I-mag INGENIEURSMAGAZINE. Kunst & MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

Transcriptie

1 I-mag INGENIEURSMAGAZINE Jan Fabre Kunst & Techniek VIK viert nieuwjaar Parabolic Flight MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER adreswijzigingen: VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 42 nummer 12 december 2004 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor 3500 Hasselt 1- P2A8632

2

3 VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Leo Wezenbeek Vlieghavenlaan 40, 3140 Keerbergen HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast EINDREDACTEUR Henk Van Nieuwenhove REDACTIERAAD Ing. I. Born - Ing. B. Demol Ing. H. Derycke - Ing. K. De Wever Ing. N. Lagast - Ing. G. Roymans Ing. L. Wezenbeek REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel Fax URL: ing@vik.be Doorlopend open van 08u30 tot 17u00 U kan lid worden door betaling op rekening van de VIK te Wommelgem 55,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden 30,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid (1 e lidmaatschap tegen 50,00) of voor gepensioneerden 15,00 voor studenten-industrieel ingenieur 70,00 voor leden woonachtig in het buitenland 500,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers 250,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel Fax Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.U.P.P.) MAGAZINECONCEPT Avant la Lettre, Mechelen Tel info@avantlalettre.be COVERFOTO: KU Leuven, Rob Stevens Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. Spil voor een welvarend Vlaanderen In april 1980 hield de Vlaamse Ingenieurskamer een congres over Innovatie en renovatie. De kabinetsmedewerker van de minister van Economische Zaken, prof. dr. W. Van der Panuyzen, hield een vurig pleidooi voor meer toegepast en minder fundamenteel onderzoek in ons land. Hij zei, en we citeren: dat het niet opging om het hobbyisme van hoogleraren - hun intellectuele vreugde - boven het toegepast onderzoek te stellen dat de welvaart van een land bepaalt. In dezelfde toon, maar dan een kwarteeuw later, sprak de rector van de Universiteit van Twente op het eerste jaarcongres van de recent gefuseerde Nederlandse ingenieursvereniging KIVI-NIRIA. We herinneren ook aan de woorden van ir. Gerard Manderyck, toenmalig directeur van de Oostendse hogeschool, op het VIK-congres in 1980: De hogescholen krijgen te weinig financiële middelen om aan toegepast onderzoek te doen, ondanks het feit dat er bijna drie keer zoveel studenten industrieel ingenieur zijn als studenten burgerlijk ingenieur aan de universiteiten. Het thema is actueler dan ooit, zeker nu de overheid de hogescholen middels een decreet een aantal fundamentele taken oplegt. De universiteiten beweren dat het probleem zich vanzelf zal oplossen door de associaties tussen hogescholen en universiteiten. Dit is een zoethoudertje! De overheid is zich onvoldoende bewust van de ernst van de zaak. Zowat 75 procent van de industrieel ingenieurs werkt in de industrie, hoofdzakelijk in KMO's. In het industrieel weefsel is de industrieel ingenieur de duivel doet al. Hij is mede de spil van onze economie en onze welvaart. De industrie vraagt om goed opgeleide industrieel ingenieurs. Ondanks de schaarse middelen die ze van de overheid krijgen, slagen de hogescholen er ook in goed opgeleide industrieel ingenieurs af te leveren. Maar de hogescholen in Vlaanderen pikken deze onderwaardering niet langer. Groot gelijk hebben ze. In Wallonië idem dito. De francofonen kwamen al een paar keer op straat en worden steeds bozer. Tijdens luidruchtige manifestaties in Brussel gaven ze hun ongenoegen te kennen. Vlaanderen wacht af. Hoelang nog? De Vlaamse Ingenieurskamer steunt met volle overtuiging de gerechtvaardigde eisen van de Vlaamse hogescholen voor industrieel ingenieur. Wordt ongetwijfeld vervolgd. Ing. Joseph NEYENS Algemeen voorzitter In dit nummer: E D I T O R I A A L Maandblad van de VIK, Vlaamse Ingenieurskamer Jaargang 42 Nummer 12 december 2004 Jan Fabre 4 Expeditie Zeeleeuw 8 Hoge resolutie breedbeeld 10 Ingenieurs in Mons 14 Tien jaar MBM 17 Nederlands netwerk 26 VIK viert nieuwjaar 31 Parabolic Flight 40

4 INGENIEUR EN MAATSCHAPPIJ Door het oog van de naald Foto s: Rob Stevens Jan Fabre tast grenzen van technisch kunnen af LEUVEN. Wat is het meest ontleende boek van de Bibliothecae Lovaniensis? Het zou best kunnen dat dit vanaf dit ogenblik La vie des insectes is, een boek uit 1923, van de hand van bioloog Jean-Henry Fabre. Op het Ladeuzeplein, vlak voor de universitaire bibliotheek, prijkt sedert korte tijd een kunstwerk van Jan Fabre, die op hoogst originele wijze hulde brengt aan zijn overgrootvader, maar ook aan de wetenschap, de kennis en de schoonheid. Gedurende vier jaar heeft een team van professoren en ingenieurs met de kunstenaar en zijn collectief samengewerkt om deze Totem te realiseren. Een reuzenscarabee schittert tegen het blauwe uitspansel, 20 meter hoog, vastgeprikt op een spiegelgepolijste naald. Niet alleen met esthetische bril, maar ook vanuit constructief standpunt is dit letterlijk een hoogstandje! Het ontwerp vereiste een complexe computeranalyse volgens de eindige-elementenmethode. Van onze redacteur Ik heb de mensen van de Unief waarschijnlijk zot gemaakt vertelde Jan Fabre met een monkellachje tijdens de officiële inhuldiging van zijn Totem. We vroegen het ir. Paul Lodewijckx (33), projectcoördinator bouw van de Technische Diensten van de KULeuven. Als je dag en nacht met zo'n project bezig bent, is het moeilijk er nog afstand van te nemen, aldus de ingenieur-architect. Af en toe werden we door afgrijzen overmand tijdens de realisatie. Maar ik ontken niet dat ik met een zekere fierheid op het werk terugblik, zoals iedereen die er zijn steentje toe bijgedragen heeft. Iedere keer als ik het Ladeuzeplein oversteek, kijk ik even omhoog. Met dit project heeft Jan Fabre de grenzen van het technisch kunnen afgetast. Hierover in dialoog kunnen treden met een kunstenaar, is een heerlijke ervaring. Een welgekomen afwisseling in de dagelijkse werkbeslommeringen van een ingenieur. Gevaarte van kilogram Vier jaar geleden stak een groep der wijzen van de KULeuven de koppen bij elkaar om een monument te bedenken ter gelegenheid 4 I-mag - DECEMBER 2004

