Jonge vaders in beeld!?

Transcriptie

1 Jonge vaders in beeld!? Naam: Fadoua Mouman Opleiding: Sociaal Pedagogische Hulpverlening Relatienummer: Cws begeleider instelling: Anneke Kramer - Oostra Cws begeleider opleiding: Ina Smit Datum: Juli 2010

2 Contractwerkstuk Jonge vaders in beeld!? Opdrachtgever : Het lectoraat, de kenniskring Social Work & Arts Therapies Naam organisatie : Stenden hogeschool Opleiding : Sociaal Pedagogische Hulpverlening Adres : Rengerslaan 8 Postbus CG Leeuwarden Tel: Naam instelling : Ontmoetingscentrum Jonge Ouders Naam : Fadoua Mouman Opleiding : SPH4 Relatienummer : CWBI er : Anneke Kramer-Oostra CWBO er : Ina Smit Periode : Januari 2010 juli 2010

3 Mijn zoon, ik had alles anders gezien. Geen roze wolk, al dacht je dat misschien. Net achttien jaar en een heel leven voor je. Samen met je vriendin. Een toekomst vol met dromen, En baby s had ik nog niet aan zien komen. Maar nu mijn zoon, een jongen vervroegd op weg naar een man. Die zwaar de toekomst aankan. Geen huis en geen spullen, een schande zullen de praatjes vullen. Maar,nee, mijn zoon, we doen het gewoon, ook met jouw kleine loon. Elke maand een beetje sparen en zo de babyuitzet bij elkaar vergaren. Ja, mijn zoon, ook jij wordt vader en een man, die met hulp van de ouders ook papa wezen kan. Anoniem Bron: Tienervaders een vergeten groep, uitgaven van scala expertise centrum voor emancipatie en participatie. Auteur anoniem

4 Samenvatting In de hulp aan ouders wordt één groep vaak vergeten: tienervaders. De veelal nog puberende vaders kunnen de grote veranderingen in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. Tienervaders! Een vergeten groep, scala expertise centrum voor emancipatie en participatie, 2007, blz. 2. Dit behoefteonderzoek is gericht op jonge vaders. Het bevat een inventarisatie naar de behoeften van deze vaders. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders heeft geen beeld van de mate waarin jonge vaders behoefte hebben aan ondersteuning, hier is mijn onderwerp voor het contractwerkstuk uit voortgekomen. Jonge vaders hebben over het algemeen een slechte naam voor de buitenwereld. Vaak wordt er gezegd dat de vader een egoïstische jongen is die alleen maar zijn lusten heeft gevolgd. Voor een jonge moeder is er meestal wel een vorm van medelijden en begrip. Voor een jonge vader is dat meestal niet of veel minder het geval. Er is gebleken dat men zich afvraagt wat de behoeften en wensen zijn van de jonge vaders t.a.v ondersteuning. Wat hebben deze vaders nodig? Hoe kan het ontmoetingscentrum de hulp laagdrempelig voor ze houden? Wat is de benadering naar hen toe? Door middel van probleemoriëntatie wordt duidelijk hoe het onderwerp precies tot stand is gekomen. In de verdere uitwerking van dit rapport wordt beschreven hoe de aanbevelingen tot stand zijn gekomen. Het feit dat de doelgroep jonge vaders van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders in zekere zin onbereikbaar is, maakt het werken aan dit contractwerkstuk een grote uitdaging. Met dit onderzoek hoopt het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en het lectoraat Social Work and Art Therapies handvatten toegereikt te krijgen om een werkwijze te kunnen ontwikkelen voor het werken met de doelgroep jonge vaders. Veel leesplezier gewenst.

5 Inhoud 1 INLEIDING OPBOUW ONDERZOEKSOPZET AANLEIDING VAN HET ONDERZOEK ONTMOETINGSCENTRUM JONGE OUDERS FC STENDEN COLLEGE STICHTING AMBULANTE FIOM SINNE WELZIJN GEMEENTE LEEUWARDEN 11 2 INHOUDELIJKE ORIËNTATIE INHOUDELIJKE PROBLEEMORIËNTATIE 12 3 PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSOPZET DOELSTELLING Opdrachtformulering VRAAGSTELLING Hoofdvraag Deelvragen ONDERZOEKSBENADERING Uitgangspunt microniveau Uitgangspunt mesoniveau Uitgangspunt macroniveau 16 4 DATABRONNEN EN DATAVERZAMELINGSTECHNIEKEN DATABRONNEN DATAVERZAMELINGSTECHNIEKEN 17 5 ANALYSE RESULTATEN DESKRESEARCH Definitie jonge vader Positie van vaders en jonge vaders Maatschappelijke ontwikkeling Probleemoriëntatie jonge vaders Adolescentieperiode Belang voor moeder en kind Systeem van de jonge vader Jonge vaders een vergeten groep Wet en regelgeving METHODIEK OMSCHRIJVING Oplossingsgericht werken als methode Specifieke vragen stellen Vragen naar uitzonderingen Schaalvragen Houdingselementen bij oplossingsgericht werken Het geven van complimenten Jonge ouders met een mogelijk licht verstandelijke beperking Schaalvragen Wondervraag SYSTEEM GERICHT WERKEN ALS METHODE Empowerment CONTEXTUELE BENADERING 30 6 FIELDRESEARCH SLEUTELFIGUUR: SLEUTELFIGUUR: SLEUTELFIGUUR: 3 36

6 6.4 RESPONDENTEN: TWEE JONGE VADERS 39 7 CONTROLEERBAAR EN BRUIKBAARHEID CONTROLEERBAARHEID BRUIKBAARHEID 41 8 CONCLUSIES EN DISCUSSIE CONCLUSIES DISCUSSIE 45 9 AANBEVELINGEN VISIE BRONVERMELDING 50

7 Voorwoord Voor u ligt het contractwerkstuk die ik heb geschreven als afstudeeropdracht voor de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening aan de Stenden hogeschool te Leeuwarden. Het contractwerkstuk toont aan dat ik in bezit ben van de opleidingskwalificaties en de competenties van een Sociaal Pedagogische Hulpverlener. Het onderzoek is voortgekomen vanuit het lectoraat Social Work and Art Therapies. Het doel van het onderzoek is om de behoeften van jonge vaders t.a.v. ondersteuning te onderzoeken. Tevens zullen hiermee het ontmoetingscentrum Jonge Ouders handvatten aangereikt krijgen om een werkwijze te kunnen ontwikkelen. Gedurende het onderzoek heb ik ondersteuning gehad van verschillende mensen. Bij deze wil ik een aantal mensen mijn dank betuigen voor hun bijdrage aan dit contractwerkstuk. Ik wil de coördinator van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders mevr. A. Kramer bedanken voor haar inbreng en vertrouwen. Ze heeft mij de kans gegeven om mezelf als Sociaal Pedagogische Hulpverlener te ontplooien. Zij heeft mij tevens goede feedback gegeven en mij ondersteunt in het onderzoeksproces. Mede door haar heb ik het contractwerkstuk naar behoren kunnen inleveren. Ook wil ik mijn cwbo er mevrouw I. Smit bedanken voor de intensieve en persoonlijke begeleiding die ik heb ontvangen. De ondersteuning vanuit de opleiding heb ik als zeer goed ervaren. Tenslotte wil ik mijn vangnet in mijn eigen omgeving bedanken, voor de steun die ze mij gedurende de gehele opleiding hebben gegeven. Mede door hen heb ik mijn opleiding kunnen afronden. Fadoua Mouman SPH VT 4 Juli 2010

