Hiphop in Nederland - deel I

Transcriptie

1 Hiphop in Nederland - deel I Een beeld van de scene Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inleiding 4 Hoofdstuk 1 Terminologie 6 Hoofdstuk 2 De geschiedenis van de hiphop In het kort: de ontstaansgeschiedenis van hiphop De geschiedenis van hiphop in Nederland 8 Hoofdstuk 3 Conclusies en aanbevelingen 9 Hoofdstuk 4 Verklaring van de conclusies Welzijn of kunst? Subsidies Institutionalisering en platform De toekomst 23 Hoofdstuk 5 Lijst van geïnterviewde personen 30 Bronnen 32 Colofon 33 Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

3 Voorwoord Vraag de gemiddelde Nederlander wat hij onder kunst en cultuur verstaat en de kans is klein dat hiphop genoemd wordt. Dat is onterecht, want zowel muziek, dans als beeldende kunst is vertegenwoordigd in de hiphopcultuur. Gelukkig nemen de bekendheid en populariteit van hiphop toe en komt er ook uit de traditionele kunst- en cultuurwereld steeds meer aandacht voor dit fenomeen. Hiphop is dan ook in pakweg 40 jaar opgeklommen van een zeer lokale protestachtige New Yorkse muziekstijl tot een van de grootste subculturen ter wereld. Ook in Nederland, waar naartoe hiphop begin jaren 80 vanuit New York kwam overwaaien, is het genre voornamelijk onder jongeren mateloos populair en steeds meer instellingen en organisaties houden zich er op een of andere manier mee bezig. Voor deze grote en groeiende doelgroep is het van belang dat hun scene goed bekend is bij beleidsmakers in zowel de kunst- en cultuurals in de welzijnssector. Dit was voor Kunstfactor reden om de Nederlandse hiphopwereld eens goed onder de loep te nemen. Hoe zit deze wereld in elkaar qua infrastructuur en netwerken, wat zijn de behoeften vanuit deze scene en op welke wijze kan hieraan tegemoet gekomen worden? Kunstfactor laat met deze publicatie zien dat de hiphopscene zeer dynamisch, creatief en ondernemend is en dat we er in de toekomst hopelijk nog veel van zullen horen. Tom de Rooij, directeur-bestuurder Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

4 Inleiding In de Verenigde Staten is hiphop al jaren een van de grootste toonaangevende muziekstromingen. Artiesten als 50 Cent, Jay-Z en Kanye West verkopen wereldwijd miljoenen platen en behoren tot de rijksten der aarde. In Nederland worstelt de hiphopscene echter met haar identiteit, imago en professionaliteit. Ondanks haar populariteit onder grote groepen jongeren is hiphop hier nog altijd meer een underground stroming. Slechts een handjevol artiesten binnen het genre kan leven van de muziek en Nederlandstalige rap dringt maar mondjesmaat door tot de gevestigde media. Dat hiphop in opkomst is, blijkt echter wel uit het feit dat steeds meer jongeren uit heel Nederland er actief mee bezig zijn. Dit rapport is het resultaat van een inventarisatie van de hiphopscene in Nederland en is als volgt opgebouwd. Na een korte introductie van een aantal termen en de geschiedenis van de hiphop volgen direct de conclusies en aanbevelingen. Hoe deze tot stand zijn gekomen wordt uiteengezet in het daaropvolgende hoofdstuk over de identiteit, successen en moeilijkheden van hiphopscene in Nederland. Dit gedeelte van het rapport bevat meningen, citaten en achtergrondinformatie en is opgezet rondom vier thema s: Wat is de identiteit van hiphop? Hoe ligt de verhouding tussen de zogenaamde welzijnshiphop en hiphop als kunstvorm? Hoe staat men tegenover subsidieverstrekking en de mogelijke aankomende veranderingen hierin, en tegen welke problemen loopt de hiphopscene op dit gebied aan? Wat vindt de hiphopscene van de recente institutionalisering van de hiphop en is er behoefte aan een landelijk overkoepelend platform, zowel vanuit de hiphopscene zelf als vanuit de culturele sector? Wat heeft hiphop nodig om te kunnen groeien, zowel qua infrastructuur als qua mentaliteit? In het tweede deel, dat apart verkrijgbaar is, staat een zo volledig mogelijk overzicht van plaatsen en organisaties waar jongeren die actief iets met hiphop willen doen, terechtkunnen. Verreweg de meeste van deze informatie is tot stand gekomen door interviews, zowel met sleutelfiguren uit de hiphopscene als met vertegenwoordigers van overheidsorganen en culturele instellingen. Om tot een representatieve inventarisatie te komen zijn in het hele land individuen en organisaties bezocht. Deel II van deze publicatie is dan ook opgebouwd per regio. Af en toe is de informatie afkomstig uit rapporten of publicaties, in dat geval wordt dat vermeld in een voetnoot. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

5 Tussen 2007 en 2009 zijn van de hand van Janny Donker verschillende publicaties over de urban sector verschenen. In opdracht van de gemeenten Utrecht, Den Haag en Groningen, van verschillende gemeenten in Limburg, van de provincie Noord-Brabant, van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en van Kosmopolis Rotterdam heeft zij rapporten geschreven waarin zij het jongerenbeleid en de talentontwikkeling in die regio s onder de loep neemt. 1 Deze publicatie vanuit Kunstfactor legt de nadruk op de behoeften vanuit de hiphopscene, een perspectief dat in de reeds beschikbare informatie vaak 0ntbreekt. 1 Al deze rapporten zijn te vinden op Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

6 Hoofstuk 1 Terminologie Hiphop vs urban Er bestaat al jaren verwarring over de termen hiphop en urban. Vaak worden ze door elkaar of als synoniem van elkaar gebruikt. Ook wordt urban muziek wel aangeduid als zwarte muziek. Er bestaan vele definities van en meningen over dit onderwerp, waar ik De termen hiphop en urban zorgen vaak voor verwarring. Hiphop is onderdeel van urban culture. niet al te diep op in zal gaan 2. In dit rapport is hiphop onderdeel van urban culture, en zo zullen de termen dan ook gebruikt worden. Als het over urban culture gaat, bedoelen wij grootstedelijke jongerencultuur, die etniciteit en achtergrond overstijgt. Binnen deze cultuur zijn er vervolgens subculturen zoals de hiphop met haar vier elementen (rap, dj ing, breakdance en graffiti), maar ook bijvoorbeeld dancehall, reggae(ton) en r&b. Uiteraard is cultuur meer dan alleen muziek. Volgens sommigen vallen ook fotografie, allerlei vormen van dans, literatuur en beeldende kunst onder de noemer urban, maar dit rapport focust op muzikale uitingen en dus is de definitie van urban hiphop hierop toegespitst. U zult merken dat ook in dit rapport de termen urban en hiphop door elkaar gebruikt worden. Dit heeft te maken met het feit dat er nu eenmaal over instanties wordt gesproken die beide termen hanteren. Mocht dit verwarring opleveren, houd dan altijd de vuistregel in gedachte: hiphop is onderdeel van urban culture. Scene Met scene wordt bedoeld het geheel aan personen die een bepaalde subcultuur, in dit geval dus hiphop, vertegenwoordigen. Als we spreken over de scene bedoelen we daar dus de hiphopscene mee. YouTubecultuur Ondanks de grote hoeveelheid hiphopartiesten en de grote populariteit onder bepaalde groepen heeft een zeer beperkt aantal artiesten binnen dit genre commercieel succes. Muziekzenders als MTV en TMF tonen relatief weinig hiphopclips van Nederlandse bodem en ook op de bekende radiozenders is de aandacht beperkt. TMF staat bovendien op het punt te verdwijnen. Hiphoppers zijn daarom gedwongen hun muziek op een andere, zelfstandige manier uit te dragen. Internet speelt hierin vanzelfsprekend een leidende rol, en het kanaal bij uitstek om clips de wijde wereld in te sturen is YouTube. Iedereen kan daar gratis filmpjes uploaden en er wordt bijgehouden hoe vaak een filmpje is bekeken. De populariteit van een artiest wordt dan ook mede bepaald door het aantal views dat zijn clip heeft getrokken. 2 Verder lezen: Wat is urban culture? op Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

