InfoBulletin. Borstkanker: mag alles wat kan? Afvallen door meer bewegen. zie pag. 5. zie pag. 18.

Transcriptie

1 InfoBulletin Borstkanker: mag alles wat kan? zie pag. 5. Afvallen door meer bewegen zie pag. 18. afdeling Rijssen - nummer 41, oktober 2012

2 COLOFON Het InfoBulletin is het informatieorgaan van de afdeling Rijssen van de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV). Het InfoBulletin verschijnt tweemaal per jaar. Redactie Claudia Brinks Dick ten Bolscher (vormgeving) Joanne Ligtenberg (ook voor vragen over advertenties en tarieven) NPV Individuele Belangenbehartiging: Voor vragen over de gezondheidszorg kunt u contact opnemen met Corrie Kreijkes (0548) NPV-consultatiepunt: Voor urgente medisch-ethische vragen en voor vragen rondom palliatieve zorg (0318) (24 uur per dag, 7 dagen per week). Mantelzorglijn: Bent u een mantelzorger en heeft u vragen? Of heeft u als kerkelijk werker praktische tips nodig? De NPV wil u graag te woord staan. Bel (0318) (bereikbaar van maandag t/m vrijdag, van 9.00 tot uur). Bestuur afdeling Rijssen Voorzitter Bart van Kleef Pastoor Petersstraat 48, Rijssen (0548) voorzitter@npv-rijssen.nl Secretaris Erik Haase Laan Oud-Indiëgangers 110, Rijssen (0548) secretaris@npv-rijssen.nl Overige leden Herman van den Belt (penningmeester@npv-rijssen.nl) Corrie Kreijkes-van Wijk Joop Nuysink Dianne Scholman-Averesch Doel Doel van de NPV is de belangenbehartiging van gebruikers van gezondheids- en welzijns-voorzieningen, in algemene zin, in het bijzonder die van haar leden. De vereniging grondt zich op Gods Woord en de daarin geboden zorg voor het leven, hetgeen mede inhoudt de beschermwaardigheid van het leven van de mens vanaf de conceptie tot aan de dood en het unieke van de mens, geschapen als beelddrager Gods. Contributie en giften De contributie bedraagt 15 euro per jaar (minimum per gezin, jeugdleden en 65+ers 10 euro). Giften en donaties kunt u overmaken op rekeningnummer t.n.v. penningmeester NPV Rijssen. Foto voorpagina: Fotolia Dr. Tom van den Belt pagina 2

3 Uitnodiging d n o v a a m The Altijd online Verslaa mediafdenaagna social mes " Niemand had twee jaar geleden kunnen denken dat het mediagebruik in Nederland zo snel zou groeien. Via internet op de mobiele telefoon zijn steeds meer jongeren (en volwassenen) altijd online. Het zorgde voor de enorme opkomst van Facebook en voor de mogelijkheid om elke moment van de dag en overal te gamen. Steeds meer mensen hebben moeite om afstand te nemen en raken verslaafd. Maar met heel andere bijwerkingen dan een alcohol- of drugsverslaving. Toch kan het even ernstig zijn. Arnoud Proos neemt ons in een interactieve lezing mee en laat ons de ontwikkelingen en gevolgen zien. Het is een onderwerp dat iedereen raakt." Wat: Thema-avond: Altijd online Verslaafd aan social media en games. Wie: Arnoud Proos, Jeugdwerkadviseur bij de Jeugdbond van de Gereformeerde Gemeenten. Wanneer: Vrijdag 16 november 2012, aanvang uur. Waar: Kerkelijk Centrum Sion, Johannes Vermeerstraat 2 in Rijssen. pagina 3

