Ontwikkelingen in de diabeteszorg

Transcriptie

1 Ontwikkelingen in de diabeteszorg De betekenis van de ontwikkelingen voor diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners Schets van de huidige ontwikkelingen en aanzet tot afbakening en afstemming deskundigheidsgebieden diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners in de diabeteszorg. Een notitie opgesteld in het kader van het project: Samen op Weg, de praktijkondersteuner binnen de EADV.

2 Colofon Deze publicatie is een uitgave van de Eerste Associatie van (Diabetes)Verpleegkundigen (EADV). Datum: 2 februari 2007 Auteur: Beatrijs L.W.M. van der Poel, adviseur / projectleider Samen op Weg ; Verpleegkundig Beleid en Advieswerk (VBA) Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige ander wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming en bronvermelding. Deze uitgave is mogelijk gemaakt met een financiële bijdrage van NovoNordisk. Eerste Associatie van (Diabetes)Verpleegkundigen Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 2

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING... 8 INLEIDING HET PROJECT SAMEN OP WEG AANLEIDING PROJECT SAMEN OP WEG HUIDIGE SITUATIE ANNO DIABETESZORG ALGEMEEN DE DIABETESVERPLEEGKUNDIGE DE PRAKTIJKONDERSTEUNER IN DE HUISARTSENPRAKTIJK DE OPLEIDINGEN TOT PRAKTIJKONDERSTEUNER EN DIABETESVERPLEEGKUNDIGE Opleiding praktijkondersteuner Opleiding diabetesverpleegkundige HBO of post-hbo? CAO HUISARTSENZORG EN FUNCTIEWAARDERING PRAKTIJKONDERSTEUNER Functiewaardering en salarisschalen praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige DE WET BIG De verpleegkundige en de Wet BIG De praktijkondersteuner met niet-verpleegkundige achtergrond en de Wet BIG ONTWIKKELINGEN IN BEROEPENLAND VERPLEEGKUNDIGE TOEKOMST IN GOEDE BANEN Advies van de stuurgroep VBOC College Specialismen Verpleegkunde De situering van de huidige diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuner binnen de nieuwe beroepsstructuur? DIABETESVERPLEEGKUNDIGE NIEUWE STIJL BLIK OP DE TOEKOMST ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN TAAKHERSCHIKKING DE FUNCTIE VAN PRAKTIJKONDERSTEUNER EN HET BEROEPSDEELPROFIEL DIABETESVERPLEEGKUNDIGE UITGANGSPUNTEN WERKWIJZE WERKGROEP KERNTAKEN BEROEPSDEELPROFIEL DIABETESVERPLEEGKUNDIGE EN DE PRAKTIJKONDERSTEUNER Settings Kenmerken van de groep zorgvragers Samenvattend: Setting en zorgvragers Aard van de zorgvragen naar urgentie en complexiteit De betekenis en meerwaarde van de praktijkondersteuner / diabetesverpleegkundige SAMENVATTING ROLLEN EN KERNACTIVITEITEN HUIDIG MATERIAAL OP HET GEBIED VAN ROLLEN EN COMPETENTIES PRAKTIJKONDERSTEUNER / DIABETESVERPLEEGKUNDIGE ROLLEN EN COMPETENTIES ALGEMEEN Verschillende rollen en benamingen INHOUDELIJKE VERGELIJKING VERSCHILLENDE ROLLEN EN ACTIVITEITEN STAND VAN ZAKEN PROJECT SAMEN OP WEG EN VOORTGANG BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN GERAADPLEEGDE BRONNEN Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 3

4 Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 4

5 Samenvatting De notitie is tot stand gekomen binnen het project Samen op Weg van de Eerste Associatie van DiabetesVerpleegkundigen (EADV) en heeft tot doel om datgene wat binnen het project aan informatie verzameld en bediscussieerd is te bundelen. Het EADV-bestuur beoogt met deze notitie de leden van de EADV en externe belanghebbenden te informeren over de stand van zaken en de huidige ontwikkelingen ten aanzien van het beroep van de diabetesverpleegkundige en de praktijkondersteuner in de diabeteszorg. De huidige situatie De laatste jaren is er een toenemende vraag naar diabeteszorg. Er zijn ook steeds meer verschillend opgeleide zorgverleners binnen de diabeteszorg. Door de komst van de praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk verschuift diabeteszorg van de tweedelijn naar de eerstelijn. Begin 2000 heeft de EADV een kwaliteitssysteem voor het beroep diabetesverpleegkundige opgezet. Dit houdt in: een titelregistratiesysteem, een accreditatiesysteem en de post-hbo opleiding tot diabetesverpleegkundige. Inmiddels zijn er rond de 600 EADVtitelgeregistreerde diabetesverpleegkundigen ingeschreven in het verenigingsregister van de EADV. Op dit moment zijn er rond de 1250 praktijkondersteuners werkzaam in de huisartsenpraktijken. Het grootste deel van de praktijkondersteuners is actief in de diabeteszorg. Binnen de beroepsgroep van praktijkondersteuners zijn er velen met een verschillende achtergrond en worden taken verschillend ingevuld. Op meerdere hogescholen wordt de opleiding praktijkondersteuning aangeboden en is instroom mogelijk vanuit een MBO of een HBO-vooropleiding (doktersassistentes, paramedici of verpleegkundigen). In 2006 is de CAO Huisartsenzorg ingevoerd met de functiewaardering van de praktijkondersteuner. In de functieomschrijving van de praktijkondersteuner wordt onderscheid gemaakt naar een functie Praktijkondersteuner-A en een functie praktijkondersteuner-b. De praktijkondersteuner met niveau A voert de basisfunctie uit, niveau B kan tevens managementtaken omvatten. Een praktijkondersteuner niveau A kan door meer ruimte voor zelfstandigheid en verdergaande vakinhoudelijke kennis in de functie op niveau B uitkomen. Praktijkondersteuners, diabetesverpleegkundigen werkzaam binnen de thuiszorg, de ziekenhuizen of verpleeghuizen, vallen onder verschillende CAO s. De salariëring is enigszins te vergelijken. De inschaling en salariëring van praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundige verschilt niet veel. De inschaling van een praktijkondersteuner-b komt aardig in de richting van de inschaling van de diabetesverpleegkundige. De functionaris begint ongeveer op hetzelfde salarisniveau, de uitloop is in de CAO thuiszorg en ziekenhuiswezen één periodiek meer en daarmee is het salaris ook hoger. De verpleegkundige is een beroepsbeoefenaar volgens artikel 3 van de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Voor de zogenoemde artikel 3-beroepen zijn het deskundigheidsniveau en de opleidingseisen wettelijk vastgelegd. In de wet BIG is voor deze artikel 3-beroepen, het tuchtrecht ingesteld. De bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen uit de Wet BIG is van toepassing op allen die beroepsmatig voorbehouden handelingen uitvoeren. Dat betekent dat zowel praktijkondersteuners (met een niet-verpleegkundige achtergrond) als verpleegkundigen onder deze regeling vallen Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 5