7 Hoofstuk 2 De geschiedenis van de hiphop 2.1 In het kort: de ontstaansgeschiedenis van hiphop Het begon allemaal in de arme wijken van New York halverwege de jaren 70, toen Kool DJ Herc, Grandmaster Flash en Africa Bambaataa, de eerste drie hiphop-dj s, opstonden. Van deze drie wordt Kool DJ Herc over het algemeen gezien als de uitvinder van de hiphop, aangezien hij de breakbeat uitvond: een instrumentale interlude in een nummer, die Herc eindeloos kon laten duren door dezelfde plaat op twee draaitafels te draaien en zo het publiek meer tijd te geven om te dansen. Omdat deze manier van draaien bijzonder succesvol bleek te zijn, namen andere dj s het over. Tijdens het draaien spraken de dj s ook regelmatig het publiek toe om ze nog meer te entertainen en aan te sporen om te blijven dansen. Grandmaster Flash vond dat dit maar afleidde van het draaien en huurde iemand in voor het praatgedeelte: de Master of Ceremony (MC) of rapper was geboren. In het begin van de hiphop waren het nog slechts simpele zinnen die de MC s herhaalden, zoals het overbekende to the hip, hop, the hippy, the hippy hippy hop, hop hoppin ya don t stop the rockin ; hiphop ontleent haar naam aan deze zin. Het genre werd steeds bekender en populairder en in 1979 volgde de eerste echte hiphopsingle: Rapper s Delight van The Sugarhill Gang. Vanaf deze plaat is hiphop alleen maar gegroeid. Het tekstuele gedeelte werd belangrijker. Eerst waren de teksten nog louter van sociaalpolitieke aard, later werd de gangsterrap uitgevonden: teksten over schietpartijen, auto s, vrouwen en geld haalden de essentie van protest weg uit de muziek. Al snel werd hiphop hierdoor in verband gebracht met criminaliteit, een idee dat tot op de dag van vandaag bij veel mensen heerst. Puristen hekelen daarom de gangsterrap en willen terug naar de hiphop als positieve cultuur waarin onrecht aan de kaak wordt gesteld. 3 3 Verder lezen: o.a. het boek The Vibe History of Hip Hop, te bestellen via Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

8 2.2 De geschiedenis van hiphop in Nederland Hiphop kwam begin jaren 80 vanuit de VS overgewaaid naar Nederland. In deze beginjaren waren breakdance en graffiti belangrijker dan rap, en er werd sowieso nog nauwelijks in het Nederlands gerapt. Vanaf 1985 begint rap echter een steeds belangrijker positie binnen de Nederlandse hiphopcultuur in te nemen en in 1989 breekt de Nederlandstalige rap, of Nederhop, door met de komst van de Osdorp Posse. Luttele jaren later breekt Extince door met Spraakwater en vanaf dat moment steken steeds meer hiphopacts de kop op, zowel Nederlands- als Engelstalig. Zo breken achtereenvolgens Def Rhymz, Postmen en Brainpower door en nog iets later staan de mannen van Opgezwolle op. Sindsdien is de Nederhop niet meer weg te denken uit de Nederlandse muziekgeschiedenis. Ieder zichzelf respecterend poppodium programmeert eens in de zoveel tijd een hiphopconcert en ook festivals als Pinkpop en Lowlands, vroeger toch voornamelijk rockbolwerken, konden niet achterblijven. Inmiddels telt Nederland tientallen hiphopartiesten en kunnen jongeren op honderden plekken terecht om aan hiphop te doen. 4 4 Verder lezen: o.a. het boek Smoelwerk, te bestellen via Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

9 Hoofstuk 3 Conclusies en aanbevelingen Deel I van deze publicatie probeert antwoord te geven op vragen die in de inleiding geformuleerd staan. Hieronder leest u de conclusies en aanbevelingen die hieruit naar voren zijn gekomen. Hoe deze tot stand zijn gekomen, leest u in het volgende hoofdstuk. Vraag 1 Wat is de identiteit van hiphop? Hoe ligt de verhouding tussen de zogenaamde welzijnshiphop en hiphop als kunstvorm? In de wereld van de georganiseerde hiphopprojecten bestaat er een tweedeling tussen de welzijns- en de culturele sector. Projecten binnen de eerste sector hebben sociale doelstellingen, die binnen de tweede artistieke. Doordat subsidies uit een bepaald potje moeten komen, is er vaak geen mengvorm mogelijk. Dat is zonde, want cultuur kan een middel zijn om een sociale doelstelling te behalen. Aanbeveling De meeste jongeren die zelf op zolder of bij vrienden aan hiphop doen, doen dit vanuit artistieke en niet vanuit sociale beweegredenen. Tegelijkertijd wordt hiphop vaak als middel gebruikt bij bijvoorbeeld jongerenwerkprojecten, omdat deze kunstvorm bij uitstek geschikt is om sociaal-maatschappelijke doelstellingen te bereiken. Dit is een logisch gevolg van de aantrekkingskracht die het genre heeft op jongeren uit alle lagen van de maatschappij. Welzijnshiphop en hiphop als kunstvorm lijken langs elkaar heen te leven, terwijl ze elkaar juist prima zouden kunnen ondersteunen en aanvullen. Om samenwerking tussen beide sectoren te stimuleren zou het goed zijn als er een dialoog op gang komt, en als subsidieverstrekkers een minder strikt onderscheid maken tussen sociale en artistieke doelstellingen. Op die manier wordt overlap tussen beide sectoren gestimuleerd en ontstaan er betere doorstroommogelijkheden voor getalenteerde jongeren. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

