SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
|
|
- Greta Bogaerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Dit proefschrift behandelt de relatie tussen de vraag naar koeling, klimaatverandering en het hieraan gerelateerde milieubeleid. Inleiding Koelsystemen worden op allerlei plaatsen in de maatschappij gebruikt. Zo is koeling onder andere nodig voor industriële productieprocessen en bij het verwerken, vervoeren en bewaren van voedsel. Airconditioning zorgt voor een aangename omgevingstemperatuur tijdens het werk, thuis of in de auto. Op al deze manieren verhogen koelsystemen het menselijk welzijn. Zowel op nationaal als op wereldwijd niveau is het gebruik van koeling en airconditioning de afgelopen decennia gestaag gegroeid. Men mag verwachten dat deze trend zich in de toekomst voortzet, door onder andere verdere economische ontwikkeling en het veranderende klimaat. Het gebruik van koelsystemen heeft echter ook keerzijden. Koelsystemen belasten het milieu door het gebruik van energie en door het gebruik van gefluorideerde koelvloeistoffen (CFK s, HCFK s en HFK s). Het gebruik van energie leidt in het hedendaagse energiesysteem tot de uitstoot van het broeikasgas CO 2. Bovendien kan het toenemend gebruik van koelsystemen leiden tot veranderende lokale en wereldwijde energiegebruikspatronen, doordat het energiegebruik van koelsystemen afhankelijk is van de buitentemperatuur. Zulke veranderingen kunnen gevolgen hebben voor de voorzieningszekerheid van energie, die essentieel is voor het functioneren van grote delen van de maatschappij. De meeste gefluorideerde koelvloeistoffen zijn zeer sterke broeikasgassen, tot duizenden malen sterker dan een zelfde gewicht aan CO 2. Wanneer deze stoffen door onzorgvuldig handelen, lekkage, of een ongeluk vrijkomen uit het koelsysteem dragen ze daarom net als CO 2 bij aan klimaatverandering. Het gebruik van koeling leidt dus, paradoxaal genoeg, tot opwarming van de aarde. Klimaatonderzoek wijst op de noodzaak tot drastische vermindering van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen in de eerste helft van de 21 e eeuw om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Daarom is in de jaren 90 een begin gemaakt met internationale klimaatafspraken, onder andere in de VN Raamwerkafspraak over klimaatverandering (UNFCCC) van 1992, waaruit in 1997 het Kyoto Protocol voortkwam. Verdergaande afspraken zijn het onderwerp van voortdurende onderhandelingen. xvii
2 Local Cooling, Global Warming Internationaal is afgesproken dat CFK s en HCFK s niet onder het klimaatbeleid vallen, omdat deze niet alleen bijdragen aan het broeikaseffect maar ook de ozonlaag aantasten. Als zodanig worden ze al via het Montreal Protocol (van 1987) uitgebannen; eerst in geïndustrialiseerde landen en later in ontwikkelingslanden. Dit ozonverdrag zorgt voor een verschuiving van het gebruik van CFK s en HCFK s naar de niet-ozonafbrekende HFK s en andere koelvloeistoffen. HFK s vallen wel onder het klimaatbeleid. Ondanks de relatief beperkte bijdrage van gefluorideerde koelvloeistoffen aan de totale uitstoot van broeikasgassen (1-5% in 2004) is de uitstoot van HFK s voor enkele geïndustrialiseerde landen reden genoeg voor de ontwikkeling van gericht beleid. De toename van het gebruik van koelsystemen en de verschuiving in koelvloeistofgebruik leiden samen tot een sterke stijging van het gebruik en de uitstoot van HFK s wereldwijd, het sterkst in ontwikkelingslanden. Zowel door hun geringe bijdrage aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen tot nu toe als door hun sterke gerichtheid op welvaartsverbetering, heeft beperking van de uitstoot in ontwikkelingslanden nog nauwelijks draagvlak. Wereldwijde beperking van de uitstoot van HFK s lijkt echter onmisbaar in een succesvolle lange termijn klimaatstrategie. Doel Dit proefschrift analyseert de beleidsmogelijkheden om in geïndustrialiseerde én ontwikkelingslanden de toekomstige uitstoot van HFK s uit koelsystemen te beperken. Het onderzoekt verder de gevolgen van het toenemende gebruik van koeling op energiegebruikspatronen. Theoretisch kader De analyses in deel één van dit proefschrift gebeuren vanuit een multidisciplinair en dynamisch systeemperspectief. Het proefschrift beschouwt drie verschillende systemen in het maatschappelijk speelveld en hun onderlinge relaties. Ten eerste het sociaaleconomische systeem van gedrag, consumptie en productie: de samenleving. Ten tweede het natuurlijke milieusysteem, dat voor veel sociaal-economische processen de basis vormt en er tegelijk door wordt beïnvloed. En tenslotte het