Rapportage Infra Rood-scan

Transcriptie

1 Rapportage Infra Rood-scan President Rooseveltlaan 101 Vlissingen, C. Schuurman meting uitgevoerd op door groep 5 bestaand uit Jasper Lameijn, A.K. de Koning ondersteund door student-assistent Tim Alewijnse en docent Bernard Vercouteren van den Berge

2 Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 2

3 Inhoud Inleiding 5 Waarom 5 Wie 5 Planning 5 Leeswijzer 5 Dank 6 Infra Rood 7 Achtergronden 7 Het Gebouw 17 Geschiedenis 17 Locatie en Oriëntatie 17 Schilconstructies 18 Verwarmingsinstallatie 18 Verbruiksgegevens 18 Gebruikers gebouw 19 De IR-scan 20 Meetomstandigheden 20 Verrichte metingen 21 Bijzonderheden 28 De Isolerende Schil 30 Opbouw Schil 31 Temperatuurlijnen 32 Oppervlakken 34 Bijzonderheden 34 IR-meting vs. Berekening 35 Vergelijking 31 Bijzonderheden 37 Conclusie Warmteverlies 37 Schil vs. Verbruik 39 Verbruik 39 Bijzonderheden 39 Conclusie Verbruik 39 Conclusies en Aanbevelingen 40 Schil 40 Verbruik 40 Eindconclusie 48 Geraadpleegde bronnen 53 bijlage 1 54 bijlage Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 3

5 Inleiding van dit Infra-Rood-onderzoek Waarom Voor de opleiding bouwkunde wordt een onderzoek verricht ten aanzien van het warmteverlies van een woning. Wij hebben de woning van C. Schuurman als te onderzoeken woning gekregen. Wie Onze groep bestaat uit twee groepsleden, Jasper Lameijn en Sam de Koning, wij zijn derde jaars bouwkunde studenten. Planning Voordat de metingen worden verricht hebben wij de lessen gevolgd die vallen onder het gedeelte milieutechniek. De metingen zijn verricht op 12 december 2008, het rapport moet 31 Januari worden ingeleverd, waarbij de beoordeling binnen twee weken zal geschieden. Leeswijzer Het rapport ziet er als volgt uit: Allereerst zal het begrip infrarood nader toegelicht worden in het hoofdstuk Achtergronden Ook wordt een stukje geschiedenis van de woning toegelicht. Onder andere het bouwjaar en de opbouw van de woning. Ook worden de verbruiksgegevens en de verwarmingsinstallatie uitgelicht. Aangezien de bewoners nog niet in de woning wonen en de woning flink wordt verbouwd is het lastig deze waardes te bemachtigen. Hier wordt later op ingegaan. Hierna worden de verrichte metingen besproken, de mogelijke verklaringen voor de warmteverliezen worden hierbij besproken. Het volgende hoofdstuk betreft temperatuurlijnen. Dit is een vaktechnisch onderdeel. Er zal een korte uitleg worden gemaakt over hoe dit werkt en wat er af te lezen valt vanuit de tekeningen. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 5

6 De volgende hoofdstukken betreffen deelconclusies waarin een vergelijking wordt gemaakt tussen berekeningen en metingen. Hieruit worden enkele conclusies getrokken waar later aanbevelingen aan gekoppeld worden. Tot slot worden aanbevelingen gegeven en eindconclusies getrokken. Dank Bij deze bedankt wij mevrouw C. Schuurman voor het beschikbaar stellen van uw woning, en wij daardoor onze kennis kunnen uitbreiden. Wij stellen het daarom zeer op prijs, en bedanken u voor de gastvrijheid tijdens de meting. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 6

7 Infra Rood een kleine introductie over de mogelijkheden en onmogelijkheden van IR Achtergronden Over Infra Rood zijn de laatste tijd enkele artikelen verschenen die het fenomeen goed illustreren. U treft de bewuste artikelen uit HZ-Discovery 1 en de Volkskrant 2 in dit hoofdstuk aan. 1 nummer 5, november zaterdageditie 15 november Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 7

17 Het Gebouw een beknopte omschrijving van het onderzochte object Geschiedenis De woning is gelegen aan de President Rooseveltlaan 101 te Vlissingen, dit is één van de oudere straten van de stad. De woning is gebouwd in het jaar 1947, de woning is dus 62 jaar. De uitbreidingen van de woning zijn in volle gang. De woning heeft drie bouwlagen, met als derde bouwlaag de zolder. De bouwstijl is traditioneel. De architect is van Tijen en Maaskant. Locatie en Oriëntatie De woning is gelegen in de rode cirkel, de woning ondervindt vrijwel geen belemmering van de tegenoverliggende gebouwen. De woning is een rijtjeswoning, waarbij de te onderzoeken woning een hoekwoning betreft. Wat nadelig is voor onder andere het warmteverlies via de gevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 17