4 BESTUUR door Bart van Kleef, voorzitter Onbetaalbare zorg verdwijnt Wanneer dit infobulletin bij u op de deurmat valt, zijn de verkiezingen al weer ruim een maand achter de rug. Is de uitslag u meegevallen? Bezuinigen stonden bij vrijwel alle partijen op de agenda. Alleen, het maakt nogal een verschil hoe dat vorm wordt gegeven. De zorgkosten dreigen de pan uit te rijzen. Elke partij heeft zo zijn oplossingen. "De zorg moet efficiënter!" wordt door nogal wat mensen geroepen. Marktwerking is de oplossing, las ik op de site van de VVD. Toch ligt daar een groot gevaar. Zorgaanbieders moeten efficiënter werken, meer kwaliteit bieden, maar hoe maak je dat zichtbaar? Wel, met cijfers over bijvoorbeeld het aantal succesvolle ingrepen of kortere wachttijden. Maar is dat nu ook echt betere zorg? Onlangs las ik een boek van Prof. Dr. J.E.J.M. (Annelies) van Heijst, over menslievende zorg. Zij zet vraagtekens bij de zogenaamde interventiezorg, een zorg die zich allereerst richt op activiteiten, ingrepen, onderzoeken en behandelingen. Alleen interventies (acties) worden afgerekend en zijn daarmee financieel aantrekkelijk voor de specialist of zorgaanbieder. Annelies van Heijst houdt een warm pleidooi voor Presentiezorg, wat ze ook wel menslievende zorg noemt. Een zorg die nauw aansluit bij het Bijbelse begrip Naastenliefde. Presentie kenmerk zich door toewijding en aandacht voor de ander, dat is iets anders dan direct met een behandelvoorstel te komen. Het gaat om oog hebben voor de mens achter de zorgvraag. Specialisten die vanuit de presentiegedachte werken, lopen als het ware even met de zorgvrager mee, zoals Jezus dat deed bij de Emmaüsgangers. Al luisterend, vragend en met een en al aandacht. En gaandeweg geven ze adviezen en stellen gerust. Dit is onbetaalbare zorg. Helaas kan deze zorg niet in rekening worden gebracht. Hoe moet je dat op de factuur zetten? Kwartier geluisterd. Half uurtje meegelopen. Niemand wil daar toch voor betalen? Toch weet menige lezer uit ervaring dat juist die gesprekken genezend hebben gewerkt. Het gaf rust, maar dat niet alleen, er was herkenning en erkenning van de zorgen en vragen die er leefden. Jammer dat deze onbetaalbare zorg verdwijnt. Beste lezers, vanaf maart mag ik de voorzittershamer hanteren. Na een jaar als aspirant-bestuurslid, wil ik me graag als voorzitter inzetten voor de plaatselijke NPV. We hebben een enthousiast bestuur en ik hoop dat we met elkaar de komende jaren veel mogen betekenen voor u. Ik hoop u te ontmoeten op de komende thema-avond. Een avond voor jong en oud. Kom gewoon met heel uw gezin zou ik zeggen! pagina 4

5 INFORMATIEF Borstkanker: mag alles wat kan? Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In Nederland is in 2010 bij ruim vrouwen de diagnose borstkanker gesteld; bijna 20% meer dan in het jaar Eén op de acht vrouwen krijgt deze ziekte; en volgens berekeningen zal dit aantal nog verder stijgen. Hoe komt dat toch, is een vraag die je regelmatig hoort. Eigenlijk: waarom krijg ik deze ziekte? tekst: E. Kouwenhoven (chirurg-oncoloog) Foto's Dick ten Bolscher De ene wetenschapper probeert het ontstaan van kanker te ontrafelen in het laboratorium (oncogenese), de ander speurt naar onderscheidende factoren tussen vrouwen die wel en die geen borstkanker hebben gekregen (epidemiologie); speuren naar patronen binnen families, naar leef- en eetgewoontes. En als je geconfronteerd wordt met borstkanker: wat is de beste behandeling? Kan alle nieuwe kennis over borstkanker zondermeer toegepast worden? Ik bedoel: zijn er nooit ethische dilemma's bij borstkanker? Amerika Graag neem ik u mee naar hét wereldborstkankercongres, in Amerika. Eind vorig jaar werd mij daar gevraagd chirurgische ontwikkelingen toe te lichten in een gebased interview voor Nederlandse medici, een nascholingsmedium waarmee dokters kennis verkrijgen van de wereldwijd nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen. En in San Antonio, in het zuiden pagina 5 van de staat Texas, was chirurgisch nieuws: bij borstsparende operatie is het verwijderen van oksellymfeklieren niet per definitie nodig als er wel uitzaaiingen in die lymfeklieren aanwezig zijn. Geschiedenis behandelmethoden Terug in de geschiedenis van behandeling van borstkanker: Tot de jaren '70 was het verwijderen van de borst, een amputatie, dé behandeling van borstkanker. In de jaren '80 is een chirurgische verfijning, de borstsparende operatie, wijdverbreid geïntroduceerd; het verwijderen van het gezwel uit de borst, met behoud van de borst, gevolgd door bestraling, bleek even goed als het verwijderen van de gehele borst.

