Arbeidsrisico s in de afvalinzameling

Transcriptie

1 De Arbeidsinspectie maakt deel uit van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus LV Den Haag Bestelnummer 646 versie augustus 2008 Gerichte inspecties in uw branche

2 De belangrijkste arbeidsrisico s in de afvalinzameling Deze brochure vertelt u meer over de belangrijkste arbeidsrisico s in de afvalinzameling, de branche waartoe uw bedrijf behoort. U kunt lezen wat u daarvoor moet regelen en waar de Arbeidsinspectie bij inspecties op zal letten. Investeren in goede arbeidsomstandigheden draagt bij aan het gezond houden van uw werknemers en uw bedrijf. In de afvalinzameling hebben de belangrijkste arbeidsrisico s te maken met: machineveiligheid pagina 12 inrichting en gebruik van de werkomgeving pagina 15 gevaarlijke stoffen pagina 18 fysieke belasting pagina 23 De Arbeidsinspectie controleert tijdens een inspectie specifiek op deze arbeidsrisico s. Met deze brochure kunt u zich hier goed op voorbereiden. Naast deze belangrijke risico s kunnen uw werknemers echter nog aan andere risico s worden blootgesteld, afhankelijk van de aard van de werkzaamheden. Denk bijvoorbeeld aan biologische agentia (bacteriën, schimmels, virussen etc.), geluid, dieselmotoremissie (DME) en agressie en geweld. Deze risico s dient u in de RI&E en het plan van aanpak op te nemen. Op andere onderwerpen inspecteert de Arbeidsinspectie alleen als daar een concrete aanleiding voor is. In het eerste deel van deze brochure kunt u lezen: welke verplichtingen u als werkgever heeft; hoe een inspectie verloopt. In het tweede deel vindt u: de belangrijkste arbeidsrisico s in uw branche uitgewerkt; de inspectienormen per arbeidsrisico; verwijzingen naar bestaande instrumenten en hulpmiddelen om aan de regels te voldoen. 2 3

3 Deel 1 Veiligheid en gezondheid, uw zorg De Arbeidsinspectie bij u op bezoek Als werkgever moet u een zo goed mogelijk arbeidsomstandighedenbeleid voeren. Daarvoor organiseert u het werk zodanig dat dit geen nadelige invloed heeft op de veiligheid of de gezondheid van uw werknemers. Kennis van de risico s is hiervoor een belangrijke basis. Zo kunt u gericht zoeken naar oplossingen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Dit doet u aan de hand van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). RI&E en plan van aanpak Een RI&E is voor ieder bedrijf verplicht. Met de resultaten van de RI&E stelt u een plan van aanpak op. Dit kunt u zelf doen of uitbesteden. U bent verplicht uw RI&E inclusief het plan van aanpak te laten toetsen. Een gecertificeerde deskundige die aan uw bedrijf verbonden is of een gecertificeerde arbodienst kan dit doen. Voor bedrijven met ten hoogste 25 werknemers geldt een uitzondering. De deskundigentoets hoeft dan niet te worden uitgevoerd, mits gebruik wordt gemaakt van een branchespecifiek RI&E-instrument dat in de cao is opgenomen. In de cao die op uw branche van toepassing is, is geen branchespecifiek RI&Einstrument opgenomen. In het plan van aanpak beschrijft u: welke verbeteringen u wilt doorvoeren; welke verbeteringen prioriteit hebben; wanneer de verbeteringen uitgevoerd moeten zijn; wie voor de uitvoering verantwoordelijk is. Voor het aanpakken van verbeteringen gelden de volgende uitgangspunten: risico s moeten zoveel mogelijk aan de bron worden weggenomen (bijvoorbeeld vervangen van gevaarlijke machines, gebruiken van hefapparatuur). is deze bronaanpak redelijkerwijs niet mogelijk (vanwege technische, organisatorische en/of economische redenen), dan treft u maatregelen die voor alle werknemers gunstig zijn (bijvoorbeeld afschermen van bewegende delen van machines, tweeknopsbediening, een duidelijke instructie hoe gewerkt moet worden). in sommige gevallen is het niet mogelijk om een aanpak aan de bron of een algemeen beschermende aanpak te kiezen. In die gevallen stelt u persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking aan de werknemers (bijvoorbeeld handschoenen, gehoorbescherming), waarbij u er ook op toeziet dat deze gebruikt worden. Deze aanpak staat bekend als de arbeidshygiënische strategie. Hoe verloopt een inspectie? De Arbeidsinspectie inspecteert uw arbeidsomstandighedenbeleid op basis van de bepalingen in de Arbowet en -regelgeving. Bij aanvang van de inspectie in uw bedrijf zal de inspecteur meestal vragen of een lid van de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging bij de inspectie aanwezig wil zijn. Deze personen hebben op basis van de wet dit vergezelrecht. Bovendien heeft de ondernemingsraad het recht om een gesprek met de inspecteur te vragen zonder dat u als werkgever daarbij aanwezig bent. De inspectie verloopt als volgt: De inspecteur kijkt op de werkplek hoe u de regels van de belangrijkste arbeidsrisico s naleeft. Dit kan betekenen dat de inspecteur eerst bij het inzamelen onderweg inspecteert of de regels worden nageleefd. De inspecteur bespreekt zijn bevindingen met u of degene die u mag vertegenwoordigen. Het kan zijn dat u aan alle verplichtingen voldoet. Het kan ook zijn dat u dat niet of in onvoldoende mate doet, waardoor nadere afspraken over naleving worden gemaakt. De inspecteur legt geconstateerde overtredingen schriftelijk vast. Dit kan in de vorm van een waarschuwing of een eis. Bij sommige overtredingen kan de inspecteur direct een boeterapport opmaken. Deze brochure gaat over de belangrijkste risico s in uw branche. Mogelijk gelden er voor uw bedrijf ook nog andere risico s. Deze risico s moet u ook in de RI&E en het plan van aanpak opnemen. Ook moet u maatregelen treffen om deze risico s weg te nemen of te verminderen. Voorbeelden van andere risico s in de afvalinzameling zijn geluid bij het storten van geluidsproducerend afval als glas en puin, biologische agentia (bacteriën, schimmels, virussen etc.), dieselmotoremissie (DME) en agressie en geweld. 4 5