18 Schilconstructies Onder schilconstructies vallen de dichte geveldelen en dakconstructie, ook word de opbouw van het glas weergegeven. Opbouw van de gevel: De opbouw van de gevel bestaat uit een binnenblad van metselwerk (100mm), vervolgens 50mm glaswol en tot slot weer 100mm metselwerk. Opbouw van de begane grondvloer: De begane grondvloer bestaat uit een stampbetonvloer van 100mm. Opbouw van het dak: Het dak op de woning is een ongeïsoleerde gordingenkap. Met als buitenschil betonpannen. Binnenkort wordt het dak geïsoleerd. Opbouw van het glas: De woning bevat houten kozijnen, met daarin enkel glas op de verdieping. Ter plaatse van de begane grond is zo n 10jaar dubbel glas aanwezig. Verwarmingsinstallatie De wijze van verwarmen gebeurd door een gasketel, merk Intergas. Dit is een vrij nieuwe ketel uit het jaar 2005 ( ), die net gemonteerd is in de woning. Het type ketel is combi compact HR 22. Verdere gegevens : - Nominaal maximaal vermogen 21kW Verbruiksgegevens De bewoners woonden ter tijden van de metingen nog niet in de woning, dus er zijn geen verbruiksgegevens van het energiebedrijf beschikbaar. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 18

19 Gebruikers gebouw Vanaf januari 2009 wordt het huis bewoond door twee volwassenen, beide werkende. Het huis is nog midden in een verbouwing dit zal nog een aantal maanden gaan duren, een schatting voor het gas water en licht verbruik is dus ook lastig in te schatten. Zie onderstaande figuren van de voor en achtergevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 19

20 De IR-scan een beschrijving van de uitgevoerde metingen Meetomstandigheden De dag van de meting was een zwaar bewolkte dag, op het tijdstip van meten was er geen zon, maar vooral mistig. Het zicht was minder dan normaal, zo n 100meter. De buitentemperatuur gemeten was 2,0 ºC. In de woning waren er vier meetpunten, namelijk de thermostaat woonkamer ( 19 ºC), thermometer in de woonkamer (17 ºC), thermometer in de slaapkamer aan de achtergevel (18 ºC), en tot slot een thermometer ter plaatse van de voorgevel in de slaapkamer (21 ºC). Zie onderstaand tabel. Plaats Temperatuur Woonkamer (thermostaat) 19 ºC Woonkamer (thermometer) 17 ºC Slaapkamer achtergevel 18 ºC Slaapkamer voorgevel 21 ºC De ruimtes werden extra verwarmd door elektrische hetelucht ventilatoren, om de ruimte extra te verwarmen, aangezien er niet alle radiatoren het deden. Zie de screendump hieronder voor de overige informatie van de weergesteldheid. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 20

21 Verrichte metingen 1. Voorgevel, 2 de verdieping/dak Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 21

22 2. Zijgevel, begane grond Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 22

23 3. Voorgevel, begane grond Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 23

24 4. Achtergevel, begane grond Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 24

25 5. Voorgevel, begane grond toiletraam Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 25

26 6. Voorgevel, begane grond kozijn Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 26

27 7. Zijgevel, begane grond kozijn Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 27

28 Bijzonderheden 1. Voorgevel 2 de verdieping / dak Op de foto is goed te zien dat de geveltemperatuur tussen de 1 en 2 graden ligt. De buitentemperatuur ter plaatse is rond de 2 graden, dat wil zeggen dat de geveltemperatuur iets lager dan de buitentemperatuur is. Ook is een duidelijk contrast te zien tussen gevel en gevelopening. De temperatuur van het glas varieert van 2 graden tot 4/5 ºC. Grof gezegd is de temperatuur iets hoger dan de buitentemperatuur. 2. Zijgevel begane grond Op deze foto is een kozijn te zien, wat gelijk opvalt is de verkleuringen boven het kozijn. De temperatuur op deze plaats is ongeveer 1 graad hoger dan de geveltemperatuur ( nog wel onder de buitentemperatuur ). Boven het raam zit een stalen latei, dat is goed te zien op de scan. 3. Voorgevel begane grond Wat gelijk aan deze foto opvalt, is dat er veel verschillende temperaturen te zien zijn. De contouren van het kozijn zijn goed te zien. Ook is te zien dat de deur een hogere temperatuur aangeeft dan de buitengevel. Een opvallend punt is het lek rondom het deurkozijn, de temperatuur ligt rond de 4 graden, dat is 2 graden boven de buitentemperatuur. Ook is de latei boven het kozijn goed te zien. 4. Achtergevel begane grond Op deze foto is goed te zien dat de woning onderhevig is aan een flinke verbouwing, het buitenblad van de wand is niet meer aanwezig. Dat is ook goed af te lezen aan de temperaturen, deze is hoger dan de buitentemperatuur. Aangezien dit een tijdelijk probleem is word hier niet verder op ingegaan. Een ander punt is de ramen, de bovenste ramen geven een hogere temperatuur aan dan de onderliggende ramen. Overige interessante foto zijn te vinden in de bijlagen. 5. Voorgevel begane grond toiletraam Een opvallend punt bij deze scan is dat de geveltemperatuur hoger is dan bij de overig locaties op de gevel. Waarom dit is wordt in de conclusie besproken. Ook zijn de contouren rondom het kleine kozijn goed te zien. Waarbij het kozijn een lagere temperatuur aangeeft dan de gevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 28

