Arts patiënt communicatie, een aardig duet?
|
|
- Tine Timmermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Arts patiënt communicatie, een aardig duet? Prof. Dr. M. Deveugele. Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg.
2 Communicatie binnen de gezondheidszorg Er is nood aan aardige en vaardige artsen Care, zorg, bejegening, affectief gedrag Cure, medische job,instrumenteel gedrag
3 Hippocrates The patient, though conscious that his condition is perilous, may recover his health simply through his contentment with the goodness of the physician. Balint (1953) The doctor himself as a drug. Engel (1988) Patients need to understand and be understood
4 Toronto statement (1991) Effective communication is a central clinical function that can not be delegated. Most of the essential diagnostic information arises from the interview. Physicians interpersonal skills largely determine the patients satisfaction and compliance and positively influence health-outcomes Simpson M, Buckman R, Stewart M, Maguire P, Lipkin M, Novack D, Till J: Doctorpatient communication: the Toronto consensus statement. BMJ 1991; 303:
5 Communicatie heeft een rechtstreeks verband met: - Betere compliance - Hogere satisfactie van patiënten - Gezondheidsfactoren.
6 Satisfactie: - Warme, vriendelijke arts, die tijd neemt - Die luistert naar het verhaal van de patiënt - Die de patiënt laat uitpraten - Die een evenwicht vindt tussen het biomedische en het psychosociale
7 Compliance: - Taal: duidelijk en verstaanbaar - Uitleg geven - Verbanden aangeven - Overleg - Overeenkomst zoeken
8 Gezondheidsbevordering: - Betere functionele toestand - Minder pijn - Minder symptomen - Minder angst - Minder stress Communicatief gedrag: Geen rechtlijnig verband, veel begrip kan ook leiden tot minder goed gezondheidsgedrag
9 En voor de arts Storingen in de communicatie zijn de belangrijkste oorzaken van: - Burn-out - Schadeclaims.
10 Een kleine quiz: -Na hoeveel tijd gemiddeld onderbreekt een (huis)arts de patiënt voor de eerste maal? -Wat vraagt hij/zij dan? -Hoeveel tijd heeft een patiënt gemiddeld nodig om het eerste verhaal volledig te vertellen? -Hoeveel kan een persoon onthouden van wat gezegd wordt?
11 Lezen 10% Horen 20% Zien 30% Horen en zien 50% Zelf zeggen 80% Zelf zeggen en doen 90%
12 Communicatieve vaardigheden. Luisteren: het verhaal van de patiënt, de vragen, empathie, overeenkomst zoeken. Praten: uitleg geven, verbanden leggen, verklaringen geven. Overleggen: samen tot een oplossing komen.
13 Vaardigheden (Gedrag). - Open en gesloten vragen stellen - Parafraseren - Doorvragen, exploreren, concretiseren - Toetsen - Reflecteren - Empathie: gevoel intensiteit - Samenvatten
14 Attitudes: luisterbereidheid, elke patiënt als gelijkwaardig beschouwen Kennis: zowel van het medische als van het communicatieve Kunnen omgaan met emoties van patiënten, zonder jezelf als arts te verliezen en zonder de emoties te negeren
15 Patiëntgerichtheid in een consult binnen de gezondheidszorg Stewart et al.: - Exploring the disease and the illness experience; - Understanding the whole person; - Finding common ground regarding management; - Incorporating prevention and health promotion; - Enhancing the doctor patient relationship; - Being realistic about personal limitations and resources.
16
17 Wendy, 17 jaar, is zichtbaar overstuur bij het medisch onderzoek. Ze vertelt de arts dat ze vaak buikpijn heeft en gisteren vaginaal bloedverlies had, hoewel haar menstruatie pas binnen 14 dagen verwacht wordt. Ze is normaal zeer regelmatig. Parafraseer dit verhaal. Arts: Ik begrijp dat je sinds een paar dagen buikpijn hebt en gisteren onverwachts wat bloedverlies Stel een open vraag naar de reden van haar ongerustheid.
18 - Is er een reden waarom je zo ongerust bent? - Je bent ongerust, kun je daar iets meer over vertellen? -Is er iets gebeurd? Je lijkt heel ongerust.
19 Patiënte: Ik ben erg geschrokken van het bloedverlies, ik heb dat normaal nooit, waar kan dat vandaan komen? Is dat normaal? Op mijn leeftijd? Geef een reflectie. - Je stelt je blijkbaar een heleboel vragen, je vindt wat er nu gebeurt heel ongewoon. - Je hebt nog nooit eerder bloedverlies gehad op onverwachte tijdstippen en je schrikt daar erg van.
