Het leven van je kat redden?

Transcriptie

1 NEDERLANDS KANKERFONDS VOOR DIEREN Tekst: Janine Verschure. Foto s: NKFD Het leven van je kat redden? Controleer m op kanker Het Nederlands KankerFonds voor Dieren bindt de strijd aan tegen kanker bij huisdieren. En dan moet je niet alleen denken aan het daadwerkelijk bestrijden van deze vreselijke ziekte. Wat het NKFD vooral wil, is mensen wijzen op het belang van het vroegtijdig controleren op kanker. Want volgens dierenarts Johan de Vos, voorzitter van het NKFD, is kanker die in een vroeg stadium wordt opgespoord, vaak veel makkelijker te genezen. Foto: Janine Verschure 32

2 De missie van het NKFD is het verbeteren van de kwaliteit van leven van gezelschapsdieren door kankerbestrijding. Om dit te bereiken is het geven van voorlichting aan eigenaren over kanker bij gezelschapsdieren, maar ook het bevorderen en ondersteunen van diagnostiek, behandeling, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek van kanker bij gezelschapsdieren erg belangrijk. Want wanneer niet alleen huisdiereigenaren maar ook dierenartsen meer alert worden, is het wel degelijk mogelijk om veel leed voor te blijven, vertelt Johan de Vos. Een op de drie mensen krijgt kanker, en bij dieren liggen die percentages ongeveer op hetzelfde niveau. Daarbij moeten we wel rekening houden met het feit dat de meeste mensen die kanker krijgen, van middelbare leeftijd zijn, of ouder. Dat wil dus zeggen dat je lang genoeg moet leven om kanker te krijgen. Onze gemiddelde leeftijd neemt toe, dus ook het aantal gevallen van mensen met kanker. En omdat ook onze huisdieren steeds ouder worden, zien we ook daar dat kanker vaker de kop opsteekt. Het is moeilijk te zeggen hoeveel katten kanker krijgen, zegt Johan de Vos. Maar een voorzichtige schatting leert dat we bij honden mogen uitgaan van één op de drie, en bij katten één op de vier. Dat zijn enorm veel dieren. Oorzaken De hondenwereld wordt op dit moment geplaagd door erfelijke vormen van kanker. Er zijn hondenrassen waar kanker enorm vaak voorkomt (bij sommige rassen ontwikkelt tachtig procent van de populatie een bepaalde vorm van kanker). Volgens Johan de Vos is het bij katten niet zo dat kanker juist bij bepaalde rassen meer voorkomt. De kankersoorten die katten ontwikkelen hebben geen erfelijke oorzaak, vertelt hij. Tenminste: niet voor zover we nu weten. Er zijn kankersoorten die duidelijk een relatie hebben met blootstelling aan zonlicht. Er zijn katten die huidkanker krijgen doordat ze te lang in contact waren met deze schadelijke UV-straling. Melkkliertumoren worden vaak veroorzaakt door de poezenpil, en er zijn kankersoorten bij katten die een relatie lijken te hebben met injecties. De kanker ontstaat dan op de injectieplaats. Maar een heel groot probleem bij katten, zijn de mondholtetumoren. Levensgevaarlijk, vaak moeilijk te ontdekken en oorzaak onbekend. Als een kat huidkanker heeft op zijn oorrand, is het vaak het beste om het hele oor te verwijderen. Mondholtetumor: sluipmoordenaar Mondholtetumoren zijn een ramp, vertelt De Vos. Het begint al met het feit dat mensen niet weten dat hun kat een tumor kan ontwikkelen in zijn mond. Eigenaren die de moeite nemen om regelmatig in de mond van hun kat te kijken, kunnen zo heel veel ellende voorkomen. Ga in het bekje van je kat op zoek naar rode plekjes, infecties, zweertjes op het tandvlees, bloedende plekjes Een goede mondholte-inspectie moet je leren. Om bijvoorbeeld onder de tong van je kat te kunnen kijken, moet je met één hand de mond open houden en met een vinger van de andere hand via druk op de huid tussen de onderkaaktakken de tongbasis omhoog drukken. op de tong. Elke onrechtmatigheid die je daar aantreft, kan een tumor zijn. Als je iets ziet dat er zorgelijk, geïnfecteerd of geïrriteerd uitziet, ga dan direct naar de dierenarts. Het punt met