Rapportage Infra Rood-scan Louis Armstrongstraat 44 te Middelburg Dhr. / Mvr. Wiegeraad

Transcriptie

1 Rapportage Infra Rood-scan Louis Armstrongstraat 44 te Middelburg Dhr. / Mvr. Wiegeraad meting uitgevoerd op door groep 3 bestaand uit Martijn Eggermont & Norman Lindenberg ondersteund door student-assistent Tim Alewijnse docent Bernard Vercouteren van den Berge

2 pagina 2

3 Inhoud Inleiding 5 Waarom 5 Wie 5 Planning 6 Leeswijzer 6 Dank 6 Infra Rood 7 Achtergronden 7 Het Gebouw 17 Geschiedenis 17 Locatie en Oriëntatie 17 Schilconstructies 18 Verwarmingsinstallatie 19 Verbruiksgegevens 19 Gebruikers gebouw 22 De IR-scan 23 Meetomstandigheden 23 Verrichte metingen 23 De Isolerende Schil 34 Opbouw Schil 34 Temperatuurlijnen 37 Oppervlakken 39 Bijzonderheden 40 IR-meting vs. Berekening 41 Vergelijking 41 Bijzonderheden 42 Conclusie Warmteverlies 42 Schil vs. Verbruik 43 Verbruik 43 Bijzonderheden 44 Conclusie Verbruik 44 Conclusies en Aanbevelingen 45 Schil 45 Verbruik 45 Eindconclusie 45 Geraadpleegde bronnen 47 bijlage 1 48 bijlage 2 76 bijlage 3 79 bijlage

4 pagina 4

5 Inleiding van dit Infra-Rood-onderzoek Waarom Voor de opleiding bouwkunde volgen wij de course milieutechniek. Een van de opdrachten waaruit deze course bestaat is de opdracht waarin een Infra-Rood onderzoek gedaan wordt. Hierbij gaan we kijken waar warmteverlies kan optreden binnen een woning, door een IR-meting uit te voeren. Er wordt tegenwoordig erg veel aandacht besteed aan energieverbruik van woningen. Er word steeds meer geprobeerd om zo veel mogelijk energieverlies tegen te gaan. Dit is nodig, omdat de kosten voor energie steeds meer stijgen. Een voorbeeld dat de omgang met energie tegenwoordig veel speelt in de samenleving is het energielabel dat sinds 2008 verplicht is bij de woning bouw. Tijdens deze opdracht word het onderzoek wat we gedaan hebben in de woning van meneer en mevrouw Wiegeraad uitgewerkt. Zo zullen we conclusies halen uit de infrarood foto s die we hebben gemaakt. Dit doen we ook aan de hand van vierkante meter pakketten en gebruiksgegevens van het gebouw. Wie De meting is uitgevoerd door Martijn Eggermont en Norman Lindenberg, met de hulp van onze onderwijsassist. Wij zitten inmiddels in het derde leerjaar van de opleiding bouwkunde aan de Hogeschool Zeeland en hebben beide als vooropleiding de Havo gevolgd. pagina 5

6 Planning Tijdens de colleges hebben wij eerst uitleg gehad over de camera en het gebruik van de programmatuur. Op dinsdag 9 december hebben we de meting uitgevoerd ter plaatse, Louis Armstrongstraat 44 te Middelburg.Het rapport dient uiterlijk 31 januari bij de docent ingeleverd te zijn en zal dan beoordeeld worden, waarnaar het ook bij de bewoners aangeleverd wordt. Leeswijzer De opbouw van het rapport is als volgt: Allereerst volgt er introductie met een aantal artikelen over infraroodmetingen, waarin iets over de achtergronden van deze metingen verteld wordt. Wat daarop volgt is wat informatie over het gebouw waar de metingen zijn gedaan. Zo wordt eerst de geschiedenis en de locatie van het gebouw behandeld. Hierin wordt verteld wat het bouwjaar, wie de aannemer en architect is enz. Hoe de opbouw van de schilconstructies is, wordt hierna behandeld. Daarna wordt nog iets verteld over de verwarmingsinstallatie met bijbehorende gebruiksgegevens en als laatste komen de gebruikers van de woning aan bod. In het onderdeel de IR-scan is informatie te vinden over de metingen die we hebben gedaan, zoals de omstandigheden en enkele foto s met bijbehorende uitleg. De schil wordt uitvoerig besproken en berekend in het hoofdstuk dat daarop volgt. Hierin zijn tekeningen te vinden over deze schil met temperatuurlijnen in getekend. Ook oppervlakten en dergelijk worden berekend. De berekeningen van hierboven genoemde hoofdstuk worden vergeleken met de conclusies die te trekken zijn uit de infraroodfoto s. Omdat eerder al gesproken is over het verbruik en over de schil, kan hiertussen de samenhang onderzocht worden. Het laatste hoofdstuk gaat over de conclusies die uit alle bovengenoemde onderdelen getrokken kunnen worden en wat de aanbevelingen hierdoor zijn. Na dit hoofdstuk zijn de bijlagen opgenomen. Dank Via deze weg willen wij de bewoners bedanken voor het ter beschikking stellen van hun pas gerealiseerde woning en hun vrije tijd. pagina 6

7 Infra Rood een kleine introductie over de mogelijkheden en onmogelijkheden van IR Achtergronden Over Infra Rood zijn de laatste tijd enkele artikelen verschenen die het fenomeen goed illustreren. U treft de bewuste artikelen uit HZ-Discovery 1 en de Volkskrant 2 in dit hoofdstuk aan. 1 nummer 5, november zaterdageditie 15 november 2008 pagina 7