5 Zelfs voor ingenieurs was dit geen koud kunstje. Het kostte bloed, zweet en tranen voor het kilogram zware gevaarte eindelijk kon recht getrokken worden om het Ladeuzeplein 'dramatisch' van uitzicht te veranderen. Hoeveel het kunstwerk precies gekost heeft, wordt door de universiteit met de mantel de liefde bedekt. Kwatongen beweren dat het kunstwerk aan de universiteit zowat euro gekost heeft. Totem werd door de universiteit aan de stad Leuven geschonken. van het 575-jarig bestaan van de universiteit. Onder impuls van Prof. Vic Goedseels, algemeen beheerder van de KUL, werd ervoor geopteerd een opdracht te geven aan een gerenommeerd kunstenaar. De keuze viel op Jan Fabre, wellicht de meest veelzijdige Belgische artiest van deze époque. Het voorstel waarmee Jan Fabre kwam aandraven, was verbijsterend, vooral door de manier waarop hij het aanbracht. De kunstenaar had een luciferdoosje meegebracht met daarin een scarabee en een naald. De kunstenaar prikte de kever op de naald en zei: Zoiets moet het worden. Het lijkt natuurlijk zeer eenvoudig, maar dat is het niet. Om dit kunstwerk te realiseren op groot formaat, werden de koppen bij elkaar gestoken. Prof. dr. ir. Guido De Roeck van de afdeling Bouwmechanica aan het Departement Burgerlijke Bouwkunde, gelastte zich met de ontwerpberekening. Prof. dr. ir. Ignaas Verpoest van het departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, boog zich over de materialen om dit huzarenstuk te realiseren. Verscheidene aannemers en onderaannemers werden bij het project betrokken. De Technische Diensten van de universiteit coördineerden de werkzaamheden. Als een rietstengel Toen Jan Fabre zijn naald en zijn kever kwam voorstellen hadden de universiteitsprofessoren vooral oog voor het oog van de naald, vertelt Paul Lodewijckx. Zij zagen meteen waar het gevaar schuil ging. Meer dan 20 verschillende naalden werden onder de loupe genomen. De kunstenaar wou een exacte kopie, een uitvergroting van een echte naald. Het oog betekent een constructieve verzwakking en bevindt zich op de plaats waar de grootste spanningen in de constructie optreden. Tweede hinderpaal vormde de scarabee van 200 kilogram die 2 meter onder de punt van de naald diende aangebracht. Toen Jan Fabre ons meedeelde dat de naald 22 meter hoog zou worden, in plaats van de oorspronkelijk voorziene 16 meter, hebben we even moeten slikken. Bij windstoten van 180 kilometer per uur buigt de naald door en gaat de kever in de twee richtingen 50 centimeter uit zijn lood. Dat reuzeninsect waait dus 1 meter over en weer. Die naald buigt door als een rietstengel. Kunt u zich voorstellen welke berekeningen er aan te pas zijn gekomen om dit vliegend gevaarte in de lucht te houden? DECEMBER I-mag 5

6 De universiteitsprofessoren hadden vooral oog voor het oog van de naald. Figuur 1 Langsdoorsnede van het oog met staal elementen Figuur 2 Dwarsdoorsnede van het oog (blauw: staal; rood: beton) Zoveel is duidelijk: voor de universiteit is het een prestigeproject geworden om de naald recht te krijgen. Zelfs voor ingenieurs was dit geen koud kunstje. Stootkracht en spannings-pieken Wie dit kunstwerk met een ingenieursbril wil bekijken, doet er goed aan de redenering van Prof. Guido De Roeck even mee te volgen. Rekent u even mee? De piekspanningen rond het oog van de naald en de relatief zware scarabee op 20 meter hoogte, hebben niet alleen invloed op de windkracht die het kunstwerk opvangt, maar ook op de natuurlijke frequenties. Door de windvlagen kan de naald met de scarabee in resonantie gaan. Bij resonantie treden grote trillingen en bijgevolg ook grote spanningen op. De trillingsvormen treden op als zogenaamde buigmodes bij 0,5373 Hz en 3,822 Hz. De naald is een holle buis in roestvrij staal. De vrije ruimte rond het oog werd gevuld met beton. Voordelen hiervan zijn een betere stootkracht, het wegwerken van spanningspieken en het verhogen van de interne wrijving waardoor resonantietrillingen beter uitgedempt worden. Van de naald werd een geparametriseerd eindige-elementenmodel gemaakt om soepel te kunnen inspelen op de vele ontwerpwijzigingen die het kunstwerk bij zijn creatie ondergaan heeft. De windbelasting (ontleend aan de Belgische windnorm) was bepalend voor het ontwerp van de naald. Nagegaan werd of door te grote bewegingen van de scarabee de naald niet zou kunnen uitknikken (in vaktaal: een tweede orde analyse). Het rekenmodel bevatte zogenaamde vrijheidsgraden. Dit betekent dat voor elk ontwerpalternatief een stelsel van vergelijkingen diende te worden opgelost. Extra berekeningen werden uitgevoerd om de spanningen tijdens het vervoer van de naald en bij de installatie, te analyseren. Polyester en hybridevezels Zenuwcentrum van de hele operatie was de coördinatiecel binnen de Technische Diensten van de universiteit. Deze dienst is de grootste van het hele universitaire weefsel, met enkele honderden werknemers waaronder vele tientallen burgerlijk en industrieel ingenieurs van allerlei pluimage. De naald werd geproduceerd in Gent door de firma Schréder, die ook de verlichtingspalen op het Ladeuzeplein vervaardigd en geplaatst heeft. Om de stalen naald te laten spiegelpolijsten is men in Frankrijk in de buurt van Parijs te rade gegaan. Voor het ontwerp van de scarabee in verschillende delen gaf Prof. Ignaas Verpoest advies inzake te gebruiken materialen. Het bedrijf Minimal Works in Rotterdam zorgde voor de uitvoering. De kever werd gegoten in een mal van siliconenrubber en een steunmal van polyester. Voor het wapenen werd een hybridevezel gebruikt van koolstof en keflar, speciaal behandeld voor het 6 I-mag - DECEMBER 2004

7 Als men dit kunstwerk ooit wil verwijderen, zal men het moeten los branden. gebruik in polyester. Het nekschild is verlijmd met het lichaam door middel van een epoxypasta met glasvezels. De poten zijn in aparte onderdelen uitgegoten, verlijmd en opgevuld met schuim. In de poten en voelsprieten loopt een RVS buizenstelsel dat trapsgewijs afneemt in dikte. De RVS buizen in het lichaam zijn verlijmd met constructie-sealer. Deze sealer werd ook gebruikt voor het afkitten van de vleugels. Deze vliesvleugels zijn warm getrokken over een mal. Hiervoor werd PETG (Poly Ethyleen Tereftalaat Glucol) gebruikt omwille van zijn vormende eigenschappen. Tenslotte werd de kever uitgegoten in polyester en wapening. De firma Sikkens heeft zelfs een speciale verf met kleuromslag ontwikkeld om de wisselende schakeringen van groen en blauw die zo typisch zijn voor de juweelkever, na te bootsen. Egyptische obelisk Voor alle duidelijkheid: dit is slechts een greep uit het uitvoerige lastencohier van het kunstwerk. Wie meer wil weten over de Totem van Jan Fabre, raden we aan zich te verdiepen in het boek dat door de universiteit in december 2004 wordt uitgegeven. Misschien kan u het ontlenen in de Bibliothecae Lovaniensis. Maar vergeet vooral niet uw ogen de kost te geven op het Ladeuzeplein. Naast de toren van de universiteitsbibliotheek ziet u de naald ten hemel rijzen, als een Egyptische obelisk in zijn meest uitgezuiverde vorm. De scarabee of juweelkever werd ook aanbeden in Egypte. In het oeuvre van Jan Fabre is de scarabee de perfecte schepping van de natuur, ongewijzigd in zijn vorm sedert honderden miljoenen jaren. De juweelkever is volgens de kunstenaar het geheugen van de natuur, een soort oudste computer ter wereld, een radar van het menselijk bestaan. De link naar de universiteitsbibliotheek als collectief geheugen van de mens is meteen gelegd. Ik heb het gevoel alsof het Ladeuzeplein voor dit kunstwerk geconcipieerd werd, zegt Paul Lodewijckx. Het kunstwerk werkt perfect tegen de massa van het plein. Ik moet toegeven dat Jan Fabre dit zeer goed heeft ingeschat. Voor mij is dit het meest surrealistische van de monumenten die hij gemaakt heeft. Als u onder de kever staat en naar boven kijkt, bedenk dan even dan het insect slechts met enkele voor het oog onzichtbare bouten rond de naald is vastgeschroefd en dat de naald met amper 12 bouten werd bevestigd op het dak van de ondergrondse parking. Wees gerust, besluit Paul Lodewijckx. Als men dit kunstwerk ooit wil verwijderen, zal men het moeten los branden. Henk VAN NIEUWENHOVE DECEMBER I-mag 7