6 Alleen een grote tumor in een (kleine) borst of meerdere tumoren verspreid in de borst maken een borstsparende ingreep cosmetisch onmogelijk. Tot begin deze eeuw werd de borstoperatie (amputatie en sparende techniek) altijd gecombineerd met routinematig verwijderen van de lymfeklieren in de oksel, ten behoeve van weefselonderzoek. Vaak zijn er geen uitzaaiingen aanwezig, feitelijk was de operatie niet noodzakelijk, maar die kennis verkreeg je pas door zo'n operatie. Keerzijde van het verwijderen van de oksellymfeklieren is echter wel de kans op levenslange invaliderende klachten: met name aan de dikke arm (lymfoedeem) kan grote gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren, sommige mensen raken blijvend arbeidsongeschikt. Alleen de eerste lymfeklier in de oksel verwijderen, schildwachtklier of ook genoemd de poortwachterklier, was een grote stap voorwaarts in het eerste decennium van de 21e eeuw: wel weefselinformatie krijgen en geen invaliderende klachten. Alleen in het geval van uitzaaiingen in die eerste okselklier worden alsnog alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd. De jongste ontwikkeling Maar de nieuwste ontwikkeling in de borstkankerchirurgie gaat nog een stap verder. Zelfs als bekend is dat er enkele uitzaaiingen in de oksel aanwezig zijn, is het verwijderen van deze uitzaaiingen door een okselklieroperatie niet nuttig. Voorwaarden voor deze benadering zijn relatief kleine tumoren en een borstsparende operatie in combinatie met bestraling. Het doorvoeren van deze nieuwste wetenschap gaat snel in de medische wereld. Deze kennis is direct toepasbaar. Bij niemand komt de vraag naar boven; Mag dit? Toch zijn er ook wetenschappelijke ontwikkelingen in de (borst)kankerwereld gaande waarbij wel grote spanningsvelden kunnen ontstaan. Praktijk Ik neem u mee naar de praktijk: een 22jarige jonge vrouw, de PABO afgerond en net gestart met haar eerste baan. Met haar moeder bezoekt ze de mammapoli (mamma = Latijnse woord voor borst) vanwege een pijnlijke plek in de borst. Moeder heeft op 39-jarige leeftijd borstkanker gehad en haar zus is vorig jaar, op 26 jarige leeftijd, overleden aan de gevolgen van borstkanker. Laatste jaren Zeer veel angst; heb ik ook borstkanker, want De laatste jaren kunnen medici op grond van het zit in de familie? tumorkenmerken de kans berekenen op Een van de risicofactoren voor verhoogde uitzaaiingen in de oksel, wanneer de kans op borstkanker is borstkanker in de schildwachtklier een uitzaaiing heeft. Als de familie. De wetenschap heeft twee kans zeer laag is wordt afgezien van een veranderingen in de genen ontdekt, de okselklieroperatie. In plaats daarvan wordt zogenaamde BRCA 1 en 2 genmutaties. De patiënt gecontroleerd met behulp van kans op het krijgen van borstkanker lichamelijk onderzoek. bedraagt dan niet meer 12,5 % (1 op de 8 pagina 6