4 U voldoet niet of onvoldoende aan de verplichtingen In geval van overtredingen geeft de Arbeidsinspectie u een waarschuwing of stelt zij een eis. U krijgt een waarschuwing als direct duidelijk is wat u moet doen om de overtreding op te heffen. U krijgt een eis als niet direct vanuit de wet duidelijk is wat u moet doen om de overtreding op te heffen. De Arbeidsinspectie geeft in deze eis aan wat u precies moet doen om aan de wettelijke verplichting te voldoen. Na een waarschuwing of een eis krijgt u enige tijd om de overtreding op te heffen. Dit wordt altijd gecontroleerd. Is de overtreding niet opgeheven binnen de gestelde termijn, dan kunt u alsnog een boete krijgen. Bij een ernstige overtreding zegt de Arbeidsinspectie een boete aan en kan zij het werk (gedeeltelijk) stilleggen totdat de overtreding is opgeheven. De hoogte van een boete is afhankelijk van de ernst van de overtreding en de omvang van uw bedrijf. Kleine bedrijven betalen minder dan grote. Boetes naar aanleiding van een ongeval zijn hoger dan voor gewone overtredingen. Werkzaamheden of machines worden stilgelegd als de Arbeidsinspectie vindt dat er ernstig gevaar is voor personen. De Arbeidsinspectie heft een stillegging op als het gevaar is weggenomen. Voor strafbare feiten wordt een proces-verbaal opgemaakt. Werknemers kunnen een boete krijgen wanneer zij bewust geen gebruik maken van de veiligheidsmaatregelen. Bijvoorbeeld wanneer zij geen persoonlijke beschermingsmiddelen dragen of wanneer zij beveiligingen van een machine verwijderen, overbruggen of uitschakelen. Wat u nog meer moet weten Voorlichting, onderricht en toezicht Als werkgever bent u verplicht uw werknemers voor te lichten over de risico s die het werk met zich meebrengt. Ook moet u hen onderrichten over de maatregelen die deze risico s beperken of wegnemen. Voorlichting en onderricht zijn belangrijke maatregelen om ongevallen, verzuim en stagnatie in het proces te voorkomen of te beperken. Als werkgever moet u er bovendien op toezien dat de instructies en voorschriften worden nageleefd. Uw werknemers hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid. Zij moeten met de nodige voorzichtigheid en zorgvuldigheid handelen en instructies opvolgen. De Arbeidsinspectie kan uw werknemer een boete geven als hij zich schuldig maakt aan ernstige overtredingen waarvan hij op grond van de voorlichting/opleiding had kunnen weten dat het om een overtreding van de wet gaat. Preventiemedewerker Ieder bedrijf met meer dan 25 medewerkers moet een preventiemedewerker aanstellen of iemand binnen het bedrijf de preventietaken laten uitvoeren. Deze medewerker speelt een belangrijke rol bij het maken van de RI&E en het plan van aanpak. Ook kan deze persoon een rol spelen bij het geven van voorlichting over arbeidsomstandigheden aan de (andere) werknemers en het onderzoeken van eventuele ongevallen in het bedrijf. Heeft uw bedrijf minder dan 25 medewerkers, dan kunt u als werkgever zelf de taak van preventiemedewerker vervullen. Bedrijfshulpverlening De Arbeidsinspectie kan ook op de organisatie van de Bedrijfshulpverlening (BHV) inspecteren. De BHVorganisatie is onderdeel van uw RI&E en het plan van aanpak. Een aantal zaken moet u in ieder geval op orde hebben. Zo moeten, afhankelijk van de omvang van en de risico s in uw bedrijf, één of meer werknemers zijn opgeleid als bedrijfshulpverlener. Iedere BHV er moet voor één of meer van de hulpverleningstaken (eerste hulp bij ongevallen, branden blussen en ontruimen) zijn opgeleid. De BHV-organisatie als totaal moet in staat zijn alle drie de hulpverleningstaken uit te voeren. U kunt de BHV ook gezamenlijk met andere bedrijven in uw omgeving realiseren. Systeeminspectie Het kan zijn dat de wijze waarop u uw zorg voor arbeidsomstandigheden heeft georganiseerd, niet voldoende is. Wanneer de Arbeidsinspectie dit vermoedt, voert zij in veel gevallen een systeeminspectie uit. Dit gebeurt door interviews met u, enkele van uw werknemers en eventuele leidinggevenden in uw bedrijf. De resultaten worden na afloop met u besproken en kunnen leiden tot een eis. Daarna krijgt u de mogelijkheid om uw aanpak aan te passen. 6 7

5 Klachten Soms ontvangt de Arbeidsinspectie klachten over arbeidsomstandigheden in een bedrijf. De Arbeidsinspectie neemt een klacht alleen in behandeling als deze komt van een werknemer (of een relatie of rechtshulpverlener van die werknemer) of een vakbond. Klachten of tips van anderen onderzoekt de Arbeidsinspectie in principe niet, tenzij er sprake is van ernstig gevaar voor personen. Ongevallen Ernstige ongevallen moet u bij de Arbeidsinspectie melden. Dit betreft arbeidsongevallen die dodelijk zijn, of leiden tot opname in een ziekenhuis of - naar redelijk oordeel - leiden tot blijvende gezondheidsschade. De Arbeidsinspectie voert dan een onderzoek uit. Op vindt u het telefoonnummer voor uw regio. Beroepsziekten Zijn er beroepsziekten binnen uw bedrijf, dan meldt uw bedrijfsarts dit aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Uw branche, de afvalinzameling Nederland produceert meer dan 60 miljoen ton afval per jaar. Denk daarbij aan huisvuil, GFT (groente-, fruit- en tuinafval), papier, textiel, glas, KCA (klein chemisch afval), bouw- en sloopafval en bedrijfsafval. Er zijn circa 216 gespecialiseerde bedrijven in de branche die voor de inzameling van het overgrote deel van dit afval zorgen. De branche telt ongeveer 90 gemeentelijke diensten; de overige bedrijven zijn private inzamelaars, verzelfstandigde overheidsbedrijven en samenwerkingsverbanden. Samen heeft u meer dan werknemers in dienst. Naast afvalinzameling is uw branche ook actief in het verwijderen van zwerf- en drijfafval door het vegen en schoonhouden van bijvoorbeeld openbare wegen, markten, plantsoenen, wateren en bedrijfsterreinen. Burgers kunnen hun afval in veel gemeentes zelf afleveren bij milieustraten, -parken en innamedepots. Ook deze behoren tot de sector afvalinzameling. Ontwikkelingen De afgelopen jaren is het afvalbeleid in Nederland sterk ontwikkeld. Het overgrote deel van het afval bereikt het eindstadium niet en wordt hergebruikt. Het inzamelen is sterk gemechaniseerd. Eenmaal ingezameld ondergaat het afval in veel gevallen een bewerking om herbruikbare materialen af te scheiden. Het scheiden vindt voor een deel plaats bij huishoudens en bedrijven, voor een deel bij de inzamelingsbedrijven en voor een deel bij de afvalverwerking. Deze ontwikkeling heeft grote invloed op de bedrijfstak. Stond vroeger de vooral handmatige inzameling centraal waarna lokaal storten van het afval volgde, inmiddels is afvalinzameling en -verwerking een industriële activiteit en is de inzameling sterk gemechaniseerd. Van de emmer naar de zak, daarna de minicontainer en recent naar de ondergrondse verzamelcontainer. Parallel daaraan zien we een ontwikkeling waarbij een verdergaande scheiding door de aanbieder (huishoudens en bedrijven) plaatsvindt. Inmiddels zet de schaalvergroting in. Bedrijven gaan samenwerken en fuseren, gemeenten doen dat ook of verzelfstandigen hun diensten. 8 9

