Voorwoord. Winkelstraat of Internet?

Transcriptie

1

2 Voorwoord In het jaar is door mij in verband met de studie Postdoctorale Opleiding Vastgoedkunde (SBV-MRE) aan de Universiteit van Amsterdam gekozen voor het maken van een Masterproof over de onderlinge relatie tussen hoofdwinkelstraten en internetverkopen. Oogmerk was het onderzoeken van de invloeden van de internetverkopen op hoofdwinkelstraten. Op het moment van een keu~e is er absoluut nog geen inzicht in het gegeven wat er bij een dergelijk onderzoek komt kijken. Ciaandeweg met het ver~amelen van informatie blijkt er al snel veel en veel meer voorhanden te zijn dun waarover je nog enigszins verantwoord kun schrijven. Dus moet er een duidelijk ondcrzoeksvraag worden gedefinieerd en moet het gebied afgebakend worden. Een dergelijke exercitie is al een vraagstuk op ~ich. Nu vele overwegingen en overleg is het fysieke onderzoeksgebied afgebakend naar het kernwinkelgebied van gemeenten met meer dan inwoners en meer dan 100 aaneengesloten verkooppunten in Nederland. De invalshoek voor het belichten van het onderhavige onderwerp ligt voor mij voor de hand. Namelijk vanuit mijn vakgebied. te weten het investeren in onroerende zaken als institutionele vastgoedbelegger. Derhalve heb ik bewust gekozen voor een branchegebonden onderwerp, waardoor meerdere vastgoedbeleggers uit deze Masterproof nuttige conclusies en aanbevelingen kunnen betrekken. Tevens kan het dienen om een reflectie naar de eigen portfolio te maken. Het gekozen onderwerp is mij, naarmate de beschikbare informatie toenam en er sprake was van toenemend inz~cht en een zekere rijping, steeds meer gaan boeien. Op enig moment werd het zelfs moeilijk er van los te komen. Maar een deadline biedt dan het verlossende moment. Na vele uren van wikken en wegen, rekenen, vergelijken en schrijven ligt voor u mijn Masterproof "Winkelstraat of Internet? ". De centrale vraag is in welke mate de internetverkopen de komende jaren invloed zullen hebben op de hoofdwinkelstraten in Nederland. In dit voorwoord hoort zeker een woord van dank aan mijn SBV-mentor Pieter van Wulten en mijn interne mentor Wim Fieggen. Daarnaast gaat mijn dank uit naar de steun en adviezen die ik van mijn Roproperty-collega's heb mogen ontvangen. Tevens ben ik dank verschuldigd aan mijn broer Jaap voor de "finisching touch" en aan degenen die mij welwillend een interview of telefonisch vraaggesprek hebben toegestaan. Tenslotte een speciaal woord van dank aan Rieneke. Maarten en Alex. Voor al hun steun, begrip en geduld dat gedurende de afgelopen twee jaar door hen is opgebracht. Ook zij hebben deze periode zeker met alle 'ups en downs' met n4 meegestudeerd. Jan Gaasenbeek Augustus 2002 Jan Gansenbeek

3 Winkelstraat of Internet'! INHOUDSOPGAVE -i - Introductie Inleid~ng en probleemstelling 1.2. Onderzoeksmethodiek 1.3. Leeswijzer -2- Theoretisch Kader 2 1. Inleiding 7.7 Demografische gegevens gemene intt~rnt~tlnjorm~rtzt~ In uelcrtzr tot E-tcld Netlcrrland als snt~llt. volger 2 3 Basiscijfers detailhandel 7.3. I. Basl cc ijfcw Omzi~tczjfkr s Werkyrlegenht>id 2.4. De consument 241. Algt>mt~t>n Consumenlt~ngrdr~zg 2.5. De producent en detaillist 2.6. Winkel verkoopkanaal De verzorgingsstructuur 2.7. E-tail verkoopkanaal Algemeen Kwetsbcrarheid internet Service VZLI internet Ilfulti-chclnnel pnrtijen 2.8. S WOT-analyse 2.9. Conclusies -3- Hoofdwinkelstraten 3. l. Inleiding 3.2. Opbouw winkelstraten in Nederland 3.3. Onderzoek Cushman & Wakefield / L,ocatus 3.4. Vergelijking winkelvolumes op brancheniveau 3 '5. Conclusies -4- E-tail 4. l. Inleiding 4.2. E-tail l onderzoek 4.3. Interviews -5- Vergelijking omzetresultaten Retail en E-tail 5.1. Inleiding 5.2. Volumevergelij king 5.3. Interviews 5.4. Conclusies -6- Conclusies en aanbevelingen 6.1 Inleiding 6.2 Conclusies 6.3 Aanbevelingen Jan Gaasenbeek

4 BIJLAGEN Bijlage l : geraadpleegde literatuur, artikelen, opgave interviews en websites 43 Bijlage 2 : interviews Bol.com. Free Record Shop en Bart Smit 45 n T ---L..- D-L-:~ ~r-..i EI L,.- uljiagc J. LUL~LU:, nclau v CLKCLILICL, J I ~CIIICCIILGII. JJ c 2 Bijlage 4 : Brancheverdeling Locatus 54 Bijlage 5 : Forrester schema 55

5 Winkelstraat of Internet'? Winkelstraat of Internet? -1- Introductie Inleiding en probleemsteiling; Wij leven momenteel in een tijdsgewricht waarin de ontwikkelingen steeds sneller en sneller gaan. Ofwel de ene noviteit rolt over de andere heen. Met namc in de 20'~' en de start van de 31'~" eeuw zijn diverse revoluties elkaar opgevolgd. De revolutie van de explosiemotor, de revolutie van de elektrotechniek (radio. televisie) en als laatste de digitale revolutie. Het hoeft geen betoog dat in de laatste 25 jaar van de 20'~' eeuw met name de computer een zeer belangrijke positic heeft verworven in onze hedendaagse maatschappij. In eerste instantie in de zakelijke markt en met de komst van het internet ook in toenemende mate in de privé-omgeving. Fn deskundigen beweren dat we nog naar aan het begin staan van deze informatie ontwikkelmg. 'Ten gevolge van een sterke toename van de mogelijkheid op eenvoudige w~j~e over wereldwijde informatie te beschikken, knjgt de wereld in informatieve zin steeds meer het karakter van een groot "dorp". We krijgen steeds meer te maken met een real-time economie. De gevolgen hiervan zullen zich op alle vlakken steeds meer gaan manifesteren. Het is nu de vraag op welke wijze de fysieke (oude) wereld gelijke tred zal houden met de digitale (nieuwe) wereld of hoe één en ander zich tot elkaar zal gaan verhouden. Wezenlijke verschillen liggen er in snelheid, verschijningvorm, beperkingen. duurzaamheid en dergelijke. Een constatering is in ieder geval dat de zijde van de automatisering en de komst van internet momenteel een dermate stormachtige ontwikkeling doormaakt, dat datgene dat twee jaar geleden als vernieuwend werd gepresenteerd nu reeds lang weer achterhaald is. En zaken die een prognose meekregen voor over 5 jaar nu reeds gerealiseerd zijn. Dit gegeven illustreert het toch enigszins vluchtige karakter van het medium. Daar waar de opmerking '"n de krant van gisteren wordt vandaag de vis verpakt" het snel verouderen van nieuws illustreert kunnen we nu al per minuut over wereldwijd actuele informatie beschikken. Dit gegeven maakt dat rapportage over dit onderwerp van 2 jaar geleden nu alweer ruim achterhaald is. Anderzijds is het onderwerp E-commerce en wat daar mee samenhangt zeer eigentijds en actueel en daarmee bijzonder boeiend. Zeker als we het tegenover of naast de bestaande wereld plaatsen. Dit fysieke gegeven maakt de verbinding mogelijk naar retail en het vakgebied onroerende zakerl. De bovenstaand geschetste maatschappelijke ontwikkeling heeft geleid tot onder meer de volgende uitspraken: * Over 10 jaar werken we allemaal in een virtueel kantoor e Winkelstraten bestaan niet Ineer De hedendaagse woningen voldoen derhalve absoluut niet meer aan de koniende vraag uit de markt. Indien voorgaand realiteit wordt, dan wordt de vastgoedbeleggerbranche geconfronteerd met of leegstaande of incourante onroerende zaken. En ondanks dat menigeen zal denken dat het zo'n vaart niet zal lopen daarover dan toch de volgende opmerking. Niemand had 5 tot 7 jaar geleden kunnen bedenken dat het fenomeen Internet in een dergelijk korte tijd een dermate vlucht zo~i. nemen als nu het geval is. Momenteel zijn alleen al in Nederland 36 van de l00 inwoners on-line. Ofwel ca. 36 % van ons inwonertal van pasgeboren baby tot hoogbejaarde. In de Verenigde Staten ligt dat percentage op 49 procent.

