Stille en duurzame voegovergangen: noodzaak!

Transcriptie

1 Stille en duurzame voegovergangen: noodzaak! Jan Voskuilen en WillemJan van Vliet Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde Nico Booij en Han Leendertz Rijkswaterstaat, Bouwdienst Samenvatting Voegovergangen in kunstwerken vormen de overgangsconstructies in rijbanen tussen kunstwerken en landhoofden en kunstwerkdelen onderling. Deze onderdelen zijn kwetsbaar en vergen frequent onderhoud. Daarmee vormen zij een grote kostenpost in het programma B&O-kunstwerken (ca. 20 mln./jr). Op basis van inspecties is vastgesteld dat voortijdig functieverlies van enkelvoudige voegovergangen in toenemende mate leidt tot schade aan de voegovergangen en aangrenzende constructies. Deze schade uit zich onder andere in het losrijden van materiaal dat kan leiden tot ongevallen. De consequentie is dat de voegovergangen eerder dan gepland hersteld/onderhouden moeten worden. Om bovenstaande problematiek aan te pakken is door de Bouwdienst het project verbetervoorstellen enkelvoudige voegovergangen gestart. Het concrete doel is te komen tot: o significante kostenbesparingen op het beheer en onderhoud van enkelvoudige voegovergangen door het verlengen van de onderhoudsintervallen en het beperken van het aantal schades o verbetering van de doorstroming door minimaliseren van verkeershinder als gevolg van onderhoud en vervanging Daarnaast is er door de toename van geluidsreducerende maatregelen in de vorm van geluidsschermen en/of (tweelaags) ZOAB ook behoefte aan stille duurzame voegovergangen. Op wegvakken, waar geluidsreducerende maatregelen zijn toegepast, vallen de geluidspieken bij voegovergangen extra op. Hier is geen regelgeving voor, maar het is wel belastend voor de omwonenden. De levensduur van de huidige bitumineuze voegovergangen, die geluidsarm zijn, is veel korter dan die van de aanliggende wegverhardingen. Onderhoud en vervangen van deze voegovergangen levert veel verkeershinder op en zorgt voor hoge kosten. Deze paper heeft tot doel de sector: - te informeren over de actuele stand van zaken rond voegovergangen - te stimuleren onderhoudsarme geluidsarme toepassingen te ontwikkelen. Trefwoorden Voegovergangen, geluidsreductie, duurzaamheid

2 1. Inleiding Voegovergangen zijn globaal te verdelen in twee groepen: enkelvoudige en meervoudige. Deze paper gaat alleen in op enkelvoudige voegovergangen in de kleinere kunstwerken. Deze voegovergangen bestaan uit circa drie onderdelen en hebben in de regel, afhankelijk van het type, een dilatatievermogen < + / - 50 mm, totaal 100 mm). Zij zijn het grootst in aantal. Binnen Rijkswaterstaat (RWS) gaat het om circa 4000 kunstwerken. Behoefte-inventarisatie - Landelijk bestaat grote behoefte aan onderhoudsarme voegovergangen met eenduidige ontwerp-, uitvoerings- en instandhoudingrichtlijnen [1]. Tevens is het de wens van de overheid om geluidsoverlast bij de bron aan te pakken [2]. 2. Probleemstelling algemeen Duurzaamheid - Voegovergangen vormen de overgangsconstructies tussen rijbanen en kunstwerken en kunstwerkdelen onderling. Zij zijn kwetsbaar en vergen frequent onderhoud. Daarmee vormen zij een grote kostenpost in het programma Beheer en Onderhoud (B&O) van kunstwerken: ca. 20 miljoen per jaar (Raming Basis Onderhoudsniveau 2001). Schades aan voegovergangen veroorzaken ongewenste verkeershinder en risico s voor de verkeersveiligheid en kosten veel budget aan onderhoud. Geluid - Daarnaast