10 Vraag 2 Hoe staat men tegenover subsidieverstrekking en de mogelijke aankomende veranderingen hierin, en tegen welke problemen loopt de hiphopscene op dit gebied aan? De meeste van de in deel II besproken projecten ontvangen subsidie, ofwel van de gemeente/provincie ofwel van verschillende fondsen. Waar subsidies van fondsen alom worden toegejuicht, zijn er mensen die vinden dat er van overheidswege juist te gemakkelijk geld wordt gepompt in projecten, die lang niet altijd hun doelstellingen bereiken. In het verlengde hiervan spreken verschillende mensen en instanties de wens uit om zelfvoorzienend te worden, zodat men überhaupt niet meer afhankelijk is van subsidies. Aanbeveling Overheidsinstellingen zouden goed moeten onderzoeken of subsidies op de juiste plek terechtkomen, of er draagvlak is voor een project en of het realistisch is. Op die manier kunnen slepende trajecten voorkomen worden. Een veelgehoorde klacht bij het aanvragen van subsidies is dat het veel tijd kost om de aanvragen te schrijven en dat hiphoppers en instanties vaak in figuurlijke zin elkaars taal niet spreken. Dat is een probleem van twee kanten: de hiphopscene stelt zich soms niet professioneel genoeg op en de instanties hanteren strikte regels met betrekking tot aanvraagcriteria. Aanbeveling Net als iedere andere sector heeft ook de hiphopdoelgroep te maken met criteria bij het aanvragen van subsidies. De aanvrager moet zich dus professioneel opstellen. Tegelijkertijd kunnen subsidieverstrekkende instanties ook iets flexibeler omgaan met aanvragen. Een goed idee moet beoordeeld worden op inhoud, en niet op de manier waarop het idee is opgeschreven. Dan is een subsidieaanvrager minder afhankelijk van zijn competenties als schrijver. Het strekt dus tot aanbeveling dat de hiphopdoelgroep en de instanties elkaars taal leren spreken. Een goed begin in dit opzicht is gemaakt met de expert meeting urban culture die in november 2010 georganiseerd werd door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Verder kunnen fondsen overwegen het gemakkelijker te maken om kleine subsidies aan te vragen voor het opnemen van een videoclip, waarmee ze direct inspringen op de YouTubecultuur binnen de hiphop. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

11 Vraag 3 Wat vindt de hiphopscene van de recente institutionalisering van de hiphop en is er behoefte aan een landelijk overkoepelend informatiepunt, zowel vanuit de hiphopscene zelf als vanuit de culturele sector? Waar de scene over het algemeen vrij positief tegenover staat, is de recente institutionalisering van de hiphop. De opkomst van mbo- en hbo-opleidingen wordt gezien als logische volgende stap en goed voor de ontwikkeling van talenten. Dat hiphop hiermee van de straat wordt gehaald is voor sommigen even slikken, maar geen onoverkomelijk probleem. Deze opleidingen leiden immers tot professionalisering van de scene en bieden meer mensen de kans hun geld te verdienen met hun passie. Om deze professionalisering nog verder op weg te helpen, zou een nationaal hiphopplatform in de vorm van een website een goed idee zijn. Volgens sceptici is dit alleen aantrekkelijk voor culturele instanties die iets met hiphop willen doen, omdat hiphoppers zelf elkaar toch wel weten te vinden. Deze mening gaat echter voorbij aan het feit dat het platform juist bedoeld is om hiphoppers en de culturele wereld dichter bij elkaar te brengen. Ondanks zorgen over de eigenwijsheid van hiphoppers zien de meeste respondenten de meerwaarde van zo n site wel in, mits deze ontstaat door een initiatief vanuit de scene zelf en zich onderscheidt van bestaande hiphopwebsites. De ideeën die hiervoor tot nu toe zijn geopperd, voldoen aan deze criteria maar komen voornamelijk door een gebrek aan financiële middelen nog niet van de grond. Dat is zonde, want een platform zou de scene daadwerkelijk een stapje verder kunnen helpen richting professionaliteit, erkenning en zelfredzaamheid. Aanbeveling Om de hiphopscene te helpen in haar streven naar professionalisering en zelfredzaamheid, zouden subsidies beschikbaar moeten komen voor bottomup initiatieven voor een digitaal platform. Deze initiatieven voldoen immers aan de criteria die vanuit de scene zelf worden opgeworpen, waardoor er veel draagkracht is voor een dergelijk platform en daarmee de kans op succes erg groot. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

12 Vraag 4 Wat heeft hiphop nodig om te kunnen groeien, zowel qua infrastructuur als qua mentaliteit? Dat er nog veel meer nodig is om de hiphop volwassen te laten worden, staat buiten kijf. In iedere stad ontbreekt er wel iets in de infrastructuur voor hiphop. Wat volgens de meeste mensen uit de scene ontbreekt, zijn de zichtbaarheid van hiphop voor het grote publiek, laagdrempelige podia waar jonge talenten podiumervaring op kunnen doen en betaalbare oefenruimte, vooral voor breakdancers. Ook de heersende rocktraditie bij podia en bestaande oefenruimtes wordt als een probleem ervaren; technici weten vaak niet wat er nodig is voor een goed hiphopgeluid. Verder ontbreekt het volgens velen aan zakelijkheid bij de hiphoppers zelf, en dan vooral bij jonge talenten. Dat moet verbeterd worden om het imago van hiphop niet te schaden en te zorgen dat het serieus genomen kan worden door podia, festivals etc. Aanbeveling Het zou voor iedere stad goed zijn om een laagdrempelig podium voor hiphoptalent te bieden, zodat jongeren ervaring op kunnen doen en eventueel kunnen doorstromen naar grotere podia. Het is van belang dat hiphoppers zich professioneler opstellen in hun contacten met podia, festivals etc., zodat ze serieus genomen worden en het stereotiepe beeld van de hiphopper die te laat komt en stoned op het podium staat, verdwijnt. Hiphop in Nederland - deel II: inventarisatie van bestaande infrastructuur Deel II geeft aan dat in het hele land genoeg mogelijkheden zijn voor jongeren om actief met hiphop bezig te zijn. Van Groningen tot Eindhoven en van Den Haag tot Zwolle zijn tal van talentontwikkelingstrajecten, workshopaanbieders en andere initiatieven om jongeren aan de hiphop te krijgen. De zogenaamde bottom-up initiatieven krijgen veel waardering van de scene en zijn populair. Gemeenten en andere overheidsinstellingen roepen vaak een negatieve associatie op bij jongeren, waardoor top-down initiatieven meestal helemaal niet werken. Aanbeveling Gemeenten zouden een faciliterende rol moeten spelen, de scene hun ding laten doen en niet proberen om zelf informatiebijeenkomsten, workshops en dergelijke te organiseren. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