7 vrouwen), maar loopt op tot 85%. En het risico op opnieuw ontstaan van borstkanker in de ander borst is ook zeer sterk verhoogd. Ook kanker in andere organen komt vaker voor, bijvoorbeeld eierstokkanker en prostaatkanker. Als borstkanker in de familie veel voorkomt, kan zo'n genmutatie aanwezig zijn. Met enkel bloedafname kun je weten of er sprake is van een genmutatie. Maar voordat je bloed laat afnemen, moet je weten wat een uitslag, wel of geen gendragerschap, met zich mee kan brengen. Of moet, mag je dit traject helemaal niet ingaan? Levensbeschouwing Mag een mens preventief organen laten verwijderen om kanker te voorkomen? Hoever gaat de verantwoordelijkheid van een mens ten opzichte van zijn lichaam? Vormt hier de hoogte van risico-inschatting (12,5% of 85%) de norm? Mag bij de beslissing tot preventief chirurgisch verwijderen de agressiviteit van een kankersoort een rol spelen? Als voorbeeld: eierstokkanker wordt vaak in een verdergevorderd stadium ontdekt dan borstkanker, en heeft mede daardoor een slechtere prognose. En als je een 'nee' zegt op bovenstaande vragen, is de weg van genetisch onderzoek dan verstandig? Wat doe je dan met zo'n uitslag? Wanneer de uitslag gunstig uitvalt, valt de spanning weg, het risico op borst- of eierstokkanker is niet vergroot. Maar wat als de uitslag wel een genmutatie laat zien? Hoe ga je om met die wetenschap? En niet alleen de persoon zelf, maar derhalve ook pagina 7 kinderen, die dan 50% kans hebben drager te zijn? Medici adviseren bij genmutatie nauwgezette controle van de borsten en bieden de mogelijkheid van preventieve operaties. Immers met alleen controleren kun je borstkanker niet voorkomen, wel in een vroeger stadium ontdekken. Daarentegen wordt de kans op borstkanker bijna nihil na preventief verwijderen van beide borsten. Voor eierstokkanker ligt het ingewikkelder: er is geen betrouwbare test om eierstokkanker vroegtijdig op te sporen. Bij een gendragerschap worden vrouwen daarom geadviseerd de eierstokken na het 40e levensjaar preventief te laten verwijderen. Alles gebaseerd op menselijke berekening. En los van deze zaken, ook het noemen van een gendragerschap in een zogenaamde gezondheidverklaring kan gevolgen hebben. Ook binnen families komt het nogal eens voor dat er spanning ontstaat als een gendragerschap wordt gevonden. De ene persoon wil het niet weten, of een cruciale persoon met borstkanker wil niet meewerken voor bloedonderzoek. Soms ontstaan verwijderingen binnen families door verschillende inzichten. Veel patiënten worstelen met dit vraagstuk. Eerder genoemde vrouw had gelukkig geen borstkanker. Maar op grond van de familiegeschiedenis wel een grote kans op een genmutatie; dus 50% kans op gendragerschap. Zij wilde de bloedtest nog niet doen maar eerst een hypotheek regelen. Grote dilemma's. Mag alles wat kan? De mens wikt...

8 pagina 8

9 VISIE Reanimatie Om te kunnen leven is een constante aanvoer van zuurstofrijk bloed van levensbelang. Onze organen kunnen niet functioneren zonder zuurstof. Met name de hersenen zijn kwetsbaar: na vier tot zes minuten zonder zuurstof raakt al een (groot) gedeelte zo beschadigd, dat normaal functioneren misschien niet meer mogelijk is. Bij een ademhalings- of circulatiestilstand is het dan ook van het grootste belang om zo snel mogelijk te starten met reanimeren. tekst: Erik Haase, foto's Fotolia Nu denkt u wellicht dat hierna een artikel volgt over de functie van reanimeren, statistieken en de jongste ontwikkelingen. Graag nodig ik u uit om toch verder te lezen, want we vragen uw aandacht voor het nietreanimeerbesluit. Reanimeren betekent letterlijk: weer tot leven wekken. Een officiële definitie luidt: Reanimatie is het geheel van handelingen voor het herstel van spontane circulatie en/of ademhaling. In geval van een hartstilstand wordt door middel van hartmassage en mond op mond beademing getracht de hartslag en ademhaling weer op gang te brengen. Het gaat dus om een levensreddende handeling. Met enige regelmaat wordt echter gehoord dat een niet-reanimeerbeleid wordt gevoerd of een nietreanimeerbesluit is genomen. Wat vindt de NPV van dit beladen thema? reanimeerbeleid af te spreken kan allereerst berusten op een medisch besluit; de reanimatiepoging heeft geen kans van slagen of leidt tot grote nevenschade. De geneeskunde beoordeelt dit als zinloos medisch handelen. Anderszins is er ook een belangrijke groep mensen die bij voorbaat reanimatie wensen uit te Twee invalshoeken De reden om een nietpagina 9