6 Ontwikkelingen in beroepenland. Anno spelen er een aantal belangrijke ontwikkelingen op het vlak van de verpleegkundige beroepenstructuur. Het toekomstige verpleegkundige beroepsstructuur gaat uit van een verticale tweedeling, waarbij er enkel nog sprake is van de beroepsniveaus verpleegkundige (artikel 3 Wet BIG) en verpleegkundig specialist (artikel 14 Wet BIG). Daarnaast is er een horizontale functiegerichte indeling in vier deelgebieden, waaronder de chronische zorg. Binnen het cluster chronische zorg is differentiatie mogelijk, bijvoorbeeld de zorg voor mensen met diabetes. In de huidige diabeteszorg, waarbinnen zowel diabetesverpleegkundigen als praktijkondersteuners met of zonder verpleegkundige achtergrond werkzaam zijn, kunnen we nog geen eenduidig antwoord geven op in- en doorstroom van de verschillend opgeleide functionarissen binnen de nieuwe beroepenstructuur. Een en ander zal nog nader uitgewerkt moeten worden. Binnen het project Samen op Weg is rekening gehouden met het volgende: Zowel diabetesverpleegkundigen als praktijkondersteuners worden opgeleid in het deelgebied chronische zorg. (dezelfde algemene beroepskwalificatie, dus HBO opgeleid). De algemene aspecten van zorg aan chronische zieken moeten beiden in huis hebben. De praktijkondersteuner is specifiek opgeleid voor de setting huisartsenzorg, maar wel in de breedte van het vak en in de breedte van de chronische zorg voor meerdere doelgroepen. De diabetesverpleegkundige valt binnen de differentiatie Diabetes, het zijn verpleegkundigen met aanvullende kennis en vaardigheden die verpleegkundige zorg verlenen aan specifieke groepen zorgvragers. De diabetesverpleegkundige is niet specifiek opgeleid om werkzaam te zijn in een specifieke setting of voor een specifieke doelgroep binnen de totale doelgroep diabetes. In september 2006 is door het Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging (LEVV) een nieuw competentieprofiel voor diabetesverpleegkundigen opgesteld waarin taakherschikking een plaats krijgt (het competentieprofiel Diabetesverpleegkundige nieuwe stijl ). Een competentieprofiel waarmee diabetesverpleegkundigen zich kunnen kwalificeren om (zelfstandig bevoegd) substantiële onderdelen van de diabeteszorg te verlenen binnen multidisciplinaire diabeteszorggroepen. Het competentieprofiel bevindt zich eind 2006 in een fase waarin de functie en rol van de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl nog niet uitgekristalliseerd is. Het is een startdocument dat op basis van praktijkervaringen verder ontwikkeld moet worden. Voor de titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige liggen er kansen om met extra scholing in aanmerking te komen voor de categorie verpleegkundigen die voorschrijfbevoegdheid krijgen. Binnen het project Samen op Weg wordt het competentieprofiel van de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl meegenomen waarbij uitgegaan wordt van geïntegreerde zorg door praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige binnen de diabeteszorgketen. Het Ministerie van VWS treft voorbereidingen om aan de Wet BIG een experimenteerartikel en AMvB 1 s toe te voegen, die juridische belemmeringen op het gebied van taakherschikking wegnemen. De EADV is als beroepsorganisatie een groot voorstander van bovengenoemde taakherschikking, omdat het wetsvoorstel op een zeer zorgvuldige wijze de bestaande verschuiving van taken tussen artsen en (diabetes)verpleegkundigen formaliseert. In het voorjaar van 2007 ligt het voorstel voor bovenstaande ter besluitvorming in de Eerste Kamer. 1 Algemene Maatregel van Bestuur Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 6

7 De functie van praktijkondersteuner en het beroepsdeelprofiel diabetesverpleegkundige. De opdracht binnen het project Samen op Weg is het inzichtelijk maken van overeenkomsten en verschillen tussen praktijkondersteuners in de diabeteszorg en diabetesverpleegkundigen. De werkgroep heeft een aantal uitgangspunten geformuleerd voor het uitwerken van de opdracht: 1. Bij het vergelijken van de functies is als uitgangspunt genomen de functie van diabetesverpleegkundige gebaseerd op het beroepsdeelprofiel diabetesverpleegkundige en de eisen die gesteld worden aan de titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige. 2. Een praktijkondersteuner is een doktersassistente / paramedicus of een verpleegkundige met de HBO opleiding tot praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk Het uitgangspunt is de kwaliteit van de diabeteszorg, zoals deze beschreven is in de Zorgstandaard en in de richtlijnen van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en de richtlijnen vastgelegd in de standaard Diabetes Mellitus type 2 van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). 4. Het door de Diabetes Huisartsen Adviesgroep (DiHag) geformuleerde standpunt met betrekking tot de voorwaarden voor het uitvoeren van insulinetherapie door de praktijkondersteuner wordt als uitgangspunt gehanteerd. 5. Het uitgangspunt is de toekomstige situatie waarin binnen de diabeteszorgketen zowel praktijkondersteuners als diabetesverpleegkundigen geïntegreerde diabeteszorg aanbieden. Er zijn een negental relevante documenten gebruikt die als basis hebben gediend bij het naast elkaar zetten van de twee beroepsgroepen. Een samenvatting van de algemene overeenkomsten en verschillen tussen praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige is opgenomen in de tabel op de volgende bladzijde. 2 De functie van praktijkverpleegkundige binnen verpleeghuizen of de medische opvang asielzoekers, nemen we vooralsnog niet mee in dit project Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 7