6 Deel 2 Vijf belangrijke arbeidsrisico s nader belicht Dit deel van de brochure gaat dieper in op de belangrijkste arbeidsrisico s in de afvalinzameling: machineveiligheid inrichting en gebruik van de werkomgeving gevaarlijke stoffen fysieke belasting U kunt bij elk risico lezen wat de gevolgen kunnen zijn voor de gezondheid en veiligheid van uw werknemers, en wat u moet regelen om deze te voorkomen. De Arbeidsinspectie zal hier bij inspecties op letten. Aan het eind van elke beschrijving volgen verwijzingen naar bestaande instrumenten en hulpmiddelen die u helpen om aan de regels in de Arbowet te voldoen. Aanvullend vindt u in deze brochure informatie over de arbeidsrisico s biologische agentia (bacteriën, schimmels, virussen etc.), geluid, dieselmotoremissie (DME), en agressie en geweld. Hoe zijn de belangrijkste risico s bepaald? De Arbeidsinspectie heeft de belangrijkste arbeidsrisico s in uw branche bepaald aan de hand van: de ongevallencijfers binnen uw branche; cijfers van aandoeningen die door het werk worden veroorzaakt (beroepsziekten); instroomcijfers op de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA); inschattingscijfers van risico s door de Arbeidsinspectie. Ook heeft de Arbeidsinspectie intensief overlegd met de werkgevers- en werknemersorganisaties in uw branche

7 Machineveiligheid In de afvalinzamelingsbranche wordt veel gewerkt met voertuigen zoals vrachtauto s, uitgerust met containerbakken en bijbehorende hefinrichting en huisvuilophaalwagens veelal voorzien van een persinrichting en uiteenlopende beladingsmechanismen. Daarnaast wordt in de verschillende fasen van het inzamelingsproces gebruik gemaakt van diverse machines voor laden, lossen en overslag van afval. Wat zijn de risico s? Bij het werken met machines in de afvalsector ontstaan veel ongevallen door contact met bewegende delen. Een voorbeeld daarvan is beknelling van ledematen tijdens het werken met beladingsinrichtingen. Daarnaast ontstaan relatief veel ongevallen door vallende lading, bijvoorbeeld tijdens het laden of lossen van afval. Bij het gebruik van voertuigen is aanrijding van personen een belangrijk risico. Dergelijke ongevallen hebben vaak blijvend letsel tot gevolg. In enkele gevallen is er sprake van een fatale afloop. Naast gebreken van technische aard, zoals het ontbreken van afschermingen, zijn veel voorkomende oorzaken het onveilig handelen en het toepassen van verkeerde werkmethoden. De achterliggende oorzaak is vaak onvoldoende veiligheidsbewustzijn tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden. Bij het gevaar van aanrijding speelt de inrichting van de werkomgeving een belangrijke rol. Wat moet u doen? Wat betreft machineveiligheid gelden voorschriften uit de Arbowet en de Warenwet. Er gelden specifieke regels voor de arbeidsmiddelen, zoals: > Geschiktheid van het arbeidsmiddel Machines moeten geschikt zijn voor het werk. Als het werken met de machine teveel risico oplevert, moet deze worden aangepast of moeten andere maatregelen worden getroffen om het risico zoveel mogelijk te beperken. > Veilig gebruik van het arbeidsmiddel Machines worden uitsluitend gebruikt voor het doel, de manier en op de plaats waarvoor zij zijn ingericht en bestemd. Dit houdt ook in dat beveiligingen niet worden overbrugd of weggehaald. Machines met een 2-handenbediening mogen niet door meer dan één persoon worden bediend. Bedieningssystemen van arbeidsmiddelen moeten duidelijk en veilig zijn. Alleen met behulp van dat bedieningssysteem moet de machine in werking gesteld kunnen worden. De machine moet vervolgens ook weer veilig kunnen worden stopgezet en voorzien zijn van een noodstop. U maakt met uw werknemers afspraken over veilig werkgedrag. U ziet er als werkgever op toe dat deze afspraken worden nageleefd. Zo niet, dan spreekt u de werknemer aan op zijn gedrag om herhaling te voorkomen. > ongewilde gebeurtenissen en deugdelijkheid van arbeidsmiddelen Het materiaal is geschikt en van goede kwaliteit. De constructie is betrouwbaar en degelijk. De machine is zo geplaatst en ingericht dat er geen gevaar is voor verschuiven, omvallen en kantelen, oververhitting, ontploffing en elektrocutie. > Deskundigheid van werknemers Werknemers moeten voldoende deskundig zijn door voorlichting, scholing en/of ervaring. Werknemers moeten de gegeven instructies opvolgen en de beveiligingen gebruiken. > Veiligheidsvoorzieningen in verband met bewegende delen van arbeidsmiddelen Bewegende delen van machines moeten voldoende afgeschermd of beveiligd zijn. Controleer ook regelmatig of beveiligingen door werknemers intact worden gelaten. > Veiligheidsvoorzieningen in verband met de mobiliteit van arbeidsmiddelen Voertuigen met een eigen aandrijving zijn voorzien van de nodige hulpmiddelen om de bestuurder voldoende zicht te geven op de omgeving. Dit is vooral van belang als het zicht wordt belemmerd door de constructie, zoals veel voorkomt bij achteruitrijden. Voertuigen met een eigen aandrijving zijn voorzien van verlichting als dat nodig is voor de veiligheid van werknemers. > montage, demontage, onderhoud, reparatie en reiniging van arbeidsmiddelen Machines moeten goed worden onderhouden. Ook moeten onderhouds- en reinigingswerkzaamheden veilig worden uitgevoerd, bijvoorbeeld door de machine stroom- of drukloos te maken of door de machine stapsgewijs of op kruipsnelheid te laten bewegen. > Keuringen Arbeidsmiddelen die door het gebruik slijten, of door andere invloeden slechter gaan functioneren, moeten (periodiek) worden gekeurd. Het gaat hierbij vooral om beladings- en persinrichtingen van kraakperswagens, hefinrichtingen voor containerbakken, transporteurs, laadschoppen, heftrucks en hijskranen. Naast de Arbowet houdt u rekening met de bepalingen van de Warenwet (productveiligheid) en het Warenwetbesluit Machines (Machinerichtlijn, CE). Het Warenwetbesluit Machines legt verplichtingen op aan de fabrikant of importeur van een machine. Machines en installaties die u na 1 januari 1995 heeft aangeschaft en die daarbij voor het eerst in de markt kwamen, moeten - voor zover van toepassing - voldoen aan de bepalingen van de Warenwet en het Warenwetbesluit Machines. Een CE-gemarkeerde machine moet door de fabrikant of importeur minimaal zijn voorzien van een: Nederlandstalige gebruiksaanwijzing; EG-verklaring van overeenstemming; CE-markering op de machine of installatie