29 6. Voorgevel begane grond kozijn Deze foto geeft het kozijn weer met daarboven de latei. Goed te zien is dat de latei warmer is dan de buitengevel. Conclusies worden later besproken. 7. Zijgevel begane grond kozijn Het eerste wat opvalt aan deze scan is de lichtgevende streep ter plaatse van het kozijn. Ook is daarboven een verkleuring te zien, de temperatuur ter plaatse van de verkleuring is hoger dan het overige stuk van de gevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 29

30 De Isolerende Schil de temperatuurlijnen en samenstelling van de schilconstructies Opbouw Schil Er worden twee m2-paketten uitgewerkt, van de wand en van het dak, bij iedere doorsnede worden de materialen weergegeven die aanwezig zijn. Alleen de materialen die van invloed zijn voor de warmtestroom worden weergegeven. Vervolgens wordt de temperatuurlijn getekend in de m2-paketten, deze lijn geeft aan wat de temperatuur op een bepaald punt in de constructie bedraagt. Wat deze temperatuur is hangt af van de binnen en buitentemperatuur. De isolatie houdt de warmte het meeste binnen. In de bijlage is de berekening te zien. Ook is er een dampspanningslijn getekend, deze geeft aan wat de werkelijke dampspanning in een bepaald deel van de constructie is, in vergelijking tot de maximale dampspanning. Wanneer de werkelijke dampspanning niet boven de maximale dampspanning uitkomt, treedt er geen condensatie op. Schil 1 Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 30

31 Schil 2 Ook van deze schil wordt de temperatuurlijn ingetekend, zie volgend hoofdstuk. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 31

32 Temperatuurlijnen Voor deze doorsnede van de wand is de temperatuurlijn en dampspanningslijn berekend, vervolgens is deze getekend in onderstaand figuur. In deze figuur is te zien waar er condensatie optreedt, dat is in dit geval minimaal. In de bijlage is de berekening te vinden. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 32

33 Schil 2 Ook voor de doorsnede van het dak is de temperatuurlijn en dampspanningslijn berekend, en vervolgens getekend in onderstaand figuur. Een goed feit aan de hand van bovenstaande tekening is dat er geen condensatie optreedt in het dak. Binnenkort zal het dak geïsoleerd worden, wat alleen nog maar een gunstiger effect kan hebben op de temperatuurlijn en de Rc-waarde. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 33

34 Schil 3 Het glasoppervlak is de laatste schil, hiervan wordt geen temperatuurlijn getekend, om het om een homogeen materiaal gaat wat uitvoeringstechnisch goed zou moeten verlopen, behalve dan de randen rond het kozijn, die voor een warmtelek zouden kunnen zorgen. Oppervlakken De volgende oppervlakken zijn niet de exacte oppervlakken maar schattingen, aangezien er geen plattegronden met exacte maten beschikbaar zijn. Totaal oppervlak raam : 13,92 m² Totaal oppervlak gevel: 128,7 m² Totaal oppervlak dak: 67,2 m² Totaal: 210 m² Totaal gebruiksoppervlak bedraagt: 130 m² Het totale volume van de woning wordt dan: 130 x 2,5 = 325 m³ Nu deze waardes bekend zijn kan de vormfactor berekend worden door middel van het volume van de woning delen door het verliesoppervlak (gevel,ramen,en dakoppervlak). Deze vormfactor geeft een indicatie voor de vorm van het gebouw, het geeft de verhouding weer tussen het volume en het verliesoppervlak waardoor warmte ontsnapt. Hoe hoger deze factor hoe gunstiger het is. V/S geeft 325 m³ / 210 m² = 1,528 Bijzonderheden Er zijn een aantal bijzonderheden als er naar de doorbrekingen van de schil word gekeken. Namelijk de brievenbus, deze zorgt voor onnodig warmteverlies. Een oplossing zou zijn om de brievenbus buiten aan te brengen. Ter plaatse van de achtergevel is een deel van het buitenblad verdwenen, dit zorgt voor een toch tochtgaten wat weer leidt tot warmteverlies, echter deze situatie is tijdelijk. Er zijn geen ventilatierooster in de woning, dus daar valt weinig over te zeggen. De lateien aan de voor en achtergevel zorgen vreemd genoeg voor amper warmteverlies. Zoals op de IR-foto s al was te zien. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 34