8 Algemene overeenkomsten en verschillen Onderwerp Praktijkondersteuner Diabetesverpleegkundige met aandachtsgebied Diabetes (titelgeregistreerd) Setting 1 e lijn 1 e en 2 e lijn Werkzaam in Huisartsenpraktijk / gezondheidscentrum Alle settings in de gezondheidszorg (thuiszorg, gezondheidscentra, huisartsenpraktijken, huisartsenlaboratoria, verpleeg- en verzorgingshuizen, GGZ, poliklinieken en interne afdelingen van algemene en academische ziekenhuizen) Aandachtsgebied Screening Meerdere aandachtsgebieden Generalist Screening vaste patiëntenbestand binnen huisartsenpraktijk vlgs criteria Specialisme diabeteszorg Specialist Niet van toepassing in de 2 e lijn Doelgroep Diabetes Mellitus type 2 (uitgezonderd zwangeren, <18 jr) Alle doelgroepen Diabetes Mellitus Behandeling Standaardzorg 3 Standaardzorg / Specialistische zorg 3 Stabiel ingesteld Randvoorwaarden insulinebehandeling Stabiel en Niet-stabiel ingesteld 3 Alle behandelingsvormen Complexiteit Standaardzorg Standaardzorg en specialistische zorg Consultfunctie Ontwikkeling diabeteszorggroep POH-B 3 consultfunctie binnen 1 e lijns setting naar directe collega s POH-B rol binnen 1 e lijn Consultfunctie alle disciplines diabeteszorggroep / diabetesteam Rol binnen 1 e en 2 e lijn Onderzoek -- Wellicht in de toekomst Bijdrage aan Medisch wetenschappelijk onderzoek / verpleegkundig onderzoek Voorschijfbevoegdheid medicatie --- Wellicht in de toekomst Rollen en kernactiviteiten Competenties, rollen en taken van de verschillende zorgverleners worden op meerdere manieren beschreven en ingedeeld in taakgebieden of competentiegebieden (vijftal documenten). 3 Zie begrippenlijst Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 8

9 De opleidingen van de verschillende zorgverleners zijn of gebaseerd op het model dat gebruikt wordt binnen de verpleegkundige opleidingen (gebaseerd op beroepscompetenties van hbo-verpleegkundigen) of hanteren de competenties beschreven vanuit het perspectief van de medische (huisartsen)zorg. In 2006 blijkt het CanMeds-model steeds vaker gebruikt te worden binnen de gezondheidszorg en verschijnt er een competentieprofiel voor de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl. Het CanMeds-model gaat gebruikt worden bij de implementatie van het VBOC advies en de nieuwe beroepsstructuur verpleegkundigen. Andere indelingen, benaming en wijze van beschrijven maakt de vergelijking complex. Uit de globale vergelijking van de rollen blijkt dat de rollen van de diabetesverpleegkundige en de bachelor of nursing in de huisarstenpraktijk, voor een groot deel overeen komen. De diabetesverpleegkundige heeft een driedeling in rollen (expert, educator en consulent), waar de bachelor een tweedeling heeft (zorgverlener en coach). De rol van beroepsbeoefenaar van de bachelor is niet specifiek terug te vinden in de rollen van de diabetesverpleegkundige. Binnen de taakgebieden van het CanMeds-model komen soms meerdere rollen naar voren. Na het in kaart brengen van de verschillen en overeenkomsten per rol heeft de werkgroep geconcludeerd dat: Binnen de functie van praktijkondersteuner met aandachtsveld diabetes ligt het accent op de rollen van expert, educator en ondernemer. Als uitgangspunt is genomen het overzicht van de algemene overeenkomsten en verschillen tussen praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige, zoals weergegeven in bovenstaande tabel. De rollen van consulent en innovator zijn rollen waarvan een deelaspect thuishoort binnen de functie van praktijkondersteuner, binnen de setting van een huisartsenpraktijk. Het deelaspect uit de rol van consulent vindt binnen de functie van praktijkondersteuner-b zijn plaats. Voortgang project Samen op Weg Eén van de belangrijke inhoudelijke activiteiten binnen het project is het opstellen van een kerntakendocument. Om goed zicht te krijgen op de overeenkomsten en verschillen tussen beide functies worden in het nieuwe kerntakendocument de activiteiten van zowel praktijkondersteuner als diabetesverpleegkundige gebundeld in één document. Het kerntakendocument wordt gebaseerd op het competentieprofiel van de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl (het CanMeds model) waarbij de huidige rollen herkenbaar blijven. Een volgende stap is het in kaart brengen van het huidige opleidingsaanbod voor praktijkondersteuners en van het bij- en nascholingsaanbod. Daarnaast een inventarisatie welke lacunes er zijn op basis van de binnen het project geformuleerde kerntaken en competenties. Op grond daarvan wordt het bestuur van de EADV geadviseerd over op te zetten bijscholingen en/of aanpassing van bestaande bijscholingen, zodat deze beter aansluiten bij de scholingsbehoeften van de praktijkondersteuners. Daarnaast worden aanbevelingen opgesteld over een kwaliteitssysteem voor praktijkondersteuners met aandachtsgebied diabetes. Dit laatste punt zal in afstemming plaatsvinden met de QuadriCePS het Centraal platform samenwerking in chronische complexe zorg (in oprichting) Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 9

10 Inleiding Deze notitie is tot stand gekomen binnen het project Samen op Weg, in de periode juli 2006 / januari 2007 en heeft tot doel om datgene wat binnen het project aan informatie verzameld en bediscussieerd is te bundelen. Het project heeft tot doel te komen tot afstemming van deskundigheidsgebieden van diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners in de diabeteszorg. Het EADV-bestuur beoogt met de voorliggende notitie de leden van de EADV en externe belanghebbenden te informeren over de stand van zaken en de huidige ontwikkelingen ten aanzien van het beroep van diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuner. Daarnaast krijgt men zicht op de voortgang en stand van zaken van het project Samen op Weg. De opzet is zo gekozen dat per paragraaf informatie is gebundeld, en daar waar nodig worden aanvullende vragen en discussiepunten geformuleerd. De opbouw van de notitie ziet er als volgt uit: In 2 is kort de opdracht van de Werkgroep Kerntaken verwoord, evenals de werkgroepen binnen het project. In 3 is de situatie beschreven van de diabeteszorg anno Allereerst komt de diabeteszorg in het algemeen aan de orde. Vervolgens worden de twee functies van praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige globaal geschetst voor wat betreft opleiding en inschaling. 4 besteedt aandacht aan de ontwikkelingen in beroepenland, de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl komt aan de orde, evenals de ontwikkelingen met betrekking tot de taakherschikking. In 5 is de functie van de praktijkondersteuner in de diabeteszorg vergeleken met de beschrijving van de functie van diabetesverpleegkundige aan de hand van het beroepsdeelprofiel van de diabetesverpleegkundige. Het betreft een samenvatting van in de Werkgroep Kerntaken besproken onderwerpen. In 6 zijn, op basis van het huidige bestaande materiaal op het gebied van rollen en competenties praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige, de verschillende rollen en taakgebieden naast elkaar gezet en vergeleken. Tenslotte wordt in 7 de stand van zaken en voortgang van het project kort weergegeven. In deze notitie wordt in de schema s de afkorting POH gebruikt voor praktijkondersteuner huisartsen en DVK voor diabetesverpleegkundige. Waar in deze notitie wordt gesproken over praktijkondersteuner wordt tevens bedoeld praktijkverpleegkundige. In deze notitie wordt gesproken over diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuner in de vrouwwelijke vorm. Hiermee worden zowel mannen als vrouwen bedoeld Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 10