mondholtetumoren is dat ze erg moeilijk te behandelen zijn. Een tumor die de tijd kreeg zijn werk te doen, betekent eigenlijk praktisch altijd het doodvonnis van de kat. Als je er vroeg bij bent, kun je soms nog opereren maar het grote nadeel is dat een kattenmondje zo vreselijk klein is. Je hebt niet, zoals vaak bij honden, veel vel en lippen over. Daardoor is het reconstrueren na chirurgische verwijdering van een wat grotere tumor in de mond van de kat vaak onbegonnen werk. Niet zelden zien we ons gesteld voor het dilemma dat een deel van de onderkaak van een kat moet worden weggehaald om hem te redden. Dat is een verminkende ingreep waardoor de kat vaak veel kwaliteit van leven verliest. Het vervelende van mondholtetumoren is dat ze nauwelijks reageren op chemotherapie en maar heel soms op bestraling. De bestraling van mondholtetumoren geeft veel bijwerkingen, de kat moet bijvoorbeeld vaak tijdelijk een voedingssonde krijgen. Kortom: je gaat een erg lastig traject in, waarbij het nog maar de vraag is hoe je kat eruit komt. 33

3 Oorzaak onbekend Kortom: behandelen van mondholtetumoren is een hard gelag. Voorkomen is echter een heel ander verhaal. Johan de Vos: We weten niet precies hoe ze ontstaan maar er zijn aanwijzingen dat een kat die leeft in een omgeving waarin schadelijke stoffen zijn denk bijvoorbeeld aan sigarettenrook die stoffen in zijn vacht krijgt en oplikt. Daardoor komen ze in de mond terecht en het zou kunnen dat dit problemen geeft. Het ziet er niet naar uit dat er een relatie is tussen mondholtetumoren en voeding, maar er is één een publicatie waaruit je zou kunnen opmaken dat katten die veel tonijn uit blik krijgen, meer kans hebben op de ontwikkeling van een tumor in de mond. Maar nogmaals: echt wetenschappelijk bewijs voor deze stellingen ontbreekt. Vroegdetectie is alles. Kattenmensen die regelmatig het bekje van hun kat controleren, kunnen het leven van hun dier redden. Eosinofiel granuloom op tong. Dit is geen kanker, maar wordt vaak veroorzaakt door voedingsallergie. Een voorzichtige schatting leert dat één op de vier katten kanker krijgt. Daar komt nog bij dat veel katten helemaal niet oud genoeg worden om kanker te krijgen. Ze overlijden bijvoorbeeld vroegtijdig door een verkeersongeval. Huidtumoren: terughoudendheid kost levens Een ander, niet te onderschatten probleem bij de kat, vormt huidkanker. Katten met ongepigmenteerde (witte of licht gekleurde) neusjes, oogleden of oorranden lopen het risico op een plaveiselcelcarcinoom: een vorm van huidkanker die meestal begint met wat korstjes of bultjes Controleer op kanker Om je kat te controleren op mondholtetumoren, is het zaak hem er eerst aan te wennen dat je zijn bekje aanraakt, vervolgens dat je het bekje opent en nauwkeurig de tong, het tandvlees, het gehemelte inspecteert. Het is erg belangrijk om ook onder de tong en aan de binnenkant van de lippen te controleren. Het spreekt voor zich dat een kat die dit niet gewend is, niet blij wordt van deze handelingen. Daarom is het zaak je dier stap voor stap te laten wennen aan het controleren van zijn mond. Begin met het aaien van zijn kop, rond het bekje en onder de kin. Beloon hem eventueel met iets lekkers als hij zich rond zijn bekje laat aaien en probeer vervolgens voorzichtig het mondje te openen. Gebruik geen dwang, probeer het zo te doen dat de kat het leuk vindt dat je zijn mond open doet. Dit bouw je, in verschillende sessies langzaam uit, totdat je daadwerkelijk het mondje van je kat kunt openen. Vervolgens is het zaak in de mond te kunnen kijken. (zie ook de foto op de vorige pagina). Kijk dus ook achterin de mond, onder de tong en naar de binnenzijde van de lippen. Het beste advies dat we je kunnen geven is: wen je kat stap voor stap en liefst al op jonge leeftijd aan controle van zijn bekje en beloon hem met wat lekkers als hij het toelaat. Wanneer