35 IR-meting vs. Berekening vergelijking van de uitkomsten van de metingen en de berekeningen Vergelijking In dit hoofdstuk worden de foto s vergeleken met de berekenen die gemaakt zijn, later worden hieraan conclusies gekoppeld. Schil 1 De gemeten temperatuur met de IR-camera van de buitengevel bedroeg -2ºC en de berekende geveltemperatuur is 2ºC. De geveltemperatuur is tevens af te lezen op onderstaande IR-scan van de zijgevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 35

36 Schil 2 De gemeten temperatuur met de IR-camera van het dak bedroeg -4ºC en de berekende temperatuur is 2ºC. De daktemperatuur is tevens af te lezen op onderstaande IR-scan. Schil 3 De gemeten temperatuur van de ramen varieerde, aangezien een deel enkel glas is en een deel dubbel glas. De temperatuur van het dubbel glas is ongeveer 1,5ºC en van het enkel glas 6ºC. Er zijn hierbij geen berekeningen gemaakt, aangezien er nauwelijks conclusies aan kunnen worden gekoppeld, want de IR-camera reflecteert warmte van elementen in de glasreflectie. Onderstaande IR-scans geven deze temperaturen aan, links is dubbel glas, rechts is enkel glas. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 36

37 Bijzonderheden Op alle berekende plaatsen is de gemeten temperatuur lager dan de berekende waarde. Een belangrijk punt is de hoeveelheid warmte die rond de kozijnen ontsnapt. Verder zijn er geen opvallende bijzonderheden. Conclusie Warmteverlies Wat opvalt is dat op de gemeten plaatsen de temperatuur lager uitvalt dan de berekende temperatuur. Dit is gunstig, aangezien de warmtetransport door de constructie blijkbaar niet erg groot is. Waardoor de buitengevel nog de temperatuur aanhoudt van de voorgaande nacht. Het warmteverlies rondom de kozijnen is een belangrijk punt, op de foto s is goed te zien dat daar veel warmteverlies optreedt. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de kierdichting rondom de kozijnen niet goed is uitgevoerd. Het warmteverlies via de lateien is minder dan verwacht. 1. Voorgevel 2 de verdieping/dak Waarschijnlijk heeft de woning de kou van die nacht vastgehouden, vandaar dat deze waarde lager is dan de buitentemperatuur. Dit is gunstig, aangezien de isolatie zijn functie vervult. Over het glas kunnen geen negatieve conclusies worden getrokken, de temperatuur bedraagt maar iets meer dan de buitentemperatuur. 2. Zijgevel begane grond Op de foto is de stalen latei goed te zien, dat heeft te maken met de warmtegeleidingscoeficient van het staal. Ook zou het kunnen dat de isolatie op deze plaats niet goed is aangebracht. Maar het is geen verontrustend punt. 3. Voorgevel begane grond De temperatuur van de deur is hoger dan die van de spouwmuur wat gelijk aangeeft dat de deur meer warmte lekt naar buiten dan de buitengevel. De kierdichting rondom het deurkozijn vormt een warmtelek. 4. Achtergevel begane grond De bovenste ramen lekken meer warmte naar buiten toe dan de ramen daaronder. Waarschijnlijk komt dit doordat het een ander type glas is toegepast, enkel of dubbelglas. Tot slot zit vlak boven het kozijn is een warmtelek, tevens omdat daar een latei zit, maar het is nog niet zeer ernstig, aangezien de temperatuur nog lager is dan de buitentemperatuur. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 37

38 5. Voorgevel begane grond toiletraam Zoals op de foto te zien is lekken de ramen minder warmte naar buiten dan de gevel ter plaatse. De ronde gevel is een enkel steens muur, waarbij de bakstenen verticaal staan met de strekzijden tegen elkaar, net als bij een rollaag van bakstenen.een enkel steens muur wil zeggen dat er geen isolatie en binnenblad is toegepast. Dit verklaart gelijk dat dit stuk van de gevel meer warmte naar buiten lekt dan de overige delen van de gevel. Het kozijn lekt minder warmte naar buiten dan de gevel. Ook ter plaatse van de achtergevel aan de linkerkant ( zie bijlage ) is er sprake van een enkel steens muur in blokverband. Waarbij dezelfde conclusies kunnen worden getrokken als bij dit geval. 6. Voorgevel begane grond kozijn Een belangrijk punt op deze IR-scan is de betonlatei aan de voorgevel. Deze betonlatei geeft warmte door vanuit binnen naar buiten. Dat is goed te zien aan de temperaturen, de temperatuur van de latei aan de buitenkant is een paar graden hoger dan de bakstenen die daarboven liggen. Een oplossing voor dit probleem is gegeven in de conclusie. 7. Zijgevel begane grond kozijn De verkleuring op de scan geeft het warmtelek weer tussen het kozijn en de rollaag. De kierdichting is hier waarschijnlijk niet goed uitgevoerd. Dit kan opgelost worden door dit op te vullen met PUR of compriband. De verkleuringen rondom zijn waarschijnlijk een uitvoeringsfout van de isolatie, of het kan zijn dat de isolatie in de loop der jaren beschimmeld is door de vochtdoorslag, en daardoor zijn isolatiefunctie verminderd. Dit geldt ook voor de foto s uit de bijlage waarbij daar sprake van is. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 38