11 1 Het project Samen op Weg 1.1 Aanleiding project Samen op Weg De EADV vermeldt in het beleidsplan zich meer te willen gaan richten op de belangenbehartiging van de beroepsbeoefenaren binnen de gehele diabeteszorgketen en besteedt in 2006 / 2007 specifiek aandacht aan de beroepsgroepen die zich in de huisartsenpraktijken richten op de diabeteszorg. De EADV wil de beroepsgroep van praktijkondersteuners een duidelijke plaats geven binnen de diabeteszorg en inbedden in de Vereniging EADV. Op dit moment is er onvoldoende afstemming tussen de verschillende beroepsbeoefenaren, diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners die naast en met elkaar werken in de diabeteszorg. Daarnaast spelen er in de praktijk factoren als domeinstrijd, onzekerheid en onduidelijkheid over taakverdeling, hetgeen de kwaliteit van de diabeteszorgketen negatief beïnvloedt. Voor de kwaliteit van de diabeteszorg is het van belang te komen tot een optimale inzet van de verschillende beroepsbeoefenaren. De afbakening en afstemming van de deskundigheidsgebieden zal bijdragen tot een optimale inzet van de diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners en zal ook de kwaliteit van de diabeteszorg bevorderen. Om het bovenstaande te kunnen realiseren is in juli 2006 het project Samen op Weg gestart. Eén van de belangrijke inhoudelijke activiteiten binnen het project is het opstellen van een kerntakendocument voor de praktijkondersteuner met het aandachtsgebied diabetes dat aansluit bij het kerntakendocument van de titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige. Daarnaast worden aanbevelingen gedaan over de wijze waarop praktijkondersteuners de kwaliteit van hun zorg kunnen vastleggen en bewaken. Een volgende stap is het in kaart brengen van het huidige opleidingsaanbod voor praktijkondersteuners, van het bij- en nascholingsaanbod en een inventarisatie welke lacunes er zijn op basis van de binnen het project geformuleerde kerntaken en competenties. Op grond daarvan wordt het bestuur van de EADV geadviseerd over op te zetten bijscholingen en/of aanpassing van bestaande bijscholingen, zodat deze beter zullen aansluiten bij de scholingsbehoeften van de praktijkondersteuners. De voorliggende notitie is tot stand gekomen in samenwerking met de Werkgroep Kerntaken van het project Samen op Weg. Leden van de Werkgroep Kerntaken zijn: Praktijkondersteuners met verpleegkundige-achtergrond José Biezeman 3 verschillende huisartsenpraktijken in Drechterland-Noord. Monique Werson Gezondheidscentrum Prisma, Almere Praktijkondersteuners met doktersassistente-achtergrond Petra Hoevers Huisartsenpraktijk Den Haag Christi Terwel Gezondheidscentrum Kanaleneiland, Utrecht Diabetesverpleegkundige werkzaam in de tweede lijn Marleen de Jongh Rivas zorggroep, Beatrixziekenhuis Gorinchem Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 11

12 Diabetesverpleegkundige werkzaam in de eerstelijn / thuiszorg Resie Verstraeten Zuidzorg. Verschillende huisartsenpraktijken in Heeze, Geldrop en Eindhoven Diabetesverpleegkundige werkzaam in de eerste- en tweede lijn Mia Vorstermans Stichting Thuiszorg Midden Gelderland Projectleider / adviseur Beatrijs van der Poel Verpleegkundig Beleid en Advieswerk De Werkgroep Kerntaken is vier maal bij elkaar geweest in de periode juli november Haar notitie is in het najaar in conceptvorm voorgelegd aan een klankbordgroep (aantal diabetesverpleegkundigen, praktijkondersteuners en een huisarts) en het bestuur van de EADV. Daarnaast is tijdens de symposia Opmars, eind oktober 2006 en in de masterclass De strijbijl begraven tijdens het symposium Back to the Future aandacht besteed aan de samenwerking van diabetesverpleegkundigen en praktijkondersteuners in de diabeteszorg Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 12

13 2 Huidige situatie anno In dit hoofdstuk is de situatie beschreven van de diabeteszorg anno Allereerst komt de diabeteszorg in het algemeen aan de orde. Vervolgens worden de twee functies van praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige globaal geschetst voor wat betreft opleiding en salaris. 2.1 Diabeteszorg algemeen In de diabeteszorg zijn steeds meer verschillend opgeleide zorgverleners betrokken bij het zorgverleningproces. Dit als gevolg van de toenemende vraag naar diabeteszorg. Met name het aantal type 2 diabeten is explosief gestegen. De organisatie van de diabeteszorg kan als volgt worden omschreven. Het merendeel van de patiënten met diabetes type 2 wordt in de huisartsenpraktijk behandeld. Het betreft patiënten bij wie de diagnose recent is gesteld, patiënten die stabiel zijn ingesteld of minder complexe behandelingen nodig hebben. In de huisartsenpraktijk wordt de zorg gegeven door de huisarts, de praktijkassistente en de praktijkondersteuner / praktijkverpleegkundige. Op regionaal niveau wordt samengewerkt met huisartsenlaboratoria (bloedonderzoek, oogonderzoek), en andere disciplines in de eerstelijn, zoals diabetesverpleegkundige, diëtist, wijkverpleegkundige, pedicure en podotherapeut. Patiënten met een instabiele instelling (aanhoudend te hoog HbA1c of oncontroleerbare hypoglykemieën) of met complicaties die een meer complexe behandeling vereisen, zoals nierfunctiestoornissen, diabetische voet of oogheelkundige problemen, worden verwezen naar de tweede lijn voor nadere diagnostiek en behandeling. Hierna kunnen zij onder controle van de specialist blijven of worden terugverwezen naar de huisarts. In een aantal regio s bestaat door lokale initiatieven tevens de mogelijkheid om voor bepaalde patiënten een diabetesverpleegkundige of internist te consulteren, zonder dat de patiënt hierbij formeel naar de tweede lijn wordt verwezen (diabeteszorggroepen). Diabetes mellitus is de meest gestelde diagnose op de poliklinieken Interne geneeskunde. De zorg wordt geleverd door diabetesteams die bestaan uit de internist, de diabetesverpleegkundige en de diëtist. Daarnaast zijn er veelal nog andere specialismen betrokken in verband met de voorkomende diabetescomplicaties. Goede afstemming tussen de verschillende beroepsbeoefenaren in de diabeteszorg is van belang met als doel de kwaliteit van de diabeteszorg te optimaliseren. In de praktijk van de diabeteszorg is medische taakverschuiving aan de orde van de dag. Internisten en huisartsen die alleen de jaarlijkse spreekuren doen en de diabetesverpleegkundige of praktijkondersteuner die de 3 maandelijkse consulten doet waarin cure en care met elkaar gecombineerd worden. De zorg voor mensen met een chronische aandoening is erg arbeidsintensief. In termen van kwaliteit en doelmatigheid van zorg is er in toenemende mate aandacht voor herinrichting van de zorg, waarbij het onder meer gaat om de juiste professionals op het juiste moment, op de juiste plaats te krijgen. Door de medische taakverschuiving vindt er ook verpleegkundige taakverschuiving plaats. Met de komst van de praktijkondersteuner (generalist) in de huisartsenpraktijk wordt basisdiabeteszorg verschoven van de tweedelijn naar de eerstelijn, waardoor de diabetesverpleegkundige de complexe specialistische zorg in de tweedelijn kan uitvoeren. Door het multidisciplinaire karakter van de zorg en het veranderende zorgstelsel is er een verschuiving naar diabetesketenzorg waarneembaar Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 13