zijn voegovergangen vaak de oorzaak van geluidsoverlast. Europese regelgeving is voor voegovergangen (nog) niet voorhanden. Vanaf 1990 is het beleid van RWS om op het hoofdwegennet geluidsreducerende deklagen toe te passen in de vorm van (tweelaags) ZOAB en mogelijk in de toekomst nog stillere wegdekken. Als de wegdekken stiller worden vallen de geluidspieken van voegovergangen nog meer op en zullen omwonenden meer geluidshinder ondervinden. Een probleem is dat duurzame voegovergangen niet zondermeer geluidsreducerend zijn uitgevoerd en dat de huidige toegepaste geluidsarme voegovergangen een korte levensduur hebben. Schades aan voegovergangen kunnen ook leiden tot gevolgschades aan bruggen en viaducten. Sommige typen duurzame voegovergangen kunnen worden voorzien van geluidsbeperkende maatregelen. 3. Aanpak van het probleem N.a.v. de toename van problemen met voegovergangen en kennis van te verwachten instandhoudingskosten was de behoefte-inventarisatie de aanleiding voor de Bouwdienst om het project Verbetervoorstellen Enkelvoudige Voegovergangen op te starten. Dit project is gericht op verbetering van de huidige praktijk (ontwerp, uitvoering en onderhoud) en de ontwikkeling van alternatieve toepassingen, rekening houdend met de vastgestelde behoeften. De aanpak volgt twee sporen. Spoor 1 bestaat uit de realisatie van korte termijn verbetermaatregelen en betreft de huidige toepassing van harde niet bitumineuze voegovergangen (beton, staal en kunststof). 2

3 Spoor 2 bestaat uit de realisatie van middellange/lange termijn verbetermaatregelen en betreft alternatieve toepassingen en verbetering van de toepassing van bitumineuze voegovergangen. Spoor één nadert de voltooiing, spoor twee is gestart in Onderhavige paper is naast informatieverstrekking gericht op het stimuleren van de markt mee te werken aan spoor twee. 4. Gerealiseerde producten In het project Verbetervoorstellen voor Enkelvoudige Voegovergangen zijn een aantal producten gerealiseerd, die kunnen leiden tot verbetering van de huidige uitvoeringspraktijk van duurzame voegovergangen. De meest relevante gerealiseerde documenten zijn: het inventarisatierapport (probleemanalyse), de Bouwdienstnorm NBD00400 met twee vrijblijvend toe te passen standaarddetails, een constructieve leidraad, een meerkeuzematrix met informatiebladen en een overzichtenassortiment. Deze documenten zijn beschikbaar op de website van de Bouwdienst [1]. Ten behoeve van stille voegen zijn de volgende rapporten gerealiseerd. In het rapport Verbetervoorstellen bitumineuze voegovergangen [3] zijn achtereenvolgens de bitumineuze toepassingen, nationale en internationale normen en materiaalspecificaties geïnventariseerd, zijn verbetervoorstellen opgenomen en is een advies gegeven voor vervolgonderzoek. In het rapport Meetbare geluidseisen en geluidsarme oplossingen voor enkelvoudige voegovergangen [4] is een internationale inventarisatie gemaakt van meetmethoden en geluidgegevens van voegovergangen. Conclusie is dat het ontbreekt aan een geharmoniseerde meetmethode en informatie omtrent het aspect geluid van voegovergangen. Op basis van de beschikbare informatie zijn beperkt geluidmetingen uitgevoerd waarbij is aangesloten op reeds opgedane ervaringen in EU landen [5]. Tevens is een advies geformuleerd voor de toepassing van meetbare geluidseisen en geluidsarme oplossingen [6]. Het laatste rapport gaat over Geluidmetingen aan voegovergangen [7]. Op basis van de beschikbare