8 pagina 8

9 pagina 9

10 pagina 10

11 pagina 11

12 pagina 12

13 pagina 13

14 pagina 14

15 pagina 15

16 pagina 16

17 Het Gebouw een beknopte omschrijving van het onderzochte object Geschiedenis De woning die wij hebben onderzocht met de IR apparatuur, is gelegen in nieuwbouwwijk de Mortiere te Middelburg. Tijdens fase 3 van de bouw van deze wijk is deze woning gebouwd. In augustus van het jaar 2008 is de woning opgeleverd. Het woningtype, zoals ze het benoemen in de wijk Mortiere is type 9, met als naam boeieraak. Dit type is ontworpen door Hans van Egmond architecten en is ontworpen in de bouwstijl van de jaren 30. Bouwbedrijf Imotec is verantwoordelijk geweest voor de bouw van deze woning met als projectontwikkelaar AM Zeeland. Het gebouw bevat drie woningen, waarvan de onderzochte woning de middelste van deze drie is. Aan de achterkant van het gebouw is van de optie gebruik gemaakt om een uitbouw van 2,5 meter toe te voegen aan het huis. Locatie en Oriëntatie Zoals in het hoofdstuk geschiedenis hierboven al is omschreven, is de onderzochte woning terug te vinden in woonpark de Mortiere te Middelburg. Het is gelegen aan de Louis Armstrongstraat, waarvan de plaats is terug te vinden in onderstaande afbeelding. De voorgevel is gericht naar het noorden. Op dit moment wordt er gekeken naar een lege vlakte. Echter in een volgende fase wordt ook hier de wijk Mortiere uitgebreid. pagina 17

18 Schilconstructies In dit hoofdstuk wordt duidelijk hoe het gebouw is opgebouwd. Van alle schilconstructies zal worden besproken hoe deze zijn opgebouwd. Opbouw van de gevel: De gevel bestaat uit een binnenspouwblad van 100mm kalkzandsteen. Voor de isolatie wordt minerale wol als spouwisolatie toegepast. Het buitenspouwblad is van gebakken gevelstenen waalformaat. De Rc van deze gevels is meer dan 3,5 m2k/w. Opbouw van het schuin dak: Het schuin dak is samengesteld uit een houten geïsoleerd prefab dakelement. De bekleding is van keramische dakpannen. Hiermee kom je uit op een Rc van meer dan 3,5 m2k/w Opbouw van het plat dak: Het platte dak dat zich aan de achterkant van de woning bevindt, is opgebouwd uit een gewapend betonvloer met hierop isolatieplaten en een bitumineuze brandrol. De Rc komt hierdoor uit op meer dan 2,5m2K/W. pagina 18

19 Opbouw van het glas: Het glas is zogenaamd HR++ glas, wat een betere isolatiewaarde heeft dan gewoon HR glas. Het is uitgevoerd met een dikte van het binnenglas van 4 mm, een spouw van 15 mm en buitenglas van 5 mm. De U-waarde is 1,20 W/m2K. Verwarmingsinstallatie Het verwarmingstoestel dat aanwezig is in de woning is een hoogrendements gasgestookte verwarmingsketel van Nefit, type smartline Basic HRC 24. Enkele specificaties van deze ketel zijn te zien in onderstaande tabel: Er wordt gebruik gemaakt van hoge temperatuur verwarming in de vorm van radiatorverwarming inclusief warmwatervoorziening. De ruimtes die normaal gesproken gestookt worden zijn de gehele benedenverdieping met uitzondering van het toilet en op de bovenverdieping de badkamer en kinderkamer. Verbruiksgegevens Sinds augustus 2008 wonen de bewoners in dit huis. Er is nog geen jaarafrekening geweest van het Nutsbedrijf, de meterstanden zijn wel door ons genoteerd. Om zo toch een blik te kunnen geven op de verbruiken; water, elektra en gas. Het kooktoestel van de bewoners werkt overigens op gas. Verbruik Periode van augustus 2008 tot 9 december 2008 Elektriciteit 1568 kwh Gas Water 339 m3 49 m3 pagina 19

20 Water in m3 Gas in m3 Elektriciteit in kwh Om toch een beter beeld te geven hebben we de verbruiksgegevens geinterpoleerd om zo toch een beeld te geven wat het verbruik van de mensen men sen zou zijn in een jaar. Gas De bewoners van dit huis wonen sinds augustus 2008 in het huis. Hierdoor zijn er nog niet veel verbruiksgegevens bekend. Om toch de verbruiksgegevens over een heel jaar te weten te komen, gaan we de huidige verbruiksgegevens relateren aan de graaddagen. Hierdoor kunnen we de verbruiksgegevens voor een heel jaar inte interpoleren. Graaddagen zijn als volgt te definiëren: Wanneer de gemiddelde etmaaltemperatuur lager is dan 18 C, is iei edere graad Celsius lager dan deze 18 C één graaddag. Als voorbeeld: voo beeld: wanneer de gemiddelde etmaaltemperatuur atuur 5 C is, geldt die dag als 18 5 = 13 graaddagen. Deze gemiddelde etmaaltemperatuur etmaaltemper tuur wordt gemeten in weerstations. De metingen die het dichtst bij voor MidMi ddelburg plaatsvinden, worden genomen in Vlissingen, waardoor waa door we deze gegevens hanteren. De bewoners oners hebben tot en met 9 december (dag van de meting) een gasverbruik van 339m3. Het aantal weken dat ze hierover hebben gegedaan komt neer op 16 weken, namelijk van week 34 t/m week 49. Het aantal graaddagen in Vlissingen in deze weken was 693, zoals te Week Totaal Graaddagen Vlissingen zien en in onderstaande tabel. tabel 0118 pagina 20 in