13 Hoofstuk 4 Verklaring van de conclusies 4.1 Welzijn of kunst? Vraag 1 Wat is de identiteit van hiphop? Hoe ligt de verhouding tussen de zogenaamde welzijnshiphop en hiphop als kunstvorm? Hiphop is bij uitstek een geschikt genre om met weinig of geen middelen te kunnen beoefenen. Het is niet in kaart te brengen hoe veel jongeren in hun vrije tijd zelf en puur voor hun eigen plezier met hiphop bezig zijn. Teksten schrijven en rappen kan immers iedereen overal doen. Exacte gegevens over deze groep beoefenaars zijn dan ook niet voorhanden. Van de beoefenaars die wel ergens geregistreerd staan, is iets meer bekend. In 2009 deed 5% van alle muziekbeoefenaars boven de 16 jaar aan hiphop. 5 Veel hiphoppers zijn echter jonger dan 16 jaar, dus het totale percentage beoefenaars zal veel hoger liggen. Deze geregistreerde beoefenaars zijn veelal met hiphop bezig via projecten en talentontwikkelingstrajecten. We onderscheiden hierin twee verschillende invalshoeken. Aan de ene kant is er wat men in het algemeen welzijnshiphop noemt, aan de andere kant is er de hiphop als kunstvorm. Met welzijnshiphop worden projecten bedoeld die worden georganiseerd vanuit de welzijnssector, vaak door instellingenvoor jongerenwerk. Bij deze projecten is kunst een middel om het doel te bereiken. De nadruk ligt dus op sociaal-maatschappelijke doeleinden als integratie en participatie, en voor artistieke ontwikkeling is weinig oog, zo luidt het oordeel van de scene die hiphop als kunst ziet. Het grootste probleem met deze tweedeling is dat projecten vaak óf een artistieke, óf een sociale doelstelling moeten hebben. Een combinatie is meestal niet mogelijk. Van het kastje naar de muur Sommige instellingen worstelen hiermee. NoLimit in Amsterdam Zuidoost bijvoorbeeld streeft zelf artistieke doeleinden na maar wordt volledig gefinancierd door de welzijnssector. De aangeboden cursussen zijn daarom op dit moment gratis. Volgens Angelo Bromet, productieleider bij NoLimit, moet dit in de toekomst veranderen, maar is er een verschil in visie tussen de welzijns- en de culturele sector. In eerstgenoemde wil men zo veel mogelijk jongeren bedienen, eventueel ten koste van de kwaliteit, terwijl het in laatstgenoemde sector juist meer om de kwaliteit dan om de kwantiteit gaat. Bovendien, als je jongeren een bescheiden bedrag laat betalen voor hun workshop, 5 Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag, FAQs over kunstbeoefening in de vrije tijd, juni Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

14 bouw je automatisch een motivatiefilter in, wat de kwaliteit van de workshop ook weer ten goede komt. NoLimit worstelt dus met haar identiteit op dit gebied. Ook WHAA uit Nijmegen heeft last van de verdeling van hiphop in welzijnshiphop en hiphop als uiting van kunst en cultuur. WHAA streeft naar integratie van migranten en gebruikt cultuur als een middel om dat te bereiken, waardoor WHAA door cultuurfondsen als welzijnsinstelling wordt gezien. Rien Groenewegen van WHAA Het is jammer dat er vaak geen samenwerking mogelijk is tussen de welzijns- en de culturele sector. betreurt dat cultuurfondsen het belang van sociale doeleinden niet zien: Voor hen ben je óf met cultuur, óf met welzijn bezig, een combinatie is ondenkbaar. De cultuursector richt zich vaak alleen op blank, hoogopgeleid Nederland. Je zult de woorden migrant en cultuur zelden samen in een beleidsnotitie tegenkomen. Cultuur is een bindmiddel, en natuurlijk moet je ook artistiek-inhoudelijk de prikkel bewaren, maar de sociale verbinding is de belangrijkste functie van cultuur. Er zijn weinig instellingen die dat begrijpen. Direct gevolg hiervan is volgens Groenewegen ook dat een (migranten)jongere die via WHAA ontdekt dat hij talent heeft en wil doorstromen naar een culturele instelling, daar vaak geen aansluiting vindt. Culturele instellingen worden ook niet afgerekend op sociale doelen dus die zullen niet extra moeite doen voor zo n jongere. Volgens Groenewegen moet de cultuursector een voorbeeld aan de sport nemen, waar sociale en sportieve doeleinden elkaar wél aanvullen. Stichting Urban House uit Groningen kwam er ook al snel achter dat de combinatie welzijn cultuur geen goede is voor een project. Projectleider Ingeborg Struyk: Gezien de doelgroep heeft hiphop een grote maatschappelijke relevantie. In de eerste jaren van ons bestaan hebben we dat erg benadrukt, maar daar zijn we mee gestopt omdat het voor verwarring zorgde: als je expliciet benoemt dat je sociale doeleinden nastreeft, word je gezien als welzijnsproject, maar daar meten wij onze resultaten niet aan. We dachten dat omdat we welzijn en cultuur hadden, alle fondsen konden meebetalen. We zijn er echter achter gekomen dat het juist tegen je werkt: welzijn stuurt je naar cultuur en cultuur stuurt je net zo hard weer terug. Hiphop is cultuur Veel hiphoporganisaties distantiëren zich uitdrukkelijk van de welzijnshiphop. Directeur van DNO Sam Maipauw benadrukt dat DNO voortkomt uit een cultuur, en niet uit welzijnsoverwegingen. Aruna Vermeulen van het Rotterdamse HipHopHuis is het met Maipauw eens: Wij willen een culturele instelling zijn, geen sociale. Dat we dan sociale resultaten behalen is prima, maar niet onze doelstelling. We worden bijvoorbeeld ook wel eens gevraagd om mee te werken aan een campagne tegen softdrugs of iets dergelijks. Dat kan, zeggen we dan, maar dan wel op artistieke en niet op sociale gronden. Ook de mannen van Habek in Utrecht zijn wat voorzichtig met aanvragen voor samenwerking uit de welzijnssector. Ook zij vinden dat hiphop een cultureel fenomeen moet blijven en niet in de welzijnssfeer terecht moet komen. Dit betekent echter niet dat het antwoord altijd nee is, want ze willen er nog steeds zijn voor mensen die genoeg kwaliteit hebben en zichzelf graag willen verbeteren. En als die dan toevallig uit een welzijnsproject voortkomen, so be it. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