8 Inrichting en gebruik van de werkomgeving Als u in uw eigen bedrijf vanaf 1 januari 1995 machines heeft ontwikkeld, dan bent u zelf verantwoordelijk voor de CE-markering. Dat geldt ook wanneer machines zodanig worden aangepast of zodanig worden opgenomen in een groter geheel, dat daarmee een andere gebruiksbestemming ontstaat dan die van het oorspronkelijke ontwerp, of als andere risico s en gevaren ontstaan dan die van het oorspronkelijke ontwerp (bijvoorbeeld bij opvoeren). Dat betekent dat u: een risicoanalyse moet (laten) uitvoeren voor de machine/installatie; maatregelen neemt ter beheersing van de risico s, rekening houdend met de stand der techniek; een gebruiksaanwijzing voor de machine maakt; een technisch constructiedossier voor de machine maakt; een zogeheten EG-verklaring van overeenstemming opmaakt; de CE-markering op de machine plaatst. Wanneer u een machine van buiten de Europese Economische Ruimte (EER) importeert, moet u zelf de procedure van de CE-markering (laten) uitvoeren. Hoe inspecteert de Arbeidsinspectie? De inspecteur gaat tijdens een inspectiebezoek na of de machines (en het gebruik ervan) voldoen aan de hierboven genoemde wettelijke bepalingen. Hij controleert in de eerste plaats op naleving van de veiligheids eisen en inspecteert de algemene staat van onderhoud. De werking van veiligheidsinrichtingen en -voorzieningen kan functioneel worden getest. Ook kan de inspecteur metingen verrichten op bijvoorbeeld veiligheidsafstanden. Afhankelijk van de geconstateerde feiten controleert hij in tweede instantie ook documenten, zoals een gebruiksaanwijzing, een EG-verklaring van overeenstemming voor een CE-gemarkeerde machine, een onderhouds- of controleboek, schriftelijke instructies en procedures en ook de RI&E met bijbehorend plan van aanpak. Meer informatie > Brochure Heftrucks: Hoe voorkom ik ongevallen en schade? op zoek onder brochures/formulieren > Arbo-Informatiebladen ( - AI-11: Machineveiligheid; afschermingen en beveiligingen - AI-17: Hijs- en hefmiddelen Verwijzingen naar Arbowet- en regelgeving > Arbobesluit, met name hoofdstuk 3, 7 en 8 > Warenwetbesluit Machines, Warenwetbesluit drukapparatuur en Warenwetregeling drukapparatuur Binnen de afvalinzamelingsbranche vinden risicovolle werkzaamheden plaats bij het inzamelen, laden, transporteren, overslaan en lossen van afval. Deze werkzaamheden spelen zich af op uiteenlopende locaties, afhankelijk van de aard en herkomst van het afval. Daarbij kan het gaan om huishoudelijk afval, waaronder glas en papier, en om bedrijfsafval, zoals bouwen sloopafval, metaalschroot, autowrakken, ziekenhuisafval en dierlijk afval. Wat zijn de risico s? Een onveilige werkomgeving kan leiden tot ongevallen met blijvend letsel of zelfs dodelijke afloop. Voor werknemers in de afvalinzamelingsbranche komen risico s voor in elke fase van het logistieke proces. Risico s zijn: aangereden worden door een voertuig; geraakt worden door vallende lading; vallen van hoogte door onbeveiligd werken op plaatsen met valgevaar; vallen door het gebruik van ondeugdelijke of ondeugdelijk opgestelde ladders en trappen; struikelen en vallen door gebrekkige orde en netheid op de werkvloer. Wat moet u doen? Er kan onderscheid worden gemaakt tussen maatregelen voor (a) arbeidsplaatsen waar u verantwoordelijkheid draagt voor de inrichting en het gebruik en (b) arbeidsplaatsen waar u afhankelijk bent van anderen. Dit is het geval wanneer uw werknemers bij een ander bedrijf afval gaan ophalen of lossen. a) Arbeidsplaatsen waar u verantwoordelijkheid draagt voor de inrichting en het gebruik Hiervoor geldt dat u de kans op ongevallen verkleint door veel aandacht te besteden aan de deskundigheid van de werknemers in de omgang met transportmiddelen en door een veilige inrichting van het werkgebied. Bij een veilige inrichting van de werkomgeving zijn de volgende onderwerpen van belang: > Verbindingswegen zijn afgestemd op het verkeer dat er plaatsvindt. Zo nodig dienen er verkeersregels te worden opgesteld. Arbeidsplaatsen liggen op voldoende afstand of gescheiden van verbindingswegen. Ook looproutes voor voetgangers worden gescheiden van verbindingswegen voor transportmiddelen. De breedte van de verbindingswegen is afgestemd op het verkeer (een- of tweerichtingsverkeer). Bij onoverzichtelijke situaties zijn hulpmiddelen zoals spiegels aangebracht. De verbindingswegen zijn vrij van obstakels. Zorg voor goede verlichting. > Deuren, hekken en doorgangen zijn afgestemd op het verkeer dat er plaatsvindt. Klapdeuren zijn deels doorzichtig. Zo nodig zijn voor voetgangers afzonderlijke deuren/doorgangen aanwezig. > Vloeren zijn vrij van obstakels, oneffenheden, stof, vet en andere verontreinigingen

9 > Locaties met valgevaar vanwege (grote) hoogteverschillen, zijn voorzien van hekwerken of soortgelijke voorzieningen. De toegang naar hoog- of laaggelegen werkplekken is veilig ingericht met deugdelijke en goed bevestigde trappen of ladders. Waar nodig zijn deze voorzien van leuningen of handgrepen. Als hekwerken niet mogelijk zijn, moet het valgevaar tegengegaan zijn door andere maatregelen, zoals afbakening of markering van de valgevaarlijke zone met duidelijke veiligheidssignalering. Verder zorgt u voor het nodige toezicht. Als het risico van een gevaarlijke val niet afdoende kan worden voorkomen, moet persoonlijke valbescherming worden gebruikt. Dit vraagt om het aanbrengen van geschikte (anker)voorzieningen op de arbeidsplaats en toezicht op de naleving van de veiligheidsvoorschriften. > Plaatsen waar afval wordt geladen of gelost, waarbij gevaar bestaat dat personen worden getroffen door vallende voorwerpen, zijn afgezet, afgebakend of gemarkeerd en voorzien van veiligheidssignalering. > Uw werknemers beschikken over de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen en zijn goed geïnstrueerd over het juiste gebruik. Hoe inspecteert de Arbeidsinspectie? De inspecteur gaat tijdens een inspectiebezoek na of de arbeidsplaatsen voldoen aan de hierboven genoemde wettelijke bepalingen. Hij controleert in de eerste plaats op naleving van de veiligheidseisen en inspecteert de algemene staat van onderhoud. De werking van veiligheidsvoorzieningen kan functioneel worden getest. Afhankelijk van de geconstateerde feiten controleert de inspecteur in tweede instantie ook documenten zoals keuringsrapporten en onderhoudsgegevens, schriftelijke instructies en procedures en ook de RI&E met bijbehorend plan van aanpak. Meer informatie > Arbo-Informatiebladen ( > AI-14: Bedrijfsruimten; inrichting, transport en opslag Verwijzingen naar Arbowet- en regelgeving > Arbobesluit, met name hoofdstuk 3, 7 en 8 > Warenwetbesluit Machines b) Arbeidsplaatsen waar u afhankelijk bent van anderen Bij het opstellen van de RI&E moet u in het bijzonder aandacht besteden aan de risico s waaraan uw werknemers blootgesteld worden op arbeidsplaatsen bij andere bedrijven. Zo nodig maakt u afspraken met de betrokken werknemers hoe te handelen als zij op locatie gevaar lopen. Van belang hierbij is uiteraard dat zij goed zijn opgeleid, zodat zij de gevaren voor de eigen veiligheid tijdig kunnen onderkennen. U moet ervoor zorgen dat u zicht heeft op de omstandigheden waaronder uw werknemers op locatie de opgedragen werkzaamheden verrichten. Zo nodig maakt u met het andere bedrijf afspraken over het waarborgen van de veiligheid van uw werknemers. Daarnaast is het van belang dat uw werknemers beschikken over de middelen waarmee zij de werkzaamheden op locatie veilig kunnen uitvoeren. Zo is bijvoorbeeld het valgevaar bij het betreden van laad- en containerbakken voor het afdekken van lading te voorkomen door het aanbrengen van hulpmiddelen waarmee de lading vanaf de grond is af te dekken. Ook wanneer derden afval inzamelen en daarbij gebruikmaken van uw voertuigen, is veiligheid van belang. Denk hierbij aan vrijwilligers die papier inzamelen voor verenigingen. De vrijwilligers moeten goed geïnstrueerd zijn. De instructie wordt ofwel onder uw verantwoordelijkheid uitgevoerd ofwel door de vrijwilligersorganisatie. U moet dan controleren of de betrokken vrijwilligers de instructie ook daadwerkelijk hebben ontvangen. Tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden moet deskundig toezicht aanwezig zijn