21 Nu er bekend is hoeveel gas er verbruikt wordt op een bepaald aantal graaddagen, kan het totale gasverbruik voor 2008 berekend worden met het totale aantal graa graaddagen hiervan. Het totale aantal graaddagen in 2008 voor Vlissingen was Gasverbruik per graaddag: 339/693 = 0,49 m3 Gasverbruik 2008: 0,49 x = 1244,96 m3 Dit verbruik zal ietwat vertekend uitkomen, omdat er in het begin meer gestookt is om het bouwvocht uit het huis te krijgen. Elektriciteit en water Het berekenen rekenen van het verbruik voor elektriciteit en water gaat wat gemakkelijker dan het verbruik van gas. Aangenomen wordt dat er geen verschil zit tussen zomer en winter, en dus elke dag hetzelfde verbruik plaatsvindt. Dit is in werkelijkheid niet precies zo, maar het is niet goed mogelijk om hier rekening mee te houden. Het aantal dagen dat de bewoners in het huis verblijven is 80. Verbruik elektriciteit in 80 dagen: 1568 kwh Verbruik elektriciteit in 365 dagen: (1568/80) x 365 = 7154 kwh Verbruik water in 80 dagen: 49 m3 Verbruik water in 365 dagen: (49/80) x 365 = 223,56 m3 Geschat voor het jaar 2008 Elektriciteit * 7154 kwh 1244,96 m3 Gas 223,56 m3 Water Elektriciteit in kwh Gas in m Water in m * Deze waarde komt wel heel hoog uit voor het landelijk gemiddelde vebrruik,, vermoedelijk heeft de meter al gelopen voordat de bewoners in het huis kwamen. kwamen 0118 pagina 21

22 Gebruikers gebouw De woning wordt door 5 mensen bewoond, namelijk 2 volwassenen en 3 kinderen, waaronder ook een baby. Van de volwassenen werkt de man fulltime en de vrouw drie dagen per week. Wanneer deze allebei gaan werken, zijn ze om 8.00 uur de deur uit en zijn om uur weer terug thuis. Hierdoor wordt er overdag niet gestookt. Twee dagen in de week wordt er wel gestookt, wanneer mevrouw Wiegeraad thuis is. pagina 22

23 De IR-scan een beschrijving van de uitgevoerde metingen Meetomstandigheden Speciaal voor deze dag hebben de bewoners van het huis de verwarming op 25 graden gezet. Dit hadden we gevraagd, zodat we goed konden meten. Wanneer het verschil tussen de binnen- en buitentemperatuur zo groot mogelijk is, zijn de warmtelekken het best weer te geven. De binnentemperatuur hebben we gemeten door in enkele vertrekken een thermometer neer te leggen. Deze temperaturen zijn als volgt: Temperatuur binnen Woonkamer Beganegrond Badkamer 1ste verdieping Slaapkamer Zolder 22,5 c 22 c 19 c Verrichte metingen De metingen zijn als volgt gegaan. We hebben eerst de voorkant van de woning bekeken. Het weer was niet helemaal goed gezind en zijn daarna eerst van binnen uit gaan kijken of er bepaalde frappante dingen te vinden waren. Het weer draaide gelukkig bij zodat we daarna de achtergevel hebben bekeken. De metingen zullen op deze manier ook besproken worden, met tot slot nog wat bijzonderheden die niet slecht zijn voor de woning, maar wel leuk zijn voor de bewoners om te weten / zien. Uiteindelijk zal er een advies gegeven worden met aandachtspunten voor de bewoners. pagina 23

24 WC raampje voordeur Allereerst moet er niet gelet worden op de openstaande deur, het snoer paste niet door de brievenbus, vandaar een wat vertekenend beeld. Het gaat hier meer om het WC-raampje en de aansluiting van de luifel. De aansluitingen zijn goed gemaakt, er is nauwelijks warmteverlies van binnen uit te zien. Nu zou dit ook kunnen omdat de WC niet verwarmd wordt en hierdoor niet veel warmte uit kan stralen. Wel is te zien dat de twee waterafvoer gootjes, voor eventueel water en condens dat in het kozijn optreedt, warmte lekken. Het kozijn zelf zit op 4,8 C en die openingen komen uit op 6,0 C. Nu is dit nog niet echt iets zorgwekkends en hoort er nu eenmaal bij. Regenpijp / Ventilatierooster Ventilatieroosters zijn altijd een gevoelig punt waar eventueel warmte door kan lekken, aangezien dit in verbinding staat met de kruipruimte. Als deze niet goed geïsoleerd is zou hier een grote hoeveelheid warmte naar buiten kunnen lekken. Hier is te zien dat het rooster één van de koudste plekken is en warmte lekt hier niet via weg. pagina 24

25 Onderdorpel kozijn keuken De bloembak viel ons op doordat er een andere isolerend materiaal gebruikt is en het een doorbraak is van de bakstenen gevel. Echter na de IR-camera er op gezet te hebben bleek het eigenlijk reuze mee te vallen. Wel valt bij het kozijn op dat het profiel waar het glas in staat een behoorlijk temperatuur heeft, namelijk 7,6 C. Nu is het profiel van metaal en dat zorgt voor reflectie, maar de buitentemperatuur was lager dan hier gemeten. Hier lekt wel een deel van de warmte mee weg. Kozijn kinderkamer (voor) Het glas wordt niet bekeken in de meting aangezien hier reflectie bij optreedt. Wel is te zien dat de aansluiting van het glas in het kozijn wat warmte lekt, wat eigenlijk vrij normaal is. Het ventilatierooster dat in het raam zit lekt daar in tegen wel wat warmte weg. Het kozijn op zich doet het wel goed, alleen het ventilatierooster dat erin zit lekt wat warmte weg (hij stond overigens open). Alleen dit is te verwaarlozen, namelijk gemiddeld 4,5 C voor het kozijn en voor het rooster 5,9 C. Je kan dan wel zeggen dan laten we het rooster dicht, maar frisse lucht doet een mens wel goed en dat beetje warmte verlies valt dan best mee. pagina 25