15 Stichting PAN (Nijmegen) opereert ook vanuit een artistiek uitgangspunt, benadrukken projectleiders Paul Hensels en Achmed Boukiour. Boukiour: Onze insteek is muziek, wij werken met jongeren met een bepaalde interesse die wij kunnen aanwakkeren. Wij werken dus niet vanuit welzijn, want dan probeer je iets te forceren bij een doelgroep die daar niet op zit te wachten. Dat is een achterhaald idee, dat slechts gebaseerd is op een leuk tijdverdrijf. Wij proberen dat te verbinden aan doelstellingen en geven workshops met een bepaalde lijn erin. Hensels vult aan: De gemeente wil graag dat wij muziek gebruiken om allochtone jongeren te laten participeren en om jongeren beter in de maatschappij te laten staan. Dat is sowieso een neveneffect, maar is niet ons doel. Ons doel is om iemand beter te maken in de muziekwereld, zowel voor als achter de schermen. Best case-scenario Een succesverhaal in de categorie welzijnshiphop komt van het Eindhovense Dynamo, dat officieel onder de noemer jongerenwerk valt en gesubsidieerd wordt door de Lumens Groep, een organisatie voor zorg en welzijn in Eindhoven. In de praktijk merk je er weinig van dat Dynamo eigenlijk jongerenwerk doet; het centrum heeft de uitstraling van een poppodium en ook jongeren die niet uit een moeilijke situatie komen, zijn er welkom. Voor jongeren die daar wel behoefte aan hebben is er een loket waar ze informatie kunnen krijgen, en hulp met bijvoorbeeld problemen op school, thuis of met werk. De nadruk ligt bij Dynamo echter op talentontwikkeling. Dat dit concept werkt, blijkt uit het feit dat verschillende jongens die hier hun talenten hebben ontwikkeld, landelijk doorgebroken zijn: Kempi en Fresku, beide producten van het succes van Dynamo, staan onder contract bij Top Notch, het grootste hiphoplabel van Nederland. Hieruit blijkt dat de scheiding tussen welzijn en kunst dus helemaal geen probleem hoeft te zijn. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

16 4.2 Subsidies Vraag 2 Hoe staat men tegenover subsidieverstrekking en de mogelijke aankomende veranderingen hierin, en tegen welke problemen loopt de hiphopscene op dit gebied aan? Zoals we nog zullen zien in het inventariserende deel van deze publicatie, worden hiphopprojecten vaak gesubsidieerd, ofwel door (lokale) overheden, ofwel door de kunst- en cultuur- of de welzijnssector. Hoe zitten deze subsidies in elkaar, wat zijn de voor- en nadelen en tegen welke problemen lopen organisaties aan bij het aanvragen hiervan? Het grootste probleem dat hiphoppers tegenkomen bij het aanvragen van subsidies, is dat jongeren en subsidieverstrekkers in figuurlijke zin elkaars taal niet spreken. Jongeren snappen soms niet dat je professioneel moet overkomen bij een instantie, en de instantie ziet op haar beurt niet dat jongeren vaak nog niet zo ver zijn. Dit probleem wordt onder andere bevestigd door Jade Schiff van het Rotterdamse Roots Jongeren hebben vaak goede ideeen, maar zijn nog niet altijd in staat deze op professionele wijze over te brengen. & Routes. Schiff: Veel jongeren hebben hele goede ideeën, maar hebben vaak het gevoel dat ze niet serieus worden genomen door de voornamelijk witte instituten die de subsidies verdelen. Wat haar betreft zou het dan ook makkelijker moeten zijn om een kleine projectsubsidie aan te vragen voor bijvoorbeeld de aanschaf van een videocamera om clips mee te filmen, of voor reiskosten voor een project in het buitenland. Ook pleit zij voor meer vertrouwen in haar jongeren: Laat die jongens gewoon hun idee eens uitvoeren. Misschien gaat er dan best eens iemand op zijn bek, maar schenk ze dat vertrouwen. Bied ze wel advies en hulp, maar vertel ze niet wat ze moeten doen. Dat werkt niet bij deze doelgroep. Gat tussen doelgroep en instanties Tarik Gönenç van de Nijmeegse stichting LosVan is het roerend met Schiff eens: Hiphoppers en deadlines, dat gaat nu eenmaal niet samen. Er moet van beide kanten toenadering komen: de hiphoppers moeten zich professioneler presenteren, en de instanties kunnen zich ook wel iets flexibeler opstellen. Anders blijven de traditionele instituten de subsidies binnenhalen. En als er dan al een dialoog tussen gemeente en hiphopscene plaatsvindt, leidt dat vervolgens nergens toe. Gönenç: Er is een keer een debat gehouden met de gemeente, daar kwam uit dat er behoefte is aan meer laagdrempelige podia, intensievere samenwerking en meer oefenruimtes. Dat was een mooie uitkomst, maar daar is nooit iets mee gebeurd. Jolanda Brils van de kunst- en cultuurafdeling van het stadsdeel Zuidoost in Amsterdam Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

17 erkent het probleem. Dat de scene en de instanties elkaar niet vinden, komt in het geval van het stadsdeel doordat dit als overheidsorgaan een negatief imago heeft, aldus Brils. Zo kwam er niemand naar een informatiebijeenkomst over het schrijven van een subsidieaanvraag toen het stadsdeel dit organiseerde. Toen exact dezelfde bijeenkomst uit naam van het Bijlmer Parktheater werd georganiseerd, liep het echter storm. Hieruit blijkt dat de scene en de instanties mijlenver uit elkaar liggen. Een andere veelgehoorde klacht uit de hiphopwereld is dat het moeilijk is om te worden opgenomen in meerjarige subsidiestromen. De Haagse Stichting Aight geeft aan dat het veel tijd kost om ieder jaar opnieuw subsidie aan te moeten vragen. Ook is het riskant: wat als de aanvraag niet toegewezen wordt? Haar bestaan hangt daar voor een groot deel van af. Ook PAN uit Nijmegen en Dynamo uit Eindhoven hebben last van het feit dat kleine organisaties veel tijd kwijt zijn met het schrijven van subsidieaanvragen. De tijd die daarin gaat zitten, gaat ten koste van de tijd voor de uitvoering van projecten. Nog een ander probleem heeft Flow Provider. In tegenstelling tot de meeste andere projecten ontvangen zij helemaal geen subsidie. Dit kwam in eerste instantie omdat ze geen vaste locatie hadden, wat vaak een voorwaarde is voor het aanvragen van subsidie. Tegenwoordig is er wel een kantoor, maar omdat Flow Provider in heel Nederland werkt, valt zij vaak buiten regionale subsidiecriteria. De organisatie heeft dan ook behoefte aan een subsidiepot die niet gebonden is aan werk in een bepaalde regio. Giovanni Campbell werkt voor het Fonds voor Cultuurparticipatie en beoordeelt daar de subsidieaanvragen voor urban projecten. Hij constateert dat de kwaliteit van de aanvragen vaak simpelweg tekortschiet: Aanvragen zijn niet vernieuwend of kwalitatief niet goed genoeg, waardoor deze worden afgewezen. Dat is zonde want er schuilen vaak wel hele goede ideeën achter. Op naar zelfredzaamheid Door de moeilijkheden met subsidieaanvragen, en zeker met de bezuinigingen van het nieuwe kabinet in het verschiet streven veel organisaties naar zelfredzaamheid. Het Utrechtse Habek bijvoorbeeld ontvangt weinig subsidie voor het uitvoeren van Veel organisaties streven ernaar om zelf inkomsten te genereren, zodat ze niet meer afhankelijk van subsidies zijn. zijn projecten, en als het al iets krijgt, is het niet genoeg om een heel project mee te financieren. De Habekkers investeren dan ook vaak zelf in hun stichting. De ambitie is om zelfvoorzienend te worden, zodat Habek niet meer afhankelijk is van toevallige subsidies en eigen bijdragen. Rapper PAX: De kern van de zaak moet blijven dat de cultuur zichzelf innoveert. Zeker in deze tijden van bezuinigingen moeten we laten zien dat vernieuwende projecten werken. We moeten geen gesubsidieerd fenomeen blijven maar onszelf zien te kunnen redden. Habek is in ieder geval op de goede weg en steeds meer acts breken door. Zo hebben C-Mon en Kypski en ook Kyteman en zijn hiphoporkest, beiden Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

