Inhoud verenigingsblad nr. 15

Transcriptie

1 Jaargang 7 Nr. 15 november 2009

2 Inhoud verenigingsblad nr. 15 Blz. 03. Inhoud in het Pools 04. Colofon 05. Het bestuur 07. Uit het privé archief van dhr. Jan Gerner uit Buinen 10. Nieuw redactielid Kasia Daniëls Kierczak 11. Verhaal over dhr. Emil Kierczak 13. Nieuw Bestuur in België 15. Herdenking Emmen 16. Monument voor Oude-Pekela 19. Bevrijdingsherdenking in Alphen 15 mei augustus Feestdag van het Poolse Leger in Breda en Oosterhout e Herdenking bevrijding van Normandië 26. Mémorial Musée de Coudehard Montormel (F) 29. Uitreiking van de Medaille van de Poolse Leger op Nieuws uit Zagan (PL) 32. Divisiedag in Zagan 11 en 12 september Herdenking in Driel - 19 september Herdenking in Axel september Dodenherdenking in De Klinge (België) 1 oktober Herdenking in Baarle-Nassau / Hertog - 4 oktober Dodenherdenking op het Poolse Militaire Ereveld te Lommel (B) 44. Dodenappel op het Poolse Militaire Erehof te Oosterhout 46. Herdenking 65 jaar bevrijding van Breda - 25 oktober Herdenking te Breda - Ginneken 50. Wład Kohutnicki wordt 90 jaar. 56. Breda dankt zijn laatste acht Polen BN / DeStem e en 10 e Poolse bevrijder 58. In Memoriam Poolse motorclub 61. Nieuwe Poolse priester 62. Nieuwe rubriek: Oude foto s 63. Uitnodiging herdenking sterfdag van gen St. Maczek - 6 december a.s. 63. Vertaling van de Maczek s memoires gepresenteerd 64. Kerstwensen van bestuur en redactie van dit blad en diverse info 2

3 Spis tresci biuletynu Stowarzyszenia nr 15. Str. 03. Spis tresci w jezyku polskim 04. Colofon 05. Zarząd 07. Z prywatnego archiwum pana Jana Gernera z Buinen 10, Nowy członek redakcji Kasia Daniëls Kierczak 11. Opowieść o panu Emilu Kierczaku 13. Nowy Zarząd w Belgii 15. Obchody dla uczczenia pamieci w Emmen 16. Pomnik w Oude Pekela 19. Obchody dla uczczenia pamięci o wyzwoleniu Alphen 15 maja sierpnia Święto Wojska Polskiego w Bredzie i w Oosterhout te obchody wyzwolenia Normandii 26. Muzeum w Coudehard Montormel (F) 29. Wręczenie Medalu Wojska Polskiego 1 września Nowinki z Żagania (PL) 32. Święto Dywizji w Żaganiu 11 i 12 września Obchody dla uczczenia pamięci w Driel 19 wrzesnia Obchody dla uczczenia pamięci w Axel września Uroczystości dla uczczenia pamięci poległych De Klinge (B) 1 paz. br. 41. Obchody dla uczczenia pamięci w Baarle-Nassau / Hertog 42. Uroczystości dla uczczenia pamięci poległych w Lommel (B) 44. Apel Poległych w Oosterhout 24 października Obchody dla uczczenia 65. rocznicy wyzwolenia Bredy 25 pazdz. br. 49. Obchody dla uczczenia pamieci poleglych w Bredzie - Ginneken 50. Władyslaw Kohutnicki skończy 90 lat 56. Breda dziękuje swoim ostatnim ośmiu Polakom BN / DeStem ty i 10-ty polski wyzwoliciel 58. In Memoriam Polski Klub Motorowy w Bredzie 61. Nowy polski ksiadz w Bredzie 62. Nowa rubryka Stare fotografie 63. Zaproszenie na obchody 15-tej rocznicy śmierci gen. Maczka 63. Prezentacja tlumaczenia wspomnien generala Maczka 64. Świąteczne życzenia oraz informacje różne 3

4 Colofon,In het spoor van de divisie is een uitgave van de: Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Redactie: Meerkoet RG Breda redactie: albert.bugaj@casema.nl Website: Redactieleden: Krystyna B. Stopa-Konowrocka, Albert Bugaj Kasia Daniels - Kierczak In het spoor van de divisie wordt toegezonden aan leden van de vereniging. En verschijnt tweemaal per jaar namelijk in mei en in november. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie, u kunt ook eigen kopij hier inleveren. Het lidmaatschap kost 15.- per jaar en dient gestort te worden op bankrekening nummer: t.n.v. Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland te Breda, BIC: RABONL2U, IBAN: NL97 RABO Hier kunnen donateurs hun bijdrage ook op storten. Leden kunnen gebruik maken van de diensten van de vereniging, zoals, informatie over de 1 e Poolse Pantserdivisie en hulp bij het naspeuren van gegevens aangaande de Divisie. Opzegging van het lidmaatschap moet schriftelijk of per gebeuren vóór 1 november. De opzegging gaat dan het nieuwe kalenderjaar in. Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. 4

5 Het Bestuur Voorzitter: Bolek Krzeszewski Lage Heijning ZJ Teteringen Nederland Tel: (+31) krzes001@planet.nl Secretaris: Frans Olejek Biezenstraat ZJ Breda Nederland Tel: (+31) f.olejek@ziggo.nl Penningmeester: Cees Nowak Kapucijenhof XG Breda Nederland Tel: (+31) cnowak@ziggo.nl Bestuurslid: Stas Szamrowicz Regenwulp RJ Breda Nederland Tel: (+31) stasine@ziggo.nl Bestuurslid: Adrian Stopa - Consul Buitenlandsezaken Nadole ul.zeglarska Gniewino Polen Tel: (+48) a.stopa@ewz.gda.pl Bestuurslid: Wadec Salewicz Schepenenstraat BZ Oosterhout Nederland Tel: (+31) w.salewicz@tiscali.nl 5

6 6

7 Bericht uit Buinen, van onze verslaggever Jan Gerner Links op foto: Jan Gerner Familie van de gesneuvelde Polen Stanislaw Bieliniec (Buinen) en Stanislaw Kowalczyk (Borger) Uit privé archief van dhr. Jan Gerner 7

8 8

9 De carrier waar S. Bieliniec mee om het leven kwam. Stanislaw Bieliniec Geboortedatum: Gesneuveld op te Buinen. Voor het uitbreken van de Tweede Wereld Oorlog woonachtig te Kolonia Strzelecka, Wlodzimierz Wolynski, Wolyn, Oost Polen, onwettig bezet en geannexeerd door de Sovjet Unie in Gedeporteerd door de Russische Veiligheidsdienst (NKVD) naar een werkkamp in de Sovjet Unie in In vrijheid gesteld door amnestie in Bij het oversteken van de grens tussen de Sovjet Unie en Iran sloot hij zich aan bij de Poolse troepen onder Brits commando op Deed dienst in het Midden-Oosten, waarna hij op werd overgeplaatst naar Groot-Brittannië. Nam met het 10 e Dragonders Regiment van de 1 e Poolse Pantserdivisie, 1 e Poolse Korps, deel aan de campagne in Frankrijk, België, Holland van tot en van tot De slagen om Caen, Falaise, Chambois, Roulers, Thielt, Gent, St. Nicolaas, Baarle Nassau, Gilze, Breda, Moerdijk en de Moezel - rivier waarna hij sneuvelde tijdens de actie bij Exloo - Buinen, Holland. Gewond tijdens de actie bij Chambois, Frankrijk, op Voegde zich weer bij zijn onderdeel op Eerst begraven op het Evangelisch kerkhof te Borger, Holland (SL 1 graf 5). In de jaren 60 herbegraven op het Pools Militaire Ereveld aan de Ettensebaan te Breda. Tekst: Jan Gerner 9

10 Nieuw redactielid Mijn naam is Kasia Daniëls-Kierczak. Mijn vader was een Poolse oud-strijder onder Generaal Maczek. Mijn moeder was verzetstrijdster en koerierster voor de Radiopost op de Vloeiweide. Ik ben de oudste uit het gezin met 4 kinderen. Geboren en getogen in Breda. Na mijn huwelijk ben ik naar Limburg verhuisd. Samen met mijn man en kinderen woon ik hier inmiddels ruim 39 jaar en dat bevalt prima. Als dochter van een Poolse oud-strijder en een verzetsstrijdster heb ik van huis uit meegekregen dat herinneren van de 2 e wereldoorlog en alle gevallenen voor onze vrijheid belangrijk is. Vrijheid wordt door velen als een vanzelfsprekendheid beschouwd. Nu de groep Poolse oud-strijders steeds kleiner wordt is het belangrijk om als kinderen van deze veteranen deze herinnering levend te houden. Ik wil dit niet vanaf de zijlijn doen, maar daadwerkelijk mijn steentje bijdragen. Gezien de afstand Limburg - Breda is dit, met de huidige moderne communicatiemiddelen, geen probleem. Voor de nabij toekomst hoop ik een bijdrage te kunnen leveren aan het lijfblad van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie. Kasia Daniëls-Kierczak Een herinnering aan mijn vader Emil Kierczak Nu de 65 ste verjaardag van de bevrijding van Breda onlangs gevierd is, is het wellicht goed eens terug te kijken naar de belevenissen van hetgeen een veteraan meemaakte in die oorlog. Op 13 februari jl. is mijn vader, oud-strijder Emil Vladislav Kierczak, op 94-jarige leeftijd overleden. Mijn vader heeft een hoge leeftijd bereikt ondanks zijn oorlogsverleden. 10