39 Schil vs. Verbruik onderzoek naar de samenhang tussen schil, bewoners en het verbruik Verbruik Aangezien de eigenaren van de woning nog niet in de woning wonen kunnen er geen berekeningen gemaakt worden van het verbruik aan de hand van het aantal bewoners, isolatie, etc. Zoals eerder al is vermeld zijn er nog geen rekeningen bekend van deze woning. Bijzonderheden Hier valt nog niks over te zeggen. Conclusie Verbruik Helaas kunnen er geen conclusies worden getrokken t.a.v. het verbruik. Ook kunnen er geen vergelijkingen worden gemaakt met de graaddagen van het KNMI. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 39

40 Conclusies en Aanbevelingen samenvatting conclusies en aanbevelingen voor de bewoners Schil Er zijn aan de hand van de IR-meting geen oplossingen voor het verbeteren van de schilconstructie, afgezien van de isolatie van het dak. Dit zorgt voor een beter geïsoleerd dak wat minder warmte doorlaat vanaf binnen. Een verbeterpunt zou de lateien zijn bij de kozijnen ( zie IR-foto s), dit zorgt voor een koudebrug, alhoewel het lek meevalt zou dit wel een verbeterpunt kunnen zijn. Ook kan er gekeken worden naar de kierdichting rondom de kozijnen, bij een aantal kozijnen lekt er warmte, echter die is bijna te verwaarlozen dus geen verontrustend punt. Op een aantal plaatsen in de gevel is een ligt temperatuursverschil te zien, waarschijnlijk komt dit door de isolatie, die niet helemaal goed is aangebracht. Verbruik Aangezien de verbruiken van gas, water en elektra niet bekend zijn kan er niet veel gezegd worden over aanpassingen. Toch worden er een aanbevelingen gedaan rondom de installaties die het verbruik kunnen verminderen. 1. Leidinglengtes beperken/isoleren Wanneer je de warmwaterkraan opendraait, duurt het vaak een tijdje voordat er warm water uitstroomt. De leidingen zijn nog gevuld met koud water (warm water dat afgekoeld is) dat er eerst uit moet. Hoe groter de afstand en hoe dikker de buis, hoe meer water er verloren gaat. Warmwaterleidingen zijn het best kort en dun. Ze bevatten daardoor minder water. Hierdoor heb je altijd snel warm water uit de kraan, en kan je tot 13% besparen op het energieverbruik voor warm water. Met aangepaste leidingen kun er tot 50 m3 gas en 10 m3 water per jaar bespaard worden voor een gemiddeld huishouden. Een aantal oplossingen worden hieronder weergegeven. Realiseer indien mogelijk, slechts één leidingenkoker in de woning. Plaats de tellerkast tegen dezelfde bouwmuur als de leidingenkoker om onnodig lange leidingen te vermijden. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 40

41 Plaats de leidingenkoker zodanig dat alle natte ruimten rechtstreeks aan de leidingkoker grenzen. Natte ruimten zijn de kamers waar je water gebruikt zoals keuken, badkamer, toilet, plaats waar je wasmachine staat. Beperk de leidinglengte tussen het verwarmingstoestel voor warm water en het tappunt. Liefst een afstand kleiner dan 5 meter. Indien de lengte groter is, duurt het lang vooraleer er warm water uit de kraan stroomt en gaat er veel water verloren. Het verkorting van de leidinglengte van 11 tot 5 meter levert een besparing tot 4 m³ water en 40 m³ gas per jaar. Plaats aparte, directe leidingen voor warm water naar de keuken en de badkamer. Voor de leidingen naar de keuken plaats je best een directe, dunne leiding van 12 tot maximum 15 mm buitendiameter tussen het warmwatertoestel en de verschillende tappunten in de keuken, inclusief wasmachine en vaatwasmachine. In overleg met de installateur kan je voor bepaalde tappunten een binnendiameter van 8 mm kiezen. Er moet dan wel gekeken worden of de druk niet te laag wordt. Ook zorgt het isoleren van de leidingen voor minder warmteverlies, wat weer zorgt voor minder gasverbruik. 2. Grijswatercircuit Binnen een woning zijn er een aantal sanitairtoestellen en apparaten waarbij het water dat door de afvoer gaat licht verontreinigd is. Een aantal voorbeelden van deze toestellen zijn bijvoorbeeld een wastafel, een badkuip en een douche. Ook valt een wasmachine onder deze toestellen. Het water dat door de afvoer van deze toestellen gaat is licht verontreinigd met zeepresten. Hierdoor wordt het na enige tijd grijs van kleur, in tegenstelling tot zwart water (wat doordat het verontreinigd is met faecaliën, dus afkomstig uit het toilet, na enige tijd zwart van kleur wordt). Normaal gesproken verdwijnt grijswater in het riool. Dit is jammer omdat je het kunt hergebruiken. Grijswater moet locaal gezuiverd worden. Als dit gezuiverd is dan kan het worden hergebruikt voor zaken als het doorspoelen van het toilet maar ook bijvoorbeeld voor de wasmachine of tuinwerkzaamheden afhankelijk van de vervuilingsgraad van het water. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 41