je dit wekelijks oefent, kun je jullie beiden heel veel ellende besparen. op oorrand, ooglid of neus. Johan de Vos: Vaak denken mensen dat hun kat zich gestoten heeft, of dat hij heeft gevochten. Korstjes en plekjes op ongepigmenteerde kattenhuid, die niet snel genezen, zouden echter altijd aanleiding moeten zijn voor een bezoek aan de dierenarts. Plaveiselcelcarcinoom is een heel langzaam voortschrijdende vorm van kanker die goed te behandelen is. Mits je er dus op tijd bent. Vaak zien we dat katten van middelbare of oudere leeftijd deze kanker krijgen. En denk niet mijn kat komt niet buiten, dus hij krijgt geen huidkanker. Ook katten die regelmatig achter het glas op de vensterbank liggen te zonnen, kunnen plaveiselcelcarcinoom ontwikkelen. De behandeling van huidkanker bij katten, moet echter behoorlijk rigoureus plaatsvinden. De Vos: Als een kat huidkanker heeft op zijn oorrand, is het vaak het beste om het hele oor te verwijderen. Wanneer de dierenarts alleen de aangetaste huid wegsnijdt, zie je vaak dat op de wondrand, de kanker terugkomt. De chirurg moet wat dat betreft vrij hard optreden en veel wegsnijden. Op die manier worden de overlevingskansen van de kat behoorlijk vergroot. Volgens De Vos is het vaak zo dat dierenartsen te terughoudend zijn bij het opereren van katten met huidkanker. En dat kost levens. Melkkliertumoren: weg met die pil Johan de Vos: Wanneer je poezen op jonge leeftijd castreert en nooit de poezenpil gebruikt, is de kans op melkkliertumoren bijna nul. Maar wanneer een poes ooit één keer in haar leven één poezenpil kreeg, loop je al een risico. Natuurlijk kan het gebeuren dat een fokpoes van een fokker per se niet krols mag worden en daarom de pil krijgt, maar ook hier zijn andere mogelijkheden om de kattin niet krols te laten worden. Maar ik zou zeggen: voorkom dat je een poezenpil moet geven. Wanneer je niet met je kat fokt, is castreren het devies. 34

4 Hoewel deze foto er onschuldiger uitziet dan voorgaande, is er hier wel degelijk sprake van kanker, namelijk een plaveiselcelcarcinoom op de tong. Ook kanker: een plaveiselcelcarcinoom op de kaak. Het verschil tussen castratie en sterilisatie Wanneer een poes wordt gecastreerd, worden de eierstokken en soms ook de baarmoeder verwijderd. Dat betekent dat de poes niet meer krols wordt en dat het hormoongestuurde gedrag verdwijnt. Als je een poes zou steriliseren, worden de eileiders afgesloten. Eileiders en baarmoeder blijven dan zitten. De poes kan niet meer zwanger worden, maar de krolsheid en het hormoongestuurd gedrag blijven bestaan. Voor katers geldt hetzelfde: als een mannetjes gecastreerd wordt, verwijdert de dierenarts de zaadballen. Hierdoor verdwijnt mannengedrag als sproeien en kan de kater geen nageslacht meer verwekken. Zou je een kater steriliseren, dan zou alleen de zaadleider worden dichtgeschroeid of doorgeknipt en zou de kater zijn teelballen houden. Bij katten (en de meeste andere huisdieren) worden zowel de mannen als de vrouwen eigenlijk altijd gecastreerd en niet gesteriliseerd, omdat het juist de krolsheid bij vrouwtjes en het testosterongestuurde gedrag bij mannetjes is, dat ons stoort. Over prikjes, bobbeltjes en kanker Vaccin induced sarcoma of tegenwoordig Injection site sarcoma genoemd, is een vorm van kanker waarvan men in eerste instantie dacht dat ze vooral ontstond bij katten die werden gevaccineerd tegen rabiës (hondsdolheid). Op de plaats van de injectie ontstond een bobbeltje. Dat leek in eerste instantie compleet onschuldig, maar later bleek dat dit bobbeltje een soort onderhuidse inktvis was: kanker. Johan de Vos: Inmiddels weten we dat dergelijke sarcomen niet alleen veroorzaakt worden als een kat wordt ingespoten met een (geïnactiveerd) vaccin, maar ook na inspuitingen met prikkelende injectievloeistoffen of op plekken waar iets de huid indrong, zoals