10 Gevaarlijke stoffen Bij afvalinzameling worden gevaarlijke stoffen veelal op grond van milieu- of vervoerswetgeving ingedeeld. Fysische en chemische eigenschappen van een stof bepalen echter of een stof gevaarlijk is. In de Arbowetgeving is de definitie van gevaarlijke stoffen breder: ook op basis van temperatuur, druk of mogelijk ongewenste reacties kan een stof als gevaarlijk worden beschouwd. Ook asbesthoudend materiaal wordt als gevaarlijk afval aangeboden. Klein chemisch/gevaarlijk afval (KCA/KGA) is huishoudelijk afval dat chemische stoffen bevat. Met ingezamelde gevaarlijke afvalstoffen kunnen vervolgens handelingen plaatsvinden zoals wegen, gereed maken voor transport, opslag en bewerkingen zoals het mengen en opbulken van verschillende afvalstromen. Voor werknemers kleven er zowel aan de inname als aan het verrichten van handelingen gezondheids- en veiligheidsrisico s. Wat zijn de risico s? Acute risico s kunnen optreden bij stoffen die corroderen of oxideren. Daarnaast bestaat bij stoffen met een laag vlampunt het risico van brand en explosie. Een chemische reactie of menging van stoffen kan al deze gevaren doen ontstaan. Stoffen kunnen in combinatie zorgen voor gevaarlijke reactieproducten, temperatuurverhoging, ongecontroleerd opspatten en het vrijkomen van schadelijke gassen of dampen. Blootstelling aan gevaarlijke stoffen kan een bedreiging vormen voor de gezondheid als niet de juiste technische of organisatorische maatregelen zijn genomen. Zo kan blootstelling aan vluchtige organische stoffen leiden tot chronische toxische encephalopathie (CTE), beter bekend als organisch psychosyndroom (OPS). Blootstelling aan kankerverwekkende stoffen, zoals dieselmotoremissie, kan eveneens ernstige gezondheidsschade aanrichten. Risico s voor werknemers ontstaan wanneer ingezamelde afvalstoffen onjuist of niet zijn geëtiketteerd, verkeerd zijn verpakt of worden aangeboden in ondeugdelijke verpakkingen. Verder ontstaan risico s bij het overgieten of overpompen van vloeistoffen in grotere bulkverpakkingen of het bijeenbrengen van vaste gevaarlijke stoffen. Daarbij moet rekening worden gehouden met verhoogde temperatuur of druk. Vooral ontvlambare stoffen leveren daardoor risico s op. Het niet (goed) gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen en het ontbreken van doelmatig onderhoud hiervan kunnen leiden tot blootstelling en daarmee tot een verhoogd risico. Tot slot kan bij het verwerken (shredderen) van verpakkingen waarin resten van vluchtige stoffen zitten brand- en zelfs explosiegevaar ontstaan. Brandwonden (denk bij corrosieve en oxiderende stoffen niet alleen aan de huid maar ook aan de longen) en vergiftiging zijn de voornaamste gevolgen van de genoemde risico s. Als asbesthoudend bouw- en sloopafval niet op de juiste manier is verpakt of onverpakt wordt aangeboden, kan dit leiden tot blootstelling aan asbestvezels. Wat moet u doen? Bij het inzamelen van gevaarlijke afvalstoffen moet u een inschatting van het gevaar maken. Op basis hiervan kunt u bepalen wat de manier van verwerken en bewerken moet zijn. Het gaat er vooral om ervoor te zorgen dat stoffen die met elkaar reageren, gescheiden blijven. De beoordeling van de gezondheidsrisico s moet in de RI&E zijn opgenomen. Door vast te stellen aan welke stoffen uw werknemers worden blootgesteld en hoe hoog die blootstelling is, kunt u nagaan of de getroffen maatregelen in uw bedrijf voldoende effectief zijn. Deze beoordeling moet u regelmatig herhalen. Zo nodig past u de getroffen maatregelen aan om de blootstelling te voorkomen of beperken. De blootstelling moet in ieder geval zo laag zijn dat gezondheidsschade wordt voorkomen. U licht uw werknemers in over de risico s van het werken met gevaarlijke stoffen. Hierbij kunt u gebruik maken van de Stoffenmanager, een digitaal hulpmiddel voor het MKB. Ook geeft u hen aanwijzingen over de maatregelen die deze risico s beperken of wegnemen. Bovendien ziet u erop toe dat werknemers uw instructies en voorschriften naleven

11 Wat moet u doen om gevaren te beperken? 1 Gevaarlijke afvalstoffen correct opslaan. De opslag van gevaarlijke afvalstoffen dient te voldoen aan de richtlijn PGS 15 (opvolger van CPR 15) voor opslag van gevaarlijke stoffen. 2 De inrichting van de werkplek en de organisatie van werkzaamheden zodanig aanpassen, waarbij: blootstelling aan gevaarlijke stoffen wordt voorkomen of geminimaliseerd; de grootst mogelijke zorgvuldigheid, ordelijkheid en netheid in acht wordt genomen; de hoeveelheid gevaarlijke stoffen waarmee op een werkplek (sorteerruimte) nog handelingen moeten worden verricht zo veel mogelijk is beperkt; de sorteerruimte mag niet worden gebruikt als opslagruimte; de sorteerruimte speciaal is ingericht voor de te verwachten gevaren; deze biedt voldoende beschutting tegen weersinvloeden; de sorteerruimte is voorzien van ventilatie (natuurlijke en/of mechanische). Deze ventilatie moet een dusdanige capaciteit hebben dat alle schadelijke en/of hinderlijke gassen, dampen of stoffen die vrij kunnen komen bij de verwerking van het (gevaarlijk) afval, worden afgevoerd. Een goede ruimtelijke ventilatie kan door middel van roosters plaatsvinden. 3 Veilig werken: met deskundig personeel en duidelijke werkinstructies: voorkom ontstekingsbronnen en hete oppervlakken in combinatie met ontvlambare stoffen; zorg dat derden in het bedrijf op de hoogte zijn van de regels; maak gebruik van geschikte arbeidsmiddelen, explosieveilig als dit nodig is. 4 Persoonlijke beschermingsmiddelen (op de juiste manier) gebruiken, zoals adembescherming, veiligheidsbril, handschoenen, beschermende kleding etc. 5 Zorgen voor maatregelen bij calamiteiten: goede noodinstructies en bijbehorende middelen als branddekens, blusmiddelen en nood- en oogdouches; vluchtwegen die vrij toegankelijk en goed herkenbaar zijn; alarmering en ontruimingsplannen, samen met een goede bedrijfshulpverlening. Heeft u rekening gehouden met explosiegevaar? Alles dat kan branden kan onder omstandigheden ook exploderen. Denk daarbij aan gassen (zoals acetyleen, propaan en waterstof) en vloeistoffen (zoals thinner, alcohol, terpentine), maar ook aan vaste stoffen (zoals houtstof, voedingsmiddelen en metaalpoeders als deze in kleine deeltjes voorkomen). Voor explosiegevaar zijn specifieke voorschriften in het Arbobesluit opgenomen, de zogenaamde ATEX-voorschriften. Als er explosiegevaarlijke stoffen in uw bedrijf voorkomen moet er een risicoanalyse worden uitgevoerd, waarbij eventueel een gevarenzone-indeling volgt. Aan de hand van een gevarenzone-indeling kunt u bepalen waar er in uw bedrijf gebieden zijn met explosiegevaar en welke maatregelen (technische of organisatorische) u moet nemen. Omdat explosiegevaar geen eenvoudig onderwerp is, is het aan te raden u goed te laten informeren en binnen uw branche te kijken naar concrete voorbeelden. Hoe inspecteert de Arbeidsinspectie? De Arbeidsinspectie zal controleren of u (zeer)(licht) ontvlambare, corrosieve, oxiderende en giftige stoffen volgens de PGS 15 richtlijn heeft opgeslagen. De Arbeidsinspectie zal controleren of de algemene preventieve maatregelen zijn getroffen om blootstelling te voorkomen. Ook zal de inspecteur vragen naar de beoordeling van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen, het bijbehorende plan van aanpak en de uitvoering van de hierin opgenomen maatregelen. Aan de hand van de beoordeling van de blootstelling zal worden gecontroleerd of de getroffen maatregelen voldoende effectief zijn om gezondheidsschade te voorkomen. Tevens zal de Arbeidinspectie nagaan of uw werknemers voldoende voorlichting en instructie hebben gehad over het werken met gevaarlijke stoffen. Hierbij wordt gelet op de aanwezigheid van (werk)instructies en of deze bij uw werknemers bekend zijn. Ook moeten uw werknemers op de hoogte zijn hoe te handelen in geval van een calamiteit. Wat explosiegevaar betreft, zal de Arbeidsinspectie controleren of er maatregelen op de werkvloer zijn genomen op basis van de gevarenzone-indeling. Het ontbreken van een beoordeling, gevarenzone-indeling of maatregelen op de werkvloer kan leiden tot een waarschuwing of (bij ernstig gevaar) tot een boete of stillegging