10 sluiten, ook als een reële kans van slagen bestaat. Deze niet-behandelwens kent verschillende motieven: 1) Men beschouwt het leven als voltooid. 2) Men relativeert de technische mogelijkheden en wil hier bewust niet in meegaan. 3) Men wil voorkomen om afhankelijk te worden van medisch-technisch handelen, angst voor ziekte en lijden speelt ook een grote rol. 4) Tot slot is er een groep die in het verlengde van de euthanasieverklaring kiest voor een behandelverbod. arts en patiënt. In deze relatie kunnen alle medische en persoonlijke argumenten goed worden afgewogen. Een nietreanimeerbesluit is gerechtvaardigd als een reanimatiepoging geen reële slagingskans (medisch oordeel!) heeft of de complicaties ervan niet opwegen tegen de te verwachten uitkomst. In de laatste situatie ligt ruimte voor een gegronde persoonlijke afweging door de patiënt zelf. Het initiatief tot het nemen van een besluit hoeft niet per definitie vanuit de arts te komen. Het besluit Deze uitgangspunten tonen een spanningsveld. Binnen de Bijbelse kaders is het leven een gave van God en draagt de mens verantwoordelijkheid voor het van God ontvangen leven. Reanimatie is een middel om geschonken leven in stand te houden. Er moeten dus goede redenen zijn om deze handelingen niet in te zetten. Visie NPV De NPV krijgt regelmatig vanuit verschillende invalshoeken vragen over reanimatiebeleid. Het gaat dan veelal om signalen over de communicatie tussen hulpverlener en patiënt. Bij wie ligt nu de verantwoordelijkheid en de besluitvorming om wel of niet te reanimeren? De NPV vindt dat een niet-reanimeerbesluit altijd moet worden genomen in overleg tussen pagina 10

11 of de wens om niet te reanimeren zal wel altijd door de patiënt met zijn arts moeten worden gedeeld en vastgelegd. Juridische aspecten en vastlegging Omdat een niet-reanimeerbesluit naar onze mening in de relatie tussen arts en patiënt dient te worden genomen is er een gezamenlijke verantwoordelijkheid tot vastlegging van dit weloverwogen besluit. Naast vastlegging in onder meer het medisch dossier van de patiënt is ook een zichtbaar herkenningsteken bij de patiënt nodig. Op grond van de Wet WGBO moet een patiënt eerst toestemming geven alvorens te kunnen starten met de behandeling. In een situatie van reanimatie kan dit niet en wordt in beginsel uitgegaan van een veronderstelde toestemming. Als er een geldige niet-reanimeerpenning of schriftelijke wilsverklaring is, is er geen toestemming om te reanimeren. Deze wens moet altijd worden gehonoreerd, ongeacht de achterliggende motieven. Op dit moment is het zo dat een nietreanimeerbesluit alleen kenbaar kan worden gemaakt door een penning van de Nederlandse Vereniging Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Een verplicht lidmaatschap van deze vereniging, enkel omwille van deze penning, is niet wenselijk. Naar de mening van de NPV dient de uitvoering bij voorkeur in handen te liggen van een neutrale organisatie. Beladen Tot slot is het belangrijk om dit vraagstuk niet weg te schuiven. Hoeveel moeilijker wordt de beslissing als de patiënt zelf niet meer kan meebeslissen en de familie in besluitvorming moet worden betrokken? Als u de moeite hebt genomen om dit artikel te lezen, dan beseft u dat het gaat om een beladen thema. Voor vragen over reanimatie, behandelkeuzes en overige momenten waarop u met een concrete of ingrijpende beslissing te maken krijgt is er het NPV-Consultatiepunt (24 uur per dag bereikbaar). Bron: NPV brondocument reanimatie pagina 11

12 VERSLAG Seksuele opvoeding Op onze jaarvergadering van 30 maart jl. heeft mevrouw A.B.F. (Alie) Hoek van Kooten uit Veenendaal gesproken over het thema Seksuele opvoeding. Dominee H. Lassche, predikant van de Hersteld Hervormde Gemeente hier in Rijssen gaf een lezing over de instelling van het huwelijk. We waren vooral verheugd met de opkomst van veel jonge ouders. tekst: Corrie Kreijkes-Van Wijk, foto's: Joop Nuysink Mevrouw Hoek begon haar inleiding, Seksuele opvoeding van 0-25 jaar, met het benoemen van de onderwerpen die ze wilde bespreken: Seksuele voorlichting aan jonge kinderen. Voorlichten en begeleiden veranderingen van meisje naar vrouw of van jongen naar man. Puberteit en tienerjaren. Begeleiden in partnerkeuze. Begeleiden in verkeringstijd. Voorbereiden op het huwelijk. Een mens wordt als jongen of meisje geboren. Kinderen weten of iemand een man of vrouw is. Als je iemand ontmoet vergeet je nooit meer of het een jongen/man of meisje/vrouw is. Seksualiteit mag in de kinderjaren nog geen rol spelen, vandaar dat we spreken van HET kind. Alle ouders en ouderen zijn geroepen om het kind te beschermen. Wel moeten we al bij kinderen beginnen met seksuele opvoeding. Mevr. Hoek sprak verder over Genesis 1 en 2. "En God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij ze." Het verschil tussen man en vrouw heeft ook alles te maken met seksualiteit. Helaas volgde Genesis 3 op Genesis 2. De zonde heeft niets onberoerd gelaten, ook de seksualiteit niet. Wat is seksualiteit nu eigenlijk? Men onderscheidt een drietal functies: Het voelen van aantrekkingskracht tot elkaar en als gevolg daarvan het aangaan van een relatie. Bevrediging van de seksuele behoefte. Het voortbrengen van nakroost. Mevr. Hoek ging in op het feit dat veel ouders schroom ervaren bij het spreken over seksualiteit. Die schroom behoed je echter op een natuurlijke manier er voor om al te open te spreken over je eigen gevoelens. Toch is seksuele opvoeding breder dan alleen voorlichting. Het is een doorlopende rode draad in de opvoeding. Seksuele opvoeding heeft in elke leeftijdsfase een ander karakter. Bij peuters en kleuters kun je eenvoudig beginnen met een zwangerschap: "een baby'tje groeit in mama's buik." Volgen er vragen over hoe de baby in de buik komt dan kan eenvoudig gezegd worden: "dat vertel ik je later." Peuters en kleuters zijn nog te jong pagina 12