14 2.2 De diabetesverpleegkundige De EADV heeft in 2000 al ingespeeld op ontwikkelingen zoals de epidemische groei van het aantal patiënten en de hogere eisen die o.a. door taakverschuiving gesteld worden aan de diabetesverpleegkundigen. Om de kwaliteit van de diabetesverpleegkundige zorg te bewaken was het noodzakelijk het beroep diabetesverpleegkundige op een hoger kwalitatief niveau te brengen. Daartoe heeft de EADV de beroepsinhoud van de EADV-titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige geformuleerd in verpleegkundige competenties. Daarbij is tevens een accreditatiesysteem (ontwikkeld in 2000) en een titelregistratiesysteem opgezet waarmee in 2003 van start is gegaan. De EADV heeft in 1999 haar eigen beroepsinhoud geformuleerd in verpleegkundige competenties. Aansluitend hierop heeft de EADV in 2002 een beroepsdeelprofiel Diabetesverpleegkundige opgesteld, een verbijzondering van het verpleegkundig beroepsprofiel. In het beroepsdeelprofiel zijn de taakgebieden, kerntaken en competenties van de diabetesverpleegkundige beschreven. Deze competenties zijn vertaald in vijf beroepsrollen van de diabetesverpleegkundige: expert, innovator, educator, consulent en ondernemer. In 2004 heeft de EADV het beroepsdeelprofiel diabetesverpleegkundige laten aansluiten bij het format van de AVVV (de huidige Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland, V&VN). Inmiddels zijn er bijna 600 titelgeregistreerde diabetesverpleegkundigen ingeschreven in het kwaliteitsregister van de EADV. In 2008 kunnen de eerste titelgeregistreerde diabetesverpleegkundigen zich laten herregistreren in het EADV verenigingsregister. 2.3 De praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk Het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) heeft in 1999 de functie van praktijkondersteuner in het leven geroepen. Aanleiding hiervan was het dreigende huisartsentekort, de hoge werkdruk en de werklast van de bestaande huisartsen. De praktijkondersteuner verleent gedelegeerde medisch-inhoudelijke huisartsgeneeskundige zorg. Naast ondersteuning van de reguliere huisartsenzorg (generalistische ondersteuning) richt de praktijkondersteuner zich op specialistische ondersteuning, waarvan de diabeteszorg circa 50% van de totale zorgverlening kan uitmaken. Met de verdere financiering voor de praktijkondersteuning is de verwachting dat de huidige groep van 1250 praktijkondersteuners de komende jaren nog sterk zal groeien. De inschatting is dat er minimaal 3000 praktijkondersteuners nodig zijn in de eerstelijn. Bijna één op de drie Nederlandse huisartsen werkt samen met een praktijkondersteuner (persbericht LHV 14 dec 2006). Deze groei zal tot gevolg hebben dat de praktijkondersteuners een steeds grotere rol gaan vervullen in de diabeteszorg. Over het algemeen is het zo dat de praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk zich naast diabeteszorg ook zorg biedt aan andere doelgroepen, zoals aan mensen met Astma /COPD en aan mensen met hypertensie en Hart en Vaatziekten Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 14

15 Soorten ondersteuners Binnen de beroepsgroep praktijkondersteuners zijn verschillende soorten functionarissen te onderscheiden, die zich in meer of mindere mate bezighouden met de diabeteszorg in de huisartsenpraktijk. Tabel Soorten ondersteuners Soort ondersteuner Achtergrond Opleiding Praktijkassistente praktijkassistente MBO-opleiding Praktijkondersteuner praktijkassistente tweejarige opleiding POH na MBO-opleiding Praktijkondersteuner wijkverpleegkundige alleen deelcertificaten POH (bijvoorbeeld diabetes) Praktijkondersteuner verpleegkundige of éénjarige post-hbo 4 opleiding POH paramedicus Praktijkverpleegkundige verpleegkundige opleiding HBO-v met uitstroomvariant bachelor of nursing in de huisartsenzorg Diabetesverpleegkundige verpleegkundige cursus diabeteseducatie SSSV Diabetesverpleegkundige titelgeregistreerd verpleegkundige post-hbo-opleiding Diabetes of cursus SSSV en een door bijscholing bereikt opleidingsniveau tot post-hbo Nurse practitioner verpleegkundige master Advanced nursing practice Physician assistant verpleegkundige of paramedicus master Physician assistant (HBOmasterniveau) POH = Praktijkondersteuner Huisartsenpraktijk. SSSV = Stichting Specifieke Scholing Verpleegkundigen HBO of post-hbo: zie ook Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de CAO Huisartsenzorg stellen als functievereisten voor de functie van praktijkondersteuner de opleiding tot praktijkondersteuner op HBO-niveau en/of praktijkverpleegkundige op HBO-niveau. Uit het Nivel onderzoek in 2003: Introductie Praktijkondersteuning op HBO-niveau in de huisartsenpraktijk in Nederland, blijkt dat 64 % van de praktijkondersteuners een verpleegkundige achtergrond heeft en 30 % een doktersassistente achtergrond. Praktijkondersteuners hebben dus een verschillende achtergrond. Daarnaast vullen ze ook hun taken vaak verschillend in. Afhankelijk van de wensen, mogelijkheden en interessegebieden maken huisarts en praktijkondersteuners in de huisartsenpraktijk andere afspraken met elkaar. De functies van nurse-practitioner en de physician-assistant komen al wel voor in de huisartsenpraktijken, echter veelal in projectvorm. (deze functies laten we in het project Samen op Weg verder buiten beschouwing). 2.4 De opleidingen tot praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige Opleiding praktijkondersteuner Op verschillende Hogescholen in Nederland wordt de opleiding voor praktijkondersteuning aangeboden. De opleiding is ontwikkeld voor doktersassistenten en verpleegkundigen op MBO-niveau die al enige jaren werkzaam zijn in een huisartsenpraktijk en de functie van praktijkondersteuner (willen gaan) vervullen. In het eerste jaar beoogt men met de aangeboden modules de beginsituatie te creëren voor het programma HBO-instroom. Het tweede jaar is gelijk aan de HBO variant praktijkondersteuning. HBO-verpleegkundigen en HBO-opgeleide paramedici kunnen de éénjarige opleiding tot praktijkondersteuner volgen. 4 Hbo- en Post-Hbo opleiding: zie Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 15