20 Patiënte: tegenwoordig hoor je zoveel Exploreer. Vertel mij eens het verhaal, wat is er gebeurd?
21 Ik heb een jongen ontmoet, ik had nooit gedacht dat hij in mij zou geïnteresseerd zijn. Maar toch was hij dat wel. Vorige week zijn we naar bed geweest. Ik vond het wat vroeg maar ja ik dacht dat ik hem misschien wel zou kwijtraken als ik het niet deed. En nu dat bloedverlies Geef een empathische reactie.
22 Nu ben je erg ongerust. Exploreer verder. Waar ben je nu bang van?
23 Ik zal toch geen aids hebben. Mijn vriendin zei dat hij al met iedereen gevreeën heeft en dat hij ook drugs, hard drugs gebruikt. En als hij zou besmet zijn dan heb ik het ook Wat is je spontane reactie? Geef een empathische tussenkomst. Ik begrijp je schrik.
24 Vat samen en geef het vervolg van het consult aan. Dus je hebt een jongen ontmoet en je had er seksueel contact mee en nu ben je bang dat je een seksueel overdraagbare ziekte zou kunnen hebben. Ik zal je vraag systematisch proberen te beantwoorden; Eerst zal ik wat meer vragen over de situatie, dat zal een idee geven over het risico. We zullen nadien samen beslissen of er iets moet gedaan worden en wat. Ik zal je ook uitleg geven over aids en hoe je het kunt vermijden. OK?
25 Communicatie voldoet aan regels. Axioma s Watzlawick
26 Communicatie axioma s Watzlawick. - Men kan niet niet communiceren - Elke communicatie heeft een inhouds- en een betrekkingsaspect - Elke interpunctie in arbitrair - Elke communicatie verloopt zowel analoog als digitaal - Elke communicatie is symmetrisch of complementair.
27 Axioma 1: Men kan niet niet communiceren. Elk gedrag heeft een betekenis Elk gedrag wordt door anderen geïnterpreteerd Zich niet gedragen kan niet Vb. Op de trein met een krant of tijdschrift In een wachtzaal gaat men meestal niet naast iemand anders zitten.
28 Axioma 2: Elke communicatie heeft een inhouds- en een bevelsaspect of Elke communicatie is gelaagd.
29 Een voorbeeld. In een groepspraktijk werken een oudere, meer ervaren mannelijke arts en een jonge pas afgestudeerde vrouwelijke HIBO. Mevrouw Vervaeke is al jaren patiënte, ze is voor de eerste keer zwanger. Hoewel de vrouw wegens sportblessures het laatste jaar reeds herhaalde malen geconsulteerde bij de oudere arts, vraagt ze nu expliciet een afspraak bij de HIBO. Op de wekelijkse bespreking komt dit ter sprake. De oudere arts reageert enigszins gepikeerd en zegt "jij denkt zeker ook dat prenatale beter door een vrouw wordt gedaan?". Welke boodschappen stuurt deze hulpverlener uit?
30 Boodschappen: - ik kan ook een zwangere opvolgen - ik ben geïrriteerd dat deze patiënte mij niet kiest - jij had ze moeten naar mij doorverwijzen - ik kan mij best kwaad maken, jij bent immers mijn mindere. "ik had graag deze patiënte behandeld, ik ben heel geïrriteerd dat ze mij nu niet kiest, jij had mijn partij moeten kiezen door ze door te verwijzen en ik mag mij op jou boos maken". 35 woorden in plaats van woorden worden nonverbaal geuit.
31 Axioma 3: Elke interpunctie is arbitrair. - Een interactie heeft geen begin- of eindpunt, maar verloopt circulair. vb.: De dokter zegt de patiënt is gespannen: - De dokter zegt: «de patiënt is gespannen» - «De dokter» zegt de patiënt, «is gespannen».
32 Axioma 4: Communicatie is analoog en digitaal. - Analoog: symbolen, tekens, non-verbale communicatie - Digitaal: verbale communicatie, afgesproken tekens. Analoge taal geeft gemakkelijk aanleiding tot misverstanden. Digitale taal kan moeilijk alles uitdrukken.
33
34 Casus 1: Wendy Mevrouw Verbiest heeft veel kritiek op de school. Haar dochter Wendy (11jaar) gaat naar het bijzonder onderwijs type 1. Mevrouw heeft zeer veel moeite met het feit dat de school van haar dochter in tegendeel tot een gewone school geen Franse les geeft.
35 Casus 2: de heer en mevrouw Peters. Dit echtpaar heb je slechts één maal gezien. Ze hebben een baby en komen op controle bij kind en gezin. Ze zijn altijd samen. In dit consult wordt normaal de eerste inenting gegeven.