18 gevestigde namen, hun oefenruimtes bij Habek. Ook The Q4, dat optrad voor een volle tent op Lowlands 2010, is gecoacht bij Habek en ontwikkeld in samenwerking met productiehuis Oost Nederland (ON) uit Deventer. Dit streven naar zelfredzaamheid wordt toegejuicht door Tyrone van der Meer en Mario Walden van Stichting 45 Live en IBE International. Zij zijn van mening dat er juist te veel in plaats van te weinig geld wordt gepompt in allerlei projecten en zien dit als een probleem dat gekoppeld is aan de welzijnshiphop uit paragraaf 4.1. Van der Meer: Hiphop is cultuur en kunst, en niet een instrument om jeugdproblematiek op te lossen. Het geld sijpelt weg omdat de doelstelling niet wordt behaald. Een rapworkshop zorgt er echt niet voor dat een jongen opeens geen tassen meer steelt. Hij is misschien een uurtje van de straat, maar daarna is er toch niks veranderd? Veel projecten zijn bovendien overbodig. Zo wilden ze een studio bouwen in de Maassilo. Waarvoor? Mensen maken dingen thuis op zolder, zetten het op YouTube en boeken daarmee succes. Beats halen ze bij elkaar, alles is gericht op informele straatverkoop. Dat was in de jaren 90 in de VS al zo en dat gaat alleen maar meer worden, want het wordt steeds makkelijker en toegankelijker om dingen te maken. En toch blijft men maar geld geven. Voor IBE reizen wij veel en jongeren uit derdewereldlanden zijn vaak net zo goed als de kids van hier, terwijl ze geen stuiver hebben. Hiphop is ontstaan uit een gebrek, en dat gebrek wil iedereen nu vullen omdat de kinderen op straat hangen. Dat is fout, dat gebrek moet je niet opvullen maar gebruiken om je op artistiek niveau verder te ontwikkelen. De gemeente moet beter nadenken over wie ze geld geeft. Wie zich wil redden, redt zich toch wel. Van der Meer benadrukt wel dat subsidies van fondsen beter worden overwogen en dus ook vaker op de juiste plaats terechtkomen. Zijn mening wordt gedeeld door Orville Breeveld van Stichting Breathing, die ook constateert dat er te veel geld zomaar in projecten wordt gestoken. Breeveld: Nederland is nog altijd een van de beste landen op sociaal gebied. Je hoeft niet eens te werken en je krijgt geld van de overheid. Ik neem jongens uit Zuidoost ook echt niet serieus als ze rappen over het getto. Ze hebben alles! Er wordt veel te veel geld gepompt in talentontwikkeling zonder doel. Het moet maar eens afgelopen zijn met die pampering, zodat hiphop weer kunst kan worden. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

19 4.3 Institutionalisering en platform Vraag 3 Wat vindt de hiphopscene van de recente institutionalisering van de hiphop en is er behoefte aan een landelijk overkoepelend informatiepunt, zowel vanuit de hiphopscene zelf als vanuit de culturele sector? Zoals in deel II van deze publicatie te lezen is, ontstaan er steeds meer hiphopopleidingen, waardoor de cultuur die van oorsprong van de straat is, langzaam maar zeker wordt geïnstitutionaliseerd. Wat vindt de scene hier eigenlijk zelf van? Moet de overheid van hiphop afblijven, of zijn dit soort ontwikkelingen normaal en ook nodig voor de verdere groei van de hiphop? En zou deze groei gestimuleerd kunnen worden door een landelijk hiphopplatform waardoor het makkelijker zou worden voor hiphoppers en culturele instellingen om elkaar te vinden? De meeste individuen uit de hiphopscene die voor deze publicatie geïnterviewd zijn, zien geen kwaad in de institutionalisering van de hiphop. Een enkeling heeft er een dubbel gevoel bij. De Rotterdamse jongerenwerker Malumba Anderson is bijvoorbeeld bang dat institutionalisering de hiphop schaadt, maar ziet er ook de positieve kant van. Hij vindt het goed dat jonge talenten de kans krijgen om te leren hun geld te verdienen met hun passie. Ook de Rotterdamse rapper Winne geeft aan dat het in feite een goede zaak is: Hiphop is altijd het ondergeschoven kindje geweest, maar nu zien mensen dat er ook geld mee te verdienen is. Dat kan op zich geen kwaad, het is aan de hiphopgemeenschap om haar identiteit te bewaren. Bovendien, als je je puurheid door invloeden van buitenaf laat wegnemen, dan was je sowieso al niet puur. Xaviera de Jezus van het project Each One, Teach One in Rotterdam is resoluut: We leven in 2010, waarom zou hiphop niet mogen groeien en professionaliseren? De belangrijkste reden dat hiphop geïnstitutionaliseerd raakt, zijn de mbo- en hboopleidingen die jongeren opleiden tot artiest of workshopdocent. Inmiddels zijn deze opleidingen binnen de scene redelijk geaccepteerd, maar dat heeft even geduurd. Winne: Als je je puurheid door invloeden van buitenaf laat wegnemen, dan was je sowieso al niet puur. Jeremy Waterloo van de Herman Brood Academie in Utrecht geeft aan dat hij pas sinds kort serieus genomen wordt met zijn opleiding: In het begin lachten mensen me uit. Hiphop leer je toch niet op school?, zeiden ze dan. Maar inmiddels vindt iedereen het tof en komen ze allemaal hier lesgeven. Het is nu zelfs zo dat je serieuzer wordt genomen als je op de HBA zit, dan als je rapt op de straathoek of in het buurthuis. Dat is wel een interessante verschuiving. Zijn woorden worden ondersteund door de feiten: de grootste namen uit de Nederlandse hiphop, zoals Rico, Sticks, Jiggy Djé en Typhoon, geven allemaal workshops op opleidingen en scholen. Over de vraag of hiphop als cultuur het nodig had dat er een Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