26 Dakkapel Het dak is een van de gevoeligste punten waar warmte door weglekt. Als je er dan een gat in wil maken voor een dakkapel maak je dit risico alleen maar groter. Aansluitingen van de dakkapel zijn daarom ook cruciaal te noemen. Als je van buitenaf kijkt, lijkt het op het eerste gezicht wel mee te vallen. Als je dan binnen gaat kijken zie je eigenlijk meteen dat er tussen plafond dakkapel en zijwand dakkapel een donkere streept loopt. Dit houdt in dat hier koude lucht naar binnen komt. De temperaturen komen uit op 13,7 C en 16,6 C. Als je kijkt naar de temperatuur verschillen valt dit dan nog best wel mee, maar alle kleine beetjes dragen wel bij aan warmteverlies. Als laatste punt van de dakkapel valt op dat de rachels waar de gipsplaat op bevestigd is ook goed te zien zijn. Deze zitten tegen de buitenconstructie aan en dragen hierbij wel kou mee naar binnen. Het verschil is maar 0,7 C, maar draagt toch weer wat bij aan het warmteverlies. pagina 26

27 Verwarming / Ventilatierooster / Openslaande deuren De verwarming heeft een enorm warmte effect. Dit komt ten goede aan de warmte binnen de ruimte en is niets op aan te merken. Op de bovenste IR- foto is te zien dat het glas aan de linker kant nog warmer is. Hier is een verklaring voor, doordat de zonwering nog geen minuut daarvoor op die plaats hing. De warmte komt achter de zonwering terecht en daarmee komt de warmte niet ten goede aan de ruimte. Wel is goed te zien dat het uitmaakt of je de ventilatieroosters open heb staan. In dichte toestaand meet deze namelijk een temperatuur van 25,9 C en open komt dit uit op 21,8 C. Je merkt dat er wel wat koudelucht van buiten doorkomt, maar dat valt toch redelijk mee. De roosters hebben wel een goede isolerende werking. Dan komen we nu bij de openslaande deuren. Dit is een punt waar lekkage optreedt. De temperatuur is namelijk 9,3 C, wat een fors verschil met de ruimte is. pagina 27

28 Kiepraam zolder Hier is wel iets opvallends te zien, want je ziet de sporen lopen (de stippen) waar de rachels op vast gezet zijn. Het horizontale donkere stuk vanaf de hoek is vermoedelijk een klos om het dakraam aan vast te zetten. Alleen is het temperatuur verschil niet echt groot te noemen, namelijk op het koudste punt 17,0 C en op de naast gelegen delen 18,8 C. Dit verschil is weer minimaal. Echter, hoe had je dit op een andere manier moeten oplossen. Je had de sporen anders kunnen laten monteren, maar dan wordt het duurder doordat het geen eenheid meer vormt bij de fabricage van de prefab delen. Laatste punt is het dakraam zelf. In de hoek is een donkere plek te vinden. Dit toont aan op een koude lek, als je die bekijkt is de temperatuur 16,1 C en dat is eigenlijk nog te verwaarlozen. Plafond zolder / rachels (naast dakraam) Hier is te zien dat er wel een behoorlijk lek optreedt, maar ook hier lijkt het weer erger dan dat het werkelijk is. Dit is vermoedelijk een naad tussen twee prefab dakplaten, wat meestal met PUR en afdichtingband wordt dichtgezet. De kou kan hier naar binnen komen, temperatuur zit op zijn hoogst op 17,5 C en het laagste (de donkere plek) is 14,5 C. Een behoorlijk verschil, waar zonder dat je het wilt kou naar binnen komt. pagina 28

29 Leidingdoorvoer dak Waar leidingen door het dak heen gaan is de mogelijkheid natuurlijk groot dat hier ook koude lucht naar binnen komt. Op de foto kan je niet veel zegen over de aluminium buizen (voor ventilatie), omdat deze de omgevingswarmte reflecteren. Wat wel goed te zien is, is de PVC buis voor de aanvoer naar de CV, deze gloeit een beetje, zeker op de achtergrond. De temperatuur van de gipsplaat aan de achterkant is bijna 26 C. Dit komt ten goede aan de ruimte, maar als we straks op het dak kijken zie je goed dat er warmte naar buiten lekt. De aansluiting verder is wel goed, want de laagste temperatuur op deze foto is 19,2 C en dit laat zien dat er geen koude lucht van buiten de woning inkomt. Als je alleen naar deze foto zou kijken is er niets aan de hand. Ventilatiekoker badkamer Een ventilatie koker kom je vaak in huizen tegen. Warme lucht wordt afgevoerd uit de woning, maar er kan ook koude lucht naar binnen komen, zoals hier het geval is. Rondom de koker is de temperatuur op zo`n 23 á 24 C wat normaal is voor een badkamer, maar om de koker, vooral bij het plafond, daalt de temperatuur naar 17,6 C. Als de wind op de voorgevel staat zal dit alleen maar erger zijn, ventilatie is nodig, maar de ventilatiekoker had wellicht rondom beter afgesloten kunnen worden met isolatie. pagina 29