12 Fysieke belasting Meer informatie Opslag gevaarlijke stoffen: > PGS 15 richtlijn: Opslag van verpakte gevaarlijke stoffen, te vinden op > Uitvoering afvalbeheer ( > Afvalpreventie en scheiding ( > Stoffenmanager ( > Afvalstoffen ( > zoek onder Wetgeving & handhaving, Interne handhavingsinstructies, Beoordeling van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen en het toetsen van de meetresultaten aan luchtgrenswaarden > AI-6: Werken met kankerverwekkende stoffen en processen en mutagene stoffen ( > AI-26: Veiligheidsinformatiebladen en Werkpleketikettering ( > AI-31: Gezondheidsrisico s van gevaarlijke stoffen ( Leidraad Veilig werken met chemische stoffen ( ATEX: > Brochure Veilig werken in een explosieve atmosfeer. Bestelcode 607. Ook te downloaden via www. arbeidsinspectie.nl onder brochures > Brochure Niet bindende gids voor goede praktijken met het oog op de tenuitvoerlegging van richtlijn 1999/92/EG. Zie onder Brochures > Arbo-informatieblad AI-34; Veilig werken in een explosieve atmosfeer. Verkrijgbaar bij SDU-uitgeverij. Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR ; Gevarenzone-indeling met betrekking tot ontploffingsgevaar - Deel 1: Gasontploffingsgevaar, gebaseerd op NEN-EN-IEC Verkrijgbaar bij NEN Fysieke belasting is de lichamelijke belasting die mensen ondervinden tijdens het werk. Bij het bewegen, kracht uitoefenen of het aannemen van bepaalde houdingen worden spieren, botten, pezen en gewrichten belast. Fysieke belasting op zich is niet gezondheidsbedreigend, fysieke overbelasting wel. Dit kan leiden tot klachten aan het bewegingsapparaat, tot gezondheidsschade en zelfs tot uitval uit het arbeidsproces. Overbelasting kan optreden bij tillen, duwen en trekken, maar ook bij repeterende bewegingen en het innemen van een ongunstige werkhouding. Wat zijn de risico s? In uw sector kunnen aandoeningen voorkomen aan het houding- en bewegingsapparaat, zoals rugklachten en klachten aan arm, nek en schouder. De risico s zijn tillen, duwen en trekken en ongunstige werkhoudingen. Deze kunnen onder andere voorkomen bij huisvuilinzameling, voornamelijk bij het beladen van huisvuilcontainers en bij het inzamelen van grofvuil dat langs de kant van de weg staat. Ook op de afvalinzamelplaatsen (milieuparken) komt tillen, duwen en trekken voor. De werknemers moeten ook veel lopen en vaak in een gebukte of gedraaide houding werken. Overige risico s zijn repeterende handelingen die tijdens het handmatig sorteren van bepaalde afvalsoorten worden uitgevoerd. Verwijzing naar Arbowet- en regelgeving > Arbobesluit, hoofdstuk 3, 4 en 8 > Arbobeleidsregel 3.5g-1, 3.5g-2, 4.1c-1, 2, 4,