beleidssysteem, dat probeert de wisselwerking van processen binnen de samenleving en van samenleving met milieusysteem in goede banen te leiden. Door hun onderlinge verbondenheid hebben veranderingen in het ene systeem vaak gevolgen in een of beide andere systemen. Het uiteindelijke beoordelingskader in de analyses is steeds de algemene staat van het milieusysteem en in het bijzonder de hoeveelheid uitstoot van broeikasgassen uit koelsystemen. Naast deze analyse van het lokale maatschappelijk speelveld gaat het proefschrift ook in op de wereldwijde variatie en verbondenheid tussen de beschreven systemen. Lokale sociaal-economische, beleids- en milieusystemen kunnen behoorlijk van elkaar verschillen. Evengoed bestaat tussen deze systemen naast de lokale ook een wereldwijde wisselwerking; niet alleen in het klimaatsysteem, maar ook steeds meer in sociaaleconomische en beleidssystemen. Ontwikkelingen met gevolgen voor uitstoot van broeikasgassen in één lokaal systeem hebben daardoor automatisch gevolgen voor lokale systemen elders ter wereld. Lokale samenlevingen ondervinden door wereldwijde handel en internationale beleidsmaatregelen steeds meer invloed van buitenaf. Tegelijk zorgt lokale variatie mogelijk voor een verschillend lokaal probleembesef en verschillen in de mogelijkheden om (globale) problemen aan te pakken. Het proefschrift onderzoekt hoe xviii
3 Samenvatting zulke lokale variatie de mogelijkheden voor een wereldwijde beperking van de uitstoot van schadelijke koelvloeistoffen beïnvloedt. Deel twee van het proefschrift gaat in op het energiegebruik van koeling en airconditioning. De energievraag van koeling is temperatuursafhankelijk: bij hogere buitentemperaturen gebruiken koelsystemen meer energie en is er ook meer vraag naar koeling en airconditioning. De energievraag van verwarming is juist omgekeerd temperatuursafhankelijk. Onder andere hierdoor wisselt de energievraag gedurende de seizoenen. Door zijn temperatuursafhankelijkheid kan het toenemende gebruik van koeling de verhouding van energiegebruik in de winter en de zomer beïnvloeden. Dit kan belangrijk zijn voor de planning van de energieproductie. Bovendien leidt de opwarming van de aarde door klimaatverandering tot extra energiegebruik voor koeling en tot verminderd energiegebruik voor verwarming. Het totale effect hiervan in een land is afhankelijk van de balans tussen deze twee tegengestelde effecten en verschilt met de geografische positie en de sociaaleconomische structuur. Veel ontwikkelingslanden liggen in warmere klimaatzones dan veel geïndustrialiseerde landen. Een snellere economische ontwikkeling in ontwikkelingslanden dan in geïndustrialiseerde landen leidt door de temperatuursafhankelijkheid mogelijk tot extra verandering in wereldwijde energiegebruikspatronen. In deel twee van het proefschrift staat daarom de vraag centraal hoe het energiegebruik door koelsystemen de huidige en toekomstige energievraagpatronen beïnvloedt. Methode Het proefschrift analyseert de gevolgen van bepaalde ontwikkelingen of beleidsalternatieven op het gebied van koelvloeistofgebruik aan de hand van kwantitatieve jaargangmodellen en kwalitatieve beleidsanalyse. Met een jaargangenmodel wordt berekend hoeveel koelvloeistof ieder jaar nodig is voor toepassing in nieuwe systemen en voor bijvulling van weggelekte koelvloeistof, en hoeveel er ieder jaar via afgedankte systemen in het milieu verdwijnt. Echter, het inschatten van de effectiviteit van bepaalde beleidsmaatregelen vereist ook een goed begrip van de sociale of economische werkingsmechanismen binnen het sociaaleconomisch systeem. De analyses in het proefschrift maken daarom gebruik van inzichten uit zowel de exacte als uit de sociale wetenschappen. Het proefschrift bestaat uit een aantal deelstudies, die vanuit een verschillend perspectief een deel van de beschreven systemen analyseren. Samenvoeging van de inzichten uit deze deelstudies leidt tot een robuuste conclusie over de beleidsmogelijkheden om de uitstoot van HFK s te beperken. Bevindingen Een tweetal deelstudies in dit proefschrift beschrijft kwantitatief de verwachte uitstoot van HFK emissies. Hoofdstuk 3 berekent de tot 2030 verwachte uitstoot van koelvloeistoffen in China, en geeft zo een beeld van de gevolgen van de verwachte snelle economische groei in sommige grote ontwikkelingslanden. In deze landen speelt de overgang van CFK s en HCFK s naar HFK s in genoemde periode een belangrijke rol. Het blijkt dat de uitstoot van koelvloeistoffen in China kan oplopen tot 0,5-1 gigaton CO 2 - equivalent per jaar. Dit is gelijk aan 1-2% van de totale wereldwijde uitstoot van xix