informatie uit de inventarisatie zijn geluidmetingen uitgevoerd aan een tweetal voegovergangen, waarbij is aangesloten op reeds opgedane ervaringen in EU landen. De opgedane ervaring is gebruikt binnen een protocol voor de beoordeling van de geluideigenschappen van voegovergangen [8]. Als vervolg op het onderzoek zullen acties plaatsvinden ter verbetering van de situatie rond bitumineuze voegen. Voorts ligt het in de bedoeling vervolgonderzoek naar de geluidsemissie van diverse types voegovergangen te laten uitvoeren. Gehoopt wordt dat op deze wijze gezamenlijk met marktpartijen de situatie met betrekking tot bitumineuze voegovergangen en geluidshinder kan worden verbeterd. 5. Beschrijving productfamilies voegovergangen In het volgende worden de productfamilies weergegeven (zie fact sheet [1]) en wordt in tabel 1 een algemene indruk weergegeven van de meest relevante eigenschappen. Opvallend zijn verschillen in geluidsreductie en levensduur. 3

4 Nosing joints - Een nosing joint is een voegovergang, waarbij de voegbeweging door een niet dragende rubberafdichting wordt opgenomen, welke tevens voor de waterafdichting zorgt. De randen dragen de verkeersbelasting. Een voorbeeld van een nosing joint met rijroosters met stalen randprofielen en ingeklemde voegprofielen wordt gegeven in figuur 1. Nosing joints kunnen worden voorzien van opgelaste of geboute platen of andere elementen met aangepaste geometrie, waardoor de geluidsemissie wordt beperkt. Figuur 1: Voorbeeld nosing joint Vingervoegovergang (Cantilever joints, Comb joints) - Een vingervoegovergang is een voegovergang die de voegbeweging opneemt door middel van ruimte tussen de tanden. In figuur 2 is een voorbeeld van een vingervoeg opgenomen. Door de geometrie van de openingen stralen vingervoegen over het algemeen minder geluid uit, dan nosing joints zonder aanvullende maatregelen. Figuur 2: Voorbeeld van een vingervoegovergang Mattenvoeg (Mat joints) - Een mattenvoeg is een relatief stijve voegovergang die de voegbeweging overbrengt middels het elastische gedrag van het rubber van de voeg. Bij alle types is getracht de verticale stijfheid en sterkte maximaal te houden, en tegelijkertijd de horizontale stijfheid te reduceren zonder inbreuk te doen aan de horizontale sterkte van de voeg. Er kunnen 3 typen mattenvoegen worden onderscheiden: de gewapende mattenvoeg (zie figuur 3), de geperforeerde voeg (zie figuur 4) en de gewelde voeg (zie figuur 5). Figuur 3: Voorbeeld van een gewapende mattenvoeg Figuur 4: Voorbeeld van een geperforeerde voeg 4

5 Figuur 5: Voorbeeld van een gewelde voeg De geluidsproductie bij gewapende mattenvoegen is, afhankelijk van de spleetgrootten, vergelijkbaar met die van nosing joints zonder geluidsbeperkende maatregelen. Bij de geperforeerde voegen wordt relatief weinig geluid opgewekt door passerend verkeer, terwijl gewelfde voegen door slijtage van de mat kunnen gaan klapperen. Bitumineuze voegovergangen - Een bitumineuze voegovergang wordt in situ vervaardigd en bestaat uit flexibel materiaal met een specifieke samenstelling (een gemodificeerd bitumineus bindmiddel en aggregaten). De voegspleet wordt afgedekt door dunne metalen platen of andere geschikte componenten. Een voorbeeld van een bitumineuze voegovergang wordt weergegeven in figuur 6. Voor bitumineuze voegovergangen is er door Rijkswaterstaat in een samenwerkingsverband tussen Bouwdienst en Dienst Weg- en Waterbouwkunde een richtlijn opgesteld