30 Kozijn badkamer Ter plaatste waar het glas in het kozijn zit komt behoorlijk wat kou naar binnen. De profielaansluiting van het draairaam zelf is wel goed, want hier komt de temperatuur niet echt lager te liggen. Het gaat hier vooral om de sponning waar het glas in zit. Het laagste punt is zelfs 9,9 C, vermoedelijk is het de hoekaansluiting kit/rubber met het glas niet helemaal goed gemaakt. Bovenhoek kinderkamer Bij de hoek in de kinderslaapkamer komt ook behoorlijk wat kou naar binnen. Door de andere nokvorm bij de buren zijn hier platen op een andere manier op elkaar aangesloten en aansluiting niet is hier wellicht helemaal de correct uitgevoerd. Het temperatuur verschil is toch best aanwezig, namelijk 14,3 C op het laagste punt terwijl de ruimte zelf 20 C was. pagina 30

31 Ventilatierooster kinderkamer Zoals de ventilatie roosters al eerder ter sprake kwamen, is hier goed te zien dat hier koude lucht naar binnen komt. De rest van het kozijn ziet hier gewoon goed uit, niet een uitspringend iets dat een aansluiting niet goed is. Het is zelfs zo, dat hier de temperatuur van sponning waar het glas instaat hoger is dan aan de voorkant en daarmee goed te zien is dat de kant waar de wind op staat bepalend is. Het rooster heeft een temperatuur van 9,3 C, niet zo koud als de buitenlucht, maar nog wel koud. Als je dan van buiten naar zo`n rooster kijkt is te zien dat de temperatuur van het rooster 8,1 C is. Het rooster werkt wel goed, want de temperatuur is wel naar benden toe gegaan, maar de warmte lekt hier wel door naar buiten. Achtergevel De aansluitingen van de kozijnen zien er goed uit. Wel is het vreemd te zien dat het segment tussen beide ramen boven in kouder is dan beneden. Hierdoor lijkt het of hier betere isolatie is toegepast. Het is wel vreemd, dat ter plaatse van de bouwmuren, bij de regenpijpen, een oplichtend stuk in het dak zit. Dit kan duiden op een doorvoer. Maar zoals aan de voorkant ook opviel in de kinderkamer komt daar ook kou naar binnen. De aansluiting tussen de dakplaten is hier wat minder. Het dak zelf heeft een temperatuur van 4 C en de plekken boven de regenpijp zitten op 6,5 C. Dan komen we bij de schoorsteen. Hij licht behoorlijk op, maar de temperatuur is maar 11 C en de warmte wordt niet naar buiten gevoerd. Wel zie je dat het wat uitstraalt naar de omgeving van het dak en ook zie je dat de rookgasafvoer van beneden komt. Van binnen uit leek het mee te vallen, maar de leidingen stralen wel warmte uit naar buiten. De dakisolatie is niet voldoende om de warmte binnen te houden. pagina 31

32 Kozijn achtergevel / Ventilatierooster Hier is een andere type ventilatierooster toegepast, maar zeker niet minder belangrijk. De temperatuur is zo`n 9,1 C. Van binnen uit gekeken was dit ook zo. Deurkozijn achtergevel Van binnen uit viel al op dat er langs de deur wat kou naar binnen kwam en buiten is dit te zien dat er warmte weglekt. De deur sluit hier niet helemaal goed en tussen beide deuren kan daardoor kou de/warme lucht weg stromen. Achtergevel (penant tussen buren) De groepsfoto leverde even wat kopzorgen op, want op het metselwerk is op een bepaalde plek wel degelijk te zien dat er warmte van binnen naar buiten komt, wat ons van binnen nog niet opgevallen was. De gevel heeft zelf een temperatuur van zo`n 4,7 C maar op het lichtere deel zit dit op 6,9 C Vermoedelijk zit hier een van de isolatieplaten niet helemaal goed aangesloten op elkaar en zit hier een naad tussen, wat overigens verder nergens voorkomt in de gevels. Het kan ook zijn dat hier wat specie klem zit, maar op deze hoogte is dat vreemd. Meestal zie je dit aan de onderkant, waar de valspecie terecht komt en een koudebrug kan vormen. pagina 32

33 Dan hier nog wat afbeelding van de metingen die we op die dag hebben gemaakt. Al deze punten stralen warmte uit naar binnen en zijn hierdoor geen probleem voor het huis zelf, aangezien het helpt bij de verwarming binnenshuis. Maar ze zijn zeker wel aardig om te weten. Opmerking: In de bijlage zijn alle IR- foto`s terug te vinden met bijbehorende schaal pagina 33

34 De Isolerende Schil de temperatuurlijnen en samenstelling van de schilconstructies Opbouw Schil Van elke schilconstructie wordt een tekening gemaakt waarin alle materialen (die van invloed zijn op de warmtestroom) worden weergegeven. Hierbij is tevens een foto bijgevoegd zodat te zien is waar deze schil zich bevindt. Daarna volgt een tekening met de temperatuurlijnen. Schil 1 gevel filmwerk kalkzandsteen baksteen minerale wol spouw pagina 34

35 Schil 2 dak pannen panlatten harde bovenplaat EPS isolatie tengels gipsplaat pagina 35

36 Schil 3 glas binnenbeglazing luchtspouw buitenbeglazing Algemene opmerking: voor de schil constructie zijn geschatte diktes gebruikt. De werkelijke waardes zijn niet vanuit de tekeningen af te leiden. En van de vierkantenmeter pakketen staan in de brochure alleen de minimaal behaalde Rc-waarde. Het zijn aannames die wellicht in werkelijkheid verschillen. pagina 36

37 Temperatuurlijnen Bij deze verschillende vierkantenmeter pakketten kan nu een temperatuurlijn gemaakt worden, in de bijlage is hiervoor het spreadsheet te vinden. Het uiteindelijk doel hiervan is te zien hoe het temperatuurverloop in de constructie in zijn werking gaat. Op de volgende pagina`s zijn de temperatuurlijnen te vinden. gevel 25 Ti = 22 C Oppervlaktetempe- 5 ratuur van de baksteen is 3,76 C Te = 3,5 C 0 pagina 37

38 Te = 3,5 C dak Oppervlaktetemperatuur van de dak Ti = 19 C pannen is 2,61 C glas 25 Ti = 22 C Oppervlaktetemperatuur van het glas is 4,39 C 5 Te = 3,5 C 0 pagina 38

39 Oppervlakken Oppervlak van de gevels*: Plaats Voorgevel Achtergevel Zijgevel; links Zijgevel; rechts Dak; schuin Dak; plat uitbouw Totaal Oppervlak (in m2) 28,2 28,2 87,13 87,13 67,3 12,6 310,56 * Oppervlaktes zijn uit de verkooptekening gehaald, deze zijn niet recent, zijn namelijk nog aanpassingen gedaan, zoals een uitbouw. In de bijlage zijn een aantal van de tekeningen toegevoegd. Gebruiksoppervlak van de woning: Ruimte Woonkamer Hal (incl. toilet) Slaapkamer 1 Slaapkamer 2 Slaapkamer 3 Badkamer Overloop Zolder Totaal Oppervlak (in m2) 53,63 5,74 12,76 12,57 7,08 6,39 7,87 46,67 152,71 Volume van de woning: 87,13 x 5,04 = 439,13 m3 Hierna kan gekeken worden naar de vormfactor. De vormfactor geeft de verhouding weer tussen het volume en het verliesoppervlak (de schil). Hoe hoger deze factor is hoe beter de verhouding is tussen het volume en verliesoppervlak. Daarmee zou een bol een van de meest praktische vormen zijn, maar veel mensen hebben hier problemen mee met de indeling van de woning. pagina 39

40 De vormfactor voor deze woning is als volg: Volume van de woning / het verliesoppervlak van de woning = 439,13 / 310,56 = 1,41 Hier moet wel een kant tekening geplaatst worden aangezien de zijgevels gezien worden nu als vrijstaand huis, want je verliest hier natuurlijk veel minder aangezien de buren ook stoken. De vormfactor zou er dan alsvolgt uit komen te zien; 439,13 / 136,3 = 3,22 Een erg groot verschil, maar wel logisch aangezien deze woning alleen via de voor en achtergevel en de daken warmteverlies op kan treden. Bijzonderheden Echt bijzondere dingen die de schil doorbreken zijn in deze woning niet het geval. In de voordeur bevindt zich een brievenbus, waar hoogstwaarschijnlijk wel wat warmte verloren gaat. Van deze brievenbus hebben we echter geen meting om te weten te komen hoeveel warmte hier verloren gaat. Daarnaast staat in het bouwbesluit dat er 2% van de thermische schil doorbroken mag zijn door bijvoorbeeld de brievenbus en de ventilatieroosters. Warmte gaat ook verloren bij de kozijnen, en dan vooral de achterdeuren en bij het kozijn van de badkamer. Uiteraard lekt bij de verschillende ventilatieroosters eveneens warmte weg. Echter zijn deze goed uitgevoerd, zodat dit nog enigszins meevalt. pagina 40

41 IR-meting vs. Berekening vergelijking van de uitkomsten van de metingen en de berekeningen Vergelijking Schil 1 gevel Voor de gemiddelde temperatuur hebben we hier 11 punten op foto`s gekozen en daar de gemiddelde voor berekend. Dit kwam uit op een temperatuur van 3,88 C. Bij een berekende variant zou de temperatuur uitkomen op 3,76 C. Schil 2 dak Voor de gemiddelde temperatuur hebben we hier 4 punten op de foto`s gekozen en daar het gemiddelde van berekend. Dit kwam uit op een temperatuur van 3,3 C. Bij de berekenden variant zou de temperatuur uitkomen op 3,66 C. Schil 3 glas Zoals al aangegeven is kun je de temperatuur van glas niet meten doordat er reflectie optreedt vanuit de omgeving. Zo kan je hier de temperatuur niet van zeggen. Wel is de berekende temperatuur te noemen en die kwam uit op 4,39 C. Zoals te zien is hoger dan de andere delen, dit komt doordat glas een minder isolerende werking heeft, als is het wel verbeterd ten opzichte van enkelvoudig glas. Schil Gevel Dak Glas Gemeten 3,88 C 3,3 C n.v.t. 25 Berekend 3,76 C 3,66 C 4,39 C Ti = 22 C Te = 3,5 C 25 Ti = 22 C Te = 3,5 C 0 dak pagina Ti = 19 C Te = 3,5 C 25 5

42 Bijzonderheden In totaal zullen er 3 verschillen schilconstructies vergeleken. Wel moet in acht genomen worden dat het een schatting is geweest en de berekening wellicht wat vertekend van de werkelijke opbouw van de schil. Bij het vergelijken is overigens van belang dat als de gemeten waarde hoger is dan de berekende, de schil beter geïsoleerd moet worden en omgekeerd. Maar wellicht is de berekende temperatuur verkeerd door verkeerde aanname gedaan te hebben. Op de foto`s zijn schommelingen te zien, dit hebben we geprobeerd op te vangen door een gemiddelde temperatuur te pakken. Wel is het penant tussen de buren een vreemd punt. De temperatuur is hier namelijk op zijn maximum 7,1 C. Deze springt er wel uit, maar verder zijn er niet echt speciale punten op te noemen. Conclusie Warmteverlies Over het algemeen is de woning goed geïsoleerd, dit mag ook wel bij een nieuwbouw woning. Zo is te zien dat het dak wel zou voldoen, zelfs beter geïsoleerd is dan dat dit zou moeten zijn. De gevel geeft daarentegen weer aan dat dit minder zou zijn dan zou moeten, maar mocht er een betere kwaliteit isolatie zijn aangebracht met hogere Rc-waarde dan dat wij berekend hebben of een andere dikte komt de gevel ook onder de berekende variant. Nu zijn we uit gegaan van een dikte van 100mm, maar als je naar 150mm gaat komt de temperatuur uit op 3,69 C in de berekende versie en dan zit je wel onder de gemeten waarde. Vandaar dat dit wel aangenomen kan worden dat alles goed is. En er echt niet geschrokken moet worden van deze uitkomst. pagina 42