13 Wat moet u doen? U organiseert het werk zodanig dat de gevaren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers door fysieke overbelasting worden voorkomen of zoveel mogelijk worden beperkt. Een eerste stap hierin is het uitvoeren van de verplichte RI&E. In de RI&E omschrijft u de risico s in uw bedrijf. Op grond van de RI&E maakt u een plan van aanpak met een nadere inventarisatie van fysieke belasting, om de gesignaleerde risico s op te heffen of te beperken. U moet periodiek voorlichting en instructie geven in die situaties waarin nog handmatig wordt getild, geduwd of getrokken. Verder ziet u toe op de naleving van deze instructies. In het geval van huisvuilinzameling is een goede planning en berekening op grond van de P90 norm noodzakelijk (P90 norm: beladingsmaxima per leeftijdscategorie, per inzamelmethode en gebied). Tillen Meestal is een situatie waarin werknemers moeten tillen verre van ideaal. Men moet vaak bukken om het materiaal van de grond te pakken of te verplaatsen. Tillen komt voor bij het handmatige verplaatsen van grofvuil. Dit gebeurt frequent en langdurig. Het gaat hierbij om handmatig tillen van bijvoorbeeld meubilair, dozen met afval, hout, tuinafval, of andere zware huishoudelijke apparatuur. Om fysieke overbelasting te voorkomen of terug te dringen, kunt u bij grofvuilinzameling een vrachtauto met kraan inzetten. Duwen of trekken Duwen of trekken komt voornamelijk voor bij het verplaatsen van huisvuilcontainers. Bij het duwen of trekken van een last om deze over langere afstand te verplaatsen, kan fysieke overbelasting ontstaan. Duwen heeft de voorkeur boven trekken. Bij duwen ontstaat in het algemeen een lagere belasting op de lage rug dan bij trekken. Het gebruik van hulpmiddelen, op de milieuparken en recyclingcentra, zoals elektrisch aangedreven wagens, elektrotrekkers en heftrucks, kan fysieke overbelasting voorkomen. Werkplek/werkhouding De inrichting van een werkplek kan de oorzaak zijn van een ongunstige werkhouding. In uw branche zal dit voorkomen bij de sorteerbanden bij sommige afvalstromen. Ook de inrichting van vrachtwagencabines vraagt aandacht. Zorg voor een ergonomische inrichting zoals een goede chauffeurstoel, de plaatsing van bedieningsmiddelen en plaatsing van spiegels en camera s. Om fysieke overbelasting te voorkomen tijdens gedwongen ongunstige werkhoudingen zal de oplossing hier liggen in de organisatorische sfeer, dus afwisseling van werk of beperking van de duur van de belastende werkzaamheden. Voor het beladen van huisvuil wordt steeds meer gewerkt met voertuigen die zijn voorzien van zijbelading. Tevens vindt er in uw branche een verschuiving plaats naar andere inzamelmethoden, zoals ondergronds storten en centrale huisvuilcontainers. De nieuwe inzamelmethodieken kunnen leiden tot nieuwe risico s op het gebied van fysieke overbelasting. Denk aan knelgevaar en duwen en trekken aan zware containers. Hoe inspecteert de Arbeidsinspectie? De Arbeidsinpectie bekijkt of de werkplekken ergonomisch zijn ingericht, zodat in een goede werkhouding kan worden gewerkt. De inspecteur kijkt ook of er sprake is van het handmatig hanteren van lasten bij tillen en duwen/trekken van goederen en/of gereedschap. Bij eventueel vastgestelde tekortkomingen zal worden nagegaan of de risico s van fysieke belasting zijn opgenomen in de RI&E en in het plan van aanpak. Ook gaat de inspecteur na hoe de voorlichting en instructie over fysieke belasting is geregeld. Als er sprake is van het handmatig hanteren van lasten maakt de inspecteur gebruik van een beoordelings methode. Deze is gebaseerd op de NIOSH-methode om vast te stellen of er geen overtredingen op het gebied van tillen plaatsvinden. Bij duwen of trekken vormen de gezondheidskundige waarden van N.J. Delleman de basis voor de inspectiemethode. Meer informatie > oorzaken van bedrijfs- en beroepsrisico s zijn te vinden op Hier is ook een link opgenomen naar de Metaalindustrie. > NIOSH-methode: en > Delleman-methode, Delleman, N.J. e.a., Handmatig duwen/trekken en gezondheidseffecten. Min. SZW/VUGA, Den Haag, 1995 > NEN , Duwend en trekkend verplaatsen van lasten met het hele lichaam > P90 norm, Universiteit Amsterdam, Vrije universiteit Amsterdam, Academisch Medisch Centrum Amsterdam: Eindrapport Fysieke Belasting bij Huisvuilbeladers (1993) Verwijzingen naar Arbowet- en regelgeving > Fysieke belasting algemeen: Arbobesluit art en 5.3 > Werkplekinrichting: Arbobesluit art. 5.4 > Voorlichting handmatig hanteren van lasten: Arbobesluit art

14 Overige belangrijke risico s bij de afvalinzameling Biologische agentia Uw werknemers kunnen in contact komen met allerlei bacteriën, schimmels en virussen (biologische agentia) of met de allergenen die afkomstig zijn van deze biologische agentia. Die bevinden zich in het afval en kunnen gezondheidsklachten veroorzaken. Denk daarbij onder meer aan allergische reacties die leiden tot luchtwegaan doeningen, zoals astma, of aan irritatie van ogen, neus, keel en huid. Contact met een injectienaald waarin resten bloed zijn achtergebleven, kan leiden tot een infectieziekte. Houd er rekening mee dat sommige personen een grotere gevoeligheid hebben voor biologische agentia en daarom sneller klachten kunnen ontwikkelen. De soorten en hoeveelheden biologische agentia in het afval variëren sterk. Dit hangt onder meer samen met het type afval, de inzamelfrequentie (hoe lang is het afval al opgeslagen geweest in de inzamelcontainer?) en de omstandigheden in die container zoals temperatuur en vochtigheid. Als de omstandigheden gunstig zijn, kunnen biologische agentia in korte tijd heel snel in aantal toenemen. Blootstelling kan optreden bij het verplaatsen en legen van de containers, het kapot scheuren van vuilniszakken, het achterop meerijden op een wagen met open laadbak, het lossen van het afval bij de overslag of composteerhal, lekkage van percolaat uit de wagen en het schoonmaken van wagen en containers. Het grijpen van vuilniszakken, het legen van prullenbakken en dergelijke kan bovendien leiden snij- of prikaccidenten. Maatregelen Het is van belang dat u de risico s van blootstelling aan biologische agentia onderkent. U inventariseert en evalueert ze in de RI&E en neemt vervolgens passende maatregelen om de risico s zoveel mogelijk te beperken. Het hanteren van een goede persoonlijke hygiëne is daarbij een noodzakelijke basismaatregel. Tijdens het beladen is eten, drinken en roken niet toegestaan. U licht de werknemers hierover in en zorgt voor de aanwezigheid van schoon water op de inzamelvoertuigen. U zorgt voor het reinigen van de werkkleding, deze wordt niet meegenomen naar huis. Het is zaak om gezondheidsklachten, zoals luchtwegklachten, in een zo vroeg mogelijk stadium te signaleren. Daarom stelt u de werknemers in de gelegenheid gebruik te maken van het (periodiek) arbeidsgezondheidskundig onderzoek (P)AGO. Voor prik- en snij-ongevallen is een protocol aanwezig. De werknemers zijn daarvan op de hoogte en weten hoe ze dit toe moeten passen. Werknemers die tijdens het werk intensief worden blootgesteld aan biologische agentia biedt u doeltreffende vaccins aan