42 3. Regenwatercircuit Naast een grijswatercircuit binnen een woning kan men ook kiezen om een regenwatercircuit aan te leggen in een woning. Voor zo n circuit is wel een flink perceel nodig aangezien de opslagtank voor het regenwater vrij groot van omvang is. Een dergelijk systeem is weergegeven in de volgende afbeelding. Regenwater grijswatercircuit Te zien is dat het water uit de hemelwaterafvoer standleiding via een liggende leiding die op afschot ligt in de opslagtank terecht komt. In deze tank is een toevoer pomp aangebracht die het water naar de zogenaamde watermanager pompt. Vanuit deze unit wordt het water naar het toilet gepompt maar ook naar wasmachines of eventuele buitenkranen. De terugverdientijd voor een van de bovengenoemde installaties bedraagt ongeveer 20 jaar. De energiekosten zijn niet erg schokkend dat dit de terugverdientijd voor de installatie erg verhoogt. De besparing in kosten aan tapwater zal ongeveer 150,00 200,00 euro per jaar bedragen. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 42

43 4. Koelkasten Bij energieverbruik zijn er ook een aantal maatregelen die getroffen kunnen worden met betrekking tot de koelkast aangezien dit nogal een grote stroomverbruiker is. Zo is het verstandig om een koelkast niet dicht bij radiatoren te plaatsen of in de zon. Liefst in een koele omgeving. Daarnaast is het ook verstandig aangezien er aan de achterkant veel warmte vrijkomt om de achterkant van de koelkast niet te dicht tegen een muur te plaatsen zodat deze warmte makkelijk kan ontsnappen. In de koude lucht moet zoveel mogelijk in de koelkast blijven zodat het koelelement minder gebruikt wordt. Dit kan simpel door nooit te lang een deur open te doen. Ingevroren producten kunnen in de koelkast ontdooid worden aangezien deze bevroren producten er enkel voor zorgen dat de koelkast zijn koelelement minder hoeft te gebruiken. Koude lucht kan ook ontsnappen door een slecht sluitende deur. Dit zorgt weer voor meer energieverbruik. Het is dus ook aan te raden af en toe is te controleren of de deur van de koelkast nog goed sluit. Tijdens lange vakanties is het verstandig om een koelkast uit te schakelen om energie te besparen. De koelkast moet ook regelmatig ontdooid worden. Ook kan wanneer er van een oude koelkast gebruik gemaakt wordt een nieuwe koelkast zorgen voor enorm veel energiebesparing. Een dergelijke moderne energiebesparende koelkast kan ten opzichte van een oude koelkast tot wel 2000 kwh besparen wanneer deze ongeveer 10 jaar mee gaat. Dit is ongeveer 400,00. Energiebesparende koelkast Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 43

44 5. Koken Oudere gasfornuizen werken vaak met een waakvlam. Om deze vaakvlam brandende te houden is ongeveer de helft van de hoeveelheid gas nodig per jaar als van het koken zelf. Het gas aanstaken met een lucifer zorgt al gauw voor een besparing van 25,00 per jaar. Met het koken zelf kan ook energie bespaard worden door geen pannen te gebruiken die groter zijn dan nodig is. Ook moet er bij het koken niet meer water in een pan zitten dan nodig is. Op deze manier hoeft overtollig water niet opgewarmd te worden en bespaar je dus gas/elektricititeit op koken. Deksels op pannen houden tijdens het koken bespaart ook al energie even als het houden van de gasvlam onder de pan zodat er geen warmte langs de pan verloren gaat. Gerechten die normaal gesproken lang moeten koken gaan in een snelkookpan om tijd en energie te besparen. Koken op gas of elektriciteit 6. Wasmachine en droger Tegenwoordig zijn er energiezuinige wasmachines die minder water gebruiken en langer centrifugeren om het droogproces te versnellen. Ook kan men overwegen om een hot-fil wasmachine aan te schaffen waarbij er een warmwater-aansluiting op het toestel zit aangesloten en er zo geen verwarmingselement nodig is die veel energie verbruikt. Een wasmachine kan worden aangesloten op een grijswater- of regenwatercircuit om gebruik van tapwater te minderen. Dit bespaart 50,00 tot 75,00 per jaar besparen aan tapwater kosten. Het is verstandig om was om desnoods was op te sparen en enkel met volle trommels te wassen. Hierdoor worden veel kleine wasbeurten overbodig en bespaart dit ook weer water en energie. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 44