43 Schil vs. Verbruik onderzoek naar de samenhang tussen schil, bewoners en het verbruik Verbruik 3 3 Elektri citeit (in kwh) Ga s (i n m ) Wa ter (i n m ) Familie Wiegeraad Ja a rverbruik Ma a nd verbrui k Da g verbrui k 7154,00 596,17 19, ,00 103,75 3,41 224,00 18,67 0,61 Huishoudende bestaand uit 5 personen Per pers oon per ja a r Per pers oon per ma a nd Per pers oon per da g 1430,80 119,23 3,92 249,00 20,75 0,68 44,80 3,73 0,12 Gemiddeld Nederland Gemiddel de huis houden per ja a r met 5 pers. Gemiddel de per ja a r per pers oon 4719,00 943, ,00 252,40 191,30 38,26 Verschil Tus s en huis houden per ja a r Tus s en pers oon per ja a r 2435,00 487,00-17,00-3,40 32,70 6,54 Gas Elektriciteit 8000, , , , , , , , ,00 800, ,00 600, ,00 400, , ,00 200,00 0,00 0,00 Water 250,00 Familie Wiegeraad Nederlands huishouden 224,00 200,00 191,30 150,00 100,00 50,00 0, pagina 43

44 Bijzonderheden Als bijzonderheid in de berekening kan worden opgenomen dat elektra erg hoog uitkomt, wellicht doordat er vooraf gaande aan het intrekken van de bewoners toch al elektra gebruikt is. In de conclusie komen we hier op terug. Het gasverbruik zal misschien in een normale periode minder hoog zijn geweest, omdat de bewoners tijdens het intrekken van de woning meer hebben gestookt om het bouwvocht uit de woning te krijgen. Volgend jaar zal dit verbruik wellicht lager liggen. In de schil zijn verder geen bijzonderheden geweest met doorbraken en andere zaken. Hierdoor is niet op te maken dat er wellicht meer verbruikt zou kunnen worden. Wel is van invloed dat het een tussenwoning is en hierdoor ook warmte van de burenafkomstig is. Conclusie Verbruik Allereerst springt het elektriciteit verbruik er wel erg boven uit, wat wij zelf al hadden aangegeven. Voor de bewoners is het zeker een aandachtspunt hoe het komt dat hier zoveel verschil in zit, want het is ongeveer een derde deel mee. En zeker omdat er op gas gekookt wordt is het vreemd dat elektra zo hoog uitkomt. Zoals eerder gezegd zou ook de meter al eerder in werking kunnen zijn geweest. Dit is namelijk gebruikelijk bij nieuwbouw. De meterstand wordt dan door de aannemer genoteerd voordat hun het huis opleveren en dit wordt dan weer doorgegeven aan de nutsvoorziening. Daarmee betaald de aannemer deze kosten. Deze stand is bij ons niet bekend en daardoor komt het zo hoog uit en kunnen wij er geen goed beeld bij geven. Het is in ieder geval een aandachtspunt voor u. Dan het gasverbruik, hier zitten ze iets onder het gemiddeld en dat is positief te noemen. Echter dit zou nog lager kunnen zoals eerder besproken. Wat het waterverbruik betreft zitten ze iets boven het landelijk gemiddelde, maar niet om je meteen zorgen om te maken. Het is een besluit dat door de bewoners zelf genomen moet worden, wellicht minder lang onder de douche staan of een andere oplossing. pagina 44

45 Conclusies en Aanbevelingen samenvatting conclusies en aanbevelingen voor de bewoners Schil Over het algemeen is het met de woning goed gesteld, dat mag ook wel voor een nieuwbouw woning. Openingen in de gevel, kozijnen, maar ook kleinere delen zoals de ventilatie roosters zijn plaatsen waar lekken optreden. Zodra de wind op een gevel staat wordt het alleen maar erger. Aan de kozijnen van deze woning is niets op aan te merken en dit geld ook voor de ventilatie roosters, je moet ten slotte frisse lucht binnen krijgen, alleen treedt hierdoor wel warmteverlies op. Over het algemeen zijn er maar kleine verschillen te vinden en zijn het echt heel kleine puntjes die naar boven zijn gekomen. Daarnaast zijn de getroffen punten niet of nauwelijks aan te passen en de vraag is of je dit wel gaat doen voor het ongemak dat het oplevert. In verhouding met de kosten is dit ook niet rendabel. Voor de openslaande achterdeur geldt wel dat hier gekeken moet worden naar de tochtdichting, vooral aan de onderkant waar veel kou naar binnen kwam. Een ander punt wat eventueel aangepakt zou kunnen worden is in de badkamer om daar een prop isolatie rondom de doorvoer te steken. Dit zijn al met al kleine dingen waar wat aan gedaan kan worden. De rest van alle punten die besproken zijn in onze ogen niet noemenswaardig. Verbruik Zoals al eerder naar voren gekomen zitten de bewoners met elektra wel hoog. Als de berekenende gegevens representatief zijn zitten ze voor het water en gas verbruik wel goed, als je kijkt naar het gemiddelde van een Nederlands huishouden. Eventueel zouden de bewoners wel energiezuinige apparatuur kunnen aanschaffen en wellicht denken aan de standbystand, wat energie slurpt zonder dat je hier erg in heb. De verlichting niet onnodig laten branden kan hierbij ook helpen. Eindconclusie Er zijn eigenlijk maar hele kleine punten in deze woning te vinden. Als je wat dieper er op in gaat zijn er wel kleine dingen te vinden, maar om echt zorgen te maken nee dit totaal niet. Een prima huis waar zeker nog jaren in gewoond kan worden. pagina 45