11 Emil Kierczak is geboren in Moravisch Ostrava-Privoz als oudste zoon in een gezin met 4 kinderen. Als 19-jarige werd hij in Kraków ingedeeld bij het 5 e Pantserbataljon van de 10 e Cavaleriebrigade die soms de 10 e Gemotoriseerde Cavaleriebrigade werd genoemd. Hij was sergeant-majoor. In jaren was kolonel Stanislaw Maczek commandant van deze brigade. Met deze brigade nam Emil Kierczak deel aan de verdedigingsoorlog al vanaf 1 september 1939 nadat het Duitse leger Polen aangevallen had. Daarna, wanneer op 17 september 1939 ook het Russische leger Polen aanviel, heeft deze brigade bevel gekregen om zich richting Hongarije terug te trekken. Op 19 september 1939 is het overgebleven deel van deze brigade, ongeveer 1500 militairen, de Hongaarse grens overgetrokken en daarna werd deze er geïnterneerd. Ook Emil Kierczak werd opgepakt en verbleef tot Kerstmis 1939 met zijn brigade in een Hongaars gevangenkamp Esztergom Tabor, vlak bij de Joegoslavische grens. Maar deze Polen gaven de moed niet op en wilden hun strijd met de Duitsers voortzetten. De Poolse regering heeft besloten om deze 10 e Cavaleriebrigade in Frankrijk in Camp de Coëtquidan (Bretagne) in te zetten bij de verdedigingsoorlog. Emil Kierczak werd uitgekozen om contact op te nemen met de Poolse Ambassade in Boedapest. De bedoeling was om de Polen in kleine groepjes en voorzien van burgerkleding en valse paspoorten te laten ontsnappen. Dat gebeurde vanuit Boedapest waar toen nog geen controle op paspoorten e.d. bestond. Hij koos als valse naam die van een vriendje in (het toenmalige) Tsjecho-Slowakije en noemde zich, totdat hij in Schotland bij de Poolse troepen terugkwam, Emil Goczawl. Op het (valse) paspoort werd als leeftijd 16 jaar vermeld. Na zijn vlucht naar (het toenmalige) Joegoslavië ging hij samen met een paar honderd Polen naar Marseille. In Frankrijk sloot hij zich weer aan bij zijn 10 e Cavaleriebrigade met de commandant (inmiddels generaal) Stanislaw Maczek en nam deel aan de verdedigingsoorlog. Net voordat Frankrijk, op 22 juni 1940, capituleerde, week hij uit naar Verdun met de opdracht om alle wagens te vernietigen. Toen hebben alle Poolse militairen weer het bevel gekregen om zich zelfstandig richting Engeland te verplaatsen waar ze zich weer bij de Poolse Strijdkrachten konden voegen. Te voet en in groepjes van 2 a 3 man trokken de Polen naar het zuiden Twintig kilometer voor Dijon werden zij opgepikt door een Duits artilleriekonvooi. Ze kregen opdracht zich in Dijon te melden, maar zodra het Duitse transport uit het oog was, verdwenen de Polen in de bossen en met behulp van pasjes van Poolse mijnwerkers kwamen zij door de Duitse 11

12 controle en werden met behulp van Franse vrachtwagenchauffeurs weer naar Marseille teruggebracht. Na vele omzwervingen, inmiddels was het oktober 1940, vluchtte hij over de Pyreneeën. Overdag verborg hij zich in de wijnvelden. Hij was bijna in Barcelona toen hij werd opgemerkt door een Spaans jongetje. Die waarschuwde de Guardia Civiel en enkele minuten later werd Emil gegrepen. Hij werd verhoord in aanwezigheid van een Duitse Gestapoagent. Na dit harde verhoor werd hij samen met 3000 Spaanse rebellen vastgezet in Irun. Daar zijn verschrikkelijke dingen gebeurd. Na een tijdje werd Emil overgebracht naar het kamp Miranda del Ebro. Hij bracht hier uiteindelijk 2 jaar en 10 maanden door. In 1943 werd hij vrijgelaten nadat de Spaanse regering in Madrid haar politieke richting wijzigde. Emil kwam via Lissabon in Gibraltar op een Engels schip dat koers zette naar Engeland. Daar werd met behulp van militairen uit o.a. de 10e Cavaleriebrigade de Poolse 1e Pantserdivisie opgericht. Na zijn training en opleiding in Engeland en Schotland kwam hij eind juli 1944 met zijn compagnie bij Caen weer op het Europese vasteland. Zijn commandant was opnieuw Stanislaw Maczek. In Falaise nam zijn divisie aan zware gevechten deel en werd hij gewond door een granaatscherf in zijn rug. Per vliegtuig werd hij vervoerd naar een hospitaal in Wolverhampton (GB). Hij werd opgelapt en weer naar het front gestuurd. Inmiddels behoorde hij tot de militaire politie. Samen met zijn colonne trok hij verder tot in Wilhelmshaven (D). Na de capitulatie nam hij met zijn divisie deel aan de bezetting van een aangegeven deel van Duitsland. Hij bleef tot eind 1947 nog in militaire dienst. In februari 1945 kwamen, in Jalta op de Krim (Oekraïne), de vertegenwoordigers van de 3 machtigste landen (GB USA SU) bijeen om de naoorlogse situatie te bespreken. Een van de belangrijkste kwesties die daar ter sprake kwamen, was de regeringsvorm in Polen. Stalin wilde daarbij veel inspraak. De grenzen werden afgebakend, waarbij het land in het oosten veel gebied verloor aan de Sovjet-Unie, wat enigszins werd gecompenseerd door in het westen Duitse gebieden bij Polen te voegen. Dat was een grote teleurstelling voor alle Polen en dus ook voor Emil Kierczak. Zij hadden: Voor uwe en onze vrijheid gevochten in de hoop dat hun inzet gewaardeerd en met een vrij Polen beloond zou worden. Helaas! Dus heeft Emil Kierczak toen besloten in West Europa, in Nederland, te blijven. 12

13 Na de oorlog, pas na de val van het communisme in Polen en de Berlijnse muur (inmiddels 20 jaar geleden) werd hij benoemd tot luitenant b.d. van het Poolse Leger door de eerste democratisch gekozen Poolse Overheid. Dit is een van de vele verhalen over gebeurtenissen in de oorlog. Deze en andere ontberingen leden al die soldaten voor onze vrijheid. Goed om te blijven herinneren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Kasia Daniëls-Kierczak Op de foto wijlen dhr. Emil Kierczak Het Bestuur van het Verbond van Poolse Oud-strijders en Veteranen van de 1 e Pantserdivisie van Generaal Maczek in België mei 2009 Zarząd Związku Polskich Kombatantów i Weteranów 1-szej Dywizji Pancernej Generała Maczka w Belgii maj 2009 Erevoorzitter Emeritus / Prezes Honorowy: Majoor b.d. Zbigniew ROSIŃSKI Floralienlaan 330, 2600 Berchem, België Tel.: 0032 (0)

14 Voorzitter / Prezes: Jan CORNELISSENS Brasschaatsteenweg 68, 2920 Kalmthout, België Tel.: 0032 (0) , Fax: 0032 (0) , Mobil: 0032(0) jan@brilliant-building.be Vicevoorzitter / Wiceprezes: Jos STOFFELS Turnhoutsebaan 554, 2970 Schilde, België Tel.: 0032 (0) , Mobil : 0032 (0) , jos.stoffels1@telenet.be Secretaris / Sekretarz: Dorota DOBRZYŃSKA Lange Haagstraat 6 bus 7, 1000 Brussel, België Tel.: 0032 (0) , Mobil : 0032 (0) , dorota_dobrzynska@hotmail.com Penningmeester / Skarbnik: Nicole BARDZIŃSKI Olmendreef 18, 2950 Kapellen, België Tel.: 0032 (0) nicolebardzinski@hotmail.com Redacteur / Redaktor: Aleksandra CZACKA Kleine Lepelstraat 6, 2940 Stabroek, België Tel.: 0032 (0) Mobil: 0032 (0) , aleksandra.czacka@telenet.be 14

15 Bestuurslid / Czł. Zarządu : Bogusia SZCZOMBROWSKA Middendreef 49, 2920 Kalmthout, België Tel.: 0032 (0) Mobil: 0032 (0) , alexpo@skynet.be Bestuurslid / Członek Zarządu: Wacław STYRANKA Meidoornlaan 4 bus 2, 2950 Kapellen, België Tel.: 0032 (0) Mobil: 0032 (0) , ebi.styranka@skynet.be Herdenking in Emmen EMMEN, EMMEN In mei 1940 stak de grote, machtige buurman de grens over en kwam bij je op visite. Helaas niet alleen voor een lekker kopje koffie met een koekje zoals dat hier de gewoonte was en nog is, de gast in je gezellige huiskamer ontvangen zo als het hoort. Nee, Hij wilde meer hebben, Hij wilde ook dat hebben wat je zo dierbaar was je VRIJHEID! En pas na vijf lange jaren van onderdrukking klopten de geallieerde soldaten aan de poorten van Emmen, je ontnomen vrijheid weer terug geven. En al was na vier jaar oorlog de koffie schaars in je gezellige huiskamer, dat vonden ze niet erg. Je glinsterende ogen, en de uitdrukking op je gezicht zo vrolijk en blij. dat was zijn beloning. hij wist dat hij niet voor niets gevochten had! Maar voordat de geallieerde soldaten hier konden komen, moesten ze eerst de zee oversteken. Soldaten van de Eerste Poolse Pantserdivisie moesten zich een weg banen door Frankrijk en België om in Zeeuws Vlaanderen en Brabant Nederland binnen komen en onderweg hier naar toe nog vele mensen in dorpen en steden bevrijden. Gedicht Zeeuws - Vlaanderen dat ik nu ga voordragen, gaat iets zeggen over die mensen die eerst in Nederland werden bevrijd. 15

16 Bloemen 10 april was een mooie,warme dag en de sfeer bij de herdenking was hartelijk. De burgemeester zei in zijn toesprak: Voor onze vrijheid moesten velen hun leven geven. En hij hoopt ook volgend jaar bij de 65e herdenking hier de bevrijders te kunnen verwelkomen. Omdat ik uit Brabant alleen was, werd ik verzocht namens de divisie voor bloemen te zorgen. Tot mijn verrassing waren daar ook twee collega`s aanwezig: een is daar woonachtig en de ander woont de laatste tijd in Polen, maar is voor deze herdenking special naar Emmen gekomen.- Ik voelde mij niet meer zo eenzaam Oud-strijder van de 1e Poolse Pantserdivisie, de heer Edward L. Szczerbinski Pekelder oorlogsmonument lijkt nu zo goed als zeker. Zaterdag 26 september 2009 De kans is groot dat Pekela definitief een eigen oorlogsmonument krijgt. Het initiatief is afkomstig van Bert Blauw, voorzitter van het Oranje bevrijdingscomité Pekela. Via een uitgebreide brief aan prachtig Pekela laat hij weten wat de laatste stand van zaken is. Door Bert Blauw Bij toeval heb ik een ontmoeting gehad met een der laatste levende bevrijders van onze regio, de heer Jaak Damen (85) uit het Belgische Leopoldsburg. Aanleiding van deze ontmoeting is dat het bestuur van de OBCP. bezig is een bevrijdingsmonument te realiseren ter nagedachtenis aan de Poolse en Belgische troepen die op 13 en 14 april 1945 de Pekela's bevrijden. Er is reeds een ontwerp gemaakt door de Nieuwpolder Maarten F. 16