4 Local Cooling, Global Warming broeikasgassen in Een dergelijke ontwikkeling maakt het halen van noodzakelijke klimaatdoelen erg moeilijk, zeker wanneer koeling in andere grote ontwikkelingslanden zoals India een zelfde uitstoot gaat veroorzaken. Hoofdstuk 4 analyseert de effecten van mogelijk beleidsingrijpen op de uitstoot van HFK s in Duitsland. Vanwege de lange levensduur van koelsystemen blijkt een beleid dat het gebruik van HFK-koelsystemen inperkt, op korte termijn mogelijk minder effectief te zijn dan een beleid dat zich richt op het verminderen van de uitstoot van HFK s door een zorgvuldiger omgang met de systemen. Echter op lange termijn is inperken van de HFKkoelsystemen mogelijk juist effectiever, doordat er dan na verloop van tijd steeds minder HFK-systemen gebruikt worden. Bovendien kan een vroegtijdige omschakeling naar alternatieve koelsystemen, vóórdat er een grote hoeveelheid HFK-systemen in omloop is, de cumulatieve uitstoot over de jaren belangrijk verminderen. Deze bevinding is met vooral van belang in ontwikkelingslanden, waar nu nog beperkte hoeveelheden HFKsystemen gebruikt worden. Een tweetal kwalitatieve analyses gaat in op de verschillende eigenschappen van beleid en van de daarbij betrokken actoren. Hoofdstuk 2 vergelijkt het beleid in het Montreal Protocol met dat in het Kyoto Protocol. De studie constateert dat de opzet van het Kyoto Protocol leidt tot een grotere groep actoren die samen verantwoordelijk zijn voor het bereiken van het beleidsdoel. Ook veroorzaakt deze opzet bij actoren een grotere onzekerheid over hun eigen optimale manier van handelen en over het handelen van andere actoren. Deze situatie kan er volgens sociaal-wetenschappelijke studies toe leiden dat actoren vaker kiezen voor eigen gewin dan voor een alternatief dat leidt tot een collectief optimum. De lagere effectiviteit van het Kyoto Protocol ten opzichte van het Montreal Protocol wordt hier in deze studie mee in verband gebracht. Het hoofdstuk suggereert op basis van deze bevindingen dat een toekomstig internationaal klimaatbeleid kan worden versterkt door de groepsgrootte van betrokken actoren te verkleinen en onzekerheden weg te nemen. Dit kan bijvoorbeeld door doelen per sector of per type broeikasgas (zoals HFK s) te stellen in plaats van één allesomvattend doel. Hoofdstuk 5 onderzoekt de effectiviteit van verschillende beleidsinstrumenten om de wereldwijde uitstoot van HFK s terug te dringen. Vooral bij de mogelijkheid tot het verminderen van de uitstoot in ontwikkelingslanden worden nu veel vraagtekens geplaatst. Dit onderzoek gaat in op de verschillen tussen de actoren die betrokken zijn bij de verschillende sociaal-economische processen in de zogenaamde productketen van koelsystemen: productie van koelvloeistof, productie van koelsystemen, installatie, gebruik, onderhoud en afdanking. Ieder van deze actoren heeft invloed op de uiteindelijke HFK-uitstoot van het koelsysteem. De vraag is dus op welke actoren het beleid zich het beste kan richten. Bovendien gaat dit onderzoek in op de verschillen tussen ontwikkelingslanden en geïndustrialiseerde landen, wat betreft actoren en het beleidssysteem. Deze verschillen leiden ertoe dat bepaalde beleidsinstrumenten in sommige situaties wel en in andere minder effectief zijn. Het onderzoek concludeert dat het huidige EU-beleid rond koelvloeistoffen in ontwikkelingslanden niet tot effectieve navolging zal leiden. Dat beleid richt zich nu op het beperken van de uitstoot door een zorgvuldiger omgang met koelsystemen door installatie- en onderhoudsmonteurs. Het vereist bepaalde prioriteiten bij de bevolking en overheid, een behoorlijk opleidingsniveau van de betrokken actoren, en voldoende institutionele capaciteit om het beleid uit te voeren. Al deze randvoorwaarden zijn waarschijnlijk onvoldoende xx
5 Samenvatting aanwezig in ontwikkelingslanden en ze kunnen daar ook amper vanuit geïndustrialiseerde landen worden opgebouwd. Het onderzoek stelt dat als het Europese beleid zich zou richten op het uitbannen van HFK s door technologieverandering er betere kansen zouden zijn. Immers zo n beleid richt zich op andere actoren (vaak internationaal opererende bedrijven) die dat beleid wellicht beter kunnen uitvoeren. Europees beleid kan internationaal opererende bedrijven aanzetten tot technologieverandering om toegang tot de Europese markt te behouden, waarna de technologie overal ter wereld gebruikt kan worden. Bovendien kunnen de hierbij betrokken actoren gemakkelijker (via financiële mechanismen) geholpen worden vanuit de geïndustrialiseerde landen