg, de Duitse naam voor het plateau, is in Franse handen, maar heeft een zeer bloedig offer van hen gevraagd. Tot 9 mei zet het 10e Leger haar aanvallen voort. Terreinwinst wordt niet meer geboekt, maar de verworven posities kunnen worden versterkt, overigens ten koste van nieuwe verliezen. Het vertrek van Nivelle Vanaf het begin van mei bevindt Nivelle zich in het beklaagdenbankje. Hij stelt voor om Mangin, die het vertrouwen van zijn minderen verloren heeft, naar Marokko over te plaatsen en hem aldus de verantwoordelijkheid voor het mislukte offensief in de schoenen te schuiven. De regering weigert. Op 10 mei vraagt Painlevé rechtstreeks aan Nivelle het commando neer te leggen. Op zijn beurt weigert de generaal. Dan, op 11 mei, benoemt de regering per decreet Pétain in zijn plaats en Generaal Foch tot chef van de generale staf. De rol van Nivelle is eindelijk uitgespeeld. Tegelijkertijd worden de mogelijkheden van de chef van de generale staf uitgebreid en krijgt hij meer bevoegdheden. Op 16 mei wordt de generale staf bovendien in twee groepen verdeeld (Groupe de l Avant, Groupe de l Arrière).

35 Pagina 35 Hiermee wordt de slag aan de Chemin des Dames opgeschort, temeer daar reeds vanaf eind april de onrust om zich heen grijpt en diverse eenheden weigeren om naar het front te gaan. Het begin van de muiterijen in het Franse leger kondigt zich aan. Op het moment dat Generaal Maistre, de nieuwe bevelhebber van het 6e Leger, een aanval voor de 3e juni voorbereidt, schort Pétain alle aanvallen aan de Chemin des Dames vanaf 23 mei op. Hij beoordeelt de aanvalsgeest van het Franse leger als niet in staat tot belangrijke offensieve acties en Maistre trekt hierop zijn plan in. Ondertussen openen de Britten wél hun derde offensief in Artois. Tijdens de slag hebben de Duitsers 66 divisies ingezet, tegen de Fransen 68. Het Duitse totaal aan verliezen: man, plus gevangenen en 187 stukken geschut. De Franse verliezen: man De verwoestingen op de Chemin des Dames Ofschoon ook de Duitsers buitensporige verliezen leden beschouwden zij de slag aan de Chemin des Dames als succesvol: de verdedigingstactieken bewezen hun doeltreffende waarde, het terrein had zich als Duitse bondgenoot ontpopt, de troepen bleken strijdvaardig en uitgerust en de Franse artil lerie bleek niet in staat de Duitse verdedigingswerken en artilleriestellingen uit te schakelen. Bovendien ontbrak het verrassingselement geheel, wat bij Verdun eind 1916 van doorslaggevend belang was geweest. Een gemeenschappelijk graf van Malmaison naar Craonne zou twee keer zo lang moeten zijn om alle doden te bevatten die hier gesneuveld zijn (Roland Dorgelès)