17 Grupstra en B. en W. van Pekela. Zij zijn inmiddels akkoord met het idee. Momenteel is het ook B. C. P. druk doende om sponsors te vinden voor dit bijzondere project dat gaat kosten. Inmiddels is de firma Strating B. V. uit Oude Pekela bereid gevonden de stenen voor de sokkel van het kunstwerk te leveren en daarbij een symbolisch bedrag van een euro per steen te schenken. De firma Strating, die vorig jaar het predikaat ''koninklijk''' heeft gekregen van burgemeester Schepellema, namens hare Majesteit de koningin, heeft nog een andere directe link met dit Bevrijdingsmonument. Het kunstwerk zal een maquette worden met een kaart van de gemeente Pekela met de opmars route van de bevrijders en de namen van de diverse regimenten. De schets van deze tekening is door mij gemaakt. Ik heb me daarbij gebaseerd op gegevens uit het boek '' kroniek van een bevrijding'' uit 1995, geschreven door de oud directeur van de Strating BV de heer Henk Hoogerduijn Strating. De laatstgenoemde heeft recentelijk contact opgenomen met mij om enkele aanvullingen te geven op het kunstwerk en te zeggen dat hij de realisering van een monument in Pekela zeer zou waarderen. In de gemeenten Stadskanaal en Winschoten zijn pleinen en straten vernoemd naar de Polen en de Belgen. In Pekela herinnert tot dusverre niets aan de bevrijders. Toeval wilde dat die dag van het gesprek tussen Strating en mij de oud strijder Jaak Daemen met zijn zoon Marc Damen uit België op bezoek was bij de familie Strating. De heer Damen sr. kon persoonlijke en boeiende informatie verstrekken. Hij was onderdeel van het Belgische S. A. S. reglement dat was gevormd in de Tweede Wereldoorlog in de Belgische kolonie Kongo als parachutisten en spionage eenheid. Nadat de Canadezen Coevorden hadden bereikt op 8 april 1945 riep men de hulp in van een Pools leger onder leiding van generaal Stanislaw Maczek en het Belgische S. A. S. reglement geleid door majoor Eduard Blondeel. Het doel was Oost-Groningen te ontrukken aan de Duitse klauwen tot aan de Dollard. Bij velen ondervonden de Belgen de eerste felle tegenstand van de Duitsers, een kameraad van Daemen, Rolin, sneuvelde bij het veroveren van de brug. Op vrijdag 13 april bereikte het Belgische regiment Blijham, waarna felle gevechten uitbraken met de Duitsers die zich hadden verschanst bij de Winschoter Hoogebrug, het Zuiderveen en bij de watertoren in Oude Pekela. De heer Daemen vertelde nuchter dat de Belgen steeds buiten in slaapzakken sliepen, op straat aten en elke dag maar weer moesten zien of men zou overleven. Daemen, die destijds met 20 jaar de jongste militair bij het Belgische regiment was, weet nog hoe verbeten de Duitsers zich verdedigden en dat zelfs artilleriebeschietingen die vanaf de Oerderweg en Turfweg niet hielpen de Duitsers direct te verdrijven. Vanuit de kartonfabrieken de Free en Union beschoten de Belgen (de eerste 17

18 bevrijders van Oude Pekela!) de Duitsers die zich verschansten bij de houtstek van Koerts en bij de watertoren. In de nacht reden de Belgische Jeep's met groot licht op en neer op de terugweg om eventuele infiltratie van de Duitsers tegen te gaan. De volgende dag, 14 april, bereikten de Poolse troepen vanuit het reeds bevrijde nieuwe Pekela hun Belgische kameraden in Beneden-Pekela en verjoeg met het vuur uit alle wapenen de Duitsers richting het Zuiderveen. Oude Pekela was toen geheel bevrijd en dat was te merken. De bevolking stroomde massaal de straat op om de Bevrijders te begroeten en het dorp was één vlaggenzee. Na het bombardement van de Engelse luchtmacht van Winschoten Hoogebrug ontruimden de Duitsers die nacht hun troepen uit Winschoten en konden Daemen en zijn makkers als verkenners als eerste de Molenstraat binnentrekken. Pas bij Winschoter Oostereinde kreeg men de Duitse hoofdmacht bij Beerta weer in het vizier en kon het Poolse leger vanuit de Heiligerlee, Oude Pekela en Blijham Winschoten bevrijden. Onze Poolse en Belgische bevrijders waren moedige mannen waarvan er slechts nog enkele leven. Het geplande monument, dat als het er komt op bevrijdingsdag 5 mei 2010 bij het gemeentehuis van Pekela zal worden onthuld, zal voor nu en in de toekomst een waardig eerbetoon zijn aan deze moedige mannen die ver van hun eigen vaderland aan ons de vrijheid teruggaven na vijf jaar oorlog en bezetting. Mocht u een donatie willen geven voor de realisering van het monument dan kunt u een bedrag overmaken op OBCP. rekening onder vermelding van ''donatie Bevrijdingsmonument Pekela'' waarvoor reeds dank. 18 Foto: Henk Strating (rechts) en Bert Blaauw bespreken de maquette. Bron: Dagblad van het Noorden.

19 Herdenkingen in België in 2009: TIELT op 6 september aan het bevrijdingsmonument Gen. Maczekplein ANTWERPEN op 6 sept. aan het Cromwell Tank Gen. Roberts plantsoen BEVEREN op 12 en 13 sept. aan diverse oorlogsmonumenten ADEGEN op 13 sept. op het Canadees Militair Kerkhof KOKSIJDE OOSTDUINKERKE op 13 september op het gemeentelijke begraafplaats (verzetleden) en op de Britse Militaire begraafplaats RUISELEDE op 13 september in Vredeskapel MERKSPLAS op 20 september aan het monument van de gesneuvelden AALTER sept. o.a. bloemenhulde a/h Polenmonument in Ter Walle DE KLINGE op 4 oktober a/h grafmonument van de 3 gesneuvelde Polen BAARLE NASSAU (NL) en BAARLE HERTOG (B) op 4 oktober aan diverse oorlogsmonumenten LOMMEL op 18 oktober op het Poolse Militaire Ereveld STEKENE op 1 november aan het kerkhof Bevrijdingsherdenking in Alphen 15 mei Monument te Alphen 19 Pools Militaire Erehof te Alphen

20 20

21 21

22 15 augustus - Feestdag van het Poolse Leger in Oosterhout (N.Br.) en Breda Deze speciale dag georganiseerd door onze Vereniging houdt in dat men stil staat bij al de gevallen Poolse militairen op diversen strijd tonelen. Hier in Oosterhout liggen Poolse strijders begraven van de 1 e Poolse pantserdivisie van generaal Stanislaw Maczek. Zij vochten voor Uw en hun vrijheid in de Tweede Wereld Oorlog. Wij kregen de vrijheid dankzij de dappere soldaten, maar zelf stonden ze met lege handen, Rusland kreeg het voor het zeggen in hun vaderland. Om uur worden op de graven van de Poolse militairen in Oosterhout een witte en een rode roos gelegd en lichtjes ontstoken. Hetzelfde gebeurt ook in Breda aan de Ettensebaan op het Poolse Militaire Ereveld om uur. Ieder jaar weer komen meer mensen deze dag herdenken. U bent er ook welkom. 22 Tekst: Bert Bugaj

23 23 65 e herdenking bevrijding van Normandië Zoals elk jaar werden herdenkingen georganiseerd in enkele plaatsen, die zich tijdens de gevechten bevonden in het gebied van de 1 e Poolse Pantserdivisie; Urville-Grainville, Champeaux en Chambois in departement Orne. De belangrijkste organisators: Departementsraad Orne, Vereniging Memorial de Montormel Coudehard, organisaties van de Poolse en Franse Veteranen. De herdenking op de Poolse militaire begraafplaats in Grainville - Langannerie in het departement Calvados (F) werd georganiseerd door de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek in Frankrijk, op zaterdagochtend, 22 augustus Deze begon met de Heilige Mis ter intentie van de gesneuvelden militairen en eindigde met de kranslegging. Op deze begraafplaats liggen vooral de gesneuvelde Poolse soldaten van de strijd om Hill 262 tijdens de Tweede Wereldoorlog. In totaal liggen er meer dan 650 Poolse militairen begraven. De strijd om Falaise vond plaats vanaf 7 t/m 22 augustus Tijdens deze plechtigheden werd de overwinning van o.a. de Poolse militairen boven de overwegende hoeveelheid Duitse pantserlegers gevierd. Deze overwinning heeft aan de geallieerde legers de weg naar Parijs geopend. Dat heeft de bevrijding van de Franse hoofdstad door het Franse leger onder commando van Generaal Leclerc mogelijk gemaakt. Na afloop van de Dodenherdenking op de Poolse militaire begraafplaats in Grainville - Langannerie werden kransen bij het Monument Falaise Omsingeling in Chambois gelegd. Monument ter nagedachtenis aan de Amerikaanse, Britse, Poolse en Franse soldaten die de moeilijke taak op zich hadden genomen om het 7-de Duitse Leger te omsingelen en uit te schakelen. Deze gebeurtenis staat wereldwijd bekend als de Falaise pocket. Vervolgens werd de herdenking op de heuvel Mont-Ormel bij Chambois voortgezet, waar op 21 en 22 augustus 1944 de beslissende gevechten plaats vonden. Op deze heuvel 262 (Hill 262) bevind zich sinds 1994 het museum Memorial van Montormel die er op een natuurlijke manier samengesteld in het landschap is. Meer informatie hierover ziet u verder in dit bulletin. Daar werd ook de Heilige Mis voorgedragen en werden kransen gelegd. Er werd ook een brief van de President van Republiek Polen door de Poolse

24 Ambassadeur uit Parijs voorgelezen. Dit jaar was er een delegatie van de Poolse overheid aanwezig; vertegenwoordigers van het Ministerie van Defensie, van het Nationale Veiligheidsbureau en generaal Miroslaw Rózanski commandant van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie uit Żagań die de tradities van de 1 e Poolse Pantserdivisie overgenomen heeft, met de vaandelerewacht. Er waren ook hoge Franse autoriteiten, vertegenwoordigers van de Canadese, Britse Ambassades en Poolse veteranen o.a. uit België en Nederland. Ook veel Polen die in Frankrijk wonen. Vertegenwoordigers van Federatie van de Poolse Pantsermilitairen organisaties, Reconstructiegroep uit Bielsko-Biala (PL) en een groep Poolse motorrijders die langs de gevechtsroute van de 1 e Poolse Pantserdivisie reden. Foto: saluut van de Poolse militair uit de 10 e Cavalerie Pantserbrigade genoemd naar generaal Stanislaw Maczek uit Świętoszów (PL) Tekst en foto: K. Stopa- Konowrocka 24

25 65 e herdenking van Normandië (foto s) De herdenking op de Poolse militaire begraafplaats in Grainville Langannerie 25

26 Het Monument Falaise Omsingeling in Chambois (1 e foto) De herdenking op de heuvel Mont-Ormel bij Chambois Bron: Mémorial Musée de Coudehard Montormel (Frankrijk - Basse-Normandie - Montormel) 26