6 En dit is dan niet meer een lokaal vraagstuk maar een mondiaal kwestie. De kerstinkopen in de VS in december 2000 verdubbeld LI~II ten opzichte van het jaar ervoor van 4,2 miljard naar 8.7 miljcxrd US dollar. Hieruit blijkt al wel dat we het fenomeen E-tail niet meer als van voorbijgaande aard kunnen karakteriseren. Doelstelling is het in kaart brengen van de vastgoedconsequenties van de E-tail over het jaar Daarnaast wordt gepoogd een globale prognose voor de komende vijf jaar af te geven. Vanuit de beleggeroptiek is het een branchegebonden onderwerp. De centrale vraag waaruit is gewerkt betreft: Wat is de invloed van E-tail op hoofdwinkelstraten in Nederland? Is de digitale wereld nu echt een bedreiging voor de fysieke wereld of voegt het iets toe en komen we na een periode van chaos weer op een nieuw evenwicht. Het nieuwe medium kan nreuwe mogelijkheden / kansen bieden, waurb?i de vastgoedbelegger zich in deze verantierende wereld in positieve rin kan kwalificeren. De vastgoedbelegger leeft in de wereld van de fysieke materie en mag verondersteld worden wat minder affiniteit te hebben met de virtuele wereld. Het onderzoek beoogt een strategische en kwalitatieve benadering te kiezen. Deze methodiek heeft in zich dat indelingen, scenario's en stellingen in absolute zin niet altijd als wetenschappelijk te verantwoorden zijn. Desalniettemin wel van voldoende gehalte om conclusies te onderbouwen. Van groot belang voor de institutionele belegger hierin is de vraag of er ten gevolge van E- commerce mutaties zullen gaan plaatsvinden in de behoefte aan winkelvloeroppervlakken. Indien dit verstoringen teweeg zal brengen tussen vraag en aanbod van winkeloppervlakken, dan zal dit zeker doorwerken in huurwaarden en yield's, ofwel de wereld van de institutionele belegger. In sterkere vorm leidt dit tot leegstand en verlies van cashflow. Samenvattend een structureel rendementsprobleem. Het 1s een gegeven dat de meningen over dit onderwerp divergeren van '%-commerce negeren" tot "Het zou zeer ingrijpende gevolgen voor het vastgoed kunnen hebben". De meningen en visies van deskundigen en quasi-deskundigen wijken derhalve in sterke mate van elkaar af. Om het onderwerp in zijn vraagstelling af te bakenen is het onderzoek gencht op de Nederlandse winkelmarkt en daarbinnen nog verder gespecificeerd naar hoofdwinkelgebieden, waar over het algemeen de grootste belangen op retailgebied van de institutionele beleggers liggen. De institutionele vastgoedbelegger heeft dus in de retailsector twee hoofdstromen waarin substantieel geïnvesteerd is. te weten hoofdwinkelstraten en winkelcentra. Om tot een afgebakende vraagstelling te komen is gekozen voor de hoofdwirnkelstraten van de grotere gemeenten in Nederland (vanaf inwoners). Uit dien hoofde is tevens gewerkt met het cnterium "meer dan 180 aanéérigesloten verkooppunten". Kenmerkend is de zeer versnipperde eigendomsstructuur en ondernemersstructuur, die als een conipl~cerende en belemmerende factor kan worden aangemerkt in geval van gezamenlijk optreden ter bescherming van de marktpositie van de detailhandel in hoofdwinkelstraten.

7 Het is de bedoeling een poging te ondernemen circa vijf jaar vooruit te kijken. Een van de motieven hiervoor is het kenmerk dat een huurovereenkomst in de winhelsector veelal voor vojf jaar wordt afgesloten. De conclusies hieromtrent zijn dus relevant voor de investeringsbeslissingen van vandaag. De deelvragen, die afgeleid zijn van de hoofdvraagstelling "Wat is de invloed van E-tail op hoofdwinkelstraten in Nederland", betreffen: l. Hoe is de branchering van de hoofdwinkelstraten nu in hoofdl~jnen opgebouwd. 2. Welke branches/productgroepen zijn met welke omzet in de E-tail vertegenwoordigd en hoe verhoud zich dit met de reguliere omzet in dezelfde branche/productgroep alsmede welke verschuivingen kunnen de komende 5 jaar worden verwacht 3. Zullen er nieuwe branches/ formules in hoofdwinkelstraten gaan ontstaan ten gevolge van E- tail. Nieuwe spelers op de markt? 4 Zal het gehele koopgedrag veranderen of is het met name de logistiek die ~ich wijzigt. Ofwel wordt de winkel een toonzaal en verloopt de feitel~jk en fysieke afhandeling van de transactit. via bet E-tail kanaal. 5. Komen bepaalde zones in hoofdwinkelstraten in meer of mindere mate kenmerkend onder druk te staan. Za1 er bijvoorbeeld sprake kunnen zijn van een veranderendc (krimpende) A- zone. Worden A-l winkelgebieden ten gelolge van E-tail kleiner of groter. 6. Zal het karakter van de winkelunits moeten veranderen? 7. Zal er tengevolge van E-tail uiteindelijk een waardeverandering optreden voor het bedoelde vastgoed in huurwaardeniveau enlof rendement. 8. Is het mogelijk bij het te (her)ontwikkelen winkelvastgoed reeds nu rekening te houden met de invloeden van E-tail en op welke wijze zou dit plaats kunnen vinden. Door het maken van een kwalitatieve schets welke modellen er denkbaar zijn in de vergelijking van E- tail versus het huidige detailhandelsareaal in hoofdwinkelstraten.. Met daarbij de vragen van volumeverandering, functieverandering, wijziging van spelers in de markt. Daar waar mogelijk wil ik proberen de vergelijking E-tail versus Retail zo veel mogelijk te isoleren. Uiteraard zullen er gelijktijdig andere invloeden zijn, zoals bi.jvoorbeeld een veranderende economie. Deze invloeden laten zich eigenlijk niet isoleren. Uiteindelijk is het doel van het onderzoek te komen tot een beeld van de gevolgen van E-tail voor de bestaande retailwereld in hoofdwinkelstraten en een aantal aanbevelingen voor de vastgoedbeleggerbranches te formuleren die gebaseerd zijn op de te verwachten gevolgen van E-tail voor deze branche. In het onderzoek gaat het om de vergelijking op detailhundelsgebied tussen enerzijds de E-tailmarkt en de fysieke retailmarkt in Eiet onderzoek is een kwalitatief onderzoek om met de kennis en inzichten van vandaag te komen tot globale conclusies omtrent de kansen en bedreigingen d~e kunnen uitgaan van de E-tail distnbutiekolom en wat gevolgtrekkingen en conclusies zijn. Om de kwalitatieve benadenng mede te onderbouwen zijn er verschillende interviews gehouden met E-tailers. multi-channelpartijen en consultants. Omwille van de structuur en omvang van het onderzoek is gekozen voor het bezien van de fysieke markt op basis van het kernwinkelapparaat (meer dan 100 aanééngesloten verkooppunten). Om de vergelijking te kunnen maken is er maar één medium mogelijk waarmee deze vertaalslag gemaakt kan worden en dat zijn de omzetcijfers.