om eventuele extra kosten door het gebruik van nieuwe technologie in ontwikkelingslanden te compenseren. De studies in deel twee richten zich op energiegebruikspatronen. Hoofdstuk 6 onderzoekt of het toegenomen gebruik van koelsystemen een mogelijke verschuiving heeft veroorzaakt in het elektriciteitsverbruikspatroon in Nederland. Door voor de periode het dagelijkse elektriciteitsverbruik te vergelijken met de dagelijkse gemiddelde buitentemperatuur is voor iedere maand in deze periode de temperatuursafhankelijkheid bepaald. Het blijkt dat de temperatuursafhankelijkheid van elektriciteitsverbruik vroeger in alle maanden negatief was. Dat wil zeggen dat voor iedere maand over het algemeen gold: hoe hoger de temperatuur, hoe lager het elektriciteitsverbruik. Echter, in de zomermaanden treedt in de loop der tijd een kentering op en wordt voor recentere jaren een duidelijk positieve temperatuursafhankelijkheid gevonden. Voor de maanden mei tot en met september geldt tegenwoordig meestal dat een hogere temperatuur leidt tot een hoger elektriciteitsverbruik. De studie suggereert dat een toegenomen gebruik van koeling mogelijke geleid heeft tot deze verschuiving. Hoofdstuk 7 gaat verder in op de temperatuursafhankelijkheid van energiegebruik. Verschillende studies blijken de gevolgen van klimaatverandering voor het toekomstige energiegebruik te analyseren. Ze houden echter vaak geen rekening met de veranderingen in de temperatuursafhankelijkheid door sociaal-economische ontwikkelingen, terwijl die op de langere tijdsschaal die past bij klimaatverandering wel degelijk kunnen optreden. De studie concludeert dat dit kan leiden tot een onderschatting van het toekomstige wereldwijde energiegebruik en doet daarom enkele suggesties voor verbetering van de gebruikte modellen. Conclusie Dit proefschrift plaatst het terugdringen van de uitstoot van HFK s nadrukkelijk binnen het kader van een wereldwijd en lange termijn klimaatbeleid. Tegelijkertijd wordt die uitstoot ook gezien als het gevolg van lokale processen onder allerlei omstandigheden, waarbij verschillende typen actoren betrokken zijn. Het proefschrift concludeert dat door deze lokale variatie en verschillen tussen de actoren alleen een beleid gericht op het uitbannen van HFK s door technologieverandering uiteindelijk zal leiden tot een effectieve wereldwijde beperking van de uitstoot. Het beleid in geïndustrialiseerde landen moet zich daarom richten op technologieverandering zodat de nodige technologieën ook in ontwikkelingslanden gebruikt kunnen worden. Het proefschrift concludeert verder dat het toenemende gebruik van koeling de temperatuursafhankelijkheid van het elektriciteitsverbruik kan veranderen en dat xxi
6 Local Cooling, Global Warming energiemodellen die de verandering van het toekomstig energiegebruik onder invloed van klimaatverandering analyseren hier nu nog te weinig rekening mee houden. xxii
Nieuwe duurzame koelconcepten. Rittal B.V. Elbert Raben
Nieuwe duurzame koelconcepten Rittal B.V. Elbert Raben Deze lezing wordt u aangeboden door: IT Enclosures IT Cooling IT Power IT Security IT Monitoring IT Services RiMatrix projects Agenda Verbod koudemiddel
Nadere informatieKlimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering
Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 1. Inleiding Klimaatverandering is een urgent probleem waarmee de samenleving vrijwel dagelijks wordt geconfronteerd. De Conventie voor Klimaatverandering van de Verenigde Naties
Nadere informatieet broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces
H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de
Nadere informatieKlimaat verandert toerisme
5 10 15 20 25 30 35 40 Tekst 4 Klimaat verandert toerisme (1) Het klimaat verandert, zoveel is inmiddels wel zeker. De temperatuur loopt op, neerslagpatronen veranderen, de kans op hittegolven neemt toe,
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 2.2.2017 COM(2017) 51 final 2017/0016 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de sluiting van de in Kigali goedgekeurde overeenkomst tot wijziging van het Protocol
Nadere informatieKLIMAATNEUTRALE REINIGING. 100% reiniging, 100% emissieneutraal MILIEU & DUURZAAMHEID
C0 2 KLIMAATNEUTRALE REINIGING 100% reiniging, 100% emissieneutraal MILIEU & DUURZAAMHEID IEDEREEN WIL HET. DUS WIJ DOEN HET! DIT IS UW VOORDEEL. Wij kunnen alles behalve produceren zonder emis sies. Maar
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieFrancis Altdorfer, ECONOTEC Tom Dauwe, VITO. LNE Rondetafelconferentie: F-gassen in koel- en luchtbehandelingsinstallaties 14 mei 2012.