27 Memorial van Montormel werd gebouwd in 1994, ten tijde van de 50ste verjaardag van de slag om Normandië. Gelegen op de heuvel 262 (Hill 262), waar de Poolse tanks een positie innamen op 19 augustus 1944, is het museum op een natuurlijke manier samengesteld in het landschap. Het is een gedenkwaardige plek om te worden ontdekt en onthouden. In het museum krijgt men een presentatie van de belangrijkste hoofdstukken van de strijd in Normandië, te beginnen met de landingen en de omtrekkende bewegingen van twee Duitse legers in de Falaise Gap. De receptie markeert het begin van de rondleiding. Ieder bezoek start om de 15 minuten. De winkel biedt een groot scala aan souvenirs en vooral zeer interessante boeken over de Falaise pocket van de 1ste Poolse Pantser Divisie. De kaart geeft de progressie van de verschillende eenheden tijdens de slag. De opzet herinnert aan van de Zak van Falaise (Falaise pocket) onder de geallieerde druk. Dankzij de panoramische positie van de Memorial, geeft een gids bijna "live" deze drie dagen van gevechten die een einde maakten aan de strijd in Normandië. Getuigenissen van militairen of burgers, exacte cijfers en anekdotes maken deze beschrijving zeer levendig, terwijl de herinnering aan de verschrikkingen van de vernietiging van de twee Duitse legers uitgebreid naar voren komt. Deze uitleg is het meest opvallende onderdeel van het bezoek. Rond de geanimeerde kaart en in de aangrenzende kamer, diverse tentoonstellingen zijn aanwezig die herinneren aan de slag: verzamelde militaria, uitrusting van de soldaten, uniformen, foto's Er is zelfs de witte vlag terug te vinden die gebruikt werd door de laatste Duitsers die omsingeld waren tijdens de Falaise Gap. Het bezoek eindigt met de projectie van een documentaire met een rijke iconografie van archieven (films, foto's en kaarten) en verscheidene getuigenissen van veteranen, vaak meer "overlevenden" dan "held" van deze confrontaties. Voor de actuele bezoekersinformatie, kunt u terecht op de website; van het museum. Bron : Tekst: Mémorial Musée de Coudehard - Montormel. 27

28 28

29 Uitreiking van de Medaille van de Poolse Leger op 1 september 2009 Op de 70 e herdenking van de uitbraak van de 2 e wereldoorlog vond in de Poolse Ambassade in Den Haag de uitreiking plaats van de Gouden Medaille van het Poolse Leger aan de Poolse veteranen, die in Nederland wonen. Onderscheidenen waren voor deze medaille voorgedragen door de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. Deze onderscheidenen zijn leden van onze Vereniging: 1. Bula Jan - postuum 2. Dembiński Wacław 3. Gawroński Norbert 4. Hekner Jerzy 5. Kierczak Emil postuum 6. Kohutnicki Władysław 7. Kossakowski Leonard 8. Krosveld Peter - postuum 9. Kurpisz Ludwik. 10. Nowiński Piotr 11. Popławski Jan 12. Poprawski Franciszek. 13. Szafrański Hieronim 14. Szczerbiński Edward 15. Szczygłowski Bernard. 16. Szczyrba Edmund 17. Wieliszek Alfred - postuum 18. Wylenzek Wilhelm en Dziakiewicz Jerzy - voorzitter van de Vereniging Poolse Veteranen uit Utrecht (SPK), Reichert Alfons - medewerker van het Generaal Maczek Museum uit Breda, Van Alphen Adrianus - amateur historicus, geschiedenisschrijver en webmaster van website 29

30 Gouden en Zilver Medaille van het Poolse Leger Medaille van het Poolse Leger Poolse onderscheiding die door de Poolse Minister van Defensie vanaf 3 september 1999 uitgegeven wordt aan buitenlanders en Polen, die in het buitenland wonen, te honoreren voor hun verdiensten in de samenwerking van het Poolse Leger met strijdkrachten van andere landen en een bijdrage hebben geleverd in de popularisering van de geschiedenis en tradities van het Poolse Leger in de internationale arena. Daarna volgde een receptie ter gelegenheid van het beëindigen van de werkmissie op de Poolse Ambassade in Den Haag van de Defensie Attaché, kapitein-ter-zee (komandor PL) Marian Grefkiewicz en verwelkoming van zijn vervanger kapitein-ter-zee (komandor PL) Kazimierz Cesarz. Tekst en foto s: K. Stopa Konowrocka 30

31 Nieuws uit Żagań (PL) Generaal-majoor (generaal dywizji PL) Paweł Lamla (53) werd bij beslissing van de Poolse Minister van Defensie - gepromoveerd tot chef-staf Opleiding van Landmacht en werkt in Warschau. Hij was commandant van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie vanaf 4 november (Foto links) Brigadegeneraal Mirosław Różański (47), heeft officieel het commando van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie in Żagań van generaal Paweł Lamla, op 7 augustus 2009, overgenomen. (Foto rechts) Brigadegeneraal Mirosław Różański werd door de Poolse President - de bevelhebber van de Poolse Strijdkrachten, tot generaal-majoor gepromoveerd op 15 augustus Op 12 september 1983, is Koning Jan 3 e Sobieski, 300 jaar nadat hij de overwinning bij Wenen op de Turken heeft geboekt, patroon van de 11 e Divisie geworden. Sindsdien wordt de Divisiedag op 12 september gevierd. Bron: In 2009 hebben de militairen van de Zwarte Divisie weer op 11 en 12 september het Divisiefeest gevierd. Dit jaar waren de Bestuursleden van onze Vereniging in Żagań aanwezig. Verslag van deze dagen, geschreven door Wladek Salewicz, vindt U verder in dit nummer. 31

32 Op de eerste dag was de Algemene Ledenvergadering van de Federatie van de Poolse Pantserorganisaties georganiseerd. Tijdens deze vergadering werd het Federatiestatuut aangepast; tot nu toe was de commandant van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie automatisch de voorzitter van deze Federatie. Nu zijn deze functies losgekoppeld. Voor de nieuwe voorzitter van de Federatie werd brigadegeneraal b.d. Zbigniew Szura (57) gekozen. Hij was commandant van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie in Foto: Brigadegeneraal b.d. Zbigniew Szura en Adrian Stopa voor het Generaal Maczek Monument op het Plein van Pantsermilitair (Skwer Czolgisty) te Żagań (PL) Foto & tekst: K. Stopa - Konowrocka 32

33 Vertaling van brief uit Żagań van : 11. Lubuska Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar Koning Jan 3 e Sobieski Voorzitter van Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland Dhr. Bolek Krzeszewski Biezenstraat 5, 4823 ZJ Breda, Holland Bij deze wil ik u hartelijk danken voor de uitnodiging voor de afvaardiging van de 11 e Divisie bij de plechtigheden verbonden aan de belangrijke herdenking, 65-jarige jubileum bevrijding van Breda door de 1 e Poolse Pantserdivisie onder bevel van generaal Stanislaw Maczek. Vele jaren hebben de militairen van de 11 e Divisie, als voortzetters van de roemrijke tradities van militairen van generaal Maczek, deze herdenkingen met hun aanwezigheid verheerlijkt. Ik ben me er zeer van bewust dat dit voor de Vereniging een heel belangrijk element is om de nagedachtenis aan de Poolse helden, die Nederland bevrijdden, te onderstrepen. Bovendien, de afvaardiging van de 11 e Divisie is altijd met waardigheid en eer door de verenigingen van oud-strijders en regionale overheden ontvangen, die de verdiensten van de Poolse militairen benadrukken, en in het bijzonder de verdiensten van de 1 e Poolse Pantserdivisie in gevechten op West-Europese bodem. Doorbrengen van zo n dag met mensen uit zulk een erekring zal voor mij en mijn militairen een grote eer zijn. Helaas, bezuinigingen in het budget, als gevolg van de wereldcrisis, treffen ook het Nationale Veiligheid Ressort van de Republiek Polen. Extra uitgaven, bestemd voor uitrusting van de Poolse militairen die uitgezonden zijn naar Afghanistan, beperken de mogelijkheid om buitenlandse reizen te maken. Dat veroorzaakt gebrek aan financiële middelen ook voor realisatie van uw uitnodiging en onze deelname aan de plechtigheden. Tegelijkertijd verzoek ik u vriendelijk om namens mij aan alle leden van uw Vereniging en overheid van Breda mijn hartelijke groeten, veel gezondheid en welvaart te wensen. Ik ben er van overtuigd dat wij binnenkort nog een gelegenheid zullen hebben om elkaar te ontmoeten in vergelijkbare kring en in even aangename omstandigheden. Met militaire handdruk, Commandant Generaal-majoor Mirosław Różański 33

34 Verslag van de reis naar Żagań Van 10 tot en met 13 september 2009 heeft het bestuur van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland met echtgenotes een bezoek gebracht aan de Divisiefeestdagen in Zagan. Na een lange reis kwamen we rond uur aan in Zagan bij het hotel Op de tweede dag hebben we het Museum van Krijgsgevangenenkampen (Muzeum Obozów Jenieckich) bezocht, waar de gids het verhaal vertelde over de grote ontsnapping vanuit STALAG LUFT III. Door een 111 meter lange gegraven tunnel in de nacht van 24 op 25 maart Aansluitend werd de film met authentieke beelden vertoond over het kamp. In de namiddag heeft onze voorzitter de Algemene Ledenvergadering van de Federatie bijgewoond. Tijdens deze vergadering werd brigadegeneraal b.d. Zbigniew Szura tot voorzitter van de Federatie gekozen. Na afloop van de vergadering werd iedereen uitgenodigd om een film te bekijken over het 1 e Pools Corps die Polen van oostkant aan bevrijdde was. Daarna namen wij deel aan de gezamenlijke avondmaaltijd. De derde dag werd begonnen met een zeer indrukkende Heilige Mis met veel militaire eer. Na deze mis volgde het officiële gedeelte op het Plein van de Poolse Pantsermilitair voor de kazerne van de 11 e Lubuska Cavalerie Pantserdivisie. Hier werden door vele personen toespraken gehouden en bloemen gelegd. Ook door onze bestuursleden werden er bloemen gelegd bij het Monument van generaal Maczek en bij het Monument van de Poolse Pantsermilitair. Tijdens deze ceremonie werd het vaandel van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie van Generaal Maczek Frankrijk overgedragen aan het Traditiecentrum van Poolse Pantserleger (in oprichting). Na het einde van de ceremonie werd iedereen uitgenodigd door de commandant generaal-majoor (general dywizji PL) Rozanski voor de gezamenlijke lunch. Op de vierde dag zijn we weer huiswaarts gekeerd. Iedereen kon terug kijken op een paar mooie en indrukwekkende dagen Zagan. 34 Tekst: Wadec Salewicz Bestuurslid v/d Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland

35 Generaal-majoor (general dywizji PL) Różański inspecteert de troepen Onze voorzitter Bolek Krzeszewski overhandigt het schildje van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland aan de generaal-majoor (general dywizji PL) Różański Foto s W. Salewicz 35

36 Korte verslaglegging van de herdenking in Driel op zaterdag 19 september Door C. Nowak De herdenking kon dit jaar rekenen op een grotere belangstelling dan de afgelopen jaren. Enerzijds was dit te verklaren door de aanwezigheid van premier Tusk van Polen. Anderzijds is het eerherstel van generaal Sosabowski mede verantwoordelijk voor de grotere belangstelling. In Driel en omgeving worden de Poolse soldaten die bij Arnhem gestreden hebben een warm hart toe gedragen. Dit blijkt uit de diverse redevoeringen, waarbij men nadrukkelijk laat blijken hoe belangrijk het eerherstel voor hen en hun Polen is. Bij de herdenking waren oud-strijders uit Polen, Nederland, België, Canada en Groot-Brittannië aanwezig alsmede weduwen uit deze landen. Ook waren kleinkinderen van Generaal Sosabowski aanwezig. De herdenking begon nadat premier Tusk en premier Balkenende gearriveerd waren. Beide premiers, hoewel dit waarschijnlijk niet in het draaiboek stond, begroeten de aanwezige oud-strijders, die op de eerste rij een plaats hadden gekregen, persoonlijk. Na de redevoeringen van premier Tusk, Balkenende, burgemeester Tuinman, begon de bloemenhulde. Ook hier was duidelijk te merken dat Driel meer belangstelling heeft gekregen. Er waren zoveel organisaties die een krans of bloemen wilde leggen, dat men na de belangrijke genodigden overging tot het gezamenlijk leggen van bloemen. Onnodig te vermelden dat de herdenking opgeluisterd werd door liederen gezongen door het Jongerenkoor van Driel, gezamenlijk met het Poolse koor uit Arnhem. Ook de kleinzoon van generaal Sosabowski hield een korte toespraak en werd een gedicht van een Poolse militair geschreven tijdens de aanval bij Arnhem voorgedragen in het Pools, Engels en Nederlands. Na het blazen van de lastpost en het spelen van het Poolse -, Britse en Nederlandse volkslied werd de herdenking besloten. Zoals elk jaar was het prachtig weer in Driel. Dit jaar afwisselend wolken en veel zon en een hoge temperatuur. De organisatie bleek hier oog voor te hebben. Halverwege de herdenking begon de EHBO met uitdelen van flesjes water aan de oud-strijders en weduwe. En aan bekertjes water aan de belangstellenden die daar behoefte aan hadden. Reden te meer om de herdenking in te korten. 36

37 Alle aanwezigen werden uitgenodigd om naar het Culturele centrum te komen. De Poolse aanwezigen dromden samen in de Sosabowskizaal, alwaar de Poolse premier Tusk de aanwezigen zou toespreken. In zijn toespraak dankte hij iedereen voor de warme ontvangst die hij in Nederland had mogen ontvangen. Hij sprak over het belang van de herdenking van de gevallen soldaten van generaal Sosabowski en generaal Maczek. Zij waren gevallen voor de bevrijding van Europa en indirect voor de vrijheid van het Polen heden ten dage. Dat mogen we nooit vergeten. De Ambassadeur merkte in zijn dankwoord even op dat het voor het eerst na 1989 is dat een Poolse premier hier in Nederland op deze manier en met deze grote belangstelling ontvangen is. Na het dankwoord van een Poolse oud-strijder werden de vertegenwoordigers van een groot aantal Poolse verenigingen in Nederland aan premier Tusk voorgesteld. Hierna werd het officiële gedeelte beëindigd en werd de ontmoeting informeel met een drankje en een hapje voortgezet. Bron foto s: Saluut van de Vereniging Poolse Veteranen (SPK) Krans van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland, gelegd door onze penningmeester C. Nowak 37

38 Minister President J.P.Balkenende begroet enkele veteranen Premier Tusk van Polen. Pemier Balkenende van Nederland Foto s: C. Nowak 38

39 Herdenking in Axel Programma 65e herdenking bevrijding van Axel: Donderdag, 17 september uur Lezing over bevrijding van monding Schelde in 1944 door A. van Alphen Vrijdag, 18 september uur Herdenking bij de Poolse Dragonderskruis met deelname van o.a. kinderen van de oudste groepen scholieren van vier basisscholen in Axel en daarna bezoek aan het Gdynia Museum uur Muzikale avond in De Halle Zaterdag, 19 september uur Dodenherdenking op het Pools Militaire Ereveld in Axel in aanwezigheid van o.a. vertegenwoordigers van Gemeente Axel, de Poolse Ambassade en een orkest uit Polen uur Officiële verwelkoming van de Grensbewaking Zeeafdelingsorkest uit Gdansk (PL) in het Gemeentehuis uur Kort concert van het Poolse orkest op de markt tussen de militaire voertuigen uit de 2e wereldoorlog uur Tocht van diverse orkesten door de straten van Axel in gezelschap van de oude militaire voertuigen naar de Taptoeplaats uur Taptoe Foto s Bron: Foto's van de tweede dag herdenking bevrijding van Axel. Bron: Foto links herdenking ceremonie op het Pools Militaire Ereveld in Axel. Foto rechts: Krans van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland werd gelegd bij het Poolse Dragonderkruis door onze leden uit België onder leiding van dhr. Firmin Verbeke 39

40 Herdenking in De Klinge (België) 1 oktober Op zondag 4 oktober 2009 is het bestuur aanwezig geweest op de herdenking in De Klinge België. Deze herdenking werd georganiseerd door de Nationale Strijders Bond afdeling De Klinge. Na de samenkomst zijn de aanwezigen begeleid, door de plaatselijke harmonie en vele vaandeldragers, in optocht, richting de kerk van De Klinge. Hier werd een Eucharistieviering gehouden voor de gevallen Poolse strijders van de 1 e Poolse Pantserdivisie van gen. Maczek. Het was een mooie waardige viering. Na de dienst zijn we weer in optocht naar de begraafplaats gelopen waar de kranslegging heeft plaatsgevonden bij het monument van drie Poolse militairen die in De Klinge het leven lieten bij de bevrijding van het Noord Vlaamse dorp. Ook de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland heeft een graftak gelegd bij het monument. Tekst: B. Krzeszewski 40

41 Herdenking in Baarle - Nassau / Hertog - 4 oktober Stas Szamrowicz en ik zijn naar Baarle Nassau/Hertog geweest. Gezien het feit dat het 65 jaar geleden was dat de bevrijding plaats had gevonden was het in de kerk wat uitgebreider dan normaal. Er waren 2 koren samengevoegd. Vervolgens zijn we naar de 3 monumenten gegaan zoals elk jaar gebeurt. Onze krans is gelegd bij het Monument met de namen van de Poolse militairen die toen zijn gesneuveld. Er was ook groep veteranen uit Polen aanwezig. Tekst: Frans Olejek Foto hiernaast:. Oud-strijder E. Szczerbinski en Vaandeldragers uit Polen naast het monument. Foto s van: Frans Tuytelaars E. Szczerbinski en J. Poplawski leggen krans namens onze Vereniging. 41

42 Herdenking te Lommel, België Op zondag 11 oktober is de voorzitter van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland naar de herdenkingsplechtigheid te Lommel geweest dit i.v.m. de 65 jarige bevrijding van diverse plaatsen in Noord België. In Lommel is de centrale begraafplaats voor de gevallen Poolse militairen van de 1 e Poolse Pantserdivisie van Generaal Maczek. Hier liggen 257 Poolse militairen begraven die hun leven gaven bij de bevrijding van grote delen van België. De Herdenking begon volgens Poolse traditie met een Eucharistieviering in de Kerk van Lommel. Na de viering zijn we naar de begraafplaats gereden, deze ligt aan de rand van de gemeente Lommel. Deze grote begraafplaats is gelegen in de bossen rond Lommel. Het is een begraafplaats met een centraal monument en vier vakken Poolse kruizen waar de militairen zijn begraven. Helaas, moest ik constateren dat het onderhoud van de kruizen op de graven niet geweldig is. Veel namen zijn niet meer te lezen of zijn provisorisch met viltstift bijgewerkt. Dit is natuurlijk niet de situatie die de gevallen militairen verdienen. Het was een waardige herdenking met mooie woorden van de Poolse Ambassadeur te België en de Burgemeester van de stad Lommel. De heer Szczerbinski, oud-strijder en lid van onze Vereniging heeft een mooi gedicht voorgelezen in de Poolse en Nederlandse taal. Ik heb samen met de heer Szczerbinski bloemen gelegd bij het monument namens de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland om de gevallen militairen te eren. Tekst: B. Krzeszewski 42

43 Oud-strijder Edward Szczerbinski en voorzitter Bolek Krzeszewski na de bloemlegging voor het monument Foto s: Jan Cornelissens 43

44 Dodenherdenking n.a.v. 65-jarige bevrijding van Oosterhout en omstreken Op zaterdag, 24 oktober 2009, werd op het Poolse Militair Ereveld een Doden Appel gehouden. Ondanks het slechte weer was er een grote opkomst. De ceremonie begon om uur en werd geopend door ceremoniemeester Wadec Salewicz, zoon van een Poolse oud-strijder. Na de verwelkoming van de genodigden en het aanwezige publiek werd het eeuwig vuur aangestoken door Bolek Krzeszewski, voorzitter van de Vereniging 1ste Poolse Pantserdivisie Nederland. Burgemeester Huisman van de gemeente Oosterhout ging in zijn speech in op de belangrijke rol die voor de Poolse strijders was weggelegd voor de bevrijding van Nederland en voor de vele geweldige offers die de Poolse soldaten brachten voor de bevrijding van de gemeente. Hij besloot zijn speech met de woorden: HUN INZET ZULLEN WIJ NOOIT VERGETEN. Ook de Poolse Consul dhr. Leszek Rowicki ging in zijn speech in op de heldhaftige verrichtingen die de Poolse militairen gedaan hebben om Nederland te bevrijden van het Duitse juk. De graven werden gezegend door de eerwaarde vader kapucijn Hans Putters. Zanger-gitarist, Frans Brekelmans, zong twee liederen: "Where have all the flowers gone en Blowing in the wind", welke door velen werden meegezongen. Na de bloemlegging door de genodigden en aanwezigen werden er twee gedichten voorgelezen door de leerlingen van de openbare basisschool Rubenshof en werd er een gedicht voorgelezen door dhr. Szczerbinski, een van de laatst overgebleven oud-strijders. Tijdens het Dodenappel werden de namen van de gesneuvelde Poolse militairen voorgelezen door Maria Jasieniecka. Na het spelen van de Last Post en twee minuten stilte werd de ceremonie afgesloten door de harmonievereniging Oosterhout onder de leiding van dhr. Ad van Dun met de volksliederen van Polen en Nederland. Hierna werden door velen nog de gelegenheid genomen om foto's te nemen. De nostalgische legervoertuigen van dhr. Jan Caron brachten vele genodigden naar het gemeentehuis van Oosterhout waar iedereen nog kon genieten van een hapje en een drankje. Dit jaar namen ook deel aan de herdenkingen 30 personen die met een bus uit Polen gekomen zijn. Dat waren 15 veteranen en vertegenwoordigers van scholen die de naam van generaal S. Maczek of de 1 e Poolse Pantserdivisie dragen. Hun reis was door het Ministerie voor de veteranen en Onderdrukten en de Nederlandse Ambassade uit Warschau gesponsord. Al die dagen zijn ze door Franjo Bogdanowicz begeleid. Tekst: Wladek Salewicz 44