20 professionele opleiding aan gewijd werd, twijfelt Waterloo: Het is moeilijk te zeggen of er iets nodig is. Ik heb dit toevallig gecreëerd, maar als ik het niet had gedaan, had iemand anders het wel gedaan. Hiphop is ook business, het is populair en dus is er geld mee te verdienen. Dit is een volgende stap. Dat is ook het mooie: mensen doen gewoon hun ding en daar komt dan iets moois uit. Een hiphopplatform: ja of nee? Zoiets moois zou kunnen ontstaan in de vorm van een hiphopportal, een digitale omgeving waar hiphoppers en de culturele sector elkaar kunnen vinden en die zou kunnen leiden tot verdere professionalisering van de scene. Wat vindt de hiphopscene van een dergelijk initiatief? Tegenstanders en sceptici zijn bang dat hiphoppers er geen behoefte aan hebben omdat ze elkaar toch al kennen, en dat ze te eigenwijs zijn om zich erbij aan te sluiten om met de culturele wereld in contact te komen. Paul Hensels van Stichting PAN uit Nijmegen: Hiphop is erg ongeorganiseerd georganiseerd. Het informele circuit doet zijn werk binnen de hiphop. Uitvoerend producent Mark Gademan van Habek in Utrecht: Wij hebben in het begin ook geprobeerd een soort platform op te zetten, maar dat liep niet want artiesten zaten daar gewoon niet op te wachten. Iedereen is bezig zijn eigen product te vestigen en heeft het daar druk mee, en bovendien kent iedereen uit de scene elkaar toch al. Sam Maipauw van De Nieuwe Oogst in Rotterdam: Hiphoppers zijn vaak van nature eigenwijs, dus ik weet niet of zoiets zou werken. Een eventueel platform moet zorgen dat hiphop de weg naar de doelgroep weet te vinden en oppassen dat het geen top-down initiatief wordt. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

21 Ook de jongens van de Haagse Stichting Aight zijn terughoudend, maar om andere redenen. Jean-Paul van Oers: Zo n platform zou goed kunnen gaan, maar kan ook haat en nijd kweken. Je zult dan toch een bestuurder of moderator aan moeten stellen, die bepaalt wat de koers is. Dat kan andere partijen tegen de borst stuiten. Ook Jochem Cats vindt het een lastig concept: Veel mensen hebben er baat bij om met hiphoporganisaties geassocieerd te worden, maar schieten de organisaties daar zelf iets mee op? Zo n platform kan het onderscheid tussen echte hiphoporganisaties en de rest tenietdoen. Er moet dus wel een filter komen. De jongens geven aan dat een soort kennisbank ze wel een goed idee lijkt, als er maar duidelijke criteria zijn. Informatie uitwisselen is altijd goed, zo zeggen ze, maar het is misschien wat te idealistisch om te denken dat mensen elkaar altijd willen helpen. Bovendien moet je, als je een soort digitaal platform opzet, wel zorgen dat je meerwaarde biedt ten opzichte van de bestaande hiphopwebsites, die ook allemaal al een agenda en een forum hebben. De Utrechtse rapper PAX vindt het op zich geen slecht idee, mits het uit de scene zelf komt: Als een concept van iemand anders je wordt opgelegd, dan werkt het niet. Als een initiatief echter uit de scene zelf komt, sta ik achter het idee en hoop ik dat het werkt. We zien dus dat er wel een zeker draagvlak voor een portal is, maar dat er een hoop mitsen en maren zijn. Zo moet de portal voortkomen uit een initiatief van de scene zelf en moet het zorgen dat het zich onderscheidt van bestaande websites. Opvallend is dat dergelijke initiatieven al bestaan, maar om verschillende redenen niet van de grond komen. Bestaande initiatieven Uit Amsterdam komt een poging tot het samenbrengen van de hiphop, genaamd The Temple of HipHop. Deze oorspronkelijk Amerikaanse website is opgezet door hiphoppionier KRS One, jongerenwerker Braien Candelaria is bezig de Nederlandse tak op te zetten. Het doel van de Temple is behoud en promotie van de hiphopcultuur. Via de website kunnen instellingen die iets met hiphop doen informatie duursturen over wat ze precies doen en al deze informatie wordt dan opgenomen in een database. Voorlopig is dit echter toekomstmuziek. De website bestaat al wel, maar het project is nog volop in ontwikkeling en het wachten is op de lancering, waarvoor nog geen geplande datum is. Een soortgelijk initiatief zien we in Nijmegen in de vorm van de website hiphopnijmegen.nl. Deze site was al in de lucht en fungeerde als platform voor de Nijmeegse scene, maar is gehackt en daarna geheel verdwenen. Het meest concrete onuitgevoerde idee komt van de bestaande website hiphopinjesmoel.nl. Dave Vanderheijden van hiphopinjesmoel: Wij hebben geprobeerd subsidie te krijgen voor het bouwen van een dergelijke portal. Het moest een interactief online hiphopplatform worden voor een veelheid aan doelgroepen, die elkaar hier moesten kunnen vinden: artiesten zelf, hiphoporganisaties, culturele instellingen die graag iets met hiphop willen doen, scholen, poppodia. Ook moest er informatie in de vorm van publicaties en scripties op komen. Hiphop in Nederland wordt steeds groter en de scene blijft groeien. Deze portal moest de scene professionaliseren en een antwoord bieden op een groeiende vraag naar informatie. Het is echter niet gelukt om subsidie voor het project te krijgen, waardoor het vooralsnog niet zal worden uitgevoerd. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

22 En dat is zonde, want niet alleen uit de hiphopscene zelf maar ook vanuit de culturele sector is er wel interesse in een dergelijk platform, zo geven alle geïnterviewden aan. Hiphop is immers booming en veel traditionele instellingen willen daar iets mee doen, maar weten vaak niet waar en bij wie ze moeten zijn. Voor hen zou het dus ideaal zijn Recente pogingen tot het opzetten van een landelijk platform zijn door geldgebrek nog niet geslaagd. als alle informatie op één centrale plek te vinden is. Warner Werkhoven is consulent urban culture bij de Kunstbalie in Tilburg en bevestigt dit. Hij is het brein achter een portal die wel tot stand zal komen: de hiphopedia, een Wiki-achtige site voor alle professionals die met urban culture te maken hebben. Dat is iedereen die er achter de schermen voor zorgt dat de artiesten op het podium in schijnwerpers kunnen staan: festivalorganisaties, commerciële en gesubsidieerde organisaties met urban kunstaanbod, fondsen, overheden, jongerenorganisaties, urban pioniers, media, etc. Op de website zullen achtergronden, inspirerende voorbeelden, subsidieregelingen, methodieken en relevante personen en organisaties te vinden zijn. De website zal ook gekoppeld worden aan bijeenkomsten over urban culture, waardoor de inhoud voortdurend wordt bijgehouden. Als het goed is komt de hiphopedia rond maart 2011 online. Opvallend genoeg wordt een dergelijk project dus ondersteund vanuit een traditioneel instituut, maar krijgen jonge hiphoporganisaties als hiphopinjesmoel het niet voor elkaar om soortgelijke ideeën uit te voeren. Het strekt dan ook tot aanbeveling om deze bottum-up initiatieven, die aan de door de scene gestelde criteria voldoen, wel te ondersteunen om zo de professionaliteit binnen de scene te helpen groeien. Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

23 4.4. De toekomst Vraag 4 Wat heeft hiphop nodig om te kunnen groeien, zowel qua infrastructuur als qua mentaliteit? Zoals we bij de eerste deelvraag hebben kunnen zien, is er een grote groep beoefenaars die puur voor hun eigen plezier met hiphop bezig zijn. Degenen die wat ambitieuzer zijn, willen hun muziek ook uitdragen, zoeken artistieke ontwikkeling en willen de scene als geheel verder helpen. Veel hiphoppers ergeren zich aan de welzijnshiphop en zien deze als een belemmering hiervoor. Zij zouden graag zien dat hiphop als kunst- en cultuurvorm door de heersende orde wordt geaccepteerd en dat er een professionaliseringsslag wordt gemaakt. Wat is daar volgens de scene voor nodig? Zichtbaarheid en samenwerking Rotterdam is volgens velen dé hiphopstad van Nederland. Een grote rol hierin speelt het HipHopHuis, volgens velen het boegbeeld van de scene, dat workshops organiseert en lessen verzorgt. Tevens slaat het HipHopHuis een brug tussen het formele en het informele circuit. Aruna Vermeulen: Dansgezelschappen worden pas voor vol aangezien als ze officieel zijn, maar de basis van de scene zijn de crews. Leden van de crews geven bijvoorbeeld aan de lopende band workshops op scholen. Dat is voor de buitenwereld niet zichtbaar en er zit ook geen structuur in, maar het gebeurt wel. Winne sluit zich hierbij aan, volgens hem is 70% van wat er op rapgebied gebeurt onzichtbaar, omdat jongeren thuis of bij vrienden een studio hebben en daar hun repetities houden en demo s opnemen. Volgens hen moet de scene dus zichtbaarder worden om meer erkenning te krijgen. Om zichtbaar te worden is vaak samenwerking nodig, iets waar het volgens Mike Redman van het onafhankelijke label Redrum Recordz nogal eens aan schort. Uit een verleden als beoordelaar van subsidieaanvragen herinnert hij zich dat er soms vijf vrijwel identieke aanvragen binnenkwamen, van vijf verschillende organisaties. Die wisten blijkbaar niet van elkaar waar ze mee bezig waren, of wilden gewoonweg niet samenwerken. Ook Bart Temme van Cuttin Class in Heerlen pleit voor samenwerking in de vorm van uitwisseling. Hij wil daartoe een landelijk netwerk opzetten, niet in de vorm van een website maar in de vorm van contactmomenten. Temme: De hiphopscene bestaat uit ondernemers die het werk zelf uitvoeren. Wij worden niet aangetrokken door netwerkborrels en andere fancy aangelegenheden, maar het zou wel goed zijn als we elkaar zien zodat we onze kennis en ervaring kunnen delen. Als je drie keer per jaar bij elkaar kunt komen, kun je al heel wat bereiken. John Wooter, die werkzaam is bij de SKVR en ook als dansdocent aan de Fontys Hogeschool in Tilburg verbonden is, houdt er een andere mening op na. Hij constateert vooral dat beleidsmakers en subsidieverstrekkers graag zien dat organisaties samenwerken, maar dat dat meestal niet hun eigen eerste keuze is. In de hiphop is er nou eenmaal nog geen professioneel kader, de scene is anders georganiseerd en er bestaat veel concurrentie, haat en nijd tussen verschillende partijen. Samenwerking Kunstfactor Hiphop in Nederland maart

24 is volgens Wooter niet de oplossing: Iedereen met een goed idee moet dat ei kunnen leggen. Als je advies of mensen nodig hebt, gaat dat vanzelf, dat hoeft niet van bovenaf gestimuleerd te worden. Ik geloof in de onsamenhangendheid van de samenhang: dingen gaan zoals ze gaan. Wat we in Rotterdam zien, geldt ook voor Den Haag. Frankie McCoy van Stichting Udbam wil dat hiphop serieus genomen wordt en wil het daartoe zichtbaarder maken voor een groot publiek. Zij wil daarom een hiphopfestival in het centrum van In Den Haag heeft iedereen zijn eigen eiland. We moeten meer samenwerken om de hiphop zichtbaarder te maken. Den Haag gaan opzetten: Deze cultuur mag niet verloren gaan, er is meer aandacht voor nodig. Iedere muziekstijl heeft wel een eigen festival, maar hiphop of urban blijft achter. Idealiter komt een groot hiphopfestival tot stand door samenwerking met andere hiphoporganisaties, en dus zocht McCoy contact met Stichting Aight, PIP, Musicon en Stiching Net Een Beetje Meer. McCoy: De urban scene is onzichtbaar in Den Haag, omdat zij te gefragmenteerd is. De scene moet meer samenwerken, pas dan kunnen we iets bereiken. Binnen deze samenwerking moet wel de individualiteit gewaarborgd blijven, zodat men elkaar kan versterken vanuit de eigen ideeën. Voor het grote gezamenlijke hiphopfestival, dat hopelijk in 2012 gerealiseerd kan worden, is nog wel heel wat nodig. Alle partijen zijn van mening dat het een goed idee is, maar er is er geen een bereid hiervoor eigen subsidiegeld te gebruiken. Er moet dus een aparte subsidie voor dit project komen. Leandro Vanenburg van de Stichting Moyo Tribe is het roerend met McCoy eens: In Rotterdam heb je het HipHopHuis, waarom kan zoiets hier niet? De scene is hartstikke onzichtbaar in Den Haag. Dat komt omdat iedereen zijn eigen eiland heeft, waar altijd dezelfde mensen komen. Het mengt niet. Ik zie ook dat niet iedereen behoefte heeft aan meer samenwerking, sommige partijen zijn bang dat ze dan hun kwaliteit kwijtraken. Volgens Tarik Gönenç van de Nijmeegse stichting LosVan zit het met de samenwerking in zijn stad wel goed, maar dat is niet alleen maar positief. Hij mist juist de concurrentie uit de tijd dat je echt moest vechten voor een optreden: Als je wack 6 bent, moet je weg, als je dope 7 bent verdien je respect. Om deze mentaliteit terug te halen, is Gönenç begonnen met het opzetten van een battle league, genaamd Punch Out Battles. Internationaal is dit al een heel groot fenomeen, in Nederland begint de populariteit nu ook toe te nemen. Rapper en organisator J.A.E. is het met Gönenç eens: Iedereen respecteert elkaar en dat is mooi, maar dat competitieve is ook onderdeel van hiphop en bovendien houdt het je scherp. Ted Embregts van Attak deelt deze mening. Hij vindt dat Brabant de krachten in de hiphopscene moet bundelen om te kunnen concurreren met de Randstad, maar het gevaar hiervan is dat men vergeet waaruit de hiphop is ontstaan, namelijk rivaliteit. Zonder rivaliteit is er geen competitie. We moeten op professioneel niveau samenwerken en kennis delen, maar niet de oorsprong van de hiphop uit het oog verliezen. 6 Slecht, niet cool 7 Goed, cool Kunstfactor Hiphop in Nederland maart