EMISSIE-INVENTARISATIEMETHODE VOOR F-GASSEN IN DE KOELSECTOR Francis Altdorfer, Tom Dauwe, VITO LNE Rondetafelconferentie: F-gassen in koel- en luchtbehandelingsinstallaties 14 mei 2012 1 Inhoud Inleiding
Nadere informatieVermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste
Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste Monitoring 2013 Datum: 6-5-2014 Versie: Eindrapport Project nummer: CL1039 In opdracht van: Hendrik Bijker, Wecycle. Uitgevoerd door: Jorrit Leijting,
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieGeologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud
Hoofdstuk 1 Extern systeem en klimaatzones Paragraaf 11 t/m 14 inhoud Het klimaat door de tijd (par. 11) Het klimaat nu (par. 12) Het klimaat in de toekomst (par. 13) Klimaatbeleid (par. 14) AK 4vwo vrijdag
Nadere informatieKlimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen.
Open klimaatlezingen 2009 Klimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen. Hans Bruyninckx De eerste stappen in internationaal klimaatbeleid 1979: 1ste World Climate Conference
Nadere informatieKlimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Wereldwijd zijn meer dan 3 miljard mensen afhankelijk van biomassa brandstoffen zoals hout en houtskool om in hun dagelijkse energie behoefte te voorzien. Het gebruik van deze
Nadere informatieHerziene F-gassenverordening
Herziene F-gassenverordening Schakeldag 2014 26 juni 2014 Harald van der Bol Inhoud Inleiding Samenvatting belangrijkste onderdelen F-gassenverordening Nederlandse regelgeving Aandachtspunten voor Toezicht
Nadere informatieNNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik
NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik Het klimaat is een complex systeem waarin fysische, chemische en biologische processen op elkaar inwerken. Die complexiteit
Nadere informatieklimaatverandering en voedsel
klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.
Nadere informatieNIVE masterclass Kansen van duurzaam ondernemen
NIVE masterclass Kansen van duurzaam ondernemen Felix Gruijters Nuon Amsterdam ArenA 12 oktober 2011 1 A convenient truth 44 triljard dollar staat op het spel Die waarde biedt kansen A convenient truth
Nadere informatieAxima Refrigeration. 100% cooling technology. www.aximaref-gdfsuez.be
Axima Refrigeration 100% cooling technology www.aximaref-gdfsuez.be Het doel heiligt de middelen Quiz algemene koeltechnische kennis? Zijn er natuurlijke koudemiddelen beschikbaar onder het kritische punt
Nadere informatieFactsheet klimaatverandering
Factsheet klimaatverandering 1. Klimaatverandering - wereldwijd De aarde is sinds het eind van de negentiende eeuw opgewarmd met gemiddeld 0,9 graden (PBL, KNMI). Oorzaken van klimaatverandering - Het
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Deze dissertatie gaat over antecedenten en consequenties van publiek vertrouwen in organisaties die betrokken zijn bij de ontwikkeling van en de besluitvorming
Nadere informatieSAMENVATTING Dijkstra, Coosje.indd :45
SAMENVATTING Samenvatting INTRODUCTIE Grote sociaal economische gezondheidsverschillen zijn een groeiend probleem in bijna alle Westerse landen. In Nederland leven mensen met een lagere opleiding gemiddeld
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatieklimaatverandering Planet
klimaatverandering Planet 66 67 klimaatver andering De verandering van het klimaat wordt tegenwoordig gezien als de grootste milieudreiging in de wereld. Klimaatmodellen voorspellen op de lange termijn
Nadere informatieRoerige tijden in de wereld van koelen en verwarmen. Ir. Erik J. Hoogendoorn, ENGIE Refrigeration
Roerige tijden in de wereld van koelen en verwarmen Ir. Erik J. Hoogendoorn, ENGIE Refrigeration Even voorstellen Inhoud Koudemiddelen Energie transitie Even voorstellen Introductie Erik Hoogendoorn Manager
Nadere informatieCopernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development
Copernicus Institute of Sustainable Development Koe en klimaat Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel Inhoud presentatie Hoe zat het ook al weer met klimaatverandering? Broeikasgasemissies in Nederland Klimaatbeleid
Nadere informatieC 2 RE. CO 2 Reductie Initiatief
C 2 RE CO 2 Reductie Initiatief 1 De opwarming van de aarde De opwarming van de aarde is waarschijnlijk de grootste uitdaging voor onze planeet en vormt een bedreiging voor onze maatschappij en de toekomstige