45 Foto s verduidelijken de tekst. Foto s:jan Cornelissens 45

46 Toespraak van de Voorzitter, Bolek Krzeszewski, tijdens herdenkingsplechtigheid op het Pools Militaire Ereveld aan de Ettensebaan te Breda op zondag 25 oktober: Geachte aanwezigen, Het was alweer de 65 e keer dat we hier samen zijn gekomen om de militairen van de Poolse 1 e Pantserdivisie van Generaal Stanislaw Maczek en de Poolse vliegeniers te herdenken, zij die het leven lieten bij de bevrijding van de Gemeente Breda en andere Nederlandse gemeentes. Gelukkig konden we dit nog doen in het bijzijn van oud-strijders van de Poolse 1 e Pantserdivisie. Ieder jaar wordt hun aantal helaas minder en er zal een tijd komen dat er geen oud-strijders meer aanwezig kunnen zijn op deze herdenking. Het mag niet zo zijn dat dit het einde betekent van herdenken hier aan de Ettensebaan op het Poolse Militaire Ereveld. Het bestuur van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland heeft dan ook de opdracht gekregen van deze oud-strijders om de herdenkingen en tradities van de Poolse 1 e Pantserdivisie van Generaal Stanislaw Maczek in ere te houden. Wij als tweede generatie, zonen van Poolse oud-strijders vinden het dan ook een morele verplichting aan onze vaders en hun kameraden om dat verzoek uit te voeren tot in lengte van jaren, want zij die hier liggen begraven en vele van hun kameraden op kerkhoven van Normandië tot aan Wilhelmshaven gaven hun levens voor uwe en onze vrijheid, zoals ze zelf zeiden, Za Wasza i Nasza Wolnosc en dat mogen we nooit vergeten. Tevens wil ik namens de oud-strijders en het bestuur van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland, de Gemeente Breda danken voor de jaren lange perfecte staat van onderhoud van het Poolse militaire ereveld hier aan de Ettensebaan. Ik dank u 46

47 Herdenking 65 jaar bevrijding van Breda - 25 oktober op het Pools Militaire Ereveld aan Ettensebaan Foto s: Franjo Bogdanowicz Oud-strijders uit Polen. Poolse oud-strijders uit Nederland en België. 47 Foto s: Jan Cornelissens

48 48 Bron:

49 Dodenappel op het Pools Militair Erehof Breda - Ginneken Foto s: Jan Cornelissens 49

50 Het Bestuur en de Redactie feliciteren hartelijk de heer Wladyslaw Kohutnicki ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag en wensen hem nog vele jaren in goede gezondheid en voorspoed toe. Wład Kohutnicki wordt 90 jaar. Door oud res. Elt. drs. Tijme J. Bouwers De in Kiev op 15 oktober 1919 geboren Władisław Kohutnicki stamt uit een oud Pools officiersgeslacht. Zijn grootvader nam deel aan de 2 e Poolse opstand tegen de Russen in Tot het eind van WO I was Polen bezet door Rusland, Oostenrijk, en Pruisen (Duitsland). Bij de derde Poolse deling in 1795 hadden die drie Europese grootmachten Polen van de kaart geveegd. De vader van Wład is in 1914, bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog, als Pool officier in het tsaristische Russische leger en vecht tegen de Duitsers. Na de wapenstilstand in november 1918 wordt de onafhankelijkheid van de nieuwe staat Polen uitgeroepen en neemt zijn vader dienst in het Poolse leger. De periode na WO I is voor Polen een roerige. De grenzen staan niet vast. De Westelijke grenzen worden door een volksraadpleging vastgesteld en tussen 1919 en 1922 is er een Pools- Russische oorlog om de Oostelijke grenzen. Wanneer Wład geboren wordt, vecht zijn vader, Romuald, aan het front tegen de Russen. In Rusland bestrijden de witten en de roden elkaar. Zijn moeder overlijdt. Hoe? Wład weet het niet. Het meest waarschijnlijk is dat ze vermoord is. Een familielid vindt Wład bij het Rode Kruis en in Kalisz, in Polen, worden Romuald en zijn zoon Wład herenigd. In de twintiger jaren van de vorige eeuw dient zijn vader in verschillende garnizoenen in Polen. De eerste lagere school die Wład bezoekt staat in Wilno (Vilnius, thans Litouwen), hij gaat naar het gymnasium in Slonim (thans Wit Rusland) en in 1937 gaat Wład naar de militaire academie van de pantsertroepen in Modlin, bij Warschau. Tijdens zijn opleiding maakt hij kennis met 2 Poolse tanks. De Tanket, een tweepersoons verkenningstank, en de 7TP, een zeven ton Poolse tank. Dan breekt in sept de Tweede Wereldoorlog uit. Duitsland valt Polen binnen, en een paar week later doet Rusland hetzelfde. Wład wordt direct naar het 2 e bataljon tanks in het Zuiden van Polen gestuurd, maar de Duitsers zijn al reeds zover opgerukt dat Wład zijn bestemming niet kan bereiken. Hij vecht nog een paar dagen mee om de verdediging van de stad Lwów en wordt overgeplaatst naar een nieuw Tankbataljon aan de Roemeense grens. Onderweg er naar toe wordt hij krijgsgevangen gemaakt door de Russen. Vanwege zijn zwarte baret moet hij op een vrachtwagen rijden. Na 3 dagen vraagt hij verlof om zijn moeder te mogen bezoeken. Tot zijn stomme verbazing wordt toestemming gegeven. Wład besluit hem te smeren. Met een collega van de academie begeeft hij zich te voet in de richting van Warschau. Ze hebben gehoord dat daar nog gevochten wordt. 50

51 ` Foto links: Kohutnicki in opleiding tot officier van het Poolse leger, 1939 Foto rechts: de luitenant-kolonel der Huzaren b.d. Władysław Kohutnicki nu Overdag wordt er gerust, s nachts lopen ze. In de omgeving van Lublin bereiken ze een Pools legeronderdeel. Dat wordt een paar dagen later door de Russen uit elkaar geslagen. Wład is weer alleen. Hij wil het hem goed bekende Slonim bereiken. Richtingaanwijzers zijn er niet meer, spoorlijnen nog wel en die volgt hij. Een enkele trein rijdt ook nog en zo komt hij in Slonim terecht. Een oude vriend helpt hem aan burgerkleding, geld en valse papieren. Wład duikt als het ware onder. Voortaan gaat hij als Zurawski door het leven. Via Litouwen bestaat een ontsnappingsroute naar het Westen. In oktober 1939 arriveert Wład in Kaunas, toen de hoofdstad van Litouwen. Op de Poolse ambassade krijgt hij een legitimatiebewijs en daarmee gaat hij naar westelijke ambassades. Hij krijgt visa voor Noorwegen, Zweden, Nederland en Frankrijk, want hij wil naar de Poolse troepen in Frankrijk. Wanneer hij een Litouws uitreisdocument probeert te krijgen loopt hij tegen de lamp. Wład wordt gearresteerd en teruggestuurd naar Polen. Aan de grens geeft een hem wel gezinde commandant instructies om ongezien de grens te overschrijden. Uit het zicht van de Litouwse grenswachten loopt Wład terug Litouwen in, neemt de trein naar Kaunas. Hij probeert de juiste papieren te krijgen, maar dat lukt daar niet. Dat lukt wel in Wilno, waar hij inmiddels naar toe is gegaan, en waar hij zich laat inschrijven aan de Universiteit. Op de Universiteit krijgt hij een identiteitsbewijs, en contacten met de Poolse en Finse ondergrondse organisaties. Het is onderhand april De Duitsers hebben Noorwegen bezet. Via dat land naar Frankrijk reizen is niet meer mogelijk. Finland is in oorlog met Rusland en Wład wil aan de zijde van de Finnen tegen de Russen vechten. Via Tallin in Estland steekt hij over naar 51

52 Finland. De Fins-Russische oorlog is net afgelopen. Nadat hij zich in Helsinki bij de Poolse ambassade heeft gemeld wordt hij doorgestuurd naar een militair kamp. Daar zitten nog ruim 30 andere Poolse lotgenoten. Na ruim een half jaar krijgen ze een visum voor Zweden. Wład wordt tewerkgesteld in de houtbewerking, eerst in de bossen, later in een fabriek in Lindesberg om benzinevervangend houtgas te maken. Medio 1942 mag hij naar Schotland en arriveert daar per vliegtuig. In Londen wordt hij gescreend waarna de Britten hem overdragen aan het Poolse ministerie van Oorlog. Hij wordt ingedeeld bij de 16 e brigade tanks, 65 e bataljon, waar hij zijn vroegere commandant van de militaire academie in Modlin, generaal Stanislaw Maczek, weer treft. Daar begint zijn terugkeer naar het vaste land van Europa. In 1943 wordt de 1 e Poolse Pantser Divisie opgericht. Commandant is generaal Maczek. Er wordt veel geoefend en met verschillende types tanks. Zo leert Wład de Covenanter, de Crusader, de Churchill, en de Sherman tank kennen. Eind juli 1944 landt hij bij Arromanches op de Normandische kust als pelotonscommandant met 4 Sherman tanks. Na ruim een week, op 8 augustus 1944, moet zijn pantserdivisie een aanval uitvoeren op Duitse stellingen, zuidelijk van Caen en in de buurt van Falaise. In een korenveld krijgt zijn peloton de volle laag. Twee tanks zijn al getroffen waarna zijn tank geraakt wordt. Een grote vlam duwt Wład de tank uit. Met zijn fluit blaast hij de aftocht en neemt de gewonden mee. Na 300 meter zijn er twee pantservoertuigen van het Rode Kruis. Hij neemt afscheid van de gewonden en iemand zegt dat hij in de spiegel moet kijken. Zijn gezicht is verbrand, wenkbrauwen en oogharen weg, maar het ergste, zijn snor is ook verdwenen. Ruim een week later, op 17 augustus 1944, krijgt zijn onderdeel het bevel om Chambois te bezetten waardoor de Duitsers de pas zal worden afgesneden. Ze gaan op weg zonder voldoende munitie en benzine. Op weg ernaar toe ontsnappen ze aan het effect van flares van Duitse vliegtuigen, ze worden niet opgemerkt. In het donker van de nacht gebeurt er nog een wonder: ze passeren een Duitse verkeersregelaar die niet uitblinkt in tankherkenning. Bij het aanbreken van de dag stuiten ze op twee vijandelijke infanterie compagnieën waarvan alle voertuigen worden afgeschoten. Er worden 80 Duitsers krijgsgevangen gemaakt. Het doel is nog niet bereikt, ze gaan verder naar Chambois. Plots wordt er van alle kanten geschoten. Het is eigen vuur van geallieerde vliegtuigen die de gele rooksignalen en de gele herkenningsplaten op de tanks niet opmerken. Geen van de tanks wordt geraakt, de infanterie heeft aanzienlijke verliezen. Ze bereiken de hoofdweg naar Trun, krijgen contact met de brigade en worden naar een gebied gedirigeerd om te worden bevoorraad. Tijdens het aftanken verschijnen er enkele Tiger tank ten tonele. Eén voor één worden ze beschoten. Wład staat op het achterdek van zijn tank wanneer hij een voltreffer krijgt. Zijn tank staat 52