15 Geluid Bij sommige werkzaamheden kan de blootstelling aan geluid hoog zijn, bijvoorbeeld bij het lossen in een overdekte bunker en het storten van glas. Langdurige blootstelling aan geluid boven 80 decibel (db) heeft lawaaidoofheid tot gevolg. Lawaaidoofheid is blijvend en heeft niet alleen gevolgen voor het werk, maar ook in het privéleven. Zo zijn gesprekken in gezelschap nauwelijks meer te volgen. Maatregelen Er zijn wettelijke grenswaarden waaraan u moet voldoen. De blootstelling aan geluid wordt gedefinieerd als de gemiddelde dagelijkse blootstelling over een 8-urige werkdag (dagdosis). Bij een blootstelling boven de 80, 85 en 87 decibel zijn (in het algemeen voor de werkgever) volgens het Arbobesluit in ieder geval de volgende maatregelen verplicht: > 80 db(a) en 85 db(a) > 85 db(a) > 87 db(a) geluidsbeoordeling alle maatregelen uit de als met inbegrip van de dempende beschikbaar stellen van linkerkolom werking van de gehoorbescherming gehoorbescherming verplicht gebruik van gehoorbescherming dit niveau wordt gelegenheid bieden tot door werknemer overschreden, moeten er meteen audiometrie (gehoortest) plan van aanpak en uitvoering maatregelen genomen worden om voorlichting daarvan (blootstelling tot < 80 db(a)) onder dit niveau te komen. Zie verder > 85 db(a) werkplekken afbakenen en voorzien van signalering Dieselmotoremissie (DME) Dieselmotoremissies (DME) zijn kankerverwekkend. Iedereen die wordt blootgesteld aan deze uitlaatgassen kan ernstige gezondheidsschade oplopen. Blootstelling aan DME moet daarom worden voorkomen of teruggebracht tot een zo laag mogelijk niveau. Vooral bij gebruik van dieselmotorgedreven machines of voertuigen in een omsloten ruimte, bijvoorbeeld bij het lossen van ingezameld afval in een sorteerhal, is snel sprake van verhoogde concentraties DME. Maar ook in de buitenlucht kan sprake zijn van verhoogde blootstelling aan DME. Dat is onder meer aan de orde bij de huisvuilinzameling. Metingen bij huisvuilophalers hebben dat uitgewezen (Stand der techniek onderzoek DME, 2004). Zij voeren hun werkzaamheden uit in de directe omgeving van de vuilniswagen. Maatregelen Het is van belang dat u de risico s van blootstelling aan DME onderkent. U inventariseert en evalueert ze in de RI&E en neemt vervolgens passende maatregelen om de risico s zoveel mogelijk te beperken. Na het nemen van de maatregelen beoordeelt u of de blootstelling in voldoende mate is gereduceerd. U toetst dit aan een grenswaarde die u zelf, op zo laag mogelijk niveau, vaststelt. Omdat er geen wettelijke grenswaarde voor DME is vastgesteld, stelt u als werkgever zelf een grenswaarde vast. Dit moet gebeuren op een zo laag mogelijk niveau en rekening houdend met de stand van de wetenschap en kennis. U kunt zich hierbij laten ondersteunen door deskundigen, bijvoorbeeld van een arbodienst. Bij het bepalen van de maatregelen onderzoekt u allereerst de mogelijkheden om blootstelling aan DME te voorkomen. Denk bij de huisvuilinzameling aan alternatieven voor uw wagenpark, zoals het gebruik van LPG, aardgas of EEV-diesel. Als dit (technisch) niet kan, dan brengt u de uitstoot van DME terug met ten minste 70%. Dat kan door het plaatsen van een roetfilter. Aandachtspunt daarbij is dat het gebruik van roetfilters op huisvuilwagens temperatuurkritisch is. De wagens worden doorgaans te laag belast, ze bereiken in de wijken waarin ze rijden immers geen hoge snelheden. Door deze lage belasting zijn roetfilters niet zonder meer zelfregenererend. Alleen een actief gesloten roetfilter voldoet op een vuilniswagen. In omsloten ruimten gaat u volgens dezelfde systematiek te werk. U gaat eerst na of u de voertuigen met DME-uitstoot uit de ruimte kunt weren. Zo niet, dan ligt vervanging door een elektrisch aangedreven voertuig het meest voor de hand. Bij dieselmotor aangedreven vorkheftrucks met een lastcapaciteit van 4 ton of minder, is vervanging zelfs verplicht. Als voor de overige arbeidsmiddelen of voertuigen vervanging om technische redenen niet mogelijk is, dan plaats u een roetfilter dat ten minste 70% DME-reductie geeft. Ook voor voertuigen van derden die in de omsloten ruimte komen, geldt dat de uitstoot van DME met ten minste 70% moet worden gereduceerd. Dat kan door gebruik te maken van tijdelijke op-/insteekfilters. Soms maakt de constructie van de uitlaat het plaatsen van een tijdelijk filter niet mogelijk. Dan moeten aanvullende voorzieningen worden getroffen op technisch gebied (zoals dockingstations, bronafzuiging + algemene ventilatie). Dit kan worden aangevuld met organisatorische maatregelen, zoals: buiten de omsloten ruimte afhandelen, routing aanpassen, motor niet onnodig laten draaien en de duur van de blootstelling beperken via taakroulatie. Agressie en geweld Steeds vaker hebben medewerkers in de afvalinzameling te maken met fysiek en verbaal geweld en intimiderend gedrag. Niet alleen cliënten of bewoners kunnen agressief zijn, ook andere weggebruikers weten zich soms onvoldoende te beheersen. Bedreigingen met fysiek en verbaal geweld, intimiderend gedrag en agressie zijn risico s die vallen onder het begrip psychosociale arbeidsrisico s (PSA)

16 Medewerkers die geconfronteerd worden met agressief gedrag kunnen zich angstig, boos en onveilig gaan voelen. In ernstige gevallen zorgt dit voor kort en/of lang ziekteverzuim. Agressief gedrag kan door traumatische ervaringen leiden tot psychische aandoeningen. We spreken dan van een beroepsziekte. Het is van groot belang agressie tegen te gaan en goed om te gaan met incidenten. Maatregelen Uw bedrijf moet een beleid voeren dat gericht is op het beschermen van werknemers tegen agressie, geweld en seksuele intimidatie en de nadelige gevolgen daarvan. Dit doet u aan de hand van de RI&E. De maatregelen die u neemt om de risico s te beperken legt u vast, bijvoorbeeld in het plan van aanpak. Meer informatie > Arboinformatieblad AI4 Lawaai op de arbeidsplaats ( > thema Fysische Belasting, geluid > Brochure Een schone lucht komt niet uit de hemel vallen - Typen roetfilters voor vuilniswagen, vrachtwagen en OV-bus ( > Schone technieken in de afvalbranche (NVRD, juni 2006) > Stand der techniek onderzoek dieselmotoremissies (IRAS en CE, september 2004) > zoek kolom Veiligheid en gezondheid, onderaan: Agressie en geweld > thema Psychosociale Belasting, Agressie en Geweld Verwijzing naar Arbowet- en regelgeving > Arbobesluit, hoofdstuk 6, afdeling 3 > Arbobesluit artikel 4.1c > Arbobesluit artikel 4.3 > Arbobesluit artikel 4.17 > Arbowet: artikel 1, lid 3 e en f, artikel 3, lid 2, artikel 5 en artikel 8 Colofon Deze brochure is ontwikkeld in opdracht van de Arbeidsinspectie, Disclaimer In deze brochure staan de belangrijkste arbeidsrisico s in de afvalinzameling, de branche waartoe uw bedrijf behoort. U kunt lezen hoe de Arbeidsinspectie op deze risico s inspecteert. Mogelijk zijn niet al deze risico s in uw bedrijf aan de orde, dan is dat deel van de tekst niet op u van toepassing. Is er in uw bedrijf sprake van risico s die niet in deze brochure zijn genoemd, dan moet u deze risico s ook opnemen in de RI&E en het plan van aanpak. Ook moet u maatregelen nemen om deze risico s weg te nemen of te verminderen. De regels waar het in deze brochure over gaat zijn bestaande regels. Meer informatie vindt u op en Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is niet verantwoordelijk voor informatie op websites van derden waarnaar in deze brochure wordt verwezen. Aan de tekst van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. In deze brochure gaat het over arbeidsrisico s die relevant zijn in uw branche. Het feit dat bijvoorbeeld fysieke belasting als risico genoemd wordt betekent: de ervaring in uw branche leert dat er zich situaties kunnen voordoen waarbij, door blootstelling aan dit type gevaar, er een kans is op gezondheidsschade. Nadere informatie U kunt deze brochure in digitale vorm vinden op Daar vindt u ook meer informatie over de verwijzingen naar bestaande instrumenten en hulpmiddelen in deze brochure. Alle Arbowet- en regelgeving vindt u op Extra exemplaren van deze brochure zijn aan te vragen via Postbus 51 tel of Met dank aan alle meewerkende bedrijven en organisaties uit de branche