8 In verband met de meest prominente E-tailomzetten die ook dominant in hoofdwinkelstraten aanwezig zijn is gekozen voor branches in de nori-foodsector. daarb~j te denken aan boeken, geluidadragers. software en hardware en huishoudelijke artikelen. VUUL JICL VLLI\LIJ~LII VULI IIILLLIIL LIL ~ULUUIVVIUIIILLI is ~;LLIIUIR ~CILICLUI\L VUIL I L ~ L L\LLUII 17--, L-t 7.--1r,:.,..-..-e :,-..,.ht :- 4-t-~l.r-l~.- ',,,,L+-.,;l,,ri,mnnl,t hot Dritnil UnnAh,ul, 3íìíìl IIUIIUUULR I.VUL, de Retail Verkenner van Locatus en de cijfers van DetaData van het Hoofd Bedrijfschap Detailhandel. Voor de E-tailmarkt zijn cijfers gehanteerd van Forrester Research, Blauw New Media, Multiscope en LDC. Op brancheniveau zijn de twee distributiekanalen winkel en E-tail met elkaar vergeleken. Strategisch model Model VPIM In bovenstaand schema is in een aantal kernwoorden de opzet van de onderzoek weergegeven. In de binnenschil staan de beide verkoopkanalen die met elkaar vergeleken worden en aan de hand van welke modellen dat plaatsvindt. In de buitenste schil zijn de informatiebronnen en het vergelijkingsmateriaal vermeld. De interactie tussen de verschillende bronnen en de beide schillen leveren een aantal bevindingen en conclusies op. In hoofdstuk 2, het theoretisch kader, wordt een beeld geschetst van het begrip Retail en E-tail. I-Iierbij wordt gebruik gemaakt van een strategisch model. Tevens wordt in globale zin demografische en economische informatie weergegeven. Het VPIM model voor consumentengedrag wordt gerelateerd aan de beide distributiekanalen. Opeenvolgend worden de diverse betrokken marktpartijen behandeld en volgt een nadere uitwerking van de twee distributiekanalen. Ter afsluiting wordt de informatie gecomprimeerd in een SWOTanalyse. In hoofdstuk 3 wordt de kwantitatieve zijde behandeld var1 de fysieke winkels. sector hoofdwinkelstraten. aan de hand van cijfers van Locatus en het Hoofd Bedrijfschap Detailhandel. Hoofdstuk 4 is gewijd aan het in kaart brengen van de E-tailmarkt en het vergelijken van de twee marktkanalen op basis van cijfers van Forrester Research. Tevens wordt een puntsgewijze weergave van de interviews met marktpartilen behandeld. In aansluiting op de hoofdstukken 3 en 4 wordt in hoofdstuk 5 de vergelijking gemaakt tussen de beide distributiekanalen. Tevens wordt een dwarsdoorsnede gegeven van de diverse interviews. In hoofdstuk 6 ~ijn de conclusies en aanbevelingen geformuleerd op basis van uitkomsten in eerdere hoofdstukken gecombineerd met de visie van de auteur op het onderhavige onderwerp.

9 -2- Theoretisch kader 2.1- Inleiding, In dit onderzoek wordt beoogd een beeld te schetsen ten aanzien van de wisselwerking tussen een al langer gevestigde retailmarkt en het integreren van nieuwe eigentijdse technieken met hun bijbehorende consequenties. Het geheel speelt zich af in een economische structuur en in een aantal stappen komt het uiteindelijk tot de gevolgen die het kan hebben voor de huurwaarde van de vastgoedbeleggingen.in dit gehele proces staat de consument centraal. Het consumentengedrag wordt naast economische en demografische factoren beinvloed door technologische ontwikkeling, zoals weergegeven in het cirkeldiagram in het voorgaande hoofdstuk. Verschillende elementen in het cirkeldiagram van hoofdstuk 1.2. zullen worden belicht. IJiteindelijk za1 middels een SWOT-analyse voor de diverse betrokken partijen zowel van de Retail- en de E- tailzijde conclusies worden getrokken Strategisch modeli. Door drs. W. Fieggen van Fundamental Resource is een strategisch model aangereikt als onderstaand weergegeven. Het model is gebaseerd op een verloop qua risicoprofiel van een marktnsico naar een specifiek risico. IIet model start bij de economische groei als marktrisico tot de huurwaarde.zijnde een specifiek risico. Zoals bekend is een specifiek risico mogelijk weg te diversificeren. Dit is niet mogelijk bij een marktrisico. In het model zijn bij het onderwerp "verkoopkanaal" twee mogelijkheden aangegeven, te weten "winkelverkopen" en "niet-winkel verkopen". Zal er ten gevolge van E-tail een verschuiving plaatsvinden van substantiele omzetvolumes van toonbankverkopen naar internettransacties? Of zal er eerder sprake zijn van een wijziging van het klassieke postordertraject naar internet en daarmee alleen een wijziging in oriëntatie en besteltechniek? De wezenlijke vraagstelling hierin is via welk distributiekanaal verkopen plaats zullen gaan vinden en in welke volumes. h het model gaat het daarbij om de 3 blokken met schaduwarcering. Marktrisico Economische groei I Detailhandels uitgaven 1 I Regelgeving overheid, Specifiek risico L Jan Gansenheek Oh-08-O? 7"