53 direct in lichterlaaie, hij springt van de tank, rolt een paar maal over de grond en rent voor zijn leven, waarbij hij met volledige bepakking over een metershoge afrastering springt. Dat record heeft hij nooit geëvenaard. Hij gaat terug om de gewonden te verzorgen komt bij de tank van zijn vriend, de commandant van het 1 e peloton. Die is gesneuveld, zijn gezicht is voor de helft verdwenen. Wład barst in tranen uit. Na deze actie wordt zijn eenheid naar het gebied van de Mont Ormel gestuurd. Daar aangekomen is de pocket van Falaise gesloten. Het lukt een aantal Poolse eenheden de pocket twee dagen gesloten te houden. Ze staan tegenover twee Duitse pantserdivisies en andere Duitse eenheden. Het peloton van Wład krijgt opdracht een bepaald gebied te bewaken. Duitse infanteristen, gesteund door enkele tanks, kruipen door twee greppels in zijn richting. De Duitsers zetten hier ook Stalinorgels in. Ondanks het vijandelijk geweld houdt het peloton van Wład stand. Dan verschijnt er midden op de middag een Tiger tank. Die schiet eerst een andere tank van zijn peloton af, en dan krijgt zijn tank een treffer. Een reusachtige vlam komt uit de koepel en dan is er een grote rookontwikkeling. Wład ligt met zijn bemanning buiten de tank, Duitse infanteristen naderen tot op 50 meter. Er wordt mortiervuur aangevraagd en onder dekking daarvan meldt Wlad zich bij zijn eskadronscommandant. In zijn vak is geen tank meer inzetbaar. Wład is gewond geraakt, hij heeft een scherf in zijn schouder. In een veldhospitaal wordt hij geopereerd en in een ziekenhuis in Engeland herstelt hij, waarna hij zich weer bij zijn eskadron voegt. De geallieerden zijn inmiddels bezig met een snelle opmars door Frankrijk en België naar Nederland. Patton raast met zijn 3 e leger via een zuidelijke route richting de Rijn. In oktober 1944 raakt de Poolse pantserdivisie betrokken bij de bevrijding van een deel van Noord Brabant. Wład is inmiddels plv. esk.cdt. en is betrokken bij de gevechten die leiden tot de bevrijding van Breda, Dongen, en Oosterhout. In de omgeving van Alphen, buiten Goirle waar de Goorstraat de buurtschap Boslust verlaat en vanwaar het uitzicht op de historische Alphense kerk dominant is, viert Wład zijn 25 e verjaardag. Wład neemt nog deel aan gevechtshandelingen in Zeeland, zijn eenheid bewaakt het vliegveld Gilze Rijen, verdedigt een deel van de Maasoever, en krijgt een taak in den Bosch. Daar wordt hij ingekwartierd. Zoals wel vaker in die tijd het geval was, is er een huwbare dochter. De oorlog is nog niet voorbij. Nadat de Engelsen op 22 maart 1945 bij Wesel de Rijn zijn overgestoken, komt ook de 1 e Poolse Pantserdivisie weer in actie. In een corridor tussen de Canadezen en de Engelsen rukken ze op naar het Noorden van Nederland. De Canadezen bevinden zich ten Westen en de Engelsen ten Oosten van de Polen. Zo bevrijden de Polen Emmen, Ter Apel, Winschoten, etc. Wład neemt deel aan de bevrijding van Ter Apel, waar hij zijn vierde tank in de modder verliest, zijn eenheid levert drie dagen slag om de vesting Bourtange, en bij Rhede trekken ze Duitsland in op weg 53

54 naar Wilhelmshaven waar hij met zijn vijfde tank heelhuids aankomt en waar hij hoort dat de Duitsers zich hebben overgegeven. De Polen maken deel uit van de bezettingsmacht, ze vestigen hun hoofdkwartier in Meppen (bij Emmen net over de grens). De uitkomsten van de conferenties van Yalta en van Potsdam zijn voor de Polen een grote teleurstelling. Een deel van Polen wordt toegewezen aan Rusland, het overige Polen komt in de Sovjet invloedssfeer. Poolse militairen die uit het Westen naar hun land terugkeren, worden aan de grens door de communisten gevankelijk weggevoerd. De militairen van de 1 e Poolse Pantserdivisie worden niet geaccepteerd, de divisie is een instrument in kapitalistische handen geweest. In den Bosch is Wład ingekwartierd geweest. Op een dochter des huizes wordt hij verliefd. Zijn toekomstige schoonvader heeft diverse relaties waaronder overste Antoni, die toen bataljonscommandant was. De latere oprichter van het regiment Limburgse jagers wil Wład wel als officier in zijn bataljon. Maar officier te worden in het Nederlandse leger gaat zomaar niet. Daarvoor moet eerst een verzoek worden ingediend. Antoni kent Calmeijer, die destijds chef was van het militair kabinet van de minister van Oorlog. De latere staatssecretaris geeft te kennen wel positief te staan tegenover een dergelijk verzoek. Wład dient een verzoek in en dat wordt ingewilligd. Wład wordt 1 e luitenant in het Nederlandse leger bij het depot vechtwagens in de Bernhardkazerne in Amersfoort. In Nederland bestaan regels. Iemand die geen Nederlander is kan geen officier worden. Wład Kohutnicki vraagt naturalisatie aan. De procedure vergt enige tijd. Zolang de aanvraag in behandeling is, is hij kornet. Nadat hij in 1951 is genaturaliseerd tot Nederlander, wordt hij op 1 maart 1951 weer 1 e luitenant en begint zijn carrière in het Nederlandse leger. Per 16 mei 1953 wordt hij bevorderd tot ritmeester, en op 30 oktober 1960 wordt hij majoor. Bij algemene gelegenheid van 1961 wordt hij Koninklijk onderscheiden, ridder Oranje Nassau met de zwaarden. Per 1 november 1967 wordt hij bevorderd tot luitenant kolonel. Hij is eskadronscommandant geweest bij het 4 e bataljon, S3 bij 41 tkbat in Hohne, van 1 nov tot 6 juli 1970 is hij bataljonscommandant van 43 tkbat. Daarna wordt hij S3 van de 41 e Pantserbrigade in Seedorf, in mei 1973 hoofd sectie cavalerie van de mobilisabele 5 e divisie, en op 15 mei 1974 hoofd sectie opleidingen van het OCC. Per 1 mei 1975 krijgt hij eervol ontslag en gaat hij met pensioen. De Lkol b.d. is een trouw bezoeker van de Brabantse VOC lunchtafel in Boxtel. Er doen allerlei verhalen over hem de ronde. Vooral zijn gebruik en uitspraak van de Nederlandse taal vormen de bron van veel anekdotes. Zo wordt er verteld dat hij om het Nederlands goed te leren een cursus Engels is gaan volgen. Hij spreekt het met klem tegen. In Vught heeft hij een schriftelijke cursus Nederlands gedaan. Ook als ik hem vraag of het klopt dat 54

55 hij als S3 ooit na een oefening gezegd zou hebben: oefening goed gesloegd zegt hij beslist dat er niets van klopt. Wel vertelt hij zelf met plezier het volgende. Toen hij als eskadronscommandant eens op oefening was gebeurde het volgende. Eén van de pelotonscommandanten was verhinderd de oefening bij te wonen. De beroepswachtmeester verving hem. Aan het eind van de dag moesten de tanks hun posities voor de nacht innemen. Het was verstandig dat de tanks van het peloton van de wachtmeester aan de andere kant van een klein bos het ochtendgloren zouden afwachten. Wład gaf de volgende opdracht: Rij bos om. De gevolgen laten zich raden. Ik stel nog een paar vragen, waaronder de naam van de plaats waar het huis van de familie Kohutnicki eens stond. Ik probeer Bĺonice uit te spreken. Na een paar keer is me dat nog niet gelukt. Ze lachen me uit omdat ik zo slecht Nederlands spreek, maar probeer jij maar eens Pools te spreken! Een paar jaar voordat hij met pensioen ging kocht hij de bungalow waar hij nu nog steeds woont. In 1990 overleed zijn vrouw. Sinds 1993 woont hij daar met Kitty, de weduwe van de ex Lkol Roel van Lienden. Wład heeft een zoon, Kitty een dochter en een zoon. Samen hebben ze zes kleinkinderen. Reizen is één van hun hobby s, met hun caravan zijn ze net terug uit Frankrijk. Wład staat bekend als een praktisch man. Hij houdt van knutselen. Alles in huis dat vervangen of gerepareerd moet worden, doet hij. Al zijn met het klimmen der jaren sommige klusjes buiten zijn bereik komen te liggen. 55