45 Wassen op een temperatuur als 40 graden kosten twee keer zo weinig energie als wassen op 60 graden. De temperatuur heeft dus ook een invloed op de besparing van energie bij wasbeurten. Wanneer er vier keer per week gewassen wordt op 40 graden zouden de kosten per jaar ongeveer 21,00 zijn ten opzichte van wasbeurten van 60 graden waarbij de kosten 41,00 zouden zijn. Bij 90 graden praten we dan zelfs over 61,00. Sommige moderne wasdrogers hebben energiebesparende standen in plaats van een tijdklokdroger waarbij er vaak te veel droogtijd gevraagd wordt. Deze energiebesparende programma s besparen dus droogtijd en energie. In de zomer is het ook aan te raden om de was buiten te hangen. Dit kan tot tientallen euro s per jaar aan droogkosten besparen. Wasmachine 7. Computer,tv en overig Als u een computer met de knop uitzet en de stekker blijft in het stopcontact, dan kan het apparaat toch nog stroom verbruiken evenals veel andere apparaten. Als alle stekkers in een stekkerdoos gestoken worden die een aan/uitknop heeft, kunnen alle apparaten in één keer echt uitzetten. Dit energieverbruik geld ook voor bijvoorbeeld adapters van mobiele telefoons. Ook deze moeten uit het stopcontact gehaald worden om het energieverbruik echt stop te zetten. Stekkerdoos met aan- en uitknop Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 45

46 Het stand-by verbruik in een gemiddeld huishouden is jaarlijks 400 tot 550 kwh ( 88,00 tot 120,00 per jaar). Grofweg de helft valt te voorkomen door de apparaten echt uit te zetten met de aan/uitknop, of door de stekker eruit te halen. 8. Verlichting De meeste halogeenlampen werken met een transformator. Deze verbruikt ongeveer 5 watt aan elektriciteit. Wanneer de aan/uitschakelaar tussen de transformator en de lamp zit, blijft de transformator ook stroom verbruiken als de lamp uit is. Met een schakelaar tussen het stopcontact en de transformator zet je alles uit. Gewoon de stekker eruit trekken kan natuurlijk ook. Dimmers verbruiken ook vaak energie als de lamp uit is. Ook dat is te voorkomen door een aan/uit schakelaar tussen stopcontact en dimmer, of door de stekker eruit te trekken. Het jaarlijkse sluipverbruik van alle dimmers in Nederland samen, is gelijk aan het elektriciteitsverbruik van tienduizend woningen. Bij verlichting kan er natuurlijk ook gebruik gemaakt worden van spaarlampen en eventueel in werkruimtes TL-verlichting. Dit zijn vormen van verlichting met een hoog rendement en een laag energieverbruik. Uiteraard is ook hier weer te adviseren om geen verlichting aan te laten staan wanneer niemand aanwezig is in de desbetreffende ruimte maar dit spreek voor zich. Spaarlamp Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 46

47 9.Isolatie Aangezien uit de metingen blijkt dat de woning niet optimaal geïsoleerd is zal er ook nog een advies verstrekt worden over de isolatie van de woning. Een slecht geïsoleerd huis verbruikt ongeveer 2050m³ aan gas. In een goed geïsoleerde woning logt dit al gauw 3 keer zo laag et ongeveer 700m³. Aangezien er een verdicht zandbed onder de begane grondvloer ligt en de begane grondvloer niet erg dik is kan hier niet zo gek veel meer mee gebeuren. Wat men nog kan doen om de vloer beter te isoleren is dat er een hardgeperste minerale wol wordt aangebracht met een cementdekvloer hierop. Dit zal de isolatiewaarde van de vloer iets laten toenemen. Op sommige plekken in de woning is er slechts enkel glas aanwezig. Wanneer enkel glas vervangen wordt door dubbel of zelf driedubbel glas kan dit tot 650m³ aan gas besparen per jaar. Dat is rond de 400,00 á 450,00 per jaar. Driedubbel glas Op het zolder kan er dakisolatie worden toegepast door middel van polystyreen platen of minerale wol. Isolatie van het dak kan bij een oppervlak van 70m² tot 700m³ gas besparen. Dit is ongeveer 450,00 á 500,00. De terugverdientijd van deze aanpak zal ongeveer 8 jaar bedragen waarbij er uit wordt gegaan van een dak van een dak van 70m². Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 47