13 voor inhoudelijke voorlichting. Worden de kinderen 7 of 8 jaar, dan mag je als ouders toch gaan vertellen over seksuele omgang. Dit lijkt erg jong, maar anders horen ze het van de straat in plat taalgebruik. Vaak is dit een incompleet verhaal en ontstaat een verkeerde sfeer. Wacht ook op een gouden moment, aldus mevrouw Hoek. Je voelt zelf wel aan of en wanneer er een gelegenheid is om er samen met je kind over te praten. Aanvullend kun je ook een voorlichtingsboekje geven, zodat je kind het zelf nog eens kan nalezen. Vertel ook dat je altijd bereid bent om vragen te beantwoorden! Belangrijk is dat in het dagelijkse leven van vader en moeder tot uiting komt dat ze veel van elkaar pagina 13 houden. Puberteit: een nieuwe levensfase. Het is belangrijk om tieners op de puberteit voor te bereiden. Er verandert zoveel in deze periode. Allereerst lichamelijk, maar ook psychisch. De tiener komt meer los te staan van de eigen ouders en voor de ouders is het best moeilijk je kind te leren loslaten. De tiener krijgt nu zelf te maken met seksuele gevoelens. Dat is goed. Het hoort bij man/vrouw zijn. Zo is het naar Gods bedoeling. Voor de ouders ligt er de taak om hun kind te begeleiden. Meisjes gaan menstrueren: een taak voor de moeder. Jongens krijgen hun eerste zaadlozing:

14 Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door de volgende Rijssense ondernemingen: Baan Autoverhuur Benny Coiffures Butaanstraat 24 Tel Hogepad 6 Tel Voortman Staalbouw Voortman Keukens Plaagslagen 16 Tel Nijverheidsstraat 40 Tel Tankstation en autowascentrum Sanderman Boekenhuis Rijssen Uitgeverij Wieger Smeijers Nijverheidsstraat 21 Tel Enterstraat 14a Tel Maatschap Last Rijssen Roelofs en Haase Aannemingsbedrijf Fiscale en administratieve dienstverlening Bouwstraat 10 Tel Nijverdalseweg 149 Tel Autocentrum Valk Adee keukens Kalanderstraat 6 Tel Ethaanstraat 2 Tel W. Sok en zn. Fietsen, scooters, bromfietsen Multi Protect Nederland Elsenerstraat 42 Tel Kryptonstraat 12 Tel pagina 14