een beet van een andere kat. Een chronische prikkel in onderhuids weefsel kan bij katten tumoren geven. De tumor, die je vindt als een bolletje onder de huid, wordt vaak verward met een reactie op de vaccinatie. Ook door de dierenarts. Maar dat bolletje laat als een soort inktvis vingertjes groeien onder de huid en verspreidt zich veel verder dan je kunt voelen. Hierdoor zijn veel dierenartsen die zo n kat gaan opereren, geneigd om veel te weinig weefsel weg te halen. Als je deze kanker aantreft, is het zaak om heel agressief te operen: soms moet je om de kat te redden bijvoorbeeld een deel van de borstwand of een stukje van een wervel weghalen. Als je dat niet doet verspreidt de kanker zich vliegensvlug en is de kat niet meer te redden. Soms moet je als katteneigenaar, je dierenarts hierop wijzen. Ten eerste op het feit dat een onschuldig lijkend bobbeltje een injection site sarcoma zou kunnen zijn, en ten tweede dat hij als dat het geval is, rigoureus moet snijden in je kat. Overigens lijkt het soms ook voor te komen dat een kat een dergelijk sarcoom ontwikkelt op de chip. Een heel groot probleem bij katten, zijn de mondholtetumoren. Levensgevaarlijk, vaak moeilijk te ontdekken en oorzaak onbekend. Verzekering Veel huisdierenverzekeraars zien kanker nog altijd als een aparte ziekte en staan niet te springen om kankerbehandeling, dus bijvoorbeeld chemo- en radiotherapie, in hun algemene pakket op te nemen. En eigenlijk is dat vreemd, zegt De Vos. Stel nou dat je een kat hebt met Chronische ziekte Einddoel van het NKFD is dat eigenaren en dierenartsen kanker gaan zien als één van de ziektes die een kat kan krijgen in de loop van zijn leven. De Vos: Je moet het je zo voorstellen: je hebt op dit moment een heleboel kattenziektes én kanker. Dat idee moet gaan veranderen. Kanker is gewoon één van de ziektes die een kat in de loop van zijn leven kan krijgen. Het kan zijn dat een kat geneest van kanker, maar als dat niet het geval is, kan hij vaak nog best een aantal jaren een prima leven hebben mét kanker. 35

5 nierproblemen. Die moet op dieet, allerlei bloedonderzoeken, medicijnen. En dat voor de rest van het leven! Ik denk zeker wel dat die duurder uit is dan een kat die een chemobehandeling moet ondergaan. Wij zouden willen dat er een basisverzekering komt die alles dekt. Of dat nu nierfalen, arthrose of kanker is. Op dit moment nemen de meeste huisdierenverzekeraars kanker wel op in hun pakket als aanvullende dekking. Veel huisdiereigenaren gaan er ten onrechte vanuit dat hun dier wel verzekerd zal zijn tegen kanker, en als het dan ziek wordt kloppen ze tevergeefs aan bij hun verzekeringsmaatschappij. Dat is erg zuur. Op dit moment is het advies van het NKFD aan alle katteneigenaren die een ziektekostenverzekering voor hun dier willen afsluiten of al hebben afgesloten, om goed te kijken of kankerbehandeling is meeverzekerd. Boven: jonge kat met een tumor die uitgaat van de tandaanleg. Is succesvol geopereerd. Onder: dezelfde kat na de operatie. Kat met Plaveiselcelcarcinoom aan de oorschelp na operatie. Plaveiselcelcarcinoom aan de oorschelp begint met rode verkleuring van de huid op de oorschelpen (verbrande oorpunten). Daarna ontstaan korstjes op de oorranden (carcinoma in situ). 36

6 Kat die succesvol is bestraald voor een uitgebreid plaveiselcelcarcinoom van de neusspiegel. Chemotherapie Veel mensen hebben een uiterst negatief idee van chemotherapie bij de kat. Vaak wordt gedacht dat chemo enkel kortdurend levensverlengend werkt en vaak gaan we er ten onrechte vanuit dat katten die chemotherapie krijgen, daar ziek van worden. Johan de Vos: En dat terwijl we weten dat de meeste dieren helemaal niet ziek worden van chemo. Vooral katten met bijvoorbeeld lymefklierkanker, kun je vaak heel succesvol behandelen met chemotherapie. Katten kunnen solitaire lymfomen krijgen, bijvoorbeeld