48 Dakisolatie De gevel is wel geïsoleerd met ingeblazen minerale wol maar de isolatiewaarde ligt vrij laag. Vandaar dat het verstandig kan zijn om van binnen uit een extra isolatielaag aan te brengen ook weer door middel van bijvoorbeeld polystyreenplaten of een houten stijl en regelwerk met minerale wol of completen sandwichelementen om de isolatiewaarde toe te laten nemen. Per 25m² gevel kan er hiermee ongeveer 170,00 aan gaskosten bespaard worden. De terugverdientijd van deze manier van isoleren bedraagt ongeveer 3 tot 5 jaar. Hier is er uitgegaan van een geveloppervlak van 100 tot 150m². Eindconclusie Als eindconclusie kan worden gezegd dat er minder warmtelekken zijn dan verwacht, aangezien het een oud huis is hadden wij grotere lekken verwacht. De isolatiewaarde van de woning is ter plaatse van het dak niet goed, aangezien deze niet is geïsoleerd. De wand is wel geïsoleerd, echter er is geen luchtspouw, de luchtspouw zorgt voor ventilatie, wat de condensvorming kan weghalen, nu blijft de condens als het waren in de wand hangen. Door bovenstaande energiebesparingen toe passen zal het verbruik afnemen. Er zijn vier maatregelen die worden toegelicht zodat het energieverlies verminderd kan worden, dit kan door het dak te isoleren, door de wanden te isoleren, kozijndetail aan de voorgevel aanpassen, en door de kozijnen te vervangen. De oplossingen worden toegelicht met details. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 48

49 1. Om ervoor te zorgen dat er minder warmte lekt naar buiten kan het dak geïsoleerd worden. Onderstaand figuur geeft weer hoe dit bouwkundig zou kunnen worden opgelost. Het dak wordt achteraf geïsoleerd, er wordt hierbij PIR isolatie toegepast, deze worden tussen de sporen bevestigd, vervolgens komt daarop rachelwerk, waarop de gipsplaat bevestigd kan worden. Het isoleren van het dak zorgt voor een Rcvermeerdering van meer dan 2 m2k/w. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 49

50 2. De tweede oplossing zou zijn om de spouwmuur te isoleren, dit gebeurd ongeveer op dezelfde manier als het dak isoleren. Onderstaand figuur geeft de bouwkundige oplossing aan in de vorm van een detail. Er wordt hierbij minerale wol toegepast, de minerale wol komt tussen het stijl en regelwerk wat op de binnenwand is geplaatst. Tot slot wordt er rachelwerk geplaatst bevestigd op het regelwerk, als afwerking wordt een gipsplaat gebruikt. Net als bij het dak. Dit alles zorgt voor een vermeerdering van de Rc-waarde van ruim 2,5 m2k/w. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 50

51 3. De derde oplossing voor het kozijn aan de voorgevel (met de beton latei) zou zijn om de latei te verwijderen, tijdelijk te ondersteunen en er een geveldrager toe te passen, en aan de binnenkant een beton latei. Onderstaande tekening geeft de huidige situatie weer. Met daaronder de oplossing voor dit warmtelek. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 51

52 4. De laatste oplossing/optie is om alle houten kozijnen te vervangen, en bijvoorbeeld kunststof kozijnen toe te passen met hr++ glas. Waarbij goed gelet moet worden op de kierdichting rondom het kozijn, dmv compriband. We vonden het erg interessant om de metingen te mogen uitvoeren in deze woning, wij hopen dat jullie deze informatie nuttig kunnen gebruiken tijdens jullie verbouwing. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 52

53 GERAADPLEEGDE BRONNEN - Bouwfysica; Auteur: ir. A.C. van der Linden; 2000; ISBN: Algemene informatie betreffende Bouwfysica - Algemene informatie betreffende Bouwfysica - Algemene informatie betreffende energiebesparende maatregelen Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 53

54 BIJLAGE 1 Overige IR-metingen 1. Zijgevel, onderkant gevel. Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 54

55 2. Achtergevel, 2de verdieping Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 55

56 2. Achtergevel, begane grond Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 56

57 3. Achtergevel, begane grond, linker zijde Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 57

58 4. Begane grond, latei vanuit binnen. 5. Verdieping, slaapkamer binnen Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 58

60 BIJLAGE 2 Berekening temperatuurlijn wand Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 60

61 BIJLAGE 2 Berekening temperatuurlijn Hogeschool Zeeland Opleiding Bouwkunde Edisonweg 4, 4385 NW Vlissingen pagina 61