15 een taak voor de vader. Ouders moeten zich ook bewust zijn, dat hun kind wordt geconfronteerd met een maatschappij waarin seksualiteit is losgekoppeld van een relatie in liefde en trouw. Zo moeten ze leren hun verlangens te beheersen. Het taalgebruik rond seksualiteit mag nooit platvloers zijn. Wanneer verliefdheid om de hoek komt kijken, is het belangrijk dat je als ouders met je kinderen ook praat over de keuze van een partner. Op weg naar het huwelijk. Als jongen en meisje groei je steeds meer naar elkaar toe. Niet alleen geestelijk (verliefdheid wordt liefde), maar ook lichamelijk. Het zou echt niet goed zijn als dat niet zo was. Seksuele omgang hoort binnen het huwelijk thuis. Ook voor ouders ligt er een taak om hier open over te praten. Mevr. Hoek ging tot slot in op het feit dat het voor jongeren moeilijk is om in langere termijndoelen te denken. Toch is het goed om hen er op te wijzen dat ze nu belangrijke beslissende keuzes maken voor de rest van hun leven, zoals geloofskeuze, beroepskeuze, partnerkeuze en de keuze voor een gezond leven. Ze besloot haar lezing met op te merken dat de jongere in het gebed de Heere mag vragen of Hij hun leven wil leiden. gezegden over eten en drinken, kleding, ontspanning, spel en seksualiteit. "Seksualiteit is niet alleen een middel ter voortplanting, maar zij schenkt, los van deze bestemming, binnen het huwelijk, de vreugde van de liefde van twee mensen tot elkaar", aldus het citaat. Seksualiteit is een scheppingsgave en scheppingsgeschenk, niet slechts een middel om voort te planten. Genesis 2 vers 24: "Daarom zal een mens zijn vader en moeder verlaten en zal zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vlees wezen." God gaf het huwelijk tussen één man en één vrouw. Na de zondeval is het huwelijk als een paradijsbloem overgebleven. De Heere Jezus eerde het huwelijk door aanwezig te zijn op de bruiloft in Kana. Het huwelijk is door God ingesteld om: Als gehuwden elkaar trouw bij te staan in alles; kinderen tot Gods eer en hun zaligheid op te voeden; onreinheid, hoererij, ontucht enz. te voorkomen of in te dammen. Bonhoeffer Ds. H. Lassche begon zijn lezing met een citaat van Dietrich Bonhoeffer: "De woning van de mens is de ruimte waar binnen de mens de vreugden van een persoonlijk leven mag beleven." Er volgden pagina 15

16 Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door de volgende Rijssense ondernemingen: Saab Centrum Henk Baan Bouwbedrijf H. ter Harmsel Kalanderstraat 3 Tel Jutestraat Tel Steenbergen schoenen Schooten Metal Products Haarstraat 54 Tel Noordermorssingel 22 Tel Schoenmakerij Jan Drenth Kreijkes Vakantie Idee Hogepad 108 drenthj@solcon.nl, tel Tel Beverdam Keurslager Le Thème Women en jeugdmode Hogepad 1/40 Tel Haarstraat 52 Tel Leijendekker Schoenenhuis Timmerfabriek Webo Haarstraat 42 Tel Spoelerstraat 15 Tel Autobedrijf Otto Voortman Brinks Transport en Verhuizingen Daltonstraat 18 Tel Butaanstraat 12 Tel pagina 16

17 Ds. Lassche stond er verder bij stil dat momenteel het huwelijk sterk op de tocht staat; denk aan het open stellen van het huwelijk voor partners van het zelfde geslacht en het ongehuwd samenwonen. Men trouwt niet meer, in de zin van elkaar voor het leven trouw beloven ten overstaan van God en de overheid en onder getuige van ouders en vrienden. Het zevende gebod betekent het verbod op echtbreuk, maar ook dat we kuis en ingetogen dienen te leven binnen de heilige huwelijkse staat. Zondag 41 van de Heidelbergse Catechismus leert dat ons lichaam en onze ziel een tempel zijn van de Heilige Geest. Daarom verbiedt God alle onkuise daden, gebaren en allerlei meer of minder bedekte toespelingen, gedachten en lusten. Om dit te beteugelen hebben we genade van God nodig, maar dit betekent niet dat de seksualiteit dusdanig ingekapseld wordt dat ze verdrongen wordt. Gemis aan intimiteit (ook het wegvallen van lichamelijk genieten binnen het huwelijk door zieke of ongeval) kan pagina 17 een zwaar kruis kan zijn. We moeten ook bedenken dat niet elke ongehuwde vrijwillig ongehuwd is gebleven. Voor iemand met een homoseksuele geaardheid is celibatair leven een opdracht. Genieten In de eerste christengemeenten gebeurde het wel dat gehuwden zelfs afzagen van seksuele omgang. Paulus waarschuwt daar tegen in 1 Korinthe 7. Het lichamelijke is evenzeer Gods gave als het geestelijke. Er is geestelijke vreugde, er is ook een lichamelijk en intiem genieten. Ook in deze verworden tijd schenkt God deze gave, doet die genieten en verbindt er Zijn zegen aan. Beide lezingen zijn te beluisteren via onze website: rubriek 'Jaarvergadering'.