Nadere informatieWereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Nadere informatieKlimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Nadere informatieDe estafette: Klimaatverandering
De estafette: Klimaatverandering door Sander Voerman WP nr. 4/2011 Afgelopen jaar is in Nederland de aandacht voor het probleem van de klimaatverandering volstrekt verstomd. Internationaal vormt ons land
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo 2003-II
Opgave 1 Armoede en werk 1 Het proefschrift bespreekt de effecten van het door twee achtereenvolgende kabinetten-kok gevoerde werkgelegenheidsbeleid. / De titel van het proefschrift heeft betrekking op
Nadere informatieSamenvatting: Summary in Dutch
Samenvatting: Summary in Dutch Hoofdstuk 1: Kindermishandeling en Psychopathologie in een Multi-Culturele Context: Algemene Inleiding Dit proefschrift opent met een korte geschiedenis van de opkomst van
Nadere informatieBescherming van de ozonlaag; CFK- vrij Suriname vanaf 2010
Bescherming van de ozonlaag; CFK- vrij Suriname vanaf 2010 Nog maar ongeveer 7 tot 8 maanden te gaan en de import en het gebruik van de ozonlaagafbrekende stoffen, met name de categorie CFK s (Chloorfluorkoolstoffen),
Nadere informatieKNVWS Delft. Overzicht
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen
Nadere informatieHoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285
Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285 Inhoudsopgave 1 De bekendheid met en het belang van het klimaat- en energieakkoord 5 2 Drijfveren
Nadere informatieO R D E O P Z AKE N. Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N
O R D E O P Z AKE N Een rechtvaardiging voor meer maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie in woongebouwen S T L L E N E DE VERONTRUSTENDE WAARHEID De mondiale uitdaging Het is verontrustend maar
Nadere informatieEmissie broeikasgassen in Europa,
Indicator 11 januari 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 nam de Europese uitstoot
Nadere informatieThe Day After tomorrow... Waarom wachten
The Day After tomorrow... Waarom wachten als we vandaag kunnen reageren? The Day After Tomorrow, de film van Roland Emmerich (Godzilla en Independence Day), verschijnt op 26 mei 2004 op het witte doek.
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Burnout, een toestand van mentale uitputting door chronische stress in de werksituatie, vormt een ernstig maatschappelijk probleem dat momenteel veel aandacht krijgt. In
Nadere informatieHet Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers
Het Klimaatdebat 1 De Klimaatwetenschap Brede overeenstemming over grote lijn en dat is in toenemende mate al decennia lang het geval De aarde warmt op en dat komt grotendeels door de mens. Wetenschap
Nadere informatieSonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort
SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort Klimaat & Klimaatverandering Gevolgen klimaatverandering Opwarming van de Aarde Broeikaseffect Klimaatmodellen An Inconvenient Truth VN - Akkoord van Parijs Nederlands
Nadere informatieNederlandse samenvatting (dutch summary)
Nederlandse samenvatting (dutch summary) Private overstromingsmitigatie maatregelen in een omgeving met verander Ondanks de vele maatregelen die wereldwijd te beperken blijven overstromingen de meest voorkomende
Nadere informatieWarmtepompen CONCEPTFICHE 5: Inleiding
CONCEPTFICHE 5: Warmtepompen Inleiding Uit ervaringen in het dagelijkse leven weten we dat bijvoorbeeld een kop warme koffie op natuurlijke wijze afkoelt door de blootstelling aan de omgevingslucht. Dit
Nadere informatieLes bij klimaatverandering:
Les bij klimaatverandering: Lesdoelen: De leerlingen zijn aan het einde van de les meer te weet gekomen over het gevolg van de opwarming van de aarde. De leerlingen kunnen zich verplaatsen in kinderen
Nadere informatieeconomische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen
economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieVragen voor burgers die deelnemen aan WWViews
Vragen voor burgers die deelnemen aan WWViews WWViews C/o The Danish Board of Technology Antonigade 4 DK-1106 Copenhagen K Denemarken Tel +45 3332 0503 Fax +45 3391 0509 wwviews@wwviews.org www.wwviews.org
Nadere informatieBewust Duurzaam Bouwen. Deel 1: Waarom?