10 Het onderzoek beoogt met name de vraagzijde van de markt te beschrijven en niet de aanbodzijde of de aspecten van huurwaarden Demografische informatie De demografische basisinformatie is gebaseerd op het rapport "Cijfers over Wonen 2003" van het Ministerie van VROM. Nederland telt 16 miljoen inwoners, verdeeld over ruim 6,8 miljoen huishoudens. Ongeveer huishoudens (7.3%) bevindt zich in de binnensteden, ruim 3 miljoen huishoudcns (44%) in de buitenwijken en aan de rand van de stad. Verder bevindt zich nog eens ruim 3 miljoen huishoudens (48,7%) in de dorpen en op bet platteland. Acht procent van Nederland is bebouwd, er wonen 385 mensen per kmz (Belgie 335 en Frankrijk 109). Per jaar vinden er 1.4 miljoen verhuizingen plaats (heel Nederland verhuist één maal binnen 5 jaar), desondanks blijft de verhouding stedel~ng-dorpeling redelijk stabiel, ongeveer Kenmerkend 1s dat de vergrijzing van de bevolking een trek naar dorpen en platteland in gang heeft gezet, ei1 dat de groei van het aantal eénpersoonshuishoudens meer effect heeft op de (binnen)steden. Resumerend is Nederland: dichtbevolkt, hoogontwikkeld en heeft een hoog welvaartsniveau, Het demografische profiel van de internetconsument begint steeds meer op dat van de 'gewone' consument te lijken, met name in de Verenigde Staten. Daar is inmiddels 60 procent van de 'shoppers' vrouw. terwijl dat in Nederland bijvoorbeeld nog maar 22 procent is. Samen met Israël. Brazilië en Zuid-Afnka springt ons land er ook uit door de relatief veel hoger opgeleiden. Wereldwijd behoort Nederland tevens tot de landen met de meeste ongehuwde kopers: 56 procent ten opzichte van 41 procent in de Verenigde Staten. De gemiddelde leeftijd ligt in alle landen dichter bij elkaar: zo rond de 40 jaar. Duitsland heeft met een gemiddelde leeftijd van 32 jaar de jongste kopende internetpopulatie, Nederland komt uit op een gemiddelde van 37 jaar. Een opvallend verschil tussen de Verenigde Staten en andere landen is het 'chauvinisme' van de Amerikaanse consument. Slechts 12 procent van de gevraagde Amerikanen zei wel eens wat op een buitenlandse site te kopen. Dat zogenaamde chauvinisme speelt ook in Nederland een rol. Circa 80-85% van de aankopen in Nederland worden gedaan op Nederland georienteerde sites. Buiten de VS ligt dat percentage op 58 procent. Als belangrijkste reden voor een buitenlandse aankoop gaven de ondervraagden aan dat het betreffende product niet in eigen land te verkrijgen is. Eén op de drie consumenten noemde de lagere prijs als argument Algemene internetinformatie in relatie tot E-tail Om een beeld te krijgen van het medium internet in relatie tot E-tail volgt onderstaand enige informatie. De cijfers zijn gebaseerd op de On Line Shopping Monitor (het online koopgedrag van de Nederlandse consument in de eerste helft van 200 1) van Blauw NCW Media. Door de multi-level opzet (marktcijfers gebaseerd op een participatie van een groot aantal online retailers, gekoppeld aan een breed consumentenonderzoek) is d.m.v. crosschecking de totale online shopping markt op betrouwbare w~jze in kaart worden gebracht. Aan de Online Shopping Monitor werken de volgende E-tailers mee: Airmiles, ANWB. Bart Smit, Bloemdecoratie Harlekijn. Boeknet, Bol.com, Bruna. CDMC', Comp~iter Collectief, Conrad, ECI. I-lot Orange, Kgkshop, Klingel, Large. Ottoshop, Toystore, Wehkamp en Yves Rocher. 1Jit het consumentenonderzoek blijkt dat de deelnemende E-tailers bijna 30% van de markt vertegenwoordigen. En bij muziek, boeken en huishoudeli.jke artikelen zelfs meer dan 50%. De omzetcijfers die Blauw New Media ontvangt van bovenstaande E-tailers vormen de basis voor het berekenen van de marktomvang. Deze data worden gecombineerd met data uit het consumentenonderzoek. waardoor marktaandelen kunnen worden bepaald en zeer betrouwbare u~tspraken kunnen worden gedaan over de totale markt en over de ontwikkeling binnen verschillende segmenten. Jan Gnasenbeek

11 In overleg met HBD zijn voor de e-retailing Monitor alle cijfers opnieuw berekend omdat financiele dienstverleners. reisbureaus, restaurants, hotels, ~lregmaatsch~ippijen en dndere personentervoerders, uitgevers en andere informatieverstrekkers en apothekers niet tot de regullere detailhandel worden gerekend door Hoofd Bedl-jfschap Detailhandel. Deze ~ijn in de cijfers die hier worden weergegeven nuno I I ~ ~ \ ~ t\ul7,~,ir.ir,nrr ~ ; t ~ ~ ninirrtun i,;triqnrr~~,iiit;n rr,nr~t,,ir rlnrrr r,ru~r>ntanrrl uui~ u \ r n UUIL~LI LJLDLLIUUVY III& &CLCLLULL. U~L-C. UIL~UL~~O~VOILLL VV~IIUL uun UUUL i - u b u r u ~ ~LII~LI~LCCLIL. Online Groei Bron Blaiiw New Media - O L S M O moa moa 3ouo 4ooo sooo A,iritdl inkt-nellet-5 (' 1.000) Broil Blauw New Media - O 1. S M Volgens een recent Nipo onderzoek is de populariteit van het internetgebruik gestegen in 2002, circa 63% van de Nederlanders internet minimaal 1 maal per maand. In 2001 was dat 52%. Het aantal on-lineshopper is met 2% gestegen tot 20% van de internetgebruikers. De penetrutiegraad van internet in Nederland in 2001 ligt tussen de 60 en 65 procent uitgaande van verschillende bronnen, te weten Nipo en Blauw New Media Het aantal uren on-line per week in is in het cirkeldiagram van 1DCITrendbox weergegeven. In het staafdiagram van Nipo Interactive is het internetgebruik in Nederland vergeleken met zesendertig in het onderzoek betrokken landen. Nederland neemt in deze recente rneting de derde plaats in na Denemarken en de Verenigde Staten bron IUC~Trendbou Jan Gaasenbeek O(>

12 Winkelstraat of Internet'? Nederland als snelle volger, Volgens het Detailhandelsmagazine van februari 3002 beschikt Nederland over een relatief sterke (kabel)infrastructuur, die veel huishoudens toegang kan geven tot het internet. Alhoewel in circa 63 procent van alle Nederlandse huishoudens een pc staat. heeft nog maar 30 procent aansluiting op internet en dat is relatief laag vergeleken met landen als de VS, Canada en Australik. Ook de bestedingen van de Nederlandse internetter liggen relatief lager dan in veel andere landen. Slecht zes procent van de Nederlanders koopt wel eens iets online, terwijl dat in de Verenigde Staten met 53 procent huishoudens met een pc en 41 procent met een internetaansluiting, op 17 procent ligt. De gemiddelde besteding op jaarbasis kwam in ons land uit op $ 511 tegen $ 896 in de VS. Niettemin typeert Ernst & Young Nederland als een snelle volger in de race om de 'elektronische' consument. Waar in veel andere landen 'traditionele' winkelbedrijven op het internet actief worden om zich te verdedigen tegen de concurrentie van E-tailers, zien Nederlandse bedrijven hun E-tail activiteiten vaak veel meer als onderdeel van een groeistrategie: de site moet ook echt winst maken en niet alleen een dam opwerpen tegen de dot.com-winkels." Het optimisme is in ieder geval groot: de ondervraagde bedrijven verwachten dat het internet in de nabije toekomst goed zal zijn voor het genereren van 20 procent van de totale omzet. Verder valt op dat in Nederland niet de wereldwijde marktleider Amazon.com de ranglijst van meest favoriete webwinkel aanvoert, maar Bol.com en Wehkamp.nl. Ook de Kijkshop - de nummer vijf op deze l~jst - heeft "een ideale winkelformule" die geknipt is voor een E-tail concept Basiscijfers De Nederlandse detailhandel telt per I januan 2001 ruim verkoopplaatsen. Hiervan zijn er: e als winkel (gevestigde detailhandel) aan te merken, waarvan: e Drie kwart een onderneming met één verkoopplaats is. Dit zi-jn in totaal ongeveer ondernemingen. e Een kwart (45.000) een filiaal van een grootwinkelbedrijf is als ambulante handelaar Van het totaal aantal winkels werkt ovengens 85% op franchisebasis of op een andere manier (in een formule of een inkooporganisatie) samen. bron Centraal Registratiekantoor Omzetciifers De totale omzet (inclusief BTW) van de detailhandel was in miljard turo Het aandeel in de totale omzet opgesplitst naar bedrijfstak is: Jan Gaabenbeek