16 De VDO 5, onderdeel van de Hogeschool Arnhem, Nijmegen heeft de Leergang Praktijkondersteuner (LPO) laten registreren. Met de certificering door de Stichting Post HBO (SPHBO) krijgt de LPO het predicaat Registeropleiding. Deze certificering post-hbo is van toepassing op de HBO variant (het tweede jaar praktijkondersteuning voor MBO-opgeleiden) Opleiding diabetesverpleegkundige De EADV heeft in samenwerking met twee Hogescholen in Nederland een post-hbo opleiding voor Diabetesverpleegkundige ontwikkeld. Het is een vervolgopleiding in het deelgebied chronisch zieken dat aansluit op niveau 5 (HBO-verpleegkundige). Na deze opleiding kan men zich inschrijven als titelgeregistreerd diabetesverpleegkundige bij de EADV. Verpleegkundigen kunnen eveneens de cursus diabeteseducatie volgen bij de Stichting Specifieke Scholing Verpleging te Bunnik en in combinatie met aanvullende bijscholingen zich inschrijven als titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige HBO of post-hbo? In Nederland blijkt nog geen eenduidig gebruik te worden gemaakt van de termen HBO en post-hbo. De term post-hbo wordt zoals de Stichting Post HBO aangeeft her en der gebruikt zonder dat de kwaliteit gegarandeerd is. In Nederland bestaat een zeer omvangrijk aanbod van vele duizenden bedrijfs- en beroepsopleidingen, gericht op de her-, na- en bijscholing voor allerlei sectoren op de arbeidsmarkt. Aangezien iedere aanbieder van opleidingen in Nederland zijn opleidingen kan voorzien van het onbeschermde predicaat post-mbo, post-hbo of post-academisch is de afgelopen jaren het aanbod erg ondoorzichtig geworden. Het doel van de Stichting post-hbo is door middel van kwalitatieve toetsing onderscheid aan te brengen in het uitgebreide aanbod aan post-hbo-opleidingen in Nederland. Zoals vermeld is in is de Leergang Praktijkondersteuner van de Hogeschool Arnhem, Nijmegen een gecertificeerde opleiding door de Stichting post-hbo. Wat betreft de opleidingen tot praktijkondersteuner zijn er in Nederland verschillende Hogescholen die een soortelijke opleiding voor praktijkondersteuners aanbieden als de Hogeschool in Nijmegen. Als je qua opbouw, inhoud, duur, studiebelasting, toelatingseisen etc deze opleidingen vergelijkt, lijken ze overeen te komen. In Rotterdam wordt de twee-jarige opleiding voor praktijkondersteuning een HBO opleiding genoemd en géén post-hbo opleiding. De gedachte daarachter is, dat de instroom MBO is (doktersassistente of verpleegkundige MBO) en de studenten opgeleidt worden tot HBO niveau. Daarna komt het tweede jaar, waar bij de instroom HBO is en die zou je dus mogelijk post- HBO kunnen noemen. De opleiding voor bachelor of nursing (opleiding tot praktijkverpleegkundige als uitstroomvariant van de HBOV) is een HBO opleiding. De opleiding voor diabetesverpleegkundige aan de Hogeschool Rotterdam en Utrecht, is een post-hbo opleiding, maar heeft (nog) niet de certificering van de SPHBO. Concluderend kunnen we zeggen dat er dus geen eenduidig gebruik is van de termen HBO en post-hbo. Het lijkt verstandig om voorzichtig met de termen HBO en post-hbo om te gaan. 5 VDO = Vervolgopleidingen, dienstverlening en onderzoek Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 16

17 2.5 CAO Huisartsenzorg en functiewaardering praktijkondersteuner De werknemersorganisaties en werkgeversorganisaties betrokken bij de CAO Huisartsenzorg 6 hebben in het overleg van september 2005 een akkoord bereikt over de afspraken rond functiewaardering. De afspraken over functiewaardering maken deel uit van de CAO. In de functie van praktijkondersteuner is er onderscheid gemaakt naar een functie praktijkondersteuner en een functie praktijkondersteuner met managementtaken. De praktijkondersteuner met managementtaken is eveneens verantwoordelijk voor de verzorging van administratieve (staf)taken en/of het aansturen, begeleiden en inwerken van collega praktijkondersteuners, met als doel kennisoverdracht en ontwikkeling van de praktijkondersteuners te bevorderen en te bewaken. Binnen de functie van praktijkondersteuner maakt men onderscheid naar twee niveau s: niveau A en niveau B. De praktijkondersteuner met niveau A voert de basisfunctie uit. Een praktijkondersteuner niveau A kan door meer ruimte voor zelfstandigheid in de functie op niveau B uitkomen. De praktijkondersteuner met verdergaande vakinhoudelijke verdieping kan ook in dat hogere niveau terecht komen omdat er meer zelfstandigheid of verantwoordelijkheid meetelt in de score. Meer zelfstandigheid en/of zwaardere psychosociale begeleiding tellen hierin mee. Het streven is: in 2006 is de functiewaardering in het hele land ingevoerd. In de praktijk blijkt dat er verwarring is over het onderscheid tussen de niveaus A en B. Vragen als Wat houdt meer zelfstandigheid exact in? en Gaat de huisarts niet af op de salarisschaal om zo goedkoper uit te zijn?, leven onder de uitvoerenden in het veld Functiewaardering en salarisschalen praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige Functiewaardering is een methode om te komen tot een rangorde van zwaarte van functies binnen een bedrijf. Het gaat dus om het bepalen van het "gewicht" van functies ten opzichte van elkaar. Functiewaardering is ook een instrument dat vaak gekoppeld wordt aan een beloningssyteem waarmee een vergelijking mogelijk is met bezoldiging in andere beloningssystemen. Bij de beloningssystematiek van de Functiewaardering Huisartsenzorg is een vergelijking gemaakt met de binnen de gezondheidszorg gehanteerde beloning. Praktijkondersteuners, diabetesverpleegkundigen werkzaam binnen de thuiszorg, de ziekenhuizen of verpleeghuizen, vallen onder verschillende CAO s. De salariëring is hiermee enigszins te vergelijken. 6 Werknemersorganisaties: NVDA, CNV Publieke Zaak, ABVAKABO, FNV, werkgeversorganisaties: LHV, VHN Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 17