8 INGENIEUR EN MAATSCHAPPIJ Stimulans voor maritieme technologie vist wrakken uit de Noordzee Een van de tien thema's van Expeditie Zeeleeuw die vanaf januari jarigen in Vlaanderen wil warm maken voor het zeewetenschappelijk onderzoek, draait rond scheepswrakken in de Noordzee. Een scheepswrak als dat van de HMS Hermes uit Wereldoorlog I, vertegenwoordigt een waardevolle tijdscapsule en spreekt tot onze verbeelding als herinnering aan spectaculaire zeeslagen voor onze kusten. Het recente samenwerkingsakkoord over maritiem erfgoed dat de federale en Vlaamse overheden sloten in Oostende, bewijst dat het e-learning project Expeditie Zeeleeuw van het Vlaams Instituut voor de Zee zeer kort op de bal speelt van de actuele Vlaamse knooppunten. Via een multimediale website met uniek beeldmateriaal, filmclips met experteninterviews en inhoudelijke samenwerking met verschillende wetenschappers (zoals dr. Marnix Pieters van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed), biedt het project aan Vlaamse leerkrachten en leerlingen de kans te proeven van het Belgisch wetenschappelijk maritiem onderzoek op internationaal topniveau. Problemen in zee Expeditie Zeeleeuw wil jongeren via het medium internet onderdompelen in tien probleemvelden die met de zee te maken hebben (klimaat, scheepvaart, visserij, biodiversiteit, vervuiling, erfgoed, zeelucht, strandafval, ruimtelijke planning, oorlogsmunitie) en ze stimuleren om zelf met creatieve, onderbouwde oplossingen voor de dag te komen. Is kweek van kabeljauw een alternatief voor de tanende visserij op de soort? Hoe vaar je een haven binnen, rekening houdend met golven, ondiepten en weersomstandigheden? Wat met de gedumpte oorlogsmunitie voor de kust van Heist? De klas die het best scoort in het voorstellen van oplossingen wint een heuse expeditie met het oceanografisch schip De Zeeleeuw. E-Learning project Dit e-learning project voor de derde graad secundair onderwijs (ASO, KSO, TSO, BSO) is een initiatief van het Vlaams Instituut voor de Zee in een partnerschap met SHE Consultancy en de administratie Waterwegen en Zeewezen, afdeling DAB Vloot. Het kadert in het actieplan Wetenschap Maakt Knap als onderdeel van de administratie Wetenschapsinformatie en Innovatie van de Vlaamse Gemeenschap en wil jarigen aanzetten om een studierichting te kiezen die betrekking heeft op wetenschappelijk onderzoek en maritieme technologie. Expeditie Zeeleeuw is een invulling van de vakoverschrijdende eindtermen, waarbij probleemgestuurd en sociaal leren centraal staan. Het effectieve leertraject loopt van 12 januari tot 23 maart Inschrijven kan via de site tot 15 december INFO 8 I-mag - DECEMBER 2004

9 Energiezuinig kantoor Cenergie is een innovatief ingenieursbedrijf, gegroeid uit een spin-off van de universiteit van Antwerpen, dat zich inzet voor een verhoging van het energiebewustzijn en het meebouwen aan een duurzame toekomst voor onze samenleving. Energie-efficiënte en ecologisch interessante technieken zijn stokpaardjes van Cenergie. Van onze redacteur Als adviesbureau biedt Cenergie klantgerichte diensten aan die rendabel zijn. Met de focus op energie kan men een beter comfort of efficiëntere bedrijfsvoering garanderen. Cenergie wil als kennisbedrijf de markt voor efficiënt energiegebruik, duurzaam bouwen en hernieuwbare energie verder ontwikkelen, en vormt binnen deze markten een zeer belangrijke schakel door haar pro-actieve benadering. Het vernieuwde Cenergiehuis, aan de Gitschotellei in Berchem, werd geopend door Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, Kris Peeters. Het kan een voorbeeld van een energiezuinig kantoor genoemd worden. Voorbeeldproject In 1997 werd de cvba Cenergie opgericht met 4 mensen, intussen is Cenergie uitgegroeid tot een bedrijf met bijna 20 teamleden. De huisvesting diende mee te groeien en daarom werd het voormalig Bacobkantoor grondig gerenoveerd tot een voorbeeldproject op het vlak van energiebesparing. Het resultaat is een licht kantoor met een hoog comfort en een laag energieverbruik. Zonder de aanwezigheid van mechanische koeling blijft het comfort erg aangenaam tijdens hete zomerdagen. Door middel van dynamische thermische simulaties kon vooraf het comfort onderzocht worden en werden de meest kosteneffectieve maatregelen geselecteerd voor passieve koeling. De driedubbele beglazing van de vliesgevel op het zuiden benut de zonnewarmte in de winter en neemt het koudegevoel weg. De verwarming van het kantoor gebeurt door een condenserende gasketel van 32 kw, waaraan een buffervat werd gekoppeld van 200 liter in afwachting van de plaatsing van zonnecollectoren op een sheddak. Een doorgedreven daglichtontwerp laat het licht zo ver mogelijk in alle lokalen binnendringen. Er werden simulaties uitgevoerd met de software Radiance om de daglichttoetreding te maximaliseren en verblinding door directe straling te voorkomen. Via de binnenkoer, de sheddaken met vensters op het noorden, de vide en de erker stroomt het daglicht rijkelijk binnen. Voor de verlichting werd gekozen voor hoogrendementsarmaturen met elektronische ballast. De armaturen zijn uitgerust met een daglichtsensor en in het kantoorgedeelte wordt alles gestuurd door middel van bewegingsdetectoren. De balansventilatie in het kantoor beperkt de ventilatieverliezen tot een minimum, dankzij de warmtewisselaar met 90 % rendement. De ventilatiekanalen werden in opbouw geplaatst en geven het kantoor, samen met de verlichtingsarmaturen in opbouw, de gepolierde betonvloer en het blauw glazen tapijt op de binnenkoer, een uniek karakter. Henk VAN NIEUWENHOVE DECEMBER I-mag 9

10 INGENIEUR EN TECHNOLOGIE Hoge resolutie breed Gemidis, een spin-off van de Universiteit Gent en het Leuvense onderzoekscentrum IMEC, is een nieuwe speler op de internationale beeldschermmarkt. Gesteund door een jarenlange expertise, zal het bedrijf hoge resolutie breedbeeldmonitoren op de markt brengen die opgebouwd zijn uit microdisplays van vloeibare kristallen. De gebruikte productiemethoden worden slechts door weinige bedrijven beheerst en staan garant voor een superieure beeldkwaliteit. Op initiatief van de Universiteit Gent en het Leuvense nano-elektronica onderzoekscentrum IMEC kwam Jan Lambrecht op 5 augustus 2004 aan het hoofd van een nieuwe spin-off, Gemidis. Deze belichaamt de verregaande samenwerking tussen de Thin Film Components Group van Prof. Dr. André Van Calster en de experts van IMEC. De onderzoeksgroep wordt wereldwijd erkend als gezaghebbend op het vlak van technologie en ontwerp voor microdisplays. In een eerste fase richt Gemidis zich op de home-entertainment markt met goedkope breedbeeldschermen van superieure kwaliteit. Deze schermen zullen via tv-producenten op de markt worden gebracht. 1 miljoen pixels Het eerste reeds gerealiseerde product is een hoge resolutie microdisplay met meer dan 1 miljoen pixels, waarbij de nodige lenzen het miniatuurbeeld op het display vergroten tot wat uiteindelijk op het scherm te zien is. Om dit te verwezenlijken, integreert het bedrijf Vertically Aligned Nematic liquid crystals (VAN vloeibare kristallen) in be- Vlaamse spin-off wel 10 I-mag - DECEMBER 2004