voor het ontwerp en de uitvoering [5]. Daar deze richtlijn niet bindend is wordt in de praktijk door iedere aannemer een eigen voorschrift toegepast. voegvullingmassa asfalt rugvulling thermisch verzinkt stalen plaat Figuur 6: Voorbeeld van een bitumineuze voegovergang Verborgen voegen (buried joints) - Deze voegen zijn geschikt voor kleine dilataties in voegen die niet verticaal bewegen en uitsluitend bewegen t.g.v. temperatuurseffecten van het kunstwerk. De dilataties worden opgenomen door een verkorting, respectievelijk verlenging van de slijtlaag t.p.v. de voeg. Ter plaatse wordt de slijtlaag gesteund door een plaat. Deze voegovergangen komen in Nederland niet voor. 5

6 Tabel 1: Globale gebruikskenmerken per type voegovergang Functionele Nosing joints Vingervoegen Enkelvoudige Flexible voegen eigenschappen mattenvoegen Bewegingsvrijheid x = mm y = +/- 40 mm z = mm x = mm y = +5/-5 mm z = +3/-3 mm x = mm y = +80/-80 mm x = 12,5/17,5 mm y = +5/-5 mm z = 3 mm z = +10/-10 mm Stroefheid Goed Gering Matig tot goed Goed Geluidsoverlast Niet geluidsarm, maar met geluidsbeperkende maatregelen verminderde geluidsproductie Bovenkant goed, onderkant afhankelijk van onderbouw Niet geluidsarm Goed Waterdichtheid Goed Open, kan waterdicht worden gemaakt Waterafvoercapaciteit Door verdiepte ligging blijft water staan bij voegen die in de schampkant omhoog staan Goed, behalve gewapende mattenvoegen Goed Goed Goed Twijfelachtig Kwaliteit Levensduur: Vervangbare delen Niet vervangbare delen 10 jaar jaar 25 jaar 45 jaar Slijtvastheid Goed Matig tot zeer slijtvast Aantasting Verbinding staalrubber Korte verankeringen niet kunnen vermoeiien duurzaam jaar 40 jaar Rubber kan slijten Lekkende voeg kan leiden tot aantasting 3 5 jaar in rijksweg Afh. v. situatie en gebruik Onthechting, mat.verlies, scheuren, vervorming, e.d. Inbouw/onderhoud Uitvoeringsrisico Gering Vereist grote nauwkeurigheid (ligging en ankers) Aanbrengen voorspanning ankers is kritisch Inbouwduur 2 tot 4 dagen Zeer arbeidsintensief Arbeidsintensief Een dag Reinigingsmogelijkheid Afdichtingen Waterafvoersysteem Enig onderhoud regelmatig regelmatig nodig schoonmaken schoonmaken Vervangbaarheid Moeilijk en arbeidsintensief Vingerplaten en ankers zijn vervangbaar Vervanging matten is mogelijk. Voorinstelling niet mogelijk Nauwelijks onderhoud nodig Goed 6

7 6. Nieuwe ontwikkelingen Voegloze voegovergang - Als integraal onderdeel van kunstwerken is een nieuwe voegovergang ontwikkeld. Het betreft voegloos bouwen van kunstwerken zonder opleggingen. De landhoofden zijn integraal onderdeel van het kunstwerk. Deze voegovergangen zijn geschikt voor kleine horizontale dilataties t.g.v. temperatuurseffecten. De voegovergang is niet in staat verticale bewegingen op te nemen. De dilataties worden opgenomen door een verkorting, respectievelijk verlenging van de asfaltconstructie t.p.v. de voeg. In figuur 7 wordt een voorbeeld van de voegloze voegovergang [6] weergegeven. Figuur 7: Voegloze voegovergang van Ooms Zwitserse Silent Joint - Een nieuwe ontwikkeling op het gebied van bitumineuze voegovergangen is de door de Zwitserse aannemer RSAG ontwikkelde Silent Joint [9]. Dit type voeg is een doorontwikkeling van de bitumineuze voegovergang. Om de levensduur te verbeteren worden stalen hoekprofielen op de ondergrond bevestigd, waartussen stalen veren worden aangebracht. De hoekprofielen zorgen er voor dat tussen de asfaltdeklaag en de bitumineuze voegvullingsmassa zeer lage trekspanningen ontstaan, waardoor de hechting gewaarborgd blijft. De stalen veren dragen zorg voor een homogene spanningsverdeling in de voegvullingsmassa over de gehele voegbreedte. Bij de conventionele voegovergang trad vaak ter plaatse van de dilitatievoeg de grootste rek op, waardoor scheurvoming kon optreden. Figuur 8: Zwitserse Silent Joint 500 van Salverda 7