13 0 40% uit food-detailhandel Q 60% uit non-food-detailhandel Het aandeel in de totale omzet opgesplitst naar bedrijfsopzet is: * 15% uit volledig zelfstandige winkels 42% uit grootwinkeibecinjven Q 43% uit samenwerkende winkels (formule winkels) bron CBS Prodiictiestatistiek Opm. Door Forrester Research is de totale omzet voor 2001 vastgesteld op ca 75 miljard Euro In 2001 is het omzetvolume met 0,990 gestegen ten opzichte van 2000 naar 68,7 mil~ard Euro. Dit is het laagste groeicijfer van de afgelopen 7 jaar. Winkelen is vorig jaar flink duurder geworden. De prijzen in de detailhandel zijn met 5,2 % gestegen in vergelijking met het jaar De omzet nam met 6,2%, toe. De twee hoofdgroepen binnen de detailhandel laten een contrair beeld zien. De foodsector heeft de omzet in 2001 zien dalen met 0.2 % tot 26.9 miljard Euro, de non-foodsector daarentegen is met 1,3% is gestegen naar miljard Euro Werkgelegenheid Op het ogenblik is ongeveer een op de zes werknemers in het particuliere bedrijfsleven (niet - overheid) werkzaam in de detailhandel. Het arbeidsvolume in de detailhandel bedraagt ruim arbeidsjaren. Veel werk is deeltijd werk. Het aantal werknemers in de detailhandel is ruim in 2000, waarvan: Q 84% in loondienst 0 16% zelfstandig ondernemer of meewerkend gezinslid Opvallende verschillen tussen de detailhandel en het particuliere bedrijfsleven zijn: Q In de detailhandel werken 2 keer zoveel vrouwen als in het particuliere bedrijfsleven (in het particuliere bedrijfsleven is 30% van de werknemers een vrouw) Q In de detailhandel werken 2 keer zoveel jongeren en parttimers als in het particuliere bedrijfsleven Ruim 50% van de werknemers in de detailhandel heeft minimaal een middelbaar niveau opleiding bron 4rbeidsmarkt in de detailhmdel Volgens het marktonderzoekbureau Etforecast zullen in 2005 wereldwijd meer dan een miljard mensen gebruik maken van het internet. Dit is ongeveer 16,5 procent van de huidige wereldbevolking. In 2001 bedroeg het aantal surfers nog 400 miljoen. Het onderzoek is gebaseerd op gegevens in 51 landen. De sterkste groeiers zijn Azië, Latijns-Amerika en minder ontwikkelde Europese landen. In Europa wordt het aantal gebruikers geraamd op 95 miljoen mensen. De prognose voor 2005 is dat de rollen tussen Europa en Amerika omgekeerd zullen zijn. Europa telt dan 246 miljoen internetgebruikers tegenover 2 14 miljoen in de Verenigde Staten. (Telegraaf ) 2,4 - De Consument Algemeen Met de komst van massaconsumptie is een van de eerste prioriteiten van het domein retail de distributie van de goederen naar de consument geworden. De organisatie van de distnbutie werd gedreven door de zoektocht naar kostenreductie. die het beeld van dit vakgebied bepaalde. Retail gaat tegenwoordig over het "selling an experience" of "market convenience", waarbij de consument centraal staat. De consument is gnllig en onvoorspelbaar. De distributie wordt niet meer georganiseerd als een push-, maar als een pull-mechanisme. Op het moment dat de keuze tot het kopen van een product is gemaakt, wordt een signaal door de distributieketen verzonden om het product in de winkel te vervangen. Dit automatisme veroorzaakt dat de winkelier zijn volle aandacht aan de consument kan schenken, die overigens niet meer in homogene groepen kan worden opgedeeld. Jan Gaasenheeh I I

14 Het adagium "Elke consument kan op elk moment van het ene type consument naar het andere type consument veranderen" is van toepassing. Toch is er wel een verdeling in hoofdgroepen te maken: 0 De prilsgevoelige consument - koopt producten zonder emotie tegen de laagste prijs r\ ut: erriuiiuriclr ~ur~suir~cr~î - wil et.11 extra CI V ~~~~~~ÍV~II~SSIII~ b~j dr adlikoûp. Let niet op dc pi-ijs De tijdbesparende consument - kijkt bij de aankopen naar gemak De rationele consument - wil persoonlijk en gedetailleerd advies om de juiste aankoop te doen e De "custom made" consument -- wil een product dat passend is voor zijn persoonlijke smaak en wensen Kenmerkend in het huidige tijdgewricht is dat de consument alle producten compleet krijgt aangeboden en de retailer weet niet waar en wat de consument zal afnemen. Onzekerheid bij de winkelier is het sleutelwoord. Dus de winkelier wil overal bij zijn. En dat verklaart de multichannelgedachte. Dus zowel hoofdwinkelstraten en wijkwinkel~entra. groot en klein, winkel en nietwinkelverkopen. bn Internet als nieuw kanaal hoort daar ook bij. B!j Internet ontst,kat een scherpere scheiding tussen informatie en koop/distributie. De informatie vindt plaats op een mogelijk professionele maar wel onpersoonlijke en afstandelijke wijze. De distributie is een volledig ander traject dat door andere professionals wordt uitgevoerd. De internetaankopen zijn om diverse redenen aansprekend voor. e De prijsgevoelige consument 0 De tijdbesparende consument De rationele consument e De "custom made" consument De emotionele consument zal de opwinding, het avontuur en de mensen te veel missen. Maar tevens is de constatering dat vier van de vijf categorieen wel inpasbaar zijn. We leven nu in een era van technologische ontwikkelingen. De elektronische snelweg past hier volledig in. Ondanks dat de penetratiegraad voor wat betreft het voorhanden zijn van Internet hoog is en we in een welvarend land leven. zijn de andere distributiekanalen eveneens hoog ontwikkeld. Dus is er sprake van een bepaalde vorm van evenwicht. Indien de E-tail- component zal groeien van 2 procent naar b.v. 10 procent dan is er nog steeds geen sprake van een negatieve ontwikkeling. De producten worden nog steeds afgezet naar de consument, alleen er vindt een verschuiving plaats in de verhoudingen van de distributiekanalen. En derhalve is het goed dat marktpartijen zich nu al voorbereiden op het hanteren van dat nieuwe kanaal en niet straks tegen een moeilijk te overbruggen achterstand aankijken. Tenslotte worden ook rn retail vele wegen beproeft en slecht enkele worden gehandhaafd. En in de eerste fase moet je kunnen accepteren dat er een "shake-out" plaats vindt. Het kaf wordt van het koren gescheiden. Door de neergang m de IT-business is een en ander in een stroomversnelling geraakt en het voordeel daarvan is dat de klap wel hard maar kort is, zonder te verworden tot een slepend proces. Het consumentgedrag is een mengeling van rationeel en emotioneel gedrag. Volgens Paco Underhill, de wereldwijd bekende wetenschapper op het gebied van "het winkelen" zijn er drie zaken die internet niet kan bieden: 9 Passen, proberen, voelen en andere zintuiglijke waarnemingen e Onmiddellijke voldoening e Menselijk contact Deze drie aspecten zi-jn pure gevoel/eniotiezaken. Elementen als "vertrouwen, betrotiwbaarheid" en "herkenbaarheid9' zijn voor de hedendaagse consument van groot belang. De gesignaleerde voordelen van internet ten opzichte van traditioneel winkelen z~jn: a Assortiment - in theorie kan een site worden opgezet waar letterlijk alles wordt Gemak -je kunt vanuit huis of werk je bestellingen te allen tijde doen Jan Gaasenbeek

15 e Snelheid - wanneerje maar wilt kunt je in je eigen tempo door de sites heenlopen a Informatie - voor alle producten zijn rapporten, consumentenreactles enl. op te wagen De consument is op zoek naar de 3 G's. te weten "gemak, genot en gewin". De vier beiarigrijkste recier~er~ vuur h~i "vzueken van eeii i~~iriiieisiie kuiiïien zbri. e Pakken en wegwezen. Snelheid is van belang, dus toegankelijkheid van de site Ook hier komen impulsaankopen voor. Als je even tijd hebt om te surfen Inwinnen informatie, specificaties cn testrapporten opvragen o Voor het communiceren met het bednjf, b v. inzake vragen of klachten De factoren die een rol spelen bij de consument m de algemene zin: Nog steeds groeiende detailhandelbestedingen ondanks de economische neergang van het laatste jaar. Het consumentenvertrouwen is laag te noemen, desalniettemin blijven de bestedingen op redelijk niveau, met een kleine adempauze na 11 september De vertrouwensindex van het CBS ligt in juli 2002 met dertien punten lager dan in maart In maart 1993 was dit cijfer -25.0, het dieptepunt van de eerdere econotnische teruggang. Het percentage consumenten dat de tijd gunstig acht voor het doen van grote aankopen, 1s gedaald tot 15 procent. e De consument wordt steeds meer een individualist, met kenmerken als productkennis, e kostenbewust en meer professioneel. De mobiliteit van de consument is groeiende. Hij is bereid om en heeft de mogelijkheden om producten over een grotere afstand te bemachtigen. 8 De markt wordt steeds meer transparant. Met name ten gevolge van de informatierol van internet is het betrekkelijk eenvoudig een scala aan informatie te bemachtigen De consument heeft in deze maatschappij van massaproductie en -consumptie de behoefte tailor-made producten te verkrijgen. Het is de kunst de consument ondanks het standaardiseren van producten hem het gevoel te geven dat er een uniek product aan een al even unieke klant wordt verkocht 0 De consument is steeds meer grillig en impulsief. Er zal vermoedelijk wel een meer nadrukkelijke scheiding gaan ontstaan tussen het "runshoppen" en het "funshoppen" De vergrijzing van de maatschappij zal in toenemende mate een rol gaan spelen. De venvachting is dat rond 2005 Nederland ca. 16,5 miljoen inwoners zal tellen. En afhankelijk van de economische ontwikkeling zal Nederland in 2020 conform Divided Europe 16,2 miljoen, European Coördmation 17,7 miljoen en Global Competion 16,9 miljoen inwoners tellen. e e De multiculturele samenleving zal zich steeds meer gaan manifesteren. Anderzijds zal ten gevolge van het opeenvolgen van generaties (naar 3"bn 4d" generatie) er sterker een vermenging van culturen gaan plaatsvinden. Naast het rationeel verwerven van producten wordt de "belevingseconomie" meer van belang. Volgens Joseph Pine moeten producenten en retailers vooral leren de consumenten te vermaken. tlierin speelt de "1eisure"component een belangrijke rol. Naar zi.jn inschatting zal deze economie worden opgevolgd door de "transformatie-economie". De retailer zal veel dieper in de totale kolom moeten instappen en een "total-product" leveren. Dus niet alleen de klant een set golfclubs verkopen, maar ook faciliteren dat de klant de vaardigheden krijgt om de clubs te gebruiken. Een sterk doorontwikkeld voorbeeld hiervan is ovengens Ikea. Door het adviesbureau Altuition te 's-hertogenbosch is een "virtual and physical integration model" (VPIM) ontwikkeld. Het model is gebaseerd op de filosofie dat op elk moment van het aankoopproces de virtuele en fysieke activiteiten elkaar over en weer kunnen ondersteunen en vers terken. Jan Gaasenbeek

16 --p-p Winkelstraat of Internet? Dit model is met name consument georienteerd. Als de consument wil kopen, dat koopt hij op de wijze ~oals hij dat wenst. Dus door te begrijperi wat de consumerit beweegt, kunnen we dat proces beinvloeden en interfereren. Een model wordt toegepast, te weten de actiecirkel A,.e:,. -L-- n L LIG s ~ap l n--,.la:-.:-,. WlLl>LlllIJV1lI~ Attractie In stap 1 heeft de consument aandacht voor een swecifiek product Interactie De cons~iment wil worden geinformeerd over een product. Hij venamelt alle informatie die hi-j nodig heefi om een beslissing te nemen I Transactie Actie Reactie p -p- - 1 Hier vindt de feitel~jke transactie plaats. De actiestap verbindt de lehering van het product met het gebruik van het product De laatste stap is de alter-sales fase. Maar ook het vervolg zoals het opbouwen van een relatie met de consument. Voor de retailer is het zaak de consument te verleiden een stap voorwaarts te zetten in het actiemodel. De consument wordt steeds grilliger. Van belang is derhalve het beperken van grote voorraden bij de retailer middels het "just in time" leveren. De grote doorbraak is dan ook aanwezig in wat in het jargon CPFR (collaborative planning, forecasting en replenishment) wordt genoemd. Dit betekent een on-line voorraad opgave tussen bijvoorbeeld Albert Heijn en Unilever voor wat betreft de leverantie van ijsjes. Dit betekent minder voorraad en toch ook minder risico op lege schappen. "Vandaag voor morgen" wordt "Vandaag voor vandaag" produceren en leveren. Het kan dus gebeuren dat de producent inzage gaat krijgen in de klanteninformatie van de retailer om zo qua assortiment en marketing beter op de consument te kunnen inspelen. Want de consument staat centraal. Het VPIM model is te plaatsen in het strategisch model. Uitgaande van het gegeven dat het VPIM model een repeterend gegeven is en het voor een deel de verklaring levert voor het gedrag rond de keuze wel of niet winkelverkopen. geeft het tevens weer dat het ook tussen de kanalen een pendelend proces kan zi-in. Fase 1 Fase p- - Bron 4ltuition d-@ Jail Cdasenbeek