11 beeldscherm met vloeibare kristallen staande liquid-crystal-on-silicon (LCOS) technologie. Deze laatste integreert vloeibare kristallen op siliciumschijven (basismateriaal voor computerchips) en wordt beschouwd als een goedkoop en kwalitatief alternatief voor de bestaande technologieën in grote schermen (meer dan 40inch). Het complexe productieproces kon slechts op punt gesteld worden na bijna tien jaar doorgedreven onderzoek. Slechts enkele bedrijven ter wereld beheersen de techniek voor het integreren van VAN-kristallen in de LCOS-technologie. Tegen de zomer moet een nieuwe versie met ongeveer 2 miljoen pixels klaar zijn en tegen het einde van 2005 belooft Gemidis een versie met meer dan 4 miljoen pixels. Gespecialiseerde markten In een later stadium wil Gemidis zijn knowhow aanwenden voor het veroveren van de meer gespecialiseerde markten zoals die van de medische beeldvorming, de grafische en druksector, digitale cinema en head-updisplays (schermen geïntegreerd in brillen en vensters). Bij al deze uitdagingen kan Gemidis niet alleen rekenen op de technologische en financiële ondersteuning van de Universiteit Gent en IMEC, maar ook op financiële steun van risicokapitaalgroepen GIMV, Fagus (joint venture opgericht door het Europese Investeringsfonds en Fortis Private Equity), het Baekelandfonds en enkele business angels. Business Angels Voor GIMV is de samenwerking een bevestiging van zijn vernieuwd engagement voor beginnende bedrijven die een sterk potentieel hebben op onontgonnen gebieden van de technologiemarkt. Marc Wachsmuth, die als vertegenwoordiger van GIMV zal zetelen in de raad van beheer van Gemidis, verklaart: Deze investering is risicovol, maar wel met mogelijk hoge opbrengsten en is een gevolg van de versterkte relatie met IMEC, met wie we eerder dit jaar in een nauw samenwerkingsverband stapten. GIMV wil een actieve rol spelen in Gemidis, onder meer door het aanwenden van onze bestaande netwerken in de wereld van de consumentenelektronica en Azië. Voor Fortis Private Equity is deze participatie de eerste co-investering van Fagus met het Baekeland-fonds. Het early-stage technologiefonds Fagus, opgericht in juni 2001, nam tot op heden al 8 participaties. "De technologische ondersteuning van de Universiteit Gent en IMEC, de sterk ontluikende markt van breedbeeldmonitors en het engagement van het management, maken van deze hoog-risico deelneming in een technologiestarter een weloverwogen investeringsbeslissing;" stelt Raf Moons, senior investment manager van Fortis Private Equity. Universiteit Gent De Universiteit Gent biedt in heel wat wetenschappelijke disciplines hoogstaand en door onderzoek ondersteunde opleidingen aan voor meer dan studenten. Vijfduizend onderzoekers zijn actief in het academisch en toegepast onderzoek. De afdeling Technologietransfer is verantwoordelijk voor de coördinatie van de commercialisering van onderzoeksresultaten via o.a. contractonderzoek en dienstverlening met de privé, creatie van intellectueel eigendom via octrooiering en licenties en ondersteuning van oprichting van high tech startups ter commercialisering van excellente technologieën in bepaalde markten. Vanuit de Universiteit Gent worden jaarlijks gemiddeld twee à drie spin-offs opgericht, die zich meestal vestigen in de wetenschapsparken en incubatoren in Gent en Oostende. Voor meer informatie: IMEC IMEC is het grootste onafhankelijk onderzoekscentrum in Europa in nanotechnologie en nano-elektronica. Meer dan 1300 medewerkers van over heel de wereld werken samen in het Leuvense bedrijf. Het onderzoek van IMEC vindt zijn toepassing o.a. in een betere gezondheidszorg, slimme elektronica, een proper milieu en veilig vervoer. Voor meer informatie: Ing. Etienne BEERNAERTS dra in uw huiskamer DECEMBER I-mag 11

12 INGENIEUR EN TECHNOLOGIE VAN DE HEETNAALD... BRANDSTOFSYSTEMEN IN PLASTIC Inergy Automotive Systems, een gemeenschappelijke dochter van Solvay en het Franse Plastic Omnium, is 's werelds nummer één voor de productie van plastic opslagsystemen voor brandstof. Het bedrijf werd onlangs uitgekozen om het complete brandstofsysteem voor twee nieuwe automodellen van General Motors en één van Nissan te ontwikkelen. De voertuigen moeten aan de allerstrengste Californische normen voor de emissie van brandstoffen voldoen. Deze zogenaamde PZEV-eisen (Partial Zero Emission Vehicle) die Californië vanaf 2005 oplegt, worden door de plastic brandstofsystemen van Inergy Automotive Systems moeiteloos gehaald. Proba maakt haarscherpe foto's van onder meer San Francisco en de Golden Gate-brug. Plastic brandstofsystemen zijn milieuvriendelijker DRIE JAAR PROBA De Belgische satelliet Proba (Project for On-Board Autonomy) vierde onlangs zijn derde verjaardag. En dat werd door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA dik in de verf gezet. Hoe kan het ook anders: Proba is, met de afmetingen van een groot televisietoestel, een enorm succes. In zijn polaire omloopbaan op 600 kilometer boven het aardoppervlak, maakt de satelliet elke maand zo'n 300 afbeeldingen van circa 60 verschillende locaties. Tot nu toe heeft het ruimtevaartuig met zijn twee camera's - de 'Compact High Resolution Imaging Spectrometer' (CHRIS) en de zwart-wit 'High Resolution Camera' (HRC) - meer dan afbeeldingen afgeleverd. Proba werd ontwikkeld door een bedrijvenconsortium, geleid door de Belgische onderneming Verhaer t. Hoewel het project als een eenjarige missie was bedoeld, heeft het een langer leven gekregen en fungeert nu als satelliet voor aardobservatie. De autonomie van Proba is opmerkelijk: de vluchtleiding in het Waalse Redu hoeft enkel de breedte-, lengte- en hoogtegraad van een doellocatie op te geven en de satelliet doet de rest. De boordcomputer navigeert het ruimtevaartuig naar de juiste positie, brengt het onder de correcte hoek, maakt de foto en levert de afbeelding. Dit alles gebeurt al feilloos gedurende drie jaar. Inmiddels staat de 'Proba-2' in de steigers. Deze nieuwe satelliet zal naar verwachting eind 2007 door ESA worden gelanceerd. Evenals zijn voorganger zal de missie nieuwe technologieën en producten in de ruimte uittesten. De constructie in kunststof laat tot veertig keer minder brandstof dan de vroegere systemen verdampen. Deze spectaculaire verbetering is het resultaat van innovaties op het vlak van gebruikte materialen, het ontwerp en de productiemethode. COMPUTER LUISTERT MEE Hebt u ook leuke ervaringen met call centers? Je belt ze, er wordt vriendelijk geluisterd naar je vraag en vervolgens word je minuten lang met een onnozel muziekje 'on hold' op de achtergrond gezet. Tenslotte geeft dezelfde stem, inmiddels licht paniekerig, toe dat de informatie even niet te vinden is. Ze zullen je zo snel mogelijk terugbellen. Maar dat gebeurt uiteraard nooit. Het probleem is dat vele call centers voor verschillende 12 I-mag - DECEMBER 2004

13 VAN DE HEETNAALD... Call centers krijgen ondersteuning van A I. ONFILMBARE FILM klanten opereren. Die hebben elk duizenden pagina's informatie in de databank van het call center gedownload en voor de operator kan het soms knap lastig zijn om de juiste informatie bijtijds boven te halen. Als het aan Koen Wolters van de Universiteit van Twente ligt, is het bovenstaande scenario binnenkort verleden tijd. Hij ontwikkelde een artificieel intelligentiesysteem dat bepaalde sleutelwoorden in een gesproken vraag herkent. Nog voor de vraag volledig is uitgesproken, heeft het systeem alle relevante documenten al geselecteerd. Dat bespaart de operator heel wat tijd en stress. Het AIsysteem van Wolters gaat binnenkort proefdraaien in Nederland. In de Verenigde Staten is het kopiëren van nieuwe films in de bioscoop met een camcorder een echte plaag geworden. Tegen deze piraterij wil Kodak een nieuw digitaal projectiesysteem ontwikkelen. In tegenstelling met conventionele projectoren, sturen digitale projectoren de drie verschillende kleurenbundels (rood, groen en blauw licht) apart naar het filmscherm. Kodak wil het opnemen van films in de bioscoop onmogelijk maken. Kodak heeft nu in de VS een octrooi aangevraagd om elk van die kleuren op een discontinue manier te projecteren. De bundels worden 'flikkerend' uitgezonden met een frequentie van ongeveer 100 hertz. De frequentie zal voor elke kleur lichtjes anders zijn. Het menselijke oog zal hiervan niks merken, maar de elektronica van de camcorder raakt totaal van slag door al dat kleurig geflikker. CAMERA HELPT BIJ PRIKKEN Herbert Zeman, een biomedisch ingenieur van de Universiteit van Tennessee (VS), heeft een infrarode camera gebouwd waarmee je een perfect beeld van de aders in de huid krijgt. Dit toestel moet artsen en verplegend personeel helpen om voortaan van de eerste keer juist te prikken. Genoeg plaats om te prikken. Het apparaat belicht de huid met een lichtbundel van 740 nm. Licht van deze golflengte wordt sterk door bloed geabsorbeerd, terwijl andere weefsels het verstoren. Een ingebouwde digitale camera neemt van de huid een 'real time' foto, die door een computer wordt bijgewerkt en vervolgens op de huid geprojecteerd. Hierdoor ontplooit zich een magisch netwerk van aders die onzichtbaar voor het menselijke oog zijn: ideaal om een naald in te prikken. SMS BEVEILIGT KREDIETKAART VISA, American Express en Master Card geven handenvol geld uit aan de beveiliging van betaalkaarten. Zo screenen ze voortdurend het aankoopgedrag van hun klanten op een ongewoon patroon. Maar als dan de alarmbellen beginnen rinkelen, is het vaak al te laat. Daarom wil Pro- Techtor, een Californisch bedrijf dat in algemene beveiliging is gespecialiseerd, kredietkaarten op de markt brengen waarin een GSM-nummer zit opgeslagen. Telkens de kaart wordt gebruikt, verstuurt de centrale van de kaartmaatschappij een SMS naar het GSM-nummer. De koop gaat pas door als de kaarthouder via een reply-sms een geheime PIN-code doorstuurt. Pro-Techtor wil betaalkaarten veiliger maken. Op die manier weten zowel de klant als de maatschappij onmiddellijk wanneer iemand een betaalkaart heeft gekopieerd en op iemands anders kosten aan het winkelen is. De drievoudige beveiliging (kaart, GSM en pin-code) is volgens Pro- Techtor de meest optimale manier om kredietkaarten onkraakbaar te maken. NIEUWS VIA JE HORLOGE Horlogemaker Swatch brengt in de VS een nieuw horloge uit die naast tijd, ook nieuws, sportuitslagen, het weerbericht, aandeelkoersen en tal van andere nuttige informatie weergeeft. Swatch sloot daarvoor een overeenkomst met Microsoft en maakt gebruik van Microsoft's 'MSN Direct wireless data service'. De nieuwe horlogelijn krijgt de naam Paparazzi en de basisversie gaat over de toonbank voor 150 US$, wat ongeveer het dubbele van een standaard Swatch is. Wie nog 60 US$ per jaar wil bijbetalen, kan (indien hij Microsoft Outlook op zijn PC gebruikt) ook tjes en herinneringen naar zijn horloge versturen. Peter RAEYMAEKERS DECEMBER I-mag 13

14 MONS INGENIEUR EN TECHNOLOGIE Mons Bakermat van de ingenieursopleiding MONS. Het hoger onderwijs is in Mons (Bergen) goed vertegenwoordigd. Mons is een typisch Belgisch onderwijsvoorbeeld, met overlappingen van opleidingen die worden georganiseerd door de verschillende onderwijsnetten. De concurrentie tussen de onderwijsnetten is spijkerhard, maar het onderwijs is kwalitatief hoogstaand. De beroemdste inwoner van Mons is zonder twijfel Elio Di Rupo. Hij is niet alleen een aparte verschijning, hij is tevens een hoogbegaafd intellectueel én exponent van het Bergense onderwijs. Destijds zwaaide hij met grote onderscheiding als licentiaat chemie af aan de universiteit van Mons. Met nog grotere onderscheiding, de grootste, werd hij doctor in de wetenschappen. Prof. dr. Di Rupo doceert aan diezelfde universiteit chemie. Van tijd tot tijd geeft hij ook 'summer courses' in Leeds. Een portret van een merkwaardige stad en haar beroemde inwoner. Van onze hoofdredacteur Wie een inwoner van Mons vraagt waar Elio Di Rupo woont, krijgt meteen een uitbundige uitleg. Vlamingen worden zelfs extra in de watten gelegd. Voor les z'amis flamands willen ze graag een ommetje maken naar de rue onze Novembre, numero onze: Monsieur Elio habite le onze-onze. De joviale Di Rupo woont daar met zicht op de achterkant van het stadhuis, zijn werkterrein als burgemeester. Prof. dr. Elio Di Rupo De Montois kennen zijn levensgeschiedenis. Die heeft hij ook al vaak in Mons verteld, in café's en op straat. De lieveling van Mons werd in 1951 geboren in het Waalse dorpje Morlanwelz, in een gezin van 7 kinderen. Zijn stadsgenoten zullen u vertellen dat zijn vader omgekomen is bij een verkeersongeval, toen hij nog klein was. Hou hem in het oog, hij wordt ooit nog premier van ons land. Hij is veeltalig. «Il connaît très bien la langue Hollandaise, votre langue», weet men ons in Mons te vertellen. Dat Hollands niet gelijk is aan Nederlands, is hier nog niet doorgedrongen. Nederlands heeft hij trouwens aan de taalfaculteit van Mons geleerd van een Vlaamse prof. Zijn privé-secretaresse beheerst vele talen. Elio Di Rupo weet wat het belang van talenkennis is. De toekomstige premier (zo zegt men in Mons) heeft charisma te koop, meer dan de Franse Zonnekoning. De Waalse chou-chou en vrijgezel 14 I-mag - DECEMBER 2004

15 scoort daarmee heel goed, ook bij vrouwen, zo hoort men al eens aan de koffietafel. Bij de volgende federale verkiezing zouden ze wel eens zijn charmerende omgang met een rood bolletje achter zijn naam kunnen honoreren. Onze Guy weze gewaarschuwd. Hij kan zich beter een vlinderdas aanschaffen. Elio Di Rupo is niet alleen een aparte verschijning, hij is ook een hoogbegaafd intellectueel. Sedert 1990 geeft hij ook les. Uitzonderlijk is dit niet. Onze Johan Vande Lanotte geeft ook les, aan de U.Gent. Minister Vande Lanotte leert de studenten omgaan met het grondwettelijk recht. Elio houdt het bij chemie, het omgaan met atomen en moleculen. Hij doet er zelfs nog een scheut bij. Van tijd tot tijd geeft hij summer courses aan de universiteit van Leeds, in Engeland. Lesgeven tijdens de zomerperiode is in Engeland zoveel aangenamer dan in het mistig winterseizoen. In 1982 begon Di Rupo aan zijn politiek parcours. Hij was toen onderzoeksdirecteur aan de universiteit van Mons. De reden waarom hij van de wetenschap naar de politiek overstapte, verklaart hij als volgt: «Au sein du Parti Socialiste, je trouve un écho à mes idéaux humanistes de justice sociale et de liberté individuelle» Van wetenschap naar politiek Gedurende ruim 20 jaar legde hij een indrukwekkend parcours af: gemeenteraadslid, schepen, volksvertegenwoordiger, Europees kamerlid, senator, burgemeester van Mons, minister van onderwijs, minister-president van de Waalse regering, vice-premier, minister voor communicatie en openbare diensten, voorzitter van de PS, enzovoort. De Minister van Staat mag ook al eens bij de koning op bezoek. Zo'n ontmoeting is altijd goed om zijn laatste studie toe te lichten, zoals deze uit 2003: Pour une Belgique créative et solidaire. Vlamingen weten wat dit betekent Elio Di Rupo duikt ook op in allerlei Raden van Bestuur, ten minste als ze van enige betekenis zijn, zoals die van de universiteit van Mons, zijn lievelingsonderwijsinstelling. Zelden ontbreekt hij op de opening van het academiejaar en hij weet altijd wel een toespraak uit zijn mouw te schudden. Want zoveel is duidelijk, hij is een knap spreker, letterlijk en figuurlijk. Record werkloosheid Di Rupo en de anderen De stad Mons telt inwoners, het arrondissement Mons (19 gemeenten). In de kleinste gemeente van het arrondissement (Nouvelles) wonen 340 mensen, in de grootste (Jemappes) Mons heeft de grootste werkloosheidsgraad van het land. De stad van burgemeester en PS-voorzitter Di Rupo haalt het nationaal record van 24,3 procent. In Mons werkt 80 procent van de actieve bevolking in de openbare sector. In Charleroi bedraagt de werkloosheidsgraad 23,9 procent, in Luik is dat 21,9 procent, in La Louvière 20,6 procent. Nochtans hoort men in Mons geen lethargisch gejammer. De Waalse minister-president, monsieur van Cau, nam inmiddels de lijfspreuk over van zijn vroegere Vlaamse collega: Als we willen vooruitgaan, moeten we het zelf doen. Anders gezegd: Wat we zelf doen, doen we beter. De positieve resultaten tekenen zich reeds lichtjes af. Niet in de werkloosheidsgraad. Die blijft even hoog. Wel in het scheppen van nieuwe arbeidsplaatsen die vaak van een hoog technologisch niveau zijn. Sinds 1996 zijn er bij gekomen en werden ook de beroepsopleidingen fors aangewakkerd. In 2002 werd in Wallonië 1,2 miljoen uren aan beroepsopleiding besteed. Dit is drie keer meer dan in Grote ondernemingen heeft Wallonië echter niet meer. In Vlaanderen zijn er bedrijven met meer dan 200 personeelsleden, tegenover 680 in Wallonië. N.L. DECEMBER I-mag 15

16 De stad Mons leverde in de loop van haar geschiedenis geregeld een minister aan het land, veelal op het departement onderwijs. De PS-er Léo Collard, die van 1953 tot 1974 burgemeester van Mons was, is wellicht de meest bekende, toch onder de oudere Vlamingen. Leerkrachten van het katholiek onderwijs zijn hem dankbaarheid verschuldigd. Nadat ze eerst massaal tegen zijn beleid hadden betoogd, zorgde hij er voor dat hun porte-monnaie op het einde van de maand meer gevuld werd. Een ander voorbeeld is Abel Dubois, burgemeester van Mons van 1974 tot 1989, en minister van onderwijs in de Waalse regering. Zijn collega Herman De Croo was toen onderwijsminister in de Vlaamse regering. De twee waren destijds, toen de studies voor technisch ingenieur werden hervormd, de schietschijf van de Vlaamse technisch ingenieurs. De Vlamingen stonden op het behoud van hun titel, de Walen wilden van de ingénieur technicien af in ruil voor de ingénieur industriel, een titel die reeds van 1898 tot 1933 in Wallonië werd gebruikt. In 1898 was er immers nog geen sprake van een opleiding voor technisch ingenieur in Vlaanderen. Deze kwam er pas vanaf In de Kamer moest De Croo bij de keuze van de titulatuur de duimen leggen voor Dubois. In 1977 zag de industrieel ingenieur in Vlaanderen het levenslicht. Oudste ingenieursschool Het hoger onderwijs in Mons omvat de Université de Mons-Hainaut (UMH), de Faculté Polytechnique de Mons (FPMs), de Facultés Universitaires Catholiques de Mons (FUCaM), twee hogescholen voor industrieel ingenieurs (Institut Supérieur Industriel de Mons - ISIMs - en het Institut Supérieur Industriel Catholique du Hainaut - ISICHt) en een drietal hogescholen voor korte type-opleidingen (Bachelor). Burgerlijk ingenieurs worden opgeleid aan de Faculté Polytechnique de Mons (FPMs), een onderwijsinstelling die onafhankelijk is van de universiteit. Ze werd in 1836 opgericht en is de oudste ingenieursschool van ons land. Nadien volgden die van Luik (1837) en Gent (1838). De FPMs kwam er op voorstel van Jean- Baptiste Thorn, de tweede gouverneur van Henegouwen sedert de onafhankelijkheid van België. Oorspronkelijk heette de school Ecole Provinciale des Mines du Hainaut. De studieduur bedroeg 2 jaar en het leerprogamma was dat van de Ecole Centrale de Paris (ECP). De schoolbevolking omvatte een handvol studenten en twee jonge professoren, Guibal (23) en Devillez (24), beide pas afgestudeerd als ingenieur aan de Ecole Centrale de Paris. Hun imposant standbeeld staat in de prachtige voortuin van het rectoraat, het hoofdgebouw in het stadscentrum, dat ook een aantal leslokalen en laboratoria omvat. In 1853 werd de afdeling chemie opgericht, in 1862 deze voor mechanica en in 1887 deze voor elektriciteit. In 1876 werd de studieduur op 4 gebracht en werd een nieuwe naam ingevoerd: Faculté Polytechnique du Hainaut. De huidige naam dateert van Vandaag heeft de FPMs 7 afdelingen: architectuur, chemie, elektriciteit, mechanica, materiaalwetenschappen, bedrijfsbeleid en mijn-aardkunde. Aan de FPMs studeren een tal studenten. De onderwijsgroep bestaat uit 70 professoren en 150 onderzoekers en assistenten. De derdecyclus opleiding (doctoraat) heeft een 100-tal studenten. De FPMs is een aantrekkingspool voor vele buitenlandse studenten. In eigen land en in het buitenland heeft ze een grote faam. Industrieel ingenieurs worden in Mons opgeleid aan de twee voornoemde instellingen. Vanaf het academiejaar bedraagt de opleidingsduur voor alle industrieel ingenieurs in het Franstalig Gewest 5 jaar ( 3+2). Universiteit en Facultés Universitaires Raoul Warocqué ( ), één van de achterkleinkinderen van Nicolas Warocqué, heer van Mariemont en grondlegger van de naar hem genoemde invloedrijke dynastie. De familie beheerde koolmijnen, spoorwegen, gas- en elektriciteitmaatschappijen en andere bedrijven zoals Les Forges de Clabecq. Ze waren ook heel actief in China en Portugal. De oudste faculteit werd naar de stichter genoemd: Faculté Warocqué des Sciences Economiques. Raoul Warocqué wilde dat alle bedrijfsleiders die in zijn imperium werden tewerkgesteld, aan 'zijn' faculteit werden opgeleid. De universiteit omvat 2 centra, één in Charleroi en één in Mons. De 6 faculteiten (psychologie, economische wetenschappen, wetenschappen, letterkunde, vertalers, medicijnen-farmacie-biomedische wetenschappen) tellen samen circa studenten. Elio Di Rupo studeerde aan de faculteit wetenschappen (chemie) en behaalde in deze discipline een doctoraat. De Facultés Universitaires Catholiques de Mons (FUCaM) vond zijn wortels in het gedachtegoed van een handvol katholieke bedrijfsleiders die in 1896 in La Louvière een een- jarige opleiding voor handel oprichtten. Naast het onderricht in de handel waren talen erg belangrijk. Na een opleiding in La Louvière voltooiden de studenten hun studies in Leipzig en Londen. De school verhuisde na enkele jaren naar Mons en kreeg in 1965 het universitair statuut. In 1965 ontstond de faculteit toegepaste economische wetenschappen, in 1971 deze voor politieke wetenschappen. Daarna volgden nog andere. Ze huizen allemaal onder de koepel Facultés Universitaires Catholiques dat een moderne campus is, maar heel wat minder studenten telt dan de UMH. De Universiteit van Mons (de officiële benaming is Mons-Hainaut) werd in 1899 opgericht, op initiatief van de industrieel MONS Ing. Noël LAGAST 16 I-mag - DECEMBER 2004

17 Vorming 10 jaar Master in Bouwmanagement De Master in Bouwmanagement, één van de meest succesvolle opleidingen van het VIK-Vormingsinstituut, bestaat 10 jaar. Reden te meer om de bloemetjes buiten te zetten en een bezinning te houden tijdens een academische zitting. Multidisciplinair denken is steeds meer aan de orde en kan het verschil maken tussen een goede en een steengoede manager, aldus Ing. Guy Roymans, programmadirecteur én drijvende kracht achter de MBM. Van onze redacteur Het initiatief voor de opleiding Master in Bouwmanagement is meer dan 10 jaar geleden uitgegaan van de Vlaamse Ingenieurskamer. Vragende partij was de Vlaamse Confederatie Bouw, die tot de vaststelling gekomen was dat een moderne manager in de uitoefening van zijn functie geconfronteerd wordt met heel veel facetten die tijdens zijn opleiding niet of nauwelijks aan bod komen. Eén van de basisprincipes van de VIK is dat de werknemer van de toekomst niet alleen technologisch intelligent moet zijn, maar ook emotioneel intelligent, multidisciplinair, innovatief én oog moet hebben voor ethische, ecologische en maatschappelijke bekommernissen. Al deze elementen vindt men terug in de opleiding MBM. Voor de inrichting ervan vond de VIK onmiddellijk gehoor bij het De Nayer Instituut in Sint-Katelijne-Waver. In ruim tien jaar is een hecht samenwerkingsverband ontstaan tussen enerzijds de beroepsorganisatie en anderzijds de hogeschool, aldus Ing. Guy Roymans. De opleiding is immers een perfecte aanvulling op het diploma Industrieel Ingenieur Bouwkunde. De MBM is gebaseerd op de overdracht van praktijkkennis in domeinen die een meerwaarde betekenen in het dagelijks functioneren van managers in uiteenlopende sectoren van de bouwnijverheid. Vandaar het grote succes van de Master in Bouwmanagement. 90% van de cursisten een universitaire opleiding of een opleiding van academisch niveau heeft genoten: 60% zijn industrieel ingenieur, 10% burgerlijk ingenieur en 5% ingenieur-architect. Van alle deelnemers zijn 11% vrouwen. De Master in Bouwmanagement is inmiddels met veel enthousiasme aan zijn elfde editie begonnen. Om het nut van de opleiding duidelijk te stellen, laten we een cursist aan het woord: Aan de universiteit of hogeschool leer je heel veel theorie en getallen. Op de werf word je geconfronteerd met heel veel méér facetten. Als je die praktijkervaring kan toetsen aan de opleiding Master in Bouwmanagement geeft dat een grote meerwaarde. Henk VAN NIEUWENHOVE 330 cursisten Enkele cijfers kunnen dit succes best staven. In 10 jaar hebben 330 cursisten de MBM doorlopen, waarvan 90% het diploma behaalde. Dat is uitzonderlijk en wijst op een hoge motivatiegraad. In 95% van de gevallen worden de inschrijvingskosten gedragen door de bedrijven, die kunnen genieten van opleidingscheques van 50% uitgereikt door de Vlaamse Gemeenschap. Zowat alle gerenommeerde Vlaamse bedrijven hebben hun projectleiders naar de MBM gestuurd. Dat geeft volgende verdeling per sector: 20% komen uit de grote algemene bouwbedrijven, 7% uit wegenbouwbedrijven, 6 % uit grote studieof ingenieurbureaus, 5% uit openbare besturen, 5% uit allerlei niet 'bouw-gebonden' bedrijven, 32% uit KMO bouwondernemingen uit alle deelsectoren, 10% uit ontwerp- en architectenbureaus en 7% zijn zelfstandigen. Globaal kunnen we stellen dat DECEMBER I-mag 17

18 Vorming Verzilveren van deskundigheid en expertise Wat doet de VIK er aan? In ons dagelijks werk als ingenieur bouwen de meeste onder ons in één of andere niche een bijzondere deskundigheid op. Onze beroepswerkzaamheden brengen er ons meestal toe onze algemene en praktijkgerichte vorming door de jaren heen in een eigen specifiek vakgebied uit te diepen. Die uitdieping, specialisatie kan zowel het gevolg zijn van onderzoek (praktijkgericht of zelfs fundamenteel), ervaring in de uitvoering of het management. Anderen doen graag een beroep op uw deskundigheid. De knowhow die u in uw loopbaan ontwikkeld heeft, blijft in de meeste gevallen voorbehouden voor het specifieke werkdomein waarin uw beroepsleven zich situeert. De vergaarde kennis wordt doorgaans uitgewisseld en getoetst met collega's/zielsverwanten binnen of buiten het bedrijf. En nochtans, die verzamelde kennis, dat inzicht in bijzondere technische (of andere) cases, kan ook vaak buiten die kleine kring waarin ze wordt aangewend, een groot belang hebben. Deskundigen Een bijzondere vorm voor het aanwenden van specifieke kennis binnen een vakdomein, zijn de opdrachten als deskundige of expert. Opdrachten als deskundige kennen we vanuit verschillende invalshoeken. De gerechtelijke deskundige: wordt door de rechter (occasioneel op voorstel van één der partijen) aangesteld om onderzoek te doen, te bemiddelen en te rapporteren inzake technische materies die buiten het (juridisch) vakgebied van de rechter vallen. De gerechtelijke deskundige werkt verder vrij autonoom. Deskundige in arbitrage: partijen kunnen deze vorm van beslechten contractueel binnen een overeenkomst opnemen, of die afspraak maken als zich een geschil voordoet. Hoewel de 'arbiter' rechtstreeks kan worden aangeduid, verloopt deze procedure meer en meer via arbitragekamers, binnen de schoot van een beroeps- of sectorgroepering (bijvoorbeeld arbitragekamers bouw). Deskundige in schadebepaling (verzekeringsexpert - schadeschatter) Naast de eigen inspecteurs in dienstverband doen verzekeringsmaatschappijen vaak beroep op zelfstandig opererende schadeschatters. Hoewel de verzekeringsmaatschappij vrijwel steeds opdrachtgever blijft, kan een zelfstandige deskundige onafhankelijker optreden en zo efficiënter tot een regeling komen (de 'verwerkingskosten' van een schadedossier zijn voor de maatschappij ook een kostenelement). Consultancy - deskundig advies In onze technisch complexe maatschappij hebben we allemaal wel eens nood aan 'goede raad' (die spreekwoordelijk duur is). Door de complexiteit en het multidisciplinair karakter van de productieprocessen, kan niet van elk bedrijf(je) worden verwacht dat het alle nodige kennis in huis heeft. De nood aan deskundig advies binnen heel enge niches groeit voortdurend. Vermits deze niche vaak buiten het eigen vakgebied ligt, vinden we niet altijd de passende expert. In dat geval wordt vaak een beroep gedaan op consultancy. En dan zijn er nog de vele mengvormen van die opdrachten. Voorbeeld: een deskundig consultant moet voor zijn opdrachtgever als technisch raadsman optreden binnen een gerechtelijke expertise, waar hij - zoals dat vaak gebeurt - geconfronteerd wordt met collega's/ technische raadslieden van de verzekeraars van partijen. Binnen de VIK wordt via verschillende kanalen hulp en advies verstrekt aan onze deskundige leden. Dit niet alleen als dienstverlening, ook en vooral vanuit de maatschappelijke rol van de VIK als ingenieursvereniging. Netwerking Het netwerk van collega's ingenieurs (en andere medespelers) dat de VIK als vereniging aanreikt, blijft de belangrijkste tool op gebied van expertise. De netwerking binnen de regionale afdelingen, centra, studiegroepen en nationale geledingen zijn bronnen van contacten. Het aanboren van die contacten vraagt uiteraard van de ingenieur enige tijd en inzet. Maar er is meer. Opleiding Een opdracht als deskundige voor de rechtbank (of als technisch raadsman van één der partijen betrokken in een gerechtelijk deskundig onderzoek) en andere opdrachten in de arbitrage, vereisen een juridische basiskennis die zelfs een ervaren ingenieur niet noodzakelijk mee heeft. Om naar behoren te kunnen meedraaien in zo'n opdracht (en vooral om de leiding te nemen) is het noodzakelijk inzicht te hebben in de procedures en op elk ogenblik rekening te houden met de rechten van partijen, de noodzaak van een tegensprekelijke aanpak der vaststellingen en het rigoureus aanhouden van een aantal rechtsregels om te vermijden dat het gevoerde onderzoek op de helling komt te staan. Met andere woorden: de expert die beslagen is in de knepen van een juridische procedure, haalt daar voordeel uit. 18 I-mag - DECEMBER 2004

19 Vorming VIK-Ingenieur-Expert De titel van VIK-Ingenieur-Expert is reeds beschermd. Achterliggende bedoeling is een register uit te werken om collega's die dergelijke opdrachten ambiëren of zich beschikbaar stellen, de mogelijkheid te bieden zich langs dit register kenbaar te maken. In vele vakgebieden is er inderdaad een grote vraag. Denken we bijvoorbeeld aan rechtbanken, sectororganisaties of verzekeringsmaatschappijen. Ook het bedrijfsleven en de industrie kunnen via de publicaties van de Vlaamse Ingenieurskamer worden aangesproken. Register - database De VIK beschikt reeds voor intern gebruik over een goed uitgebouwde operationele database van haar ledenbestand. Een professioneel secretariaat kan hier gegevens inzake expertisedomeinen aan toevoegen. Uiteraard zonder de regels der privacy te schenden. De VIK heeft niet de intentie of de mogelijkheden om de deskundigheid in het algemeen, laat staan de specifieke expertise in kleine kennisniches van eenieder te onderzoeken of te homologeren. De specifieke deskundigheid van een expert zal altijd door de expert zelf moeten aangegeven en aangetoond worden aan de hand van zijn curriculum, ervaring, publicaties of vanuit de gekende autoriteit die hij binnen zijn eigen vakgebied heeft opgebouwd. De VIK is het zich wel verplicht om toetsing te doen. Een raad van 'wijzen' die we wellicht 'jury' zullen noemen, zal op basis van de dossiers die door de kandidaten zelf worden opgesteld en voorgelegd, tot taak hebben te waken over de degelijkheid van het 'register' of de 'databank kennis en kunde'. Deze ideeën sluimeren reeds jaren in de verschillende échelons van de VIK. Het voorbije jaar heeft een groep stafleden vanuit het Centrum Senioren zijn schouders onder dit initiatief geplaatst. De opleidingscyclus Fellow in Gerechtelijke Expertises staat in de steigers. De spelregels (reglementen) van het register VIK- Ingenieur-Expert liggen vast. De Raad van Bestuur van de VIK heeft het concept goedgekeurd en zal de uitwerking ervan steunen. Wie interesse heeft in het thema, kan zich bekend maken via het secretariaat. Hier kunt u alle informatie krijgen over de VIK- Ingenieur-Expert. Wilt u ook zelf uw medewerking verlenen om dit initiatief op de rails te zetten, dan bent u van harte welkom. Ing. René PEETERS PROJECTMANAGEMENT 3de promotie > Vanaf 8 maart 2005 Lopen ook in uw onderneming alsmaar meer projecten? Worden de projecten steeds op tijd en binnen budget uitgevoerd? Bent u ook projectleider geworden omdat het nu eenmaal moest? Verloopt het leiden en opvolgen van een project soms problematisch? Wordt een bepaalde methodiek gevolgd bij projectmatig werken? Deze Fellow in PROJECTMANAGEMENT - Masterclass Vik-Certified, voorheen master in projectmanagement, loopt over het hele jaar en speelt perfect in op de actuele noden die men ondervindt bij het beheersen van projecten. Heeft u interesse? Een uitgebreid programma wordt u op aanvraag toegestuurd en meteen ontvangt u gegevens over de info-avond die als voorbereiding zal georganiseerd worden. info-vergadering 15 februari 2005 Voor bijkomende inlichtingen contacteer Ria Brughmans ria.brughmans@vik.be of raadpleeg DECEMBER I-mag 19

20 Vorming Seminars Actieve en intelligente verpakking Het VerpakkingsCentrum, een spin-off van het Departement Industriële Wetenschappen en Technologie van de Hogeschool Limburg, is actief in wetenschappelijk onderzoek en verleent diensten aan de industrie onder de vorm van toegepast contractonderzoek. In het kader van haar dienstverlening en onderzoek organiseert het VerpakkingsCentrum, samen met de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK), de VIK-Studiegroepen Kunststoffen en Voeding, en het Drielanden Ingenieurs Kontakt (DIK), drie seminars rond recente trends in de verpakkingswereld. 1. Trends in de verpakkingswereld In een eerste seminar worden een aantal recente algemene trends in verpakkingen gegeven: Wat zijn de huidige trends in de verpakkingsdesigns? welke zijn de meest markante marketinggeoriënteerde veranderingen? hoe zijn de evoluties in gebruiksgemak? in hoeverre zijn er milieuverbeteringen gerealiseerd?.. Hoe belangrijk zijn de huidige evoluties in de intelligente verpakkingen? De intelligente verpakking is een uitloper van de VAP (Value Added Packaging). Deze verpakkingen verschaffen de gebruikers aanvullende, nieuwe informatie na het inpakproces: Bv. de temperatuursindicatoren die aangeven of een gerecht voldoende gekoeld is voor optimale consummatie. Bv. de versheidindicatoren die een indicatie zijn voor de versheid a.d.h.v. de microbiële besmettingen. Bv. de RIFD-verpakkingen: de kennis hebben waar uw product zich bevindt in elk logistiek proces, 2. Toepassingsmogelijkheden in actieve verpakking Deze verpakkingen worden meestal opgedeeld in absorberende verpakkingen (scavengers) en vrijstellende verpakkingen (emitters). De vangers werden vroeger bijvoorbeeld als aparte zakjes aangetroffen in de verpakking. Dit wordt als storend ervaren en kan gevaarlijk zijn voor de consumenten. Daarom is de nieuwste ontwikkeling het onzichtbaar inbouwen van deze actieve component in de folie zelf. Tijdens dit seminar zal niet alleen de state of the art van de techniek worden voorgesteld, maar zullen ook concrete industriële voorbeelden rond de inzetbaarheid van zuurstof-, ethyleen- en vochtabsorberende verpakkingen worden toegelicht. Hoewel deze verpakkings- en conditioneringtechniek reeds veelvuldig wordt toegepast in Amerika, is het in Europa en Vlaanderen minder het geval aangezien de wetgeving hier nog niet is aangepast. Het moge duidelijk zijn: deze verpakkingsinnovaties hebben tal van nieuwe toepassingsmogelijkheden. Tijdens de eerste twee seminars wordt door onderzoekers en industriële partners de huidige technologische stand voorgesteld. 3. Wetgeving en mogelijkheden tot onderzoek In een derde afsluitend seminar wordt de toekomstige wetgeving in actieve verpakkingen toegelicht. Daarnaast wordt aan de hand van een recent Europees onderzoeksproject, ACTIPAK, aangetoond hoe wetenschappelijk onderzoek toonaangevend kan zijn in de opstelling/aanpassing van een Europese wetgeving. Tevens wordt u geïnformeerd over een (toekomstig) Vlaams onderzoeksproject, waarin het Instituut ter bevordering van Wetenschappelijk en Technologisch onderzoek (IWT-Vlaanderen) de innovatie bij bedrijven uit de voedingssector wil stimuleren (processen/producten) in de vorm van subsidiëring van deskundige innovatieadviezen en wetenschappelijke dienstverlening. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden voor de bedrijven (KMO/niet KMO) om cofinanciering te krijgen voor innovatief onderzoek (al dan niet in samenwerking met een onderzoeksinstituut). In de volgende uitgave van I-mag komen we uitvoerig terug op het thema van de actieve en intelligente verpakking. Na een introductie van de actieve verpakkingsevolutie in de eerste presentatieserie, wordt in de tweede seminar meer in detail in gegaan op de evolutie in de 'actieve' rol van verpakkingsmateriaal/verpakking in de bewaring. De oudere methodes van voedselbewaring (zoals roken, zouten, ) geraken steeds meer in onbruik en worden minder en minder aanvaard door de consument. Modernere conditioneringtechnieken zoals MAP (gemodificeerde atmosfeerverpakking) en zijn recentste variant EMAP (evenwichtsgemodificeerde atmosfeerverpakking) krijgen nu steeds meer concurrentie van de actieve verpakkingen. prof. dr. Dirk FRANCO dr. Roos PEETERS >>> 20 I-mag - DECEMBER 2004