8 Flexivoeg - Deze voegovergang [10] is gebaseerd op de bitumineuze naadloze voegovergang, maar wel voorzien van een rekspreidende inlage en een geïmpregneerde zoab-deklaag. De rekspreidende inlage verdeelt de optredende vervormingen over een groter gebied, terwijl de kunststofmatrix van de zoab-deklaag het steenskelet (in horizontale richting) voldoende in stand houdt. Het steenskelet biedt de noodzakelijk stabiliteit in verticale richting. Deze voegovergang kan maximaal 9,5 mm opnemen. Monitoring van de eerste generatie leerde dat er wisselend ervaringen waren met de levensduur. Onlangs zijn enkele wijzigingen aangebracht in het concept waaronder een geheel met bindmiddel omhulde rekspreidende inlage en een verbeterd bindmiddel dat beter hecht aan het mineraal. Monitoring zal moeten uitwijzen of door de modificaties de duurzaamheid van de Flexivoeg is verbeterd. Tijdelijke brug - Omdat het inbouwen en het onderhouden van voegovergangen veel verkeershinder oplevert, is een tijdelijke brug ontwikkeld [11]. Deze tijdelijke brug is met succes toegepast bij onderhoud aan het Rotteviaduct A20. De nuttige lengte van de brug bedraagt zonder op en afritten 100m met een maximale breedte van drie rijstroken. De werkhoogte bedraagt 1,75 m. Tijdens de onderhoudswerkzaamheden kon het verkeer met een aangepaste snelheid van 70 km/uur over de tijdelijke brug rijden. 7. Hoe vroegtijdige schade te voorkomen? In de eerste plaats moet het ontwerp goed de belastingen kunnen dragen en de opgedrongen vervormingen kunnen opnemen. Omdat bij veel voegovergangen de uitvoeringskwaliteit een bepalende factor is hoe het concept in de praktijk functioneert, moet de aannemer goede voorschriften hebben en deze ook naleven. Dan is het van belang, maar dat moet in de voorschriften staan, dat de inbouw onder goede weersomstandigheden plaats vindt; geen neerslag en ca. 10º C (= neutrale stand kunstwerk). De opdrachtgever moet ook zorgen dat de aannemer de tijd krijgt om goed werk te leveren. Haastwerk s nachts waarna de weg s morgens om 6.00 uur weer moet worden opengesteld is vragen om problemen. Om haastwerk te voorkomen en om verkeershinder te verminderen is nu een tijdelijke brug beschikbaar [11]. Een belangrijk punt is de voorkeur om eerst te asfalteren en daarna de voegovergang in te bouwen. Indien eerst de voegovergang wordt ingebouwd, kan het aanliggende asfalt niet optimaal worden verdicht. Door naverdichting onder invloed van verkeer ontstaat er ter plaatse van de voegovergang spoorvorming. Door stootbelastingen van vooral vrachtwagens kan versneld schade ontstaan aan de voegovergangen en bruggen en viaducten. 8. Europese toelatingen voor voegovergangen De acceptatie van voegovergangen door de opdrachtgevers is momenteel in de meeste landen van de Europese Unie verschillend geregeld en varieert van nauwelijks tot geen eisen, geregistreerde producten tot en met acceptatieprocedures met toelatingen (Approvals, Zulassungen, Agréments ). In het kader van het vrije handelsverkeer tussen de lidstaten vindt de harmonisatie van Europese technische eisen plaats. Voor voegovergangen houdt dit in dat ze een Europese technische toelating (European Technical Approval) kunnen krijgen op grond van een 8