56 Breda dankt zijn laatste acht Polen door Leo Nierse, BN / DeStem, donderdag 29 oktober oktober Bredanaars drommen samen voor een spontaan onthaal van een Poolse bevrijder in de straten van hun zojuist bevrijde stad. Foto: collectie Generaal Maczekmuseum Breda. BREDA - Om acht uur vanavond beieren de klokken van de Grote Toren. Breda herdenkt daarmee zijn bevrijding, 65 jaar geleden. Het is tegelijk een eresaluut aan de laatste levende bevrijders. The Big Day, doopte generaal Stanislaw Maczek de 29e oktober Het was de dag dat zijn 1e Poolse Pantserdivisie de Duitse bezetter met minimale oorlogsschade uit de stad verdreef. Breda benoemde al zijn bevrijders tot ereburger. Zo'n 350 vestigden zich blijvend in de stad, huwden Bredase vrouwen, kregen kinderen, hielpen hun tweede vaderstad na de oorlog weer op te bouwen. Maar cadeau kregen ze niets. Velen belandden in rotbaantjes, zoals bij de hoogst ongezonde ijzergieterij van de Etna. Ze moesten voor hun eigen voorzieningen knokken, want voor de nieuwe ereburgers waren geen subsidies. "Voor Turken en Marokkanen is meer gedaan dan voor de Polen", blikt er een terug. En ja, 'die rot-polen' ontmoetten ook discriminatie. Toch groeide een levenslange band tussen Breda en zijn Poolse helden. "De burgemeesters waren ook altijd ónze burgemeesters." Maar in 65 jaar zijn hun gelederen schrikwekkend uitgedund. Nog recentelijk overleden Willy Wieliszek, Zdzislaw Jan Sosinski en Jan Krzeminski. Acht zijn er nu nog in leven: E. Szarzynski (96), Willy Wylenzek (93), Ludwik Kurpisz (89), Stefan Bias (88), Piotr Jan Nowinski (86), Alojzy Buczek (86), Alfons Raichert (84) en Roman Figiel (83). Acht mannen van de dag. Juist voor hen luidt de torenklok op deze Big Day. 56

57 Sefan Bias (88) op de foto rechts: zittend Ludwik Kurpisz, om hem heen v.l.n.r Alfons Raichert, Piotr Jan Nowinski, Willy Wylenzek en Roman Figiel. Foto links van Else Loof en foto rechts van Renè Schotanus / Het Fotoburo / Dominik Danicki, de 9e bevrijder door Leo Nierse, BN/DeStem, vrijdag 13 november 2009 BREDA - Van de circa 350 Poolse militairen die na de bevrijding van Breda in de stad bleven wonen, zijn er nog negen in leven. 'Nummer negen' is de 84-jarige Dominik Danicki. Onderzoek van het Generaal Maczekmuseum op verzoek van BN/DeStem leerde vorige maand dat de stad nog acht bevrijders zou tellen. Op 29 oktober publiceerden wij hun namen, alsook een biografische schets van vijf van hen. Dominik Danicki, zo blijkt nu, is bij die telling over het hoofd gezien. Nadat 's mans schoonzoon naar de krant belde, heeft het museum de naam alsnog op een lijst teruggevonden. Volgens een woordvoerder is Danicki heel onbekend. "Maar misschien wilde hij dat zelf wel zo." Dominik Danicki de negende Poolse bevrijder. Er is nog een tiende Poolse bevrijder die in Breda woont, Franciszek Poprawski, lid van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland. 57

58 In Memoriam 2009 Adriana Cornelia Petronella DIRVEN - RUCZYNSKI Geboren op te Etten. Overleden op te Breda. Weduwe van Konrad oud-militair van de 1e Onafhankelijke Mitrailleurs Squadron v/d 1 e Poolse Pantserdivisie sinds de gevechten in Noord-België Ereburger van de stad Breda Alfred Alojzy WIELISZEK (Freddy) Geboren op in Łódz (PL), overleden op in Breda Weduwnaar van Gerarda Maria Petronella Pinxsteren Oud-militair van de 8 e Jagersbataljon v/d.1 e Poolse Pantserdivisie en sinds 2000 reserve kapitein van het Poolse leger Ereburger van de stad Breda en Łódz Lid in de Ridderorde van Oranje Nassau Oud - voetballer en daarna supporter van NAC Medeoprichter van de Poolse Sportvereniging PSK Kaszub Laatste voorzitter van de Poolse Katholieke Genootschap (PTK), Medeoprichter, Voorzitter en daarna Erevoorzitter van het Pools Olympisch Comité Nederland, Erelid van de Bredase Culturele Vereniging Polonia Lid van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland Augustijn Franz URBANSKI (August) Overleden op in de leeftijd van 89 jaar in Uden Echtgenoot van Hendrika Apolonia Vingerhoets. Oud-militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie Ereburger van de stad Breda Antoni ULICHNOWSKI Geboren op te Radlow (PL), overleden op te Sint Niklaas (B) Weduwnaar van mevrouw Simonne Noorts Oud-militair van de 1 e Poolse Pantserdivisie Reserve onderluitenant van het Poolse leger. Het Bestuur en de Redactie wensen de nabestaanden veel sterkte toe met het verwerken van het verlies 58

59 59

60 Poolse Motorclub bezocht Breda De motorclub voor het Maczek Museum. Foto: Jan Dombeek Poolse motorgroep bezoekt generaal Maczek Museum. In augustus bezocht ik samen met een collega Normandië. Ons doel was ondermeer de plaatsten te bezoeken die de 1 e Poolse Pantserdivisie 65 jaar geleden vanaf de landing tot aan de Falaise regio had afgelegd. Uiteindelijk kom je dan in Chambois en Montormel waar zoals bekend de divisie de grootste successen heeft behaald. Bovenop de heuvel Montormel (heuvel 262) is een zeer interessant museum dat voor een groot deel is gewijd aan de Poolse inbreng bij het sluiten van de Falaise Gap. Het is een aanrader om dit museum te bezoeken. Bovendien is het gelegen op een prachtige locatie waar je een fantastisch uitzicht hebt op het dal van Dives. Een van de herdenkingsbijeenkomsten rond de 65 e herdenking vond plaats op de Poolse militaire begraafplaats in Grainville-Langannerie. Dit is het grootste ereveld van de divisie. Hier ontmoette ik leden van een Poolse motorgroep die reeds voor de 2 e maal de route volgden die de 1 e Poolse Pantserdivisie 65 jaar geleden had afgelegd. In de route hadden zij natuurlijk ook Breda opgenomen. Graag wilden zij ook het generaal Maczek Museum bezoeken. 60

61 Het museum is normaliter twee maal per maand op zondag open. Er moest dus iets worden georganiseerd. Andere medewerkers van het museum waren wegens werk of vakantie niet bereikbaar en zo kon het gebeuren dat ik samen met mijn zoon Jeroen op woensdag 26 augustus 2009 de Poolse motorgroep van 30 personen ontving in het museum. Een bijzonder drukke middag waarbij Jeroen de techniek (filmzaal) en de bar voor zijn rekening nam en ik mij concentreerde op de rondleiding in het museum. De groep was na afloop razend enthousiast en bijzonder dankbaar dat het museum speciaal voor hen geopend was. Bij een volgende route willen zij graag weer terugkomen. Dit was een bijzonder geslaagde middag voor een groep bijzonder aardige mensen die op een originele manier de herinnering aan de 1 e Poolse Pantserdivisie levend houden. Tekst: Jan Dombeek Nieuwe Poolse priester in Breda De huidige bisschop van Breda, Mgr. Van de Ende, staat wel positief tegenover een Poolse priester in Breda. Er komt een nieuwe parochie voor het gebied West Brabant en Zeeland. Het is een parochie speciaal voor Poolse immigranten. Pater Klim zal de pastoor worden voor deze parochie. Op dit moment verzorgt pater Klim de missen in de Kapucijnenkerk in de Schorsmolenstraat 13 te Breda op elke 1e, 3e en 5e zondag van de maand om uur. Hij nam deel aan de herdenkingen op 25 oktober 2009 en zegende de graven van de Poolse Militairen op het Pools Militaire Erehof in Breda Ginneken. Foto: Jan Cornelissens Tekst: K. Stopa - Konowrocka 61

62 Nieuwe rubriek: Oude foto s Władysław Kohutnicki (links) ontmoet generaal Stanisław Maczek in Dorst op 24 oktober 1981, ter herinnering aan het feit dat in deze plaats na de oorlog in café 'de Roskam' de voorbereidingen werden getroffen voor de vergaderingen van het parlement van de "Vrije Poolse regering" in ballingschap. Bron: Er bezochten mensen onze website tot nu toe, dat zijn gemiddeld 68 personen per dag. 62

63 U I T N O D I G I N G Ons Bestuur nodigt u uit om de sterfdag van gen. Stanislaw Maczek op 6 december 2009 te herdenken Gen. St. Maczek (*Lwów, 31 maart Edinburgh, 11 december 1994) Programma: uur - Heilige Mis in het Pools ter intentie van Gen. St. Maczek in de Kapucijnenkerk op de Schorsmolenstraat 13 te Breda uur - Kranslegging op het graf van gen. St. Maczek op het Poolse Militaire Ereveld aan de Ettensebaan uur - Bijeenkomst voor leden en genodigden met koffietafel in Café-restaurant "De Toerist", Teteringsedijk 145 te Breda. Tijdens deze ontmoeting zullen de vertegenwoordigers van de Federatie van de Verenigingen van de Reservisten en Veteranen van de Poolse Strijdkrachten uit Warschau aan de Poolse veteranen, vooral leden van onze vereniging, die in Nederland wonen, het Poolse Veteranen Ereteken uitreiken. Memoires generaal Maczek vertaald Op maandag, 14 december 2009, wordt in de Koninklijke Militaire Academie te Breda de Nederlandse vertaling van de oorlogsmemoires van generaal Maczek gepresenteerd. Deze memoires verschenen eerder in het Pools en het Frans. De vertaling uit het Pools werd gemaakt door W.A. Maijer. Deze vertaling is nu bewerkt door John van Ierland, Thom Peeters en Jos van Alphen In de volgende editie van dit blad een uitvoerig verslag hiervan. 63 De Redactie

64 Het Bestuur en de Redactie van de Vereniging 1 e Poolse Pantserdivisie Nederland wenst een Prettige en Zalige Kerstdagen toe en een Gezond en Gelukkig Nieuwjaar! De redactie en het bestuur danken alle adverteerders voor hun financiële bijdragen en het plaatsen van een advertentie, door welke steun deze uitgave mogelijk is gemaakt. Wij danken ook al onze donateurs en sponsors die onze vereniging met verschillende bedragen hebben gesteund. Onze activiteiten worden mede mogelijk gemaakt door opbrengsten uit de BankGiro Loterij. Uw deelname aan deze loterij wordt daarom van harte aanbevolen. Nog even deze oproep: Mocht u op een van u vakantietrips iets tegen komen aangaande de 1 e Poolse Pantserdivisie, monumenten en gedenktekens of andere zaken van deze aard dan zijn wij zeer ingenomen met een foto of iets dergelijks. Bij voorbaat onze hartelijke dank hiervoor. Het adres van onze redactie vindt u voor in dit blad op pagina 4; Colofon. 64