17 Winkelstraat of Intenlet'? De actiecirkel is zowel in de fysieke als de virtuele omgeving toepasbaar. Dat betekent dat er keuzen moeten worden gemaakt in welke mate en tot welk niveau de activiteiten in welke kolom plaatsvinden. De mono-channelbedrijven werken in één kolom, terwijl de multi-channelbedrijven meerdere kanalen gebruiken. In de eerste fase zien we op welke wijze dit proces is gekanaliseerd. &. U;j -?:i-channc! ;s het mc;i;e!íjk dut de kur,a!er, e!raa: versterken. Het schema!:,at beide kanu!cn naast elkaar zien. De consument kan niet alleen worden verleid één kanaal te gebruiken. hij kan ook wisselen van kanaal. De filosofie dat de consument beide kanalen kan benutten, tegelijkertijd of na elkaar en kan wisselen van kanaal maakt de kans dat hij de volgende verticale stap neemt groter is. Een aantal retail-doelen kunnen zijn: Toename van de omvang van de service e Toename van het aantal mensen die je kunt bereiken r Toename lan de bezoekfrequentie r Toename van de aankoopfrequentie van de bezoekers Verhogen van de verblijftijd in het winkelgebicd Stimuleren van de cross-selling e Het aantrekken van een grotere bandbreedte van de sociale lagen r Het stimuleren -\/:m de verkopen Het stimuleren van impulsaankopen e Het laten toenemen van het te besteden bedrag per bezoek De grote vraag hierbij is:" Op welke plaats in het aankoopproces van een consument denken we dat we als verkoper dat we dit het beste kunnen ondersteunen met de combinatie van de fysieke en virtuele middelen. De tweede fase laat enkele mogelijkheden zien, waarbij de cijfers de flow weergeven: 1. Cross-selling (1 ) - middels fysieke attractie komen tot een virtuele aankoop of visa versa 2. Impulsaankopen (2) - als op het internet een product goed beschreven wordt aangeprezen kan dit leiden tot een verder routinematige snelle aankoop 3. Bezoekfrequentie (3A en 3B) - als bij een aankoop in het logische verlengde van de aankoop andere producten direct worden aangeboden is de kans groter dat wederom een transactie plaatsvindt Nu duidelijk is waar in het aankoopproces de retaildoelen inpasbaar zijn, moet ook duidelijk zijn op welke wijze deze doelen bereikt kunnen worden, ofwel met welke tools. Volgens Cushman & Wakefield verandert het koopgedrag van de consument onder invloed van een aantal factoren, waarvan de vier belangrijkste zijn: 1. Een toenemende mobiliteit 2. Een groeiende behoefte aan efficient winkelen 3. Een groeiende behoefte aan ruime keuze en kwaliteit 4. Schaalvergroting zowel fysiek als mentaal Sub 1 - Het Hoofd Bedrijfschap Detailhandel heeft becijferd dat op een zaterdag het aantal gereden kilometers in de non-foodsector is gestegen van ongeveer 10 kilometer in de jaren tachtig tot gemiddeld 17 kilometer eind jaren negentig. De consument verbreedt zijn winkelhorizon. Sub 2 - Tengevolge van de wens tot het efficient winkelen zien we langere openingstijden. one-stop shopplng, een compleet en compact aanbod van producten, hetgeen in kleinere winkels allernual moeilijker te realiseren is. Dit past overigens goed in het snel en functioneel boodschappen doen. Sub 3 - Als we k~jken naar ruime keuze en kwaliteit zien we dat er meer behoefte ontstaat aan gedifferentieerde winkelvoorzieningen met een eigen identiteit en passend bij een specifieke levensstijl. in tegenstelling tot het snel en zakelijk boodschappen doen steekt hier het "funshoppen" de kop op. Dit mag ook tijd kosten, maar de entourage moet wel aangenaam ~ijn Dit vraagt winkels met Jan Gaasenbeek

18 een hoge specialisatiegraad en alleen in de grotere kernwinkelapparaten is hier voldoende draagvlak voor. Sub 4 - Met betrekking tot de schaalvergroting is er sprake van zowel fysieke schaalvergroting bij de ~,t,,ii;,t,i,,i,,,,+.,i,, n,~,,~.rnrir+.nt,nri L.; A,,,.nnniimimt n', ~ ; ~ ~ i.n~nni.iurrrrrit.nn;. ; ~ i ~ ~.rrr,r~t in U L L U ~ ~ ~ I ~ a13 L UUR LIILIILUIL JLJIUUI vblljl~~lllb LI:~ UL CVL~DLILII~I~L. I/L IYJLCL\L JLIIUU~ VLL&IULIII& VVUIUL LLI LI ander deel van dit onderzoek besproken. De mentale schaalvergroting is terug te voeren op de behoefte van de consument om over meer ruimte te beschikken, bijvoorbeeld ruimere kassaopstellingen, grotere gan~aden, ruimere parkeerplaatsen ed. Uit bovenstaande kan worden geconcliideerd dat ook de consument invloed heeft op het veranderende winkellandschap. Tevens is uit deze factoren op te maken dat het fenomeen E-tail voor een deel invulling kan geven aan de bij de consument levende behoeften De Producent en de Detaillist In de huidige economie van mass-customization moet de winkelier proberen de unieke consiiment te plaatsen in een wereld van standaardproducten. Tevens dient men zich te realiseren dat de aanwezigheid van internet transparantie en nagenoeg volledige mededinging brengt en daarmee de improvisatieruimte uit de totale retailketen haalt. Er moet dus vanuit klanten en markten worden gedacht. Uit het genoemde bij de consument is zichtbaar geworden dat er op dat vlak nogal het een en ander verandert. En de detaillist zal daarin de consument in feite moeten leiden en begeleiden. Als we goed naar de markt kijken zien we ook hier een aantal trends: Er is nog steeds sprake van een toenemende filialisering. Uit de tabellen van Locatus bli-jkt dat in geheel Nederland er sprake is van een filialiseringsgraad van 5 l%, terwijl als we inzoomen op de hoofdwinkelstraten boven de inwoners de filialiseringsgraad zelf 55 % bereikt. Opm. CBS hanteert een afwijkende definitie en komt op ca. 25%) In toenemende mate zien we de producent zelf middels "direct sales" op de retailmarkt verschijnen. Ze zijn aanwezig via "flag- of imagestores" - b.v. Nokia, ze verschijnen in de "factory outlet stores" met afgeprijsde restpartijen. En uiteraard zijn zij benaderbaar via internetsites, telefoon ed. en kunnen producten rechtstreeks besteld worden. e Ook in detailhandel is er blijvend sprake van schaalvergroting. Nog steeds groeit de gemiddelde winkelafmeting. Dit is ook af te leiden uit de Locatus-tabellen, waarin blijkt dat de gefilialiseerde unit groter is dan een normale unit en dat gecombineerd met de toenemende filial~senngsgraad, leidt tot een toenemende vloeroppervlak per unit. e Het is goed denkbaar dat in toenemende mate de franchiseformule verder uitgerold zal worden. De combinatie van een schaalvergroting met de bijhorende voordelen en de locale betrokkenheid en marktkennis. Onder het hoofdstuk is het onderwerp franchise nader beschreven. O Het produrentenvertrouwen ligt in vervolg op het eerder genoemde consumentenvertrouwen laag en is in juni 2002 uitgekomen op hetgeen 0.6 lager is dan de maand mei. De orderontvangst bleef in juni op nagenoeg op niveau. de orderpositie is evenwel afgenomen. Het wegen van invloeden moet te allen tijde gedaan worden in relatie met het aggregatieniveau waarop men kijkt. Voor een producent is de invloed van verkopen via internet veel minder van belang dan voor de detaillist in de hoofdwinkelstraat. De producent heeft nog steeds zijn afzet alleen over een extra afzetkanaal, namelijk internet. Mogelijk genereert dit voor hem zelf extra afzet. Voor de betreffende detaillist met een mono-channelkanaal in de hoofdwinkelstraat ligt dit wezenlijk anders. Indien een deel van de omzet van zijn producten nu via een ander dan zijn verkoopkanaal plaatsvindt, is het gevolg dat er omzet weglekt. Het is overigens wel van belang voor de producent (en de groothandel) dat de detaillist zich in een entourage bevindt waarin hij goed kan presteren. En dat verklaart de belangstelling van de producent voor het vestigingsbeleid van detaillisten. Jan Ciaasenbeek