9 acceptatieprocedure aan de hand van een Europese richtlijn. Het opstellen van de richtlijn (European Technical Approval Guideline) geschiedt door de commissie WG 01.07/02 Expansion Joints for Road Bridges binnen de Europese Organisatie voor technische toelatingen (European Organisation for Technical Approvals, EOTA). Europees niveau - EOTA WG 01.07/02 Expansion Joints for Road Bridges (te vergelijken met een Technisch Comité van normalisatiecommissies) stelt de eisen, acceptatiemethoden en evaluatiecriteria op het werk wordt uitgevoerd door de taagroepen (TG s). Landelijk niveau - Het werk wordt gevolgd door een z.g. spiegelcommissie. Vanuit deze spiegelcommissies worden deelnemers afgevaardigd naar de WG en de TG s. In tabel 2 is de indeling richtlijn en producttypen weergegeven. Tabel 2: Indeling richtlijn en producttypen Eisen voor Voegovergangen producttypen E NL ETAG Deel General requirements foor all types Algemene eisen voor alle typen 1 Buried expansion joints Verborgen voegen 2 Flexible plug expansion joints Flexibele voegovergangen 3 Nosing expansion joints Enkelvoudige voegen met randprofiel 4 Mat expansion joints Mattenvoegen 5 Cantilever expansion joints Vingervoegen 6 Supported expansion joints Ondersteunde voegen 7 Modular expansion joints Lamellenvoegen 8 In tabel 3 is te zien hoe de (geharmoniseerde) eisen worden opgesteld (zie tabel 3) in relatie tot de basiseisen zoals vermeld in het Europese Bouwproductenbesluit (Construction Products Directive). 9

10 Tabel 3: Overzicht aspecten (geharmoniseerde) eisen Essential Requirements (Basiseisen) 1. Mechanical resistance and stability (Sterkte en stabiliteit) 2. Safety in case of fire (Veiligheid bij brand) 3. Hygiene, health and the environment (Milieu) 4. Safety in use (Veiligheid in gebruik) 5. Protection against noise (Bescherming tegen lawaai) 6. Energy economy and heat retention (Duurzaamheid en energiebehoud) Characteristics specified in the mandate Mechanical resistance Resistance to fatigue Seismic behaviour Movement capacity Cleanability Resistance to wear Watertightness Not relevant (n.v.t.) Release of dangerous substances) Allowable surface gaps and voids Level differences in the running surface Skid resistance Drainage capacity. Withdrawn Not relevant Durability of the characteristics against: Corrosion, ageing, chemicals, temperature, UV-radiation, freeze-thaw, ozone Eigenschappen vastgelegd in het mandaat Statische sterkte Vermoeiingssterkte Aardbeving Bewegingscapaciteit Reinigbaarheid Weerstand tegen slijtage Waterdichtheid Emissie van gevaarlijke substanties Toelaatbare spleten en openingen Niveauverschillen in het wegoppervlak Stroefheid Afwateringscapaciteit Ingetrokken Niet van toepassing Duurzaamheid in relatie tot corrosie, veroudering, chemische inwerking, temperatuur, UV-straling, bevriezing en ontdooien, ozon 9. Geluidseisen Om producten in de markt te kunnen vergelijken is het opnemen van een geluidseis in productgegevens van voegovergangen noodzakelijk. Hiervoor is een geharmoniseerde methode vereist. De in het onderzoek gebruikte meetmethode voor het vaststellen van de geluidemissie van voegovergangen sluit aan bij de bestaande SPB-methode voor het vaststellen van de geluidkwaliteit van wegdekken. Vergelijkbare methoden worden ook door andere partijen in de EU toegepast. Dit geeft aan dat het harmoniseren van een meetmethode voor de geluidemissie van voegovergangen mogelijk moet zijn. Hiermee is het mogelijk om het aspect geluid op te nemen in de productbeschrijving van voegovergangen. 10. Conclusies en aanbevelingen Het project Verbetervoorstellen Enkelvoudige Voegovergangen heeft voldoende kennis en informatie opgeleverd om tot duurzamere voegovergangen te komen, welke op locaties waar geen geluidsreductie noodzakelijk is kunnen worden toegepast. Voor locaties waar geluidsreductie vereist is bieden nieuwe ontwikkelingen op het gebied van stille voegovergangen voldoende mogelijkheden. Dat deze stille voegovergangen ook duurzaam zijn en dat de geluidsreductie gehandhaafd blijft tijdens de levensduur zal door monitoring moeten worden onderzocht. 10

11 Het is noodzakelijk om zo stel zo snel mogelijk een geschikte meetmethode vast te stellen, waarmee geluidsproductie van voegovergangen is te meten zodat het aspect geluid opgenomen kan worden in de productbeschrijving van voegovergangen. De huidige prestatiecontracten, waarbij aan voegovergangen alleen functionele eisen worden gesteld, bieden de mogelijkheid om innovatieve voegovergangen toe te passen. De opdrachtnemer moet hierbij vooraf de geschiktheid aantonen. Op basis hiervan kan de opdrachtgever het afbreukrisico inschatten. De markt wordt hierbij uitgedaagd om met oplossingen te komen voor stille duurzame voegovergangen. De innovatie kan in eigen beheer worden ontwikkeld en getest, maar indien de innovatie alleen nog moet worden gevalideerd kan een beroep worden gedaan op het Innovatie Test Centrum van de Dienst Weg- en Waterbouwkunde. Er wordt hierbij een gezamenlijk onderzoeksplan opgesteld, dat meestal uit een laboratorium-, semi-praktijk en een praktijkfase bestaat. Elke fase wordt afgesloten met een een go-no go beslissing en de kostenverdeling is op 50/50 basis. Indien alle fasen goed zijn doorlopen, kan de innovatie bij RWS worden toegepast en heeft het een uitstraling naar andere overheden. Een voordeel hierbij is dat de indiener een voorsprong heeft op de markt. Referenties 1. Nog te realiseren website adres van de Bouwdienst (is ten tijde van definitieve paper gereed) Verbetervoorstellen bitumineuze voegovergangen, ir. R.J.M. Pijpers, TU Delft, oktober 2005, Stevin Meetbare geluidseisen en geluidsarme oplossingen voor enkelvoudige voegovergangen, ir. R.J.M. Pijpers, TU Delft, oktober 2005, Stevin Bitumineuze voegovergangen, Richtlijnen voor ontwerp en uitvoering, Ministerie verkeer en waterstaat, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, januari Bijsterved van, W.T., Bondt de, A.H. en Bruijn de, W.A., Voegloze overgangen bij kunstwerken A50; traject Eindhoven Oss glasvezel-asfaltwapening maakt duurzame oplossing mogelijk, Geotechniek 10 e jaargang nummer 1, januari Geluidmetingen aan voegovergangen, Brug over de IJssel (A1 bij Deventer), Brug over de Maas ( A73 bij Heumen); ir. J. Hooghwerff, ir. R.K.F. van Moppes, M+P Raadgevende ingenieurs bv.; M+P.RWSBWD , 15 november Protocol beoordeling geluideigenschappen van voegovergangen; ir. J. Hooghwerff, M+P Raadgevende ingenieurs bv.; M+P.RWSBWD , 29 november Vliet, D.A., Beers, P.J.J.M., Bochove, G.G. en Vervuurt, A.H.J.M., Flexivoeg; stille voegovergangconstructie met korte inbouwtijd, CROW Wegbouwkundige Werkdagen Succesvolle inzet van tijdelijke brug bij onderhoud aan Rotteviaduct A20, Otar, jaargang 86, mei