36 Casus 3: Eva Moeder van Eva (1,5 jaar) is zeer angstig dat haar dochtertje zal sterven. Eva eet in moeders ogen niet goed. Mevrouw verloor een ander kind 1 jaar geleden.
http://toelatingsexamen.110mb.com
Arts-patiëntgesprek Dit onderdeel bestaat uit meerkeuzevragen met 4 antwoordmogelijkheden, waarvan je er meestal al meteen 2 kan elimineren omdat ze te extreem zijn. Je moet eigenlijk op je gevoel afgaan
Nadere informatie1 Telefonisch triëren
1 Telefonisch triëren 1.1 Inleiding Telefonisch triëren is een nieuw begrip binnen de gezondheidszorg. Het woord triëren komt uit het Frans en betekent sorteren. In het Nederlandse leger en bij rampen
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieCommunicatie op de werkvloer
Communicatie op de werkvloer Voor een goede communicatie op de werkvloer is het noodzakelijk dat we letterlijk dezelfde taal spreken. Een goede kennis van het vakjargon is dan ook erg belangrijk. Net zo
Nadere informatieToegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent
Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent Een schets op basis van diepte-interviews met Roma en intermediairen Prof. dr. Sara Willems Onderzoeksgroep Equity in Health Care Vakgroep
Nadere informatieLieve ouder, De inhoud van wat je schrijft is persoonlijk. Probeer eerlijk te zijn in wat je schrijft en je gevoelens toe te laten.
Lieve ouder, Langs de één of andere weg ben je in het bezit gekomen van dit boekje, omdat je je kindje verloor door abortus en je het daar moeilijk mee hebt. Dit boekje is een soort dagboek, een leidraad
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatie4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?
4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieLuisteren, doorvragen en feedback geven
Luisteren, doorvragen en feedback geven Rogier Guns P-GIS 23 April 2007 Doelstelling presentatie LSD methode Actief Luisteren Doorvragen Feedback geven Let op: Sommige technieken lijken (theoretisch) heel
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieZelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen
Zelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen Een speciale uitdaging voor het huisartsenteam en het steunnetwerk Dr. Jany Rademakers, NIVEL Drs. Jeanny
Nadere informatieAls opvoeden even lastig is
Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed
Nadere informatieWELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost
WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieNieuwsbrief 3 De Vreedzame School
Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatieEr was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.
Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieManoevreren in de driehoeksverhouding naasten, patiënten en zorgverleners. Cilia Linssen, ICISZ
Manoevreren in de driehoeksverhouding naasten, patiënten en zorgverleners Cilia Linssen, ICISZ Meneer van Dam heeft het koud Workshop Reflectie op ervaring als naaste Patronen rond naasten van de palliatieve
Nadere informatieCommunicatie in medisch handelen KLINISCHE CONSULTVOERING. Consultvoering in V-lijn. Klassieke consultvoering. Patiënt-centred care.
KLINISCHE CONSULTVOERING V-lijn 1 ste MASTER Communicatie in medisch handelen Internationaal Sinds jaren 80 veel interesse voor evidenced-based onderzoek wat betreft communicatie 1998 Skills for Communicating
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieOefenvragen Management Assistent A - Communicatie
Oefenvragen Management Assistent A - Communicatie 1. De meeste mensen zijn primair: A. visueel ingesteld. B. kinesthetisch ingesteld. C. socialistisch ingesteld. D. auditief ingesteld. 2. Wat is het belangrijkste
Nadere informatieDeze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.
Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP
Nadere informatieDe bruiloft van Simson
De bruiloft van Simson Weet je nog waar de vertelling de vorige keer over ging? Over Simson, de nazireeër. Wat is een nazireeër? Een nazireeër is een bijzondere knecht van God. Een nazireeër mag zijn haar
Nadere informatieDialogen website Motiveren tot rookstop
Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.
Nadere informatieNoach bouwt een ark Genesis 6-8
2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met
Nadere informatieEffectief Communiceren NPZ-NRZ
Hand-out Workshop Effectief Communiceren NPZ-NRZ De kracht van aandacht 10 mei 2011 Nu vind ik mezelf wel aardig Als je eenmaal ziet dat het zelfbeeld van een kind positiever wordt, zul je al gauw zien
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatieVIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN
E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieBeertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2
Beertje Anders Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 H. Vos Beertje Anders Wat zonlicht is voor bloemen, is een glimlach voor een beer. Beertje Anders en Beertje Bruin gaan bij oma spelen. Het was maar even