in de neusholte en die krijg je gewoon weg onaanzienlijk. Johan de vos: Voor een poes met lymfeklierkanker zou je heel grof geschat moeten rekenen op zo n 2500 tot 3000 euro. En vaak praten we dan over een levensreddende therapie, niet alleen over levensverlengende chemo. Bestraling Sinds kort kunnen huisdieren met kanker ook worden bestraald in Utrecht en Gouda, met apparatuur waarvan de straling dieper doordringt in het lichaam. De Vos: Tot voor kort moesten mensen met hun dier naar Parijs, Wanneer jij als mens een vreemd bobbeltje ontdekt, ga je via je huisarts naar de oncoloog. Een huisarts haalt geen kanker weg. Terwijl de dierenarts dat wel allemaal zelf doet. En daar gaat best wel eens wat mis. met chemotherapie. Katten houden gewoon hun vacht en worden er bijna nooit ziek van. Wel zien we vaak tijdelijk verlies van snorharen en soms kan een langharige kat wat minder mooi in het haar gaan zitten als gevolg van chemo. Maar als dat betekent dat je kat blijft leven, heb je dat als eigenaar er toch graag voor over? De kosten voor chemotherapie bij de kat zijn echter niet Wenen of Zurich en er was maar een kleine groep mensen bereid die moeite ook daadwerkelijk te nemen. We mogen er gerust vanuit gaan dat er veel dieren in leven blijven, nu er ook de mogelijkheid is om in ons land te bestralen. Bij de gezelschapsdierenkliniek waar Johan de Vos werkt, Dierenziekenhuis Zeeuws Vlaanderen, heeft men de mogelijkheid om dieren te bestralen. Op onze locatie De Ottenhorst bestralen we bijvoorbeeld re- 37

7 gelmatig katten met neusspiegeltumoren. Met prachtige resultaten. Het zou daarom enorm jammer zijn wanneer katteneigenaren ervan uitgaan dat kanker het einde van hun kat betekent. In veel gevallen is er heus wel wat aan te doen. Mits je er op tijd bij bent en, ook heel belangrijk in dit verband, wanneer je terechtkomt bij een goede dierenarts die weet wat hij doet. Academie Martin Gaus Bestraling van een kat op de afdeling Oncologie van de faculteit Diergeneeskunde Utrecht. Foto: afdeling Oncologie faculteit Diergeneeskunde. WERK MAKEN VAN KATTEN! Opleiding tot gediplomeerd kattentrimmer/ster Katten trimmen zonder narcose! Inhaalslag dierenartsen Volgens Johan de Vos moet in de veterinaire wereld een grote inhaalslag worden gemaakt voor wat de behandeling van dieren met kanker betreft. Ook de opleiding tot dierenarts laat wat dat betreft wel wat steken vallen. Wanneer jij als mens een vreemd bobbeltje ontdekt, ga je via je huisarts naar de oncoloog. Een huisarts haalt geen kanker weg. Terwijl de dierenarts dat wel allemaal zelf doet. Daar is in principe niks mis mee, maar een gedegen oncologische kennis is een eerste en heel belangrijke stap. Het onderwijs in de oncologie moet sterk worden verbeterd. Nu zit dat niet eens standaard in het curriculum voor de studenten aan de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht en er is in Nederland aan deze faculteit geen hoogleraar veterinaire oncologie. En dat terwijl als een dierenarts afstudeert en vervolgens gaat werken in een eerstelijns dierenartspraktijk, de kans bijna honderd procent, dat hij/zij tijdens de eerste werkdag een dier tegenkomt met kanker. TINLEY Dé specialist in het gedrag van ka en 4 modules en een examen (los inschrijven mogelijk) MBO-niveau Zeer praktijkgericht Vrijstellingen mogelijk (afhankelijk van vooropleiding) Ook voor uw opleiding tot Kattengedragstherapeut, Kynologisch gedragstherapeut, Instructeur of erkend Hondenuitlaatservice kunt u bij ons terecht. Daarnaast verzorgen wij diverse cursussen en workshops. Voor uitgebreide informatie, het complete overzicht of een inschrijfformulier: Martin Gaus Academie Bronsweg 11a AL Lelystad - telefoon: daagse workshop ka engedrag Opleiding: Ka engedragstherapeut Hulp bij probleemgedrag van uw kat 38 demiekatten_92,5x130mmfc_kattenmanieren.indd :06