18 PRAKTIJK door Erik ter Steege, Fysiotherapeut Artros Bewegingscentrum Afvallen door meer bewegen? Dit is de allereerste keer dat ik voor dit Infobulletin mag schrijven. Aangezien ik fysiotherapeut ben en wij gespecialiseerd zijn in het bewegingsapparaat heb ik gedacht deze column te wijden aan bewegen en afvallen. Een van de redenen waarom mensen zich bij ons aanmelden kan zijn dat men door alleen meer bewegen denkt af te kunnen vallen. Daarnaast kunnen mensen natuurlijk andere doelen hebben om te gaan bewegen, zoals: fysieke klachten voorkomen of te verminderen, conditie verbeteren of puur om lekker te bewegen. Dat bewegen alleen niet voldoende is om af te vallen, leert de praktijk ons ook. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld een pas getrouwd stel dat een tijd geleden zich bij ons aanmeldde. Standaard gaan wij met nieuwe cliënten eerst om tafel zitten om samen te bespreken wat hun doelen zijn en hoe we dit samen zouden kunnen realiseren. Natuurlijk waren zij zeer gemotiveerd om te komen trainen, want ze wilden beiden graag in gewicht afnemen. We hebben samen een trainingsschema gemaakt, gericht op verbetering van de conditie en gecombineerd met oefeningen om af te vallen. Na een week of 6 ben ik samen met het stel gaan evalueren. Helaas was ik, samen met hen, enorm verbaasd dat zij niet alleen in gewicht aan waren gekomen, maar ook dat hun vetpercentage duidelijk was gestegen. Toch wel een beetje schrikken voor iedereen, dat was toch absoluut niet waar we samen naar gestreefd hadden in de weken dat zij zich enorm hadden ingespannen en menig zweetdruppel was weggevloeid. In een gesprek met hen, kwam ik erachter wat het probleem was. Na het fanatieke sporten kwamen ze moe en voldaan thuis, maar ook met enorme trek in eten. Het resultaat: na het sporten ging de frituurpan aan, om hun honger te stillen. Met als gevolg dat ze dus niet afvielen, maar juist kilo's aankwamen. Tijdens het gesprek heb ik hun tips gegeven: regelmatig bewegen alleen is niet voldoende om af te vallen. Wat daarbij nog veel belangrijker is en wat een boer (met respect) je kan vertellen is dat wanneer je er meer instopt dan je eruit haalt er van gewichtsafname niets terecht komt! Dit hebben wij dan ook geprobeerd duidelijk te maken met het bijhouden van een dagboekje: schrijf nu eens alles op wat je eet en drinkt tijdens 2 weekdagen en 1 weekenddag. Wij kunnen dan ongeveer uitrekenen hoeveel calorieën iemand tot zich neemt en kunnen dat dan weer relateren aan de dagelijkse activiteiten. Daarnaast, en daar komen de meeste diëten toch ook op neer: hoe is de verhouding tussen de hoeveelheid koolhydraten en eiwitten die iemand via het voedsel tot zich neemt. Koolhydraten worden door het lichaam omgezet in vetweefsel. Eiwitten pagina 18

19 worden door het lichaam omgezet in spiermassa. Het beste is om de hoeveelheid koolhydraten, o.a. in pasta's en aardappelen, te verlagen en de hoeveelheid eiwitten, o.a. in groentes te verhogen. Uiteindelijk heb je spiermassa nodig om vet te verbranden, met als doel het vetpercentage te verlagen. Daarbij moet gezegd worden dat gewicht in kilo's niet eens zo interessant is: wanneer je twee personen neemt van 100 kg kan de een er atletisch uitzien met een laag vetpercentage, terwijl de andere pagina 19 persoon met een hoog vetpercentage dik en pafferig is. Gelukkig is het voor het pasgetrouwde stel uiteindelijk goed gekomen. Zij voelden zich, niet alleen door het pas getrouwd zijn, maar ook door het sporten en afname van hun gewicht duidelijk fitter. Het motto waarmee wij werken is hierbij dan ook van toepassing: Bewegen is goed, goed bewegen is beter. Benieuwd hoe de fysiotherapeuten en trainers van Bewegingscentrum Artros te werk gaan? Lees hierover meer in het volgende bulletin!

20