19 Het is genoegzaam bekend dat in de detailhandel alti-jd gebruik wordt gemaakt van huurquotes. Ofwel in een bepaalde branches met zijn bijbehorende marges en omzet mag een zeker percentage van de omzet benut worden voor huur. Als we ons realiseren dat de winkel in toenemende mate, zeker in de belangrijke hoofdwinkelgebieden m-,.r-~l,----l-tc-.-- Am -nnr.t h-nrlu 7;-.,n- Lat xx,aara 7-1 -;;n Air- nr>l n- unn nntl.nnnolinm mnotnn LLIL VLIRVV~~LCILIUIIJI 111 UL LIILL~L LIICUL LUI val1 IILL VVUULU LUI ~1~111, ULLII LCLI CL CCII UIILRU~~CLL~L~ ILIUCILULI komen van de relatie omzet/huursom. Zeker indien er sprake is van een multi-channel partij die functioneert volgens het VPIM model, waarbij de attractie ontstaat via internet. de fysieke winkel bedient de interactie middels de toonzaal en de uiteindelijke actie (bestelling) plaatsvindt via internet. Dan zal ondanks de noodzakelijke aanwezigheid van de fysieke winkel de omzet worden geregistreerd als een Internettransactie. Gebruik makend van een onderdeel van het eerder gehanteerde strategische model zien we de verschillende stromen weergegeven. In het model is weergegeven dat via de inbreng van reclamebudgetten en niet alleen de vergelijking huurquote er een afweging tussen huurwaarde en te betalen winkelhuur kan ontstaan De verzorgingsstructuur De verzorgingsstructuur op winkelgebied in Nederland is van oudsher hierarch~sch opgebouwd. Maatgevend hierin de bekende centrale plaatsen theorie van Christaller. Deze theone gaat uit van een fijnmazig complementair netwerk van winkelvoorzieningen. De centrale plaats wordt ingenomen door het stadscentrum. gevolgd door een kleiner stadsdeelcentrum, gevolgd door een kleiner wijkwinkelcentrum enz. De rangorde is gebaseerd op: * Ver~orgingsbereik Reisafstanden Differentiatie in aanbod c Omvang van het centrum De plaats met de hoogste rangorde in hierarchie is de (grotere) binnenstad met een aantrekkelijke (historische) ambiance. die zijn trekkracht vooral ook ontleent aan een omvangrijk en breed samengesteld aanbod in de non-foodsector. Naarmate een verzorgingsgebied kleiner wordt, wordt een winkelgebied eveneens kleiner. Sinds het begin van de jaren vijftig wordt het principe van de winkelhierarchie toegepast in stads- en Jan Gaasenheeh

20 Winkelstraat of Intenlet? dorpsplanning. In dit planologisch model beconcurreren de verschillende winkelgebieden elkaar niet alleen, maar vullen elkaar ook aan. Daarmee us een tot op zekere hoogte gevestigd ecenwicht aanmezig. Indien nu een nieuwe invloedrijke distributiekolom zich aandient. kan dit nogal wat invloed hebben op het aanwezige evenwicht. We zien steeds meer en meer dat niet de plaats in de hierarchie maar de functie van het centrum de bepalende factor wordt. De volgende segmentering is gedefinieerd: e o Cemakcentra Keuzecentra Recreatieve centra Koop-expeditiecentra Daarnaast Lien me de opkomst van locatiegebonden detailhandel. zoals bij brandstofstations, spoorwegstation, ziekenhuizen ed., de een met meer succes als de ander. Nieuwe uinkels zullen er vooral komen op plaatsen waar economische functies en verkeersstromen elkaar kruisen, zoals bij in- en uitvalswegen, stations en aan de rand van grote werklocaties.de goed bereikbare wijk- en buurtwinkelcentru hrijgen als "run-centra" een nieuwe impuls Er ontstaat derhalve een meer thematische benadering. In oude stadscentra Lal een concentratie ontstaan van "fun and leisureshopping". De binnensteden versterken daarbij hun kracht als winkel-, vermaak- en ontmoetingscentrum. Er zal sprake zijn van een toenemende groei en samenvoeging van "winkelboulevards rondom een thema, b.v. auto's. meubelen maar mogelijk ook computerhardware, sport, kleding en dergelijke. Leidend hierin is wel het volumineuze karakter van de goederen, die logistiek steeds minder in binnensteden passen enlof veel vergelijking of beleving vragen. De goed per auto bereikbare stadsdeel- en wijkwinkelcentra blijven zich concentreren op de dagelijkse boodschappen. Anderzi-jds zullen de grotere overdekte exemplaren zich proberen te profileren als min of meer zelfstandige centra (met voldoende kritische massa) met restaurants en vermaak, zoals binnensteden op kleine schaal. Bepalend hierin zullen zijn de afstand tot de stadskern. de kwaliteit van de stadskern en de vraag of je in de stadskern op relatief eenvoudige wijle ook voor de dagelgkse boodschappen terecht kunt. Het blijkt dat klanten internet zeker willen benutten en geen wonderen, maar wel een redelijke prestatie verwachten, Van dit realisme kan vooral de gevestigde detailhandel profiteren. Hier beschikt men over de noodzakelijke kennis van het assortiment, voorraden, financiele transacties enz. In beginsel heeft men hiermee een belangrijke voorsprong op de E-tailers, zeker een professionele detaillist met een netwerk. "De klant wil producten blijven zien, voelen en ruiken" Het gegeven E-tail zal geintegreerd moeten worden in de distributie van goederen en diensten. Niet alleen zullen er verschillen bestaan tussen detailhandel en dienstverlening, maar ook de onderlinge verschillen binnen de detailhandel zullen groot zijn. Iedereen zal naar een eigen en uniek model proberen te zoeken. De logistiek van voorraden en orderverzamelen is anders dan in een normale winkel: de goedkoopste kracht in een supermarkt is de klant zelf, die zijn eigen order verzamelt. Dit z!jn in wezen verborgen kosten die niet in de kostprijs van het eindproduct behoren te komen. Echter, als de klant via internet gaat bestellen zal een ander die order verzamelen, inpakken en wegbrengen. Jan G'iasenbeek