46 Toch hebben wij nog een aantal kleine aandachtspunten; Toen we in de woning aankwamen hing de zonwering in de woonkamer voor de verwarming, dit was op de foto ook te zien want het glas was hier warmer. Een advies punt is houdt hier rekening mee, de zonwering komt voor de radiator te hangen waardoor de warmte eigenlijk niet de goede kant op komt en je voor niets stookt. De ventilatiekoker in de badkamer zou, als hier vanaf de zolder nog bij gekomen kan worden, isolatie aangebracht worden zodat daar nog bij gekomen kan worden. Zodat hier minder warmte weg lekt naar buiten. De aansluitingen van het dak ter plaatse van de bouwmuren is moeilijk te beoordelen. Er lekt wel wat warmte via weg, maar dit is gering. Wat wel gedaan kan worden is bij de afvoerpijp van de CV ketel een folie te plaatsen die de warmte de ruimte in reflecteert (denk aan simpel aluminium folie, maar ook andere oplossingen zijn mogelijk). Dit wat betreft het dak. De gevel is ons aan de voorkant niet opgevallen, maar aan de achterkant bij de uitbouw zit er iets niet goed met de isolatieplaten. Tot slot willen wij de bewoners bedanken voor hun gastvrijheid en de mogelijkheid die wij gehad om hun woning te bekijken. Wij hebben er in ieder geval zeker wat aan gehad doordat je nu eens in de praktijk te werk gaat. Wij hopen in ieder geval dat u iets aan deze informatie heeft en nogmaals bedankt voor alles. pagina 46

47 GERAADPLEEGDE BRONNEN Documentatie: Verkooptekening; Type 9 Boeieraak, Woonpark Mortiere Fase 3, Projectonwikkeling Zeeland B.V., d.d. 15 september Technische documentatie; algemene verkoopinformatie type 3,6,7,9,10,11,12 en 13. Tabellen voor bouw- en waterbouwkunde; J. Blok PDF-bestand met sheets van de lessen van milieutechniek PDF-bestand met sheets van opdrachtomschrijving Internetadressen: pagina 47

48 BIJLAGE 1 Meting 1: Meting 2: pagina 48

49 Meting 3: Meting 4: pagina 49

50 Meting 5: Meting 6: pagina 50

51 Meting 7: Meting 8: pagina 51

52 Meting 9: Meting 10: pagina 52

53 Meting 11: Meting 12: pagina 53

54 Meting 13: Meting 14: pagina 54

55 Meting 15: Meting 16: pagina 55

56 Meting 17: Meting 18: pagina 56

57 Meting 19: Meting 20: pagina 57

58 Meting 21: Meting 22: pagina 58

59 Meting 23: Meting 24: pagina 59

60 Meting 25: Meting 26: pagina 60

61 Meting 27: Meting 28: pagina 61

62 Meting 29: Meting 30: pagina 62

63 Meting 31: Meting 32: pagina 63

64 Meting 33: Meting 34: pagina 64

65 Meting 35: Meting 36: pagina 65

66 Meting 37: Meting 38: pagina 66

67 Meting 39: Meting 40: pagina 67

68 Meting 41: Meting 42: pagina 68

69 Meting 43: Meting 44: pagina 69

70 Meting 45: Meting 46: pagina 70

71 Meting 47: Meting 48: pagina 71

72 Meting 49: Meting 50: pagina 72

73 Meting 51: Meting 52: pagina 73

74 Meting 53: Meting 54: pagina 74

75 Meting 55: pagina 75

76 BIJLAGE 2 De temperatuurlijnen pagina 76

77 pagina 77

78 pagina 78

79 BIJLAGE 3 Tekeningen van de woning. Punt waar temperatuurlijn overheen is getrokken. pagina 79

80 Punt waar temperatuurlijn overheen is getrokken. pagina 80

81 BIJLAGE 4 Vragenlijst naar bewoners toe Gegevens van de bewoner Naam bewoner: Hoeveelheid bewoners: bewoner: Telefoonnummer: Gewoontes van invloed zijnde op de meting: Zaken die de bewoner specifiek wil weten: Ruimtes die gestookt worden normaal gezien: Gegevens van de woning Naam bewoner: Adres/plaats: Bouwjaar van de woning: Architect/aannemer: Bouwjaar evt. uitbreidingen: Opmerkingen betreffende de geschiedenis van de woning: M. Wiegeraad 2 volwassenen 3 kinderen mwieger@nehalennia.nl Meneer Wiegeraad werkt fulltime en Mevrouw Wiegeraard werkt 3 dagen in de week, zit nu thuis i.v.b. komst van de kleine. Temperatuur normaal op 19 C. Benieuwd of alles goed zit, geen specifieke zaken. Benedenverdieping (minus toilet), badkamer en kinderkamer. (voor de meting alle ruimtes verwarming open gezet) M. Wiegeraad Louis Armstrongstraat 44, te Middelburg Hans van Egmond / Imotec / AM wonen n.v.t. Nieuwbouw, augustus 2008 opgeleverd Installaties Verwarmingsinstallatie Merkt: Type: Jaartal: Keurmerk: Nefit Hr107, Smart Line Basic 2008 Gaskeur Kooktoestel Type: Gas Verbruiksgegevens Jaar: 2008 Elektriciteit: Gas: Water: kwh m3 m3 Opm. woning is vanaf augustus 2008 bewoond, er zijn nog geen relevante gegevens beschikbaar. pagina 81

82 pagina 82