18 In de volgende tabel zijn drie CAO s naast elkaar gezet om inzicht te geven in de verschillen en overeenkomsten. CAO Huisartsenzorg CAO Thuiszorg CAO Ziekenhuizen (niet academisch) Praktijkondersteuner (basisfunctie A) Salarisschaal (9 periodieken) Praktijkondersteuner B (met managementtaken) Schaal (8 periodieken) Diabetesverpleegkundige Schaal (10 periodieken) Diabetesverpleegkundige (Grootste deel van de in het land) Salarisschaal (9 periodieken) Schaal (10 periodieken) Schaal (10 periodieken) Nurse practitioner in opleiding Schaal (10 periodieken) Nurse practitioner gediplomeerd Schaal 60 De inschaling en salariëring van praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundige verschilt niet veel. De inschaling van een praktijkondersteuner-b komt aardig in de richting van de inschaling van de diabetesverpleegkundige. De functionaris begint ongeveer op hetzelfde salarisniveau, de uitloop is in de CAO thuiszorg en ziekenhuiswezen één periodiek meer en daarmee is het salaris ook hoger. Vergelijkbare salariëring wil nog niet zeggen dat functies zondermeer gelijk zijn. Wel zijn ze op een aantal punten te vergelijken. De functies worden vooral gewaardeerd op aspecten als: verantwoordelijkheden, beslissingsvrijheid en zelfstandigheid in de functie, benodigde sociale vaardigheden, kennis en ervaring. 2.6 De Wet BIG De Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG) beoogt de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de individuele gezondheidszorg te bevorderen en te bewaken en de patiënt te beschermen tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door beroepsbeoefenaren. De wet spitst zich toe op de individuele gezondheidszorg, dat wil zeggen op zorg die rechtstreeks is gericht op een persoon. De bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen uit de Wet BIG is van toepassing op allen die beroepsmatig voorbehouden handelingen uitvoeren. Alleen patiënten, ouders en familieleden vallen niet onder de Wet BIG. De Wet BIG kent de beroepsbeoefenaar die zelfstandig bevoegd is (arts, verloskundige en tandarts). Deze beroepsbeoefenaren mogen op eigen gezag voorbehouden handelingen verrichten. In de Wet BIG staan 13 categorieën van voorbehouden handelingen. In principe mogen alle beroepsbeoefenaren op het terrein van de individuele gezondheidszorg in opdracht voorbehouden handelingen uitvoeren, mits aan de wettelijke voorwaarden is voldaan (handelt in opdracht, handelt overeenkomstig de aanwijzingen, de arts heeft zonodig toezicht en tussenkomst verzekerd, is bekwaam). Daarvoor is het niet nodig dat hun beroep op basis van de Wet BIG geregeld is Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 18

19 Onder beroepsbeoefenaren in de individuele gezondheidszorg bestaat op dit punt een hardnekkig misverstand. Veel van hen menen dat de bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen alleen geldt voor beroepen die wettelijk zijn geregeld. Niets is minder waar. De beroepen van doktersassistent en bejaardenverzorgende bijvoorbeeld zijn nu niet wettelijk geregeld. Veel van deze beroepsbeoefenaren voeren wel sinds jaar en dag voorbehouden handelingen uit. (uit Onder Voorbehoud, de Wet BIG) Handelingen die niet vallen onder de in de Wet BIG genoemde categorieën voorbehouden handelingen mogen door iedereen uitgevoerd worden. Echter: beroepsbeoefenaren moeten deskundig en bekwaam zijn en zij moeten zich uiteraard houden aan instellingsregels De verpleegkundige en de Wet BIG Functionele zelfstandigheid Bepaalde groepen van beroepsbeoefenaren, waaronder de verpleegkundigen, voeren regelmatig en met een grote mate van zelfstandigheid bepaalde voorbehouden handelingen op deskundige wijze uit. De betrokken beroepsbeoefenaren hebben dan vastgesteld dat toezicht en tussenkomst door de arts in die gevallen niet noodzakelijk zijn. Op grond van de Wet BIG mogen verpleegkundigen bepaalde categorieën van voorbehouden handelingen uit voeren zonder toezicht of tussenkomst door de opdrachtgever. Titelbescherming en tuchtrecht De Wet BIG omvat een systeem van titelbescherming voor een beperkt aantal beroepsgroepen. Wie een wettelijk geregeld beroep uitoefent, mag een publiekrechterlijk beschermde beroeps- of opleidingstitel voeren. Zo'n beroepsbeoefenaar moet voldoen aan een aantal wettelijke eisen. De belangrijkste eisen hebben betrekking op de opleiding. Met het voeren van een beschermde titel maken beroepsbeoefenaren aan publiek en verzekeraars duidelijk op welk gebied zij daadwerkelijk deskundig zijn. Bij wet (artikel 3 van de Wet op de BIG) worden acht beroepen geregeld: apothekers, artsen, fysiotherapeuten, gezondheidszorgpsychologen, psychotherapeuten, tandartsen, verloskundigen en verpleegkundigen. Voor de acht beroepen heeft de rijksoverheid registers ingesteld, de BIG-registers. Alleen geregistreerde personen mogen de beroepstitel voeren en alleen zij vallen onder het tuchtrecht De praktijkondersteuner met niet-verpleegkundige achtergrond en de Wet BIG Het beroep praktijkondersteuner (met niet-verpleegkundige achtergrond) is weliswaar als beroep niet opgenomen in de Wet BIG, maar dat betekent dus niet dat deze wet niet zou gelden voor deze groep van praktijkondersteuners. Integendeel. De Wet BIG is opgebouwd uit verschillende onderdelen. De wettelijke regeling van het beroep, het onderdeel waarin de acht beroepen staan opgesomd, geldt niet voor deze praktijkondersteuners en het hieraan gekoppelde tuchtrecht geldt ook niet voor deze praktijkondersteuners. Het onderdeel waarin het gaat over het verrichten van voorbehouden (medische) handelingen geldt wél voor deze groep praktijkondersteuners. Het onderdeel waarin de algemene strafbepalingen (geldboete en gevangenisstraf) zijn opgenomen geldt voor iedereen die in de individuele gezondheidszorg werkzaam is. Het is dus niet bepalend of het beroep vermeld staat in art. 3 of art. 34. De functionele zelfstandigheid heeft géén betrekking op praktijkondersteuners met nietverpleegkundige achtergrond. Dit betekent dat een arts zich af moet vragen of hij toezicht en tussenkomst moet verzekeren als deze handelingen door een praktijkondersteuner verricht worden Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 19

20 3 Ontwikkelingen in beroepenland Naast ontwikkelingen in de diabeteszorg spelen er belangrijke ontwikkelingen op het vlak van de verpleegkundige beroepenstructuur. Daarnaast zijn er discussies over taakherschikking en een mogelijke bevoegdheid voor diabetesverpleegkundigen op het gebied van het voorschrijven van medicatie. Een andere ontwikkeling is die van de inrichting van de diabeteszorgketens en het door het Stuurgroep Modernisering Opleidingen en Beroepsuitoefening in de Gezondheidszorg (MOBG) ontwikkelde profiel van de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl. Vragen die daarbij naar voren komen zijn: Wat betekent dit voor de plaats van de titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige, en de praktijkondersteuner die zich met diabeteszorg bezig houdt? Met welke ontwikkelingen moet rekening worden gehouden bij het beschrijven van de competenties van de praktijkondersteuner in relatie tot de titelgeregistreerde diabetesverpleegkundige? Om een antwoord te kunnen geven op bovenstaande vragen wordt eerst aandacht besteedt aan het advies over de toekomstige beroepsstructuur zoals deze door de stuurgroep Verpleegkundige Beroepsstructuur en Opleidingscontinuüm (VBOC) is opgesteld (2006). Er wordt kort aandacht besteed aan de discussie rond het voorschrijven van medicatie door verpleegkundigen of andere beroepsgroepen. Het onlangs verschenen competentieprofiel van de diabetesverpleegkundige nieuwe stijl opgesteld door het MOBG 7, is een profiel dat de komende jaren verder ontwikkeld en geëvalueerd wordt en daarmee invloed kan hebben op de positionering van diabetesverpleegkundigen binnen de gezondheidszorg. 3.1 Verpleegkundige toekomst in goede banen Op 11 mei 2006 is het advies over de toekomstige verpleegkundige beroepsstructuur en het opleidingscontinuüm Verpleegkundige toekomst in goede banen aangeboden aan minister Hoogervorst van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Achtergrond De minister van VWS heeft in 2004 de AVVV (huidige V&VN) gevraagd de regie te voeren bij het vereenvoudigen van de structuur van de verpleegkundige beroepen en het verbeteren van de samenhang tussen de verschillende opleidingen. In opdracht van de AVVV heeft de stuurgroep van het project VBOC 8, haar advies over de toekomstige verpleegkundige beroepsstructuur en het opleidingscontinuüm afgerond. Aanleiding Verschillende ontwikkelingen in de maatschappij en binnen de gezondheidszorg beïnvloeden de verpleegkundige beroepsuitoefening. Demografische ontwikkelingen, toenemende vergrijzing, toename van het aantal mensen met chronische aandoeningen. Dit betekent dat de zorgvraag zal toenemen en daarmee ook de behoefte aan verpleegkundige zorg. Het zorgssysteem is aan het veranderen dat ook weer gevolgen heeft voor het verpleegkundige beroep. Gezien deze veranderingen zal er vraag zijn naar breed inzetbare verpleegkundigen die hun vakinhoudelijke deskundigheid kunnen verbinden met deskundigheid op het gebied van zorgcoördinatie. Daarnaast zal er behoefte zijn aan verpleegkundig specialisten die specifieke kennis en competenties kunnen inzetten in de zorg voor bepaalde patiëntencategorieën. 7 MOBG = Stuurgroep Modernisering Opleidingen en Beroepsuitoefening in de Gezondheidszorg 8 Verpleegkundige Beroepsstructuur en Opleidingscontinuüm Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 20

21 3.1.1 Advies van de stuurgroep VBOC De stuurgroep VBOC stelt voor het verpleegkundig beroep verticaal in tweeën te delen: de verpleegkundige zoals bedoeld in artikel 3 van de Wet BIG en de verpleegkundig specialist zoals bedoeld in artikel 14 van de Wet BIG. Het advies bevat tevens aanbevelingen voor het verpleegkundig opleidingscontinuüm in aansluiting op de initiële opleidingen. Dit continuüm kenmerkt zich door competentiegericht onderwijs, meer maatwerk en versterking van de relatie met de zorgorganisaties. In de loop van de komende tien jaar moet die verandering in gang worden gezet. Hoe ziet de toekomst eruit De nieuwe verpleegkundige beroepsstructuur gaat uit van een verticale tweedeling in het verpleegkundig beroep. In deze nieuwe structuur is enkel nog sprake van de beroepsniveaus verpleegkundige en verpleegkundig specialist. verpleegkundig specialist - artikel 14 Wet BIG verpleegkundige - artikel 3 Wet BIG Zowel het niveau van verpleegkundige als het niveau van verpleegkundig specialist vormt een basis van waaruit de verpleegkundige beroepsbeoefenaar zich al dan niet ondersteund door aanvullende scholing verder kan ontwikkelen in de verbijzondering van de beroepsuitoefening. Verpleegkundige De verpleegkundige is een beroepsbeoefenaar volgens artikel 3 van de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Voor de zogenoemde artikel 3-beroepen zijn het deskundigheidsniveau en de opleidingseisen wettelijk vastgelegd. Alleen degene die aan die eisen voldoet, mag de beschermde titel verpleegkundige voeren. Met het voeren van een beschermde titel geeft de beroepsbeoefenaar aan deskundig te zijn op een bepaald gebied van de gezondheidszorg. Zij beschikt over algemene verpleegkundige competenties, zoals omschreven in het Verpleegkundig Beroepsprofiel (Leistra et al., 1999). Verpleegkundig specialist Een verpleegkundig specialist wordt geregeld via artikel 14 van de Wet BIG en onderscheidt zich van de verpleegkundige door een hogere mate van zelfstandigheid, deskundigheid en beroepsontwikkeling. De huidige nurse practitioners voldoen aan de criteria voor verpleegkundig specialist. De voorgestelde tweedeling sluit aan bij het wettelijke kader van de BIG wet waarbij uitgegaan wordt van beroepen (artikel 3) en van specialisaties binnen een beroep (artikel 14). De verpleegkundige beroepsstructuur bestaat dan ook uit verpleegkundigen en uit specialisten op het gebied van de verpleegkunde. De huidige wettelijke regeling biedt zo de mogelijkheid om aan specialistentitels wettelijke bescherming te verlenen. De specialistentitel kan uitsluitend worden gevoerd door hen die op grond van artikel 3 gerechtigd zijn een titel van het basisberoep te voeren Ontwikkelingen in DMzorg not EADV def (2) 21