Bewust Duurzaam Bouwen Deel 1: Waarom? 1 Bewust Duurzaam Bouwen Bron: www.klimaat.be 2 1. Waarom? 1. Milieu 2. Energie 3. Overheid 4. Comfort 3 1. Waarom? 1. Milieu 2. Energie 3. Overheid 4. Comfort 4
Nadere informatieSamenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen
Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.
Nadere informatieKlimaatverandering: beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 14 november 2006 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In het Kyoto-protocol en het
Nadere informatieInvloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting
xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het
Nadere informatieSETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST
E u r o p e s e Commissie INFORMATIESYSTEEM VOOR STRATEGISCHE ENERGIETECHNOLOGIEËN SETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST http://setis.ec.europa.eu Europese Commissie Informatiesysteem voor strategische
Nadere informatieEmissie broeikasgassen in Europa (EU-15),
Indicator 14 januari 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van broeikasgassen
Nadere informatieCaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid?
CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? Door Rik Lo & Lisa Gerrits 15-03-13 Inhoud: Inleiding Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag 4 Hoofdvraag & Conclusie
Nadere informatieDeze perskit bevat informatie over Ecofys, de geschiedenis van het bedrijf, de kenmerken, enkele feiten en cijfers en de belangrijkste activiteiten.
Ecofys Perskit Ecofys Experts in Energy Inleiding Ecofys is al meer dan 25 jaar een toonaangevend internationaal consultancybedrijf in energie en klimaatbeleid. De visie van Ecofys is "sustainable energy
Nadere informatieVermeden broeikaseffect door recycling van e-waste
Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste 29-214 Datum: 27 juli 215 Versie: 1.1 In opdracht van: Opgesteld door: Hendrik Bijker Wecycle Laura Golsteijn Marisa Vieira Dit rapport is geschreven
Nadere informatieKlimaatveranderingen 2014: Beperking van de klimaatverandering
5 de Evaluatierapport van het IPCC Bijdrage van Werkgroep III: Klimaatveranderingen 2014: Beperking van de klimaatverandering Belangrijkste punten van de "Samenvatting voor beleidsmakers" De bijdrage van
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) De economie van India is snel gegroeid sinds aan het begin van de jaren 90 verregaande hervormingen werden doorgevoerd in o.a. het handels- en industriebeleid. Groei van
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect
Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?
Nadere informatieH-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program
H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING DE HEDENDAAGSE FUNCTIE VAN KLEINE EN MIDDELGROTE DORPEN IN DE RURALE ECONOMIE De wereld verandert snel, al jaren. Door het internet veranderen afstanden; vanuit de eigen stoel
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 21 april 2017 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 april 207 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 207/006 (E) 7725/7 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: CLIMA 73 ENV 294 MI 278 DEVGEN 48 ONU 47 BESLUIT
Nadere informatieProducten op basis van hout en het milderen van de klimaatverandering
Producten op basis van hout en het milderen van de klimaatverandering Een huis veeleer in hout bouwen in plaats van in baksteen vermindert gemiddeld de koolstofemissie met 10 ton. Indien een bijkomende
Nadere informatieSummary in Dutch. Samenvatting
Samenvatting In de theorie van het menselijk kapitaal zijn kennis en gezondheid uitkomsten van bewuste investeringsbeslissingen. Veel van de keuzes hieromtrent lijken in de praktijk echter niet weldoordacht.
Nadere informatieJuggling with Media. The Consequences of Media Multitasking for Adolescent Development. W.A. van der Schuur
Juggling with Media. The Consequences of Media Multitasking for Adolescent Development. W.A. van der Schuur Nederlandse Samenvatting [DUTCH SUMMARY] Nederlandse Samenvatting JONGLEREN MET MEDIA: DE GEVOLGEN
Nadere informatieHorizontale planning - integratie in de gehele olie-en gas supply chain
Managementsamenvatting Horizontale planning - integratie in de gehele olie-en gas supply chain Neem planningsbesluiten voor maximale winst, meer veiligheid en minimalenadelige gevolgen voor het milieu
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. (Dutch Summary)
Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) Het aantal oudere mensen in onze maatschappij groeit en de komende jaren zal dit alleen nog maar meer toenemen. De verwachting is dat het aantal mensen dat 65 jaar
Nadere informatieReductieplan Overige Broeikasgassen.
Reductieplan Overige Broeikasgassen (ROB) www.robklimaat.nl Kansen en bedreigingen in de electriciteitssector Erik ter Avest 29 juni 2006 1 Wat is het ROB? Andere vragen? Discussie Enkele begrippen wat
Nadere informatieDuurzame energie in Japan
Duurzame energie in Japan Rob Stroeks (Project Officer, TWA Tokio) - 8-3-2004 Samenvatting Japan heeft van oudsher weinig natuurlijke energiebronnen. De daarmee samenhangende afhankelijkheid van buitenlandse
Nadere informatieKlimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN
Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieHuishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten
Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna
Nadere informatieAchtergrondinformatie toelichtingen bij ppt1
Achtergrondinformatie toelichtingen bij ppt1 Dia 1 Klimaatverandering Onomstotelijk wetenschappelijk bewijs Deze presentatie geeft een inleiding op het thema klimaatverandering en een (kort) overzicht
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieHVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning) en Koeling zijn essentiële elementen voor gezondheid, welzijn en comfort in ons dagelijks leven
HVAC en Koeling HVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning) en Koeling zijn essentiële elementen voor gezondheid, welzijn en comfort in ons dagelijks leven Huizen, commerciële en industriële gebouwen
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatiePraktische tips voor klimaat en portemonnee. Klimaatsparen
Praktische s voor klimaat en portemonnee Klimaatsparen CO 2 en geld besparen De gemiddelde Nederlander stoot per jaar 12.000 kg CO 2 uit (28.000 kg CO 2 per huishouden). De meeste kilo s gaan op aan verwarming,
Nadere informatieWat is CO 2? Waarom CO 2? Waarom Milieubarometer i.p.v. CO 2? Waarom CO 2 -footprint? Inhoud. Cursus CO 2 -footprint
Inhoud Cursus CO 2 -footprint Hoe maak je de footprint en wat heb je eraan? 27 mei 2013 Voor de Werkgroep Monitoren van MPZ Wat is CO 2 en waarom hebben we het daar over? CO 2 -footprint t.o.v. Milieubarometer
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor Nederland
Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den
Nadere informatieGeachte mevrouw, heer,
Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Groningen Rostockweg 3 9723 HG Groningen Postbus 390 9700 AJ Groningen Telefoon 050-547 14 71 Fax 050-541 34 88 groningen@wolterendros.nl www.wolterendros.nl Rabobank
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieKlimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers
Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers Nationale Najaarsconferentie POP 3 Workshop Klimaatverandering en Landbouw Utrecht, 17 Nov. 2016 door Pier Vellinga Wetenschappelijk directeur Kennis
Nadere informatieKlimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat
Nadere informatiegemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben.
gemeente Eindhoven Inboeknummer 15bst00959 Beslisdatum B&W 14 juli 2015 Dossiernummer 15.29.103 (2.3.1) Raadsvragen Van het raadslid dhr. R. Thijs (GroenLinks) over klimaatambities Eindhoven na gerechtelijke
Nadere informatieKoudeproductie. Verbod op het gebruik van koelmiddelen die de ozonlaag afbreken = Euthanasie of anesthesie?
Koudeproductie Verbod op het gebruik van koelmiddelen die de ozonlaag afbreken = Euthanasie of anesthesie? Inhoud I. De uitdagingen : Milieu, Energie en Beschikbaarheid II. Plan van aanpak III. Dalkia
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieKlimaatbeleid na Kyoto
Klimaatbeleid na Kyoto Martin Scheepers ECN Beleidsstudies Euroforum CO 2 -Reductie Scheveningen, 27 september 2006 www.ecn.nl Inhoud 1. Wat is nodig voor effectief klimaatbeleid? 2. Wat is er veranderd
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting (summary in Dutch language)
Nederlandstaligesamenvatting 145 Nederlandstaligesamenvatting (summaryindutchlanguage) Reizen is in de afgelopen eeuwen sneller, veiliger, comfortabeler, betrouwbaarder, efficiënter in het gebruik van
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieOPENINGSTOESPAAK VAN DE MINISTER VAN HANDEL EN INDUSTRIE Z.E. DHR. DRS C. P
OPENINGSTOESPAAK VAN DE MINISTER VAN HANDEL EN INDUSTRIE Z.E. DHR. DRS C. P. MARICA BIJ DE OPENING VAN HET CONGRES DUURZAME ONTWIKKELING OP DONDERDAG 29 MEI 2008 Collega ministers, overige hoogwaardigheidsbekleders,
Nadere informatie