8 1 Inleiding In deze inleiding wordt weergegeven wat het ontmoetingscentrum Jonge Ouders is, waar de organisatie voor staat en werkt. Er wordt beschreven wat het doel van dit contractwerkstuk is en de aanleiding voor het onderzoek. Ook wordt en een beschrijving gegeven van de inhoudelijke oriëntatie en de effecten die dit hebben gehad op het verdere verloop van het onderzoek. 1.1 Opbouw onderzoeksopzet Aan de hand van het onderstaande hoofdstuk indeling kunt u lezen wat de opbouw van het onderzoeksrapport is. Hoofdstuk 1: Hierin wordt de praktijkplaats beschreven, de samenwerkingspartners en de aanleiding voor het onderzoek. Hoofdstuk 2: Hierin wordt de inhoudelijke oriëntatie weergegeven, die voorafgaand aan het onderzoek is uitgevoerd. Hoofdstuk 3: Hierin wordt de probleemstelling en onderzoeksopzet weergegeven, hierin worden de deelvragen benoemd, door beantwoording van de deelvragen zal er uiteindelijk antwoord op de probleemstelling en doelstelling moeten kunnen komen. Hoofdstuk 4: Hierin worden de gebruikte databronnen en dataverzamelingstechnieken benoemd. Hoofdstuk 5: Hierin worden de resultaten van het deskresearch weergegeven. Hoofdstuk 6: Hierin worden de resultaten van het fieldresearch weergegeven. Hoofdstuk 7: Hierin wordt beschreven hoe dit contractwerkstuk controleerbaar en bruikbaar gemaakt is. Hoofdstuk 8: Hierin worden de uiteindelijke conclusies weergegeven en wordt de discussie beschreven. Hoofdstuk 9: Hierin worden de aanbevelingen van dit contractwerkstuk weergegeven. Daarna wordt de literatuurlijst weergegeven en de bijlagen die van toepassing zijn op dit contractwerkstuk.

9 1.2 Aanleiding van het onderzoek De aanleiding van dit schrijven is dat de studenten vanuit de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening in het vierde jaar tien maanden stage moeten lopen en daarnaast moet er ook een contractwerkstuk (hierna aangeduid met CWS) worden geschreven. Een CWS is een schrijven dat uitdrukking geeft aan de identiteit van het beroep van de sociaal pedagogische hulpverlener. Dit houdt in dat door middel van het CWS inhoudelijke verdieping wordt gegeven aan de leerstof die tijdens de opleiding aan bod is geweest, en dat deze stof op een onderzoeksmatige manier wordt gekoppeld aan de praktijk van de hulpverlening. Ik heb voor mijn afstuderen gekozen voor het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders is een leerbedrijf van het FC Stenden College. Dit is een samenwerkingverband tussen het Friesland College en Stenden hogeschool. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders wil een werkwijze ontwikkelen voor jonge vaders, echter is er niet bekend wat de behoeften zijn van deze jonge vaders. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders hanteert als werkwijze het oplossingsgericht werken. Binnen de oplossingsgerichte methodiek is veel bekend over het werken met en het begeleiden van jonge moeders. Een behoefteonderzoek is noodzakelijk om deze werkwijze te kunnen ontwikkelen. Op dit moment, juni 2010 heeft het ontmoetingscentrum Jonge Ouders veertig geregistreerde jonge ouders, waarvan tien jonge vaders. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders heeft de aanname dat vaders een andere manier van benaderen nodig zou hebben. Dit kunt u verder lezen in mijn oriëntatie. In het vooronderzoek kwam al snel de conclusie dat er veel geschreven wordt over jonge moeders (tienermoeders). Hier op volgend ben ik in gesprek gegaan met het lectoraat: Social Work en Arts Therapies, Mevrouw I. Smit zij is tevens mijn cwbo er. Zij doet een onderzoek naar het ontwikkelen van een werkwijze voor de jonge ouders binnen het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Uit dit gesprek kwam er naar voren dat er weinig bekend is met betrekking tot het binnen halen en vasthouden van de jonge vaders. Verschillende instanties zijn al jaren bezig met het benaderen van jonge vaders. We kwamen tot de conclusie dat er veel bekend is over het werken met jonge moeders, maar dat er nergens geschreven wordt over de specifieke benadering naar jonge vaders toe. Vanuit de doelgroep jonge vaders gezien is er niet zoveel bekend. Wel is er bekend dat bij deze doelgroep laagdrempeligheid een grote rol speelt 1. Het doel is om middels een onderzoek zien te achterhalen wat de behoeften en wensen van de jonge vaders zijn, zodat het ontmoetingscentrum Jonge Ouders een werkwijze kan ontwikkelen voor het werken met de jonge vaders. 1 Smit,I, (2009), Inventariserend onderzoek naar de oprichting van het begeleidingscentrum gezinsondersteuning voor tienermoeders.

10 1.3 Ontmoetingscentrum Jonge Ouders Het is ontmoetingscentrum Jonge Ouders is een sociaal innovatief leerbedrijf in samenwerking met de verschillende partners. Het ontmoetingscentrum is een initiatief van het FC Stenden College: een samenwerkingsverband tussen Stenden hogeschool en Friesland College. FC Stenden College werkt in het ontmoetingscentrum Jonge Ouders nauw samen met stichting ambulante Fiom, Sinne Welzijn uit Leeuwarden en de gemeente Leeuwarden 2. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders is een plek waar jonge ouders terecht kunnen voor informatie en advies op verschillende gebieden. Hierbij komen vragen naar voren m.b.t opvoeden, leren, werken, wonen en financieel advies. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders gaat met de jonge ouder in gesprek, om er achter te komen waar ondersteuning nodig is. Vervolgens zorgt het ontmoetingscentrum Jonge Ouders ervoor dat die ondersteuning er ook daadwerkelijk komt. Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders richt zich op preventie zoals schooluitval en opvoedingsproblematiek. Daarnaast worden de jonge ouders geholpen een situatie te creëren waarin zij hun kind kunnen opvoeden en een opleiding kunnen (blijven) volgen of kunnen werken FC Stenden College De Stenden hogeschool en het Friesland College voelden zich uitgedaagd om iets te doen met de doelgroep jonge ouders en willen onder de naam FC Stenden College hierin een actieve rol spelen. De school/maatschappelijke uitval roept verschillende maatschappelijke vraagstukken op. Het Friesland College en Stenden hogeschool zijn van mening dat de SPH er en SPW er in beide gevallen een rol kunnen spelen bij het beantwoorden van de vragen van deze doelgroepen. 4 Korte schets van de samenwerkingspartners 1.5 Stichting ambulante Fiom Fiom is voor zwangere meiden en jonge moeders tot en met 23 jaar. Zij kunnen bij de Fiom terecht voor individuele-, systeemgerichte- en groepshulpverlening. Ook worden themabijeenkomsten georganiseerd. Deze vormen hebben als resultaat dat de jonge moeder (en eventueel haar sociale omgeving) zelfredzaam is en haar nieuwe situatie accepteert. Ook jonge vaders en grootouders kunnen terecht met hun eigen hulpvraag. 5 De Fiom wisselt haar expertise uit met andere (internationale) organisaties en draagt deze voor een deel ook aan hen over. De levensvragen waarbij de Fiom ondersteuning 2 Smit, I, (2009), inventariserend onderzoek naar de oprichting van begeleidingscentrum gezinsondersteuning voor tienermoeders. 3 Kramer-Oostra, A, (2009) Draaiboek ontmoetingscentrum voor jonge ouders. 4 Kramer-Oostra, A, Eising, L, (2010) projectplan Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. 5 Fiom, de taak rondom tienermoeders.

11 biedt, hebben te maken met (on)bedoelde zwangerschap, tienerouderschap, zwangerschapsverlies, ongewenste kinderloosheid, afstand doen van een kind, afgestaan/geadopteerd zijn, (inter)nationale zoekacties naar familieleden en in beperkte mate huiselijk en seksueel geweld Sinne welzijn Sinne Welzijn biedt een breed pakket aan diensten en activiteiten: Peuterspeelzalen en opvoedingsondersteuning, deze sector is verantwoordelijk voor diverse activiteiten ten gunste van kinderen, hun ouders/opvoeders en personen die kinderen pedagogisch begeleiden. kinderopvang algemeen maatschappelijk werk financiële hulpverlening en budgetadvies sociaal raadslieden werk sociaal cultureel werk De sector jeugd en samenlevingsopbouw is verantwoordelijk voor de uitvoering van buurtgericht en categoraal opbouwwerk en sociaal-cultureel Gemeente Leeuwarden Gemeente Leeuwarden heeft de aanloopkosten voor het ontmoetingscentrum verstrekt. Wethouder Roel Sluiter opende 8 maart 2010 het ontmoetingscentrum voor jonge ouders. Zij ondersteunen het belang van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Het ontmoetingscentrum draagt bij aan meerdere doelstellingen van het gemeentelijk beleid (startkwalificatie halen, zelfredzaamheid, preventie en maatschappelijke participatie)

12 2 Inhoudelijke oriëntatie Dit hoofdstuk bevat een inhoudelijke oriëntatie op het probleem en de effecten die deze hebben gehad op het verdere verloop van het onderzoek. 2.1 Inhoudelijke probleemoriëntatie Een groep die vaak vergeten wordt zijn de jonge vaders. In de inventarisatie van het boek tienervaders een vergeten groep staat dat er in de hulp aan ouders één groep vaak vergeten wordt. 9 De veelal nog puberende vaders kunnen de grote verandering in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. Wat betreft onderzoek is er in Nederland weinig tot niets bekend over jonge vaders. In 2003 waren er in Nederland 450 officiële jonge vaders, vaders die hun kind erkend hebben, tegenover 4500 tienermoeders. In werkelijkheid zijn er waarschijnlijk veel meer jonge vaders, maar deze jongens zijn niet bekend of worden niet betrokken bij de geboorte en de opvoeding van hun kind. Of ze er zijn als vader, en hoe ze het doen als vader, is nauwelijks bekend. 10 Jonge vaders hebben over het algemeen een slechte naam voor de buitenwereld. Vaak wordt er gezegd dat de vader een egoïstische jongen is die alleen maar zijn lusten heeft gevolgd. Voor een jonge moeder is er meestal wel een vorm van medelijden en begrip. Voor een jonge vader is dat meestal niet of veel minder het geval. Men verwijt hem zijn onverantwoord gedrag. 11 Ook in de hulpverlening is meestal weinig betrokkenheid bij de jonge vader. Vaak zoekt het meisje hulp en steunt men haar in haar beslissingsproces. Er wordt bij het meisje geïnformeerd naar de vader, maar men geeft hem, om de zelfstandigheid van het meisje te waarborgen, geen stem in het proces. Men gaat er vanuit dat de vader er toch niets mee te maken wil hebben. Zoals een jongen zei aan de luistertelefoon Sofra: Mijn vriendin wil abortus en iedereen steunt haar in die moeilijke beslissing en het verdriet dat ermee samenhangt. Ze vergeten dat ik de vader ben en dat dit voor mij ook moeilijk is. 12 Beleidsadviseur Silvie Raap en oprichtster van het informatie en expertisecentrum Steady te Rotterdam, bedacht dat onderzoek naar vragen waarmee jonge vaders rondlopen een goed uitgangspunt zou zijn voor het project tienervaders. Ik citeer: Het grootste probleem waar we tegen aanliepen, was om deze vaders te vinden. Uiteindelijk hebben we er zeven gevonden die wilden meewerken. Uit die gesprekken 9 Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep 12

13 sprongen enkele onderwerpen eruit: vragen omtrent de juridische positie, financiën, opvoeding en hoe om te gaan met afspraken en vrije tijd.(s. Raap, 2009, p. 2). Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders herkent dit. Zij ondersteunen een jonge vader die vragen heeft als:,,wat zijn mijn rechten als vader,,kan ik mijn kind erkennen, wat gebeurt er als ik het kind niet erken.(zie intakegesprek jonge vader x bijlage 5). Sinne welzijn uit Leeuwarden en stichting ambulante Fiom hebben een vadergroep opgestart, deze is onvoldoende van de grond gekomen. Volgens S. Palstra, maatschappelijk werker bij de Fiom Leeuwarden, kwamen er te weinig vaders. De samenleving veroordeelt jonge vaders over het algemeen als dader en wordt al dan niet terecht, in zijn algemeenheid getwijfeld aan de opvoedingscapaciteiten van deze jongens. Bovenstaande maakt dat de jonge vaders huiverig zijn voor hulpverlening. Zij worden immers veroordeeld en beoordeeld op hun rol als vader zijn. Er is geen aandacht voor ze. In de oriëntatiefase was er eerst de aanname dat er nationaal weinig te vinden zou zijn m.b.t jonge vaders. Van daaruit was er besloten om dit onderzoek internationaal te trekken. Onderstaand stukje laat zien dat het probleem in het buitenland dezelfde veroordeling en beoordeling over de jonge vaders oproept. Tijdens mijn onderzoek is echter het tegendeel bewezen. Veel instanties hebben onderzoek gedaan of doen op dit moment onderzoek naar jonge vaders.. Uit een onderzoek dat in 2007 is uitgevoerd door Pro Health in opdracht van het ministerie van volksgezondheid, blijkt dat het aantal zwangerschappen onder tienermeisjes de afgelopen jaren een stijgende trend vertoont. Dus ook het aantal tienervaders. Voor de meisjes bestaat in de samenleving redelijk begrip en tal van organisaties staan gereed om hen te ondersteunen en begeleiden. De tienervader daarentegen wordt vaak onverantwoord gedrag verweten. Soms wordt hij doelbewust buitenspel gehouden, bijvoorbeeld door de ouders van het meisje. En wordt daardoor ook niet betrokken bij de opvoeding van de baby. Hulpverlenende instanties richten zich daarnaast niet op de tienervaders, terwijl de moeder alle aandacht krijgt. Bron: Surinaams opinieblad Parbode, En de tienervader dan? 21 July 2009

14 3 Probleemstelling en onderzoeksopzet In dit hoofdstuk worden de deelvragen, doelstellingen en onderzoeksbenadering weergegeven. 3.1 Doelstelling Het ontmoetingscentrum Jonge Ouders praktische richtlijnen aanreiken om een werkwijze te kunnen ontwikkelen voor de jonge vaders in Friesland. Hierdoor krijgen de jonge vaders in de toekomst de ondersteuning aangepast op hun wensen en behoeften Opdrachtformulering - Onderzoek hoe er een werkwijze in te zetten is voor de jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. - Onderzoek (middels schriftelijke enquêtes en interviews) welke behoefte er is t.a.v. ondersteuning bij jonge vaders. 3.2 Vraagstelling Hoofdvraag Welke behoeften hebben de jonge vaders t.a.v. ondersteuning en hoe kan het ontmoetingscentrum Jonge Ouders hier op een adequate manier vorm aan geven? Deelvragen Om de vraagstelling te beantwoorden en de doelstelling te behalen zijn de volgende deelvragen opgesteld: - Waar hebben de jonge vaders die het ontmoetingscentrum Jonge Ouders bezoeken behoefte aan? - Wat is er bekend over deze doelgroep? - Hoe heeft de jonge vader zolang aan de aandacht van hulpverleners kunnen ontsnappen? - Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vaders met betrekking tot ondersteuning? - Wat is hierin anders dan het begeleiden van de jonge moeders? - Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? - In welk opzicht verandert hun leven? - Op welke manier zou het ontmoetingscentrum Jonge Ouders het laagdrempelig kunnen houden voor de jonge vaders? - Hoe is de benadering bij andere instanties naar jonge vaders toe? - Op welke manier zou het ontmoetingscentrum Jonge Ouders een bijdrage kunnen bieden aan het welzijn van de jonge vaders?

15 - Op welke manier zou het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en aanpalende instanties een bijdrage kunnen leveren aan het ontwikkelen van een werkwijze ten behoeve van de jonge vaders? 3.3 Onderzoeksbenadering Dit onderzoek zal de vorm van een behoefte-inventarisatie onderzoek aannemen onder jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Een behoefteonderzoek wordt in Migchelbrink als volgt omschreven: het inventariseren of bepalen van het verschil tussen een bestaande en een gewenste situatie, de kloof tussen wat is en wat zou moeten zijn, het verschil tussen huidige en toekomstige (gewenste) situatie, processen, gedragingen of resultaten. Dit betekent dat de volgende drie rollen altijd een rol spelen: - Hoe de huidige actuele situatie eruitziet, eventueel hoe op dit moment in de desbetreffende behoefte wordt voorzien; - Het gemis, het tekort, de nood inzake de huidige situatie; - De gewenste, toekomstige, bevredigende situatie. 13 (F. Migchelbrink, 2006, p.138) Dit onderzoek richt zich op het inventariseren welke behoeften er onder de jonge vaders zijn. Het onderzoek heeft als doel om handvatten, adviezen en aanbevelingen aan het ontmoetingscentrum Jonge Ouders aan te reiken. Hierdoor zal het ontmoetingscentrum Jonge Ouders in staat zijn, om een werkwijze in te kunnen zetten voor het werken met jonge vaders. Het eerste deel bestaat uit een literatuuronderzoek. Literatuuronderzoek is om meer kennis te vergaren over de doelgroep. Tevens heeft het er toe geleid methodisch aan de vraagstelling te werken, deze duidelijk te kunnen onderbouwen en te kunnen beantwoorden. Deze kennis zal als achtergrond gebruikt worden voor het contractwerkstuk. Het tweede deel van het onderzoek bestaat uit een behoefteonderzoek. In dit deel wordt er een behoeftepeiling gehouden onder de jonge vaders van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Dit wordt in de vorm van een open half gestructureerd interview uitgevoerd. Uit de interviews zal blijken wat de behoeften zijn van jonge vaders ten aanzien van ondersteuning. Het derde deel van het onderzoek loopt samen met het behoefteonderzoek. Dit deel wordt fieldresearch genoemd. Tijdens het fieldresearch heb ik verschillende instellingen benaderd die betrokken zijn bij de doelgroep jonge vaders. Met behulp van de drie deelonderzoeken zullen uiteindelijk de behoeftes van jonge vaders in kaart gebracht worden. De uitkomst van het onderzoek zal samen met de aanbevelingen gepresenteerd worden voor de medewerkers van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en het lectoraat Social Work and Art Therapies. De conclusies en aanbevelingen, geven een toevoeging aan het ontwikkelen van een werkwijze voor de doelgroep jonge vaders. 13 Migchelbrink. F. (2006). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.

16 De centrale vraagstelling is onderzocht op micro-, meso- en macroniveau Uitgangspunt microniveau Het systeem van de jonge vader, bestaande uit eigen ouders/familie, het kind, de (ex) vriendin en de jonge vader zijn de doelgroep Uitgangspunt mesoniveau Uitgangspunt is de vraag hoe het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en de aanpalende instanties in kunnen spelen op de behoeften van de jonge vaders Uitgangspunt macroniveau Uitgangspunt is de vraag op welke manier het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en aanpalende instanties de handreikingen voor het ontwikkelen van een werkwijze in kunnen zetten ten behoeve van de jonge vaders. Eventueel zou deze werkwijze landelijk ingezet kunnen worden, vanuit de landelijke expertgroep, waar het ontmoetingscentrum Jonge Ouders aan deelneemt.

17 4 Databronnen en dataverzamelingstechnieken In dit hoofdstuk wordt omschreven welke databronnen gebruikt zijn en welke dataverzamelingstechnieken hiervoor zijn toegepast. 4.1 Databronnen De projectcoördinator van het ontmoetingscentrum Jonge Ouders, mevrouw A. Kramer is voor dit onderzoek benaderd en als databron gebruikt. Doordat zij dagelijks met deze doelgroep werkt, heeft zij zicht op wat de jonge vaders nodig zouden hebben aan ondersteuning. Daarnaast heeft zij zicht op wat het ontmoetingscentrum Jonge Ouders zelf nodig zou hebben om die ondersteuning te kunnen bieden. Zij is bevraagd over haar kennis betreffende het oplossingsgericht werken en welke voor- en nadelen zij hierin ziet. Als tweede databron is ervoor gekozen om de tien jonge vaders die het ontmoetingcentrum Jonge Ouders bezoeken te benaderen. Zij zijn degenen die de ondersteuning mogelijk nodig zouden hebben. Om deze ondersteuning zo goed mogelijk af te stemmen op de doelgroep, acht ik het van belang deze te betrekken bij de tot stand koming van het aanbod. Dit geldt tevens voor de professionals uit het werkveld. Om verdere diepgang in dit contractwerkstuk te krijgen heeft er literatuuronderzoek plaatsgevonden. Deze literatuur is gericht op de doelgroep jonge vaders en het werken met jonge vaders. Deze literatuur is gekoppeld aan de informatie die is ontvangen uit de interviews met de jonge vaders en professionals uit het werkveld. 4.2 Dataverzamelingstechnieken Er zijn drie verschillende dataverzamelingstechnieken in te delen. Dit zijn de volgende hoofdgroepen; ondervragen, observeren en inhoudsanalyse. 14 In dit onderzoek heb ik gebruik gemaakt van twee dataverzamelingstechnieken: ondervragen en de inhoudsanalyse. Om de vraagstelling van dit behoefteonderzoek te beantwoorden is ervoor gekozen om informatie van professionals en de doelgroep jonge vaders te verzamelen middels open halfgestructureerde interviews. Voor deze vorm van interviews is gekozen, omdat het gaat om kennis, beleving, meningen en interesses van de geïnterviewde. Tevens had ik tijdens de interviews de mogelijkheid om aanvullende vragen te stellen wanneer iets niet duidelijk was of wanneer ik juist meer over een bepaald onderwerp wou weten. De interviews zijn gehouden met behulp van de zogenaamde topiclijst. Michgelbrink duidt een topiclijst als volgt aan: een van te voren vastgestelde lijst van gespreksonderwerpen, die in de loop van het interview aan de orde moet komen. De 14 Migchelbrink, F, (2006), praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.

18 volgorde van de onderwerpen, formulering van vragen en de formulering van antwoorden liggen iets vast. De vragen zijn net als bij het diepte-interview open van aard (F. Migchelbrink, 2006, p. 189). Om zo adequaat mogelijk in de rol van interviewer te kunnen stappen, heb ik voorafgaand aan de interviews een boek over interviewen 15 gelezen. Hierin wordt ingegaan op het genre, vraagcategorieën, doorvraagtechnieken, het structureren van een interview, problemen bij het afnemen van een interview en de registratie en uitwerking. Er is gekozen voor interviews om indruk te krijgen wat er leeft bij deze doelgroep en wat de behoeften en wensen zijn. Zowel vanuit de jonge vaders als de professionals. De keuze voor een topiclijst is gemaakt omdat er zo een checklist was en de zekerheid er zou zijn dat alle onderwerpen aan bod zouden komen. Daarnaast laat deze manier van interviewen alle ruimte aan de persoonlijke opvattingen en belevingen van de ondervraagden. Dit is zeer belangrijk omdat het in dit CWS gaat om de wensen en behoeften van de jonge vaders. Gedurende het gehele onderzoek zal ik steeds bezig zijn met het analyseren van de verkregen informatie. Om de gevonden gegevens te analyseren zal de literatuur worden doorgenomen en gecontroleerd worden op compleetheid. Hierbij is het van belang dat de informatie op gestructureerde wijze wordt geordend. Hierna zal er gecodeerd worden vanuit de verzamelde gegevens. 16 Op deze manier kunnen de inhoudelijke thema s, structuren, patronen of concepten in de gegevens worden opgespoord. Op deze wijze is de juiste hoeveelheid informatie verzameld, om zo antwoord te kunnen krijgen op de deelvragen. Op grond van deze informatie kunnen conclusies worden getrokken en kunnen aanbevelingen aan aangereikt worden. 15 Hulshof, M, (1997) Leren interviewen. 16 Migchelbrink, F, (2006), praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.

19 5 Analyse resultaten In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten weergegeven. De uitgewerkte interviews en de uitkomsten van de literatuurstudie worden aan de hand van de deelvragen samengevat. Op deze wijze is het mogelijk om de deelvragen te beantwoorden om zo conclusies te trekken en van daaruit aanbevelingen te geven. 5.1 Deskresearch Als eerste zal ik een definiëring geven met wat er in dit CWS bedoeld wordt met een jonge vader. De deskresearch geeft mij tevens antwoord op een aantal deelvragen en de centrale vraagstelling Definitie jonge vader In dit CWS wordt de term jonge vader gebruikt, in wezen is dit een tienervader. De tienerouders hebben in diverse gesprekken aangegeven niet met deze term aangesproken te willen worden. Op beleidsniveau wordt er gesproken over de tienervader, in de dagelijkse praktijk is daarom afgesproken dat er wordt gesproken over de jonge vader. Daar waar in dit CWS gesproken wordt over de jonge vader, is dit hetzelfde als een tienervader. Definiëring: In de weinige wetenschappelijke literatuur i.v.m tienervaders is geen algemeen geldende definitie van het begrip tienervaders te vinden. Vaak vormt de jonge vader een gezin met een jonge moeder en hun pasgeboren kind 17. Centrum relatievorming en zwangerschappen hanteert de definitie:,, jonge vaders zijn jongens van 21 jaar of jonger die hun vriendin zwanger maakten. Volgens de wet is iemand volwassen vanaf 18 jaar, echter is er in onze maatschappij een tendens naar het verlaten van de leeftijd waarop iemand echt verantwoordelijkheden krijgt 18. Het Fries netwerk hanteert voor jonge moeders de volgende definitie: een jonge moeder is een kwetsbare jonge vrouw die voor haar 23 e haar eerste kind heeft gekregen. Naast dit gegeven zal er in dit onderzoek de volgende definiëring gehanteerd worden: een jonge vader is een kwetsbare man die voor zijn 23 e jaar zijn eerste kind heeft gekregen. Het begrip volwassenheid dat als aanduiding van een periode of fase van de ontwikkeling ook in de ontwikkelingspsychologie opduikt is om verschillende redenen niet zo n relevant begrip. Jongens zijn rond achttien jaar volgroeid, maar in spraakgebruik is men niet gewend deze als volwassenen aan te duiden. Wettelijk is in Nederland achttien jaar de grens voor volwassenheid. Die grens is nogal willekeurig en historisch gegroeid; hij kon evengoed op 25 of zoals vroeger op 21 jaar gesteld zijn crz-uitgave, 2005, tienervaders

20 Het is de leeftijd waarop de jongere een aantal burgerlijke verworvenheden ontvangt. Die wettelijke regelingen zijn echter slechts het vastleggen van burgerlijke, dus maatschappelijke verworvenheden. Dat wil eigenlijk zeggen dat de term volwassenheid eerder een sociologisch dan een ontwikkelingspsychologisch begrip aanduidt. De ontwikkelingstaken zijn in dit levenstijdperk vooral maatschappelijk bepaald. Maatschappelijke zelfstandigheid en burgerlijke verantwoordelijkheden vormen belangrijke rechten en plichten van een volwassene, die zijn persoonlijkheidsontwikkeling ingrijpend beïnvloeden Positie van vaders en jonge vaders Lange tijd waren vaders amper betrokken bij het opvoedingsproces van jonge kinderen. Zij waren de kostwinners en onderhielden het contact met de buitenwereld. De laatste decennia is men wetenschappelijk de vaderrol steeds meer gaan erkennen. Voor het eerst spreekt men over aanwezige en afwezige vaders. Deze tendens heeft de publieke opinie beïnvloedt. Men verwacht dat een vader zijn verantwoordelijkheid neemt in de opvoeding. 20 Dit uitgangspunt heeft ook een weerslag op jonge vaders. Er wordt gemerkt dat de jonge vaders die ervoor kiezen om hun rol op zich te nemen het vaak heel goed willen doen. Dan is het willen van een eigen kind groter dan de loyaliteit naar de eigen ouders en/of voorouders. Daarnaast is deze keuze belangrijker voor de aanstaande jonge vader dan het leven volgens een bepaalde cultuur Maatschappelijke ontwikkeling Dat jonge vaders vaak vergeten worden situeert zich ook op maatschappelijk niveau. In onze maatschappij wordt de band tussen moeder en kind al van tijdens de zwangerschap en ook na de geboorte als prioritair beschouwd. Dit komt ondermeer omdat de zwangerschap als fysiek gebeuren sterk aan de vrouw gebonden is. Het is zij die het kind ter wereld zal brengen. De plaats van de vader is in de westerse cultuur van secundair belang. Als het de jonge vader niet samen gaat wonen met de moeder van zijn kind, blijft de jonge moeder meestal thuis wonen. De jonge vader zal door zijn jonge leeftijd vaak in zijn eigen gezin blijven wonen, waardoor hij buiten het familiesysteem van de moeder van zijn kind staat. Zijn kind wordt vrijwel automatisch in het gezin van de moeder (waarvan hij geen deel uitmaakt) opgenomen. De invulling van wat hij als vader mag en kan betekenen voor zijn kind, zal sterk afhankelijk zijn van de bereidheid van het gezin van de moeder om ook de vader een plaats te geven. 22 In onze maatschappij wordt de verantwoordelijkheid voor het gebruik van anticonceptie vooral bij het meisje gelegd. Maar wanneer het meisje zwanger is, wordt de jongen al te vaak aangewezen als de schuldige van de zwangerschap. 19 Monks, F.J. Knoers. A.M.P. (2009), Ontwikkelingspsychologie, inleiding tot de verschillende deelgebieden. 20 Verhoeven, J, (2002), vaderschap voor beginners. 21 Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep. 22 Centrum relatievorming en zwangerschap, (2005), Tienervaders.

21 Mannen, jongens, vaders en ook jonge vaders vragen minder snel hulp en vinden het moeilijk om hulp te vragen. Volgens Alice Hammink coördinator jonge moedercentrum Donna, zijn de ervaringen vanuit de praktijk als volgt. 23 Ik citeer: Het ontbreekt de jonge vaders vaak aan een goed toekomstperspectief. De randvoorwaarden zoals wonen, leren, werken, sociale omgeving, gezondheid en financiën zijn nog niet voldoende voor elkaar. De jonge vaders zijn zelf nog volop in ontwikkeling, maar hebben ondertussen al de verantwoording om hun kind(eren) te verzorgen en op te voeden. Het vervullen van hun rol als vader, partner en kostwinner is op deze jonge leeftijd een zware taak Probleemoriëntatie jonge vaders Iedere vader heeft een eigen geschiedenis, een eigen levenswijze en hierdoor een eigen reactie op de zwangerschap. Generaliseren kan niet. Voor de aanstaande volwassenen vaders krijgt het zwangerschapsverhaal een betekenis. Echter wordt er bij jonge vaders een aantal grote lijnen opgemerkt. In tegenstelling tot de meeste volwassen vaders kiezen jonge vaders meestal niet voor de zwangerschap. Zijn vrijheid- een belangrijk thema in de adolescentieperiode 24 wordt bedreigd. Zijn reacties komen vaak vreemd over. Mannen reageren sowieso makkelijk via rationaliseren op spanning. In het geval van een (ongeplande) zwangerschap dringen beslissingen zich op, terwijl de emotie nog niet voldoende aandacht kreeg. Veel jongens geven dan ook een beeld van een vluchtende, afwijzende jonge vader, in conflict met zichzelf en de omgeving. Het gaat hier om initiële reacties, om een uiting van onmacht. Jongens in deze situatie zullen vaak op een rationele manier deze gevoelens verwoorden en concluderen dat ze het vaderschap niet aankunnen, een abortus willen of alleszins niets te maken hebben willen hebben met de zwangerschap en het kind. De omgeving beschouwt deze reactie als een afwijzing van de zwangerschap, maar anderzijds ook als (definitieve) afwijzing van de betrokkenheid van de jonge vader. 25 Het gedrag van de jongen kan aansluiten bij de gevoelens die het meisje ook heeft. Als het meisje kiest voor de zwangerschap is de kans groot dat het eigen innerlijke conflict wordt afgespitst en de gevoelens die ze niet kan toelaten geprojecteerd op de jongen. Beiden ervaren ambivalentie, maar ze tonen elk een andere kant van hun gevoelens wat de nodige spanning en onbegrip teweegbrengt 26. Naast eventueel verkeerde interpretaties van het gedrag van de jonge vader, is het mogelijk dat het zwangere meisje de jonge vader buitensluit. Dit gebeurt vaak wanneer het meisje geen relatie meer heeft met de jongen. In deze situaties focust het meisje zich voornamelijk op haar zwangerschap en op de beslissing die ze zal nemen. Wanneer ze ervoor kiest de zwangerschap uit te dragen en het kind te houden, 23 Trajectplan van Jarabee jeugdzorg in Twente voor jonge vaders 24 Kohnstamm, R. (2003), kleine ontwikkelingspsychologie III. 25 Centrum relatievorming en zwangerschappen, (2005), Jong en vader. 26

22 beschouwt het meisje hun kind dan als haar kind en wil aan de jonge vader geen enkel recht meer toekennen. Ze wil een nieuw leven starten zonder hem, voor de vader is er in haar beleving geen plaats meer. Veel jongeren hebben een negatief zelfbeeld. De ervaring is dat de aanpak van dit zelfbeeld de beste kansen biedt om constructieve gedragsverandering te weeg te brengen. Als we jongeren willen beïnvloeden, dan is dat vaak omdat er wordt gezien dat hun gedrag destructief is oor henzelf en anderen - of gewoon lastig en vervelend. Volwassenen wil dit gedrag veranderen. Maar aan dat gedrag ontlenen ze hun enige eigenwaarde. Wie dat gedrag af wil nemen, wordt zeker als vijand gezien. Daar waar volwassenen het gedrag van de jongeren willen veranderen of stoppen omdat dit schadelijk voor hen is, zullen zij het ervaren alsof hun eigenwaarde afgepakt wordt. Vaak levert dit bij jongeren het gevoel op dat er niets goeds aan ze is. Het is daarom in veel gevallen absoluut onwenselijk om directe gedragsverandering als enige insteek te kiezen. Een repressieve aanpak kan nodig zijn om uitzonderlijke uitwassen direct aan te pakken, zeker wanneer negatief gedrag directe en ernstige schade oplevert aan anderen. Maar de repressieve aanpak levert geen gedragsverandering van binnenuit op, en heeft ook geen langetermijneffect Adolescentieperiode De adolescentieperiode is een cruciale periode in een mensen leven waarin de overgang tussen de kindertijd en de volwassenheid gemaakt wordt. In deze periode hebben jongeren behoefte aan vrijheid en zelfstandigheid. Ze proberen zich los te maken van hun ouders. Relaties met leeftijdsgenoten komen op de voorgrond te staan. De adolescentieperiode wordt gekenmerkt door het zoeken naar een eigen identiteit. Door middel van allerlei experimenteergedrag resulteert dit uiteindelijk in een eigen volwassen identiteit. Die zoektocht gaat gepaard met het doorlopen van een aantal belangrijke ontwikkelingstaken. De tiener en zijn omgeving ervaren deze levensfase als een zeer turbulente en woelige periode. De lichamelijke en seksuele ontwikkeling maakt dat adolescenten ook op seksueel gebied willen experimenteren. Samen met het typische supporiteitsgevoel van adolescenten mij kan niets overkomen kan dit in een aantal gevallen leiden tot een onjuist of geen gebruik van anticonceptie met eventueel een ongeplande zwangerschap als gevolg 28. In het leven van elke jongere zijn een aantal gebieden bepalend voor hoe hij zich ontwikkelt. Er zijn vier levensgebieden die belangrijk zijn; - de thuissituatie; - de peergroup (leeftijdsgenoten/vrienden enz.); - de school-/werksituatie; - de rest van de maatschappij; 27 Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. 28 crz-uitgave, 2005, tienervaders

23 thuissituatie peergroup school/werk maatschappij Figuur 1: De vier levensterreinen van jongeren Op ieder van deze gebieden leven er verwachtingen ten opzichte van de jongeren en worden er eisen aan hen gesteld. De meeste jongeren kunnen hier heel aardig mee omgaan. Acceptatie, succes en complimenten zorgen ervoor dat ze zich gewaardeerd voelen. Dankzij deze signalen ontwikkelen ze een positief gevoel van eigenwaarde en positief zelfbeeld Belang voor moeder en kind De vaders betrekken of bij afwezige vaders- ter sprake brengen tijdens het zwangerschapsproces is niet alleen van belang voor de jonge vader, ook voor de jonge moeder kan het goed louterend werken. Moeders die stilstaan bij het thema vaderschap kunnen doorgaans meer rust en veiligheid bieden in de dagelijkse zorg voor hun kind. Wanneer er nog een relatie is, is de kans groot dat de jonge vader meer contact behoudt met leeftijdsgenoten. Naast het feit dat de jonge moeder zich misschien ergert aan de vrijheid die hij zich toe-eigent, heeft deze houding ook voor haar een positieve kant Systeem van de jonge vader De mate waarin en de manier waarop adolescenten zich los maken van hun ouders zet een stempel op de betekenis die anderen voor hen krijgen. Helemaal vrij wordt men nooit, daarvoor is de invloed van ouders te groot. De binding kan echter zo sterk blijven dat het de autonomie in de weg zit en men anderen beleeft als plaatsvervangende ouderfiguren en zich ook dienovereenkomstig ten opzichte van hen gedraagt. 30 Ook het familiesysteem van de jonge vader heeft een duidelijke invloed op de manier waarop de jonge vader iets kan of mag betekenen voor zijn kind. De meeste jonge vaders zijn door hun jonge leeftijd afhankelijk van hun ouders en familie. Zij wonen bij hun ouders. Hun ouders beslissen dus wanneer ze thuis moeten zijn, betalen schoolgeld, kleding etc. Naast deze praktische en financiële aspecten, hebben ze meestal een sterke affectieve band met hun ouders. De houding van de ouders van een jonge vader zal een grote invloed hebben op de keuze die hij maakt. De invloed van het 29 Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. 30 Kohnstamm, R. (2003), kleine ontwikkelingspsychologie III.

24 systeem van de jonge vader brengt de jongen in een complexe situatie van loyaliteiten. De jonge vader kan een enorme weerstand ervaren van de familie van het meisje maar ook van zijn eigen familie. Echter zijn er sommige ouders die hun zoon willen ondersteunen en laten hem zo vrij mogelijk in zijn beslissing. 31 In de hulp aan ouders wordt een groep vaak vergeten: jonge vaders. De veelal nog puberende vaders kunnen de grote verandering in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. De samenleving veroordeelt jonge vaders over het algemeen als dader en er wordt, al dan niet terecht, in zijn algemeenheid getwijfeld aan de opvoedingscapaciteiten van deze jongens. Voortvloeiend uit het Amerikaanse gangleven is de loyaliteit aan de groep. Wat er ook gebeurt, je blijft trouw aan je roots. Deze loyaliteit wordt gevoed door het verlangen ergens bij te horen en door de wetenschap dat de groep voor je zorgt zolang je loyaal blijft Jonge vaders een vergeten groep Bij volwassen toekomstige vaders en hun partner gaat de komst van hun kind meestal samen met een kinderwens die al dan niet geruime tijd bewust aanwezig was. Bij jonge vaders ligt dit over het algemeen anders. Zij hebben er vaak nog niet bij stilgestaan of ze vader willen worden. Het toekomstige vaderschap zorgt ook bij volwassen mannen voor een portie stress en onzekerheid. Bij een jonge vader zijn deze gevoelens nog heviger aanwezig, omdat ze sneller dan verwacht met het vaderschap worden geconfronteerd Wet en regelgeving Net als de jonge moeders vallen de jonge vaders onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (wmo). Deze wet beoogt preventie-gerichte ondersteuning in prestatieveld twee en tevens is het belangrijkste speerpunt: participatie. Het doel is dat ook de jonge vaders een startkwalificatie halen. Maatschappelijke ondersteuning valt onder de Wmo en gaat over ondersteuning en begeleiding die het mensen mogelijk moet maken volwaardig aan de maatschappij deel te nemen en zolang mogelijk zelfstandig te kunnen functioneren. Bij de Wmo gaat het vooral om arbeidsparticipatie. Het kabinet noemt de Wmo dan ook een participatiewet. Het gaat niet om de rolstoel, de maaltijden of de huishoudelijke verzorging, maar om het meedoen Centrum relatievorming en zwangerschap, (2005), Jong en vader. 32 Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. 33 Kramer-Oostra, A, (2009) CWS leerbedrijf gezinsondersteuning tienermoeders.

25 5.2 Methodiek omschrijving Analyse is bevestigd door de interviews die er gehouden zijn. Deze zijn te vinden in hoofdstuk 6. Zo is de literatuurstudie over de onderwerpen: oplossingsgericht werken, systeemgericht werken en de contextuele benadering tot stand gekomen Oplossingsgericht werken als methode Zoals u hieronder zult lezen wordt de term jonge ouder gebruikt. Dit omdat het ontmoetingscentrum Jonge Ouders deze methodiek als uitgangspunt hanteert. Uit diverse gesprekken is gebleken dat de jonge vader evenals de jonge moeder een negatief zelfbeeld heeft. Uit ervaring weet het ontmoetingscentrum Jonge Ouders en de Fiom dat het oplossingsgericht werken de jonge moeder sterkt en leert vanuit de eigen kracht oplossingen te bedenken voor problemen. Vanuit deze visie is ervoor gekozen om in dit onderzoek het oplossingsgericht werken te beschrijven. De oplossingsgerichte aanpak stelt de jonge ouder in staat om met gerichte vragen zijn of haar eigen krachten, expertise en krachtbronnen te gaan ontdekken, waarderen en gebruiken. De jonge ouder wordt gezien als competent; hij/zij is degene die weet welke vaardigheden, krachten en bronnen hij/zij heeft en wat voor hem of haar oplossingen zijn die zullen werken. De expertise van de begeleider bestaat eruit dat die de aanwezige competenties de aandacht geeft, deze uitbouwt en zo stimuleert dat de jonge ouder die inzet in een door hem of haar gewenste richting. De oplossingsgerichte aanpak richt zich niet op het analyseren van problemen, maar op de eigen kracht van de jonge ouder. De oplossingsgerichte aanpak is een methodische manier van specifieke vragen stellen. De jonge ouder bepaalt hierbij zelf zijn of haar eigen doel en de middelen om dat doel te bereiken. De methodiek impliceert een zeer respectvolle houding naar de jonge ouder, waarbij een aantal elementen belangrijk zijn: 1. het zoeken naar uitzonderingen; 2. het geven van complimenten; 3. de stappen en de doelen van de jonge ouder duidelijk krijgen door ze klein te maken; 4. focussen op positieve dingen, dingen die de jonge ouder goed doet; 5. een bepaalde manier van vragen stellen; Specifieke vragen stellen Het hebben van een probleem of hulpvraag is niet altijd het geval bij de jonge ouders. Ze hebben eerder wensen. Start een gesprek dus niet standaard met wat is je vraag?, maar eerder met wat zijn je wensen?, of wat moet er vandaag gebeuren?.

26 5.2.3 Vragen naar uitzonderingen Een onderdeel van specifiek vragen stellen is het vragen naar uitzonderingen. Je vraagt naar die momenten of situaties in het leven van de jonge ouder waarin hun problemen niet voorkomen of minder ernstig zijn. Je vraagt naar wie wat deed om de uitzonderingen te laten plaatsvinden Schaalvragen De oplossingsgerichte aanpak kan op verschillende leefgebieden gebruikt worden. Schaalvragen kunnen gebruikt worden om doelen helder te verwoorden. Schaalvragen helpen om te laten zien dat iets nooit alleen maar niet goed gaat. Ze helpen, als een jonge ouder het allemaal heel negatief en somber ziet, hem of haar te laten inzien dat vaak al meer kunnen/doen dan ze denken. Het mooie is dat je de jonge ouder kunt laten vertellen wat hij/zij goed doet en wat hem/haar daarbij helpt. Dat zijn de eigen capaciteiten en oplossingmogelijkheden en die zijn altijd goed. Dit inzicht geeft de jonge ouder zelfvertrouwen en biedt perspectief voor de eigen mogelijkheden om hun leven te verbeteren. Schaalvragen ordenen de gedachtegang van de jonge ouder. Schaalvragen zijn een middel om duidelijk te krijgen waar de moeder aan wil werken. Schaalvragen formuleren de eerste stappen die de jonge ouder kan zetten om zijn of haar doelen te bereiken. Schaalvragen maken concreet waar de jonge ouder aan wil werken. Schaalvragen laten de jonge ouder ervaren wat hij of zij al goed heeft gedaan en goed doet (zelfvertrouwen). Schaalvragen zorgen voor een makkelijke manier van evalueren. Je evalueert regelmatig met de jonge ouders hoe ze bezig zijn met het bereiken van oplossingen die hun voldoening geven. Bij de schaalvraag is het belangrijk om de doelen van de jonge ouder zo concreet, haalbaar en zo klein mogelijk te maken, zodat succes verzekerd is. Wat is er nodig om dit probleem een klein beetje op te lossen de komende week? Wat kan er vandaag gebeuren dat jou helpt? Wat zou je willen dat je vandaag kunt doen, dat de situatie beter voor je maakt? Houdingselementen bij oplossingsgericht werken 34 Fiom map, hoe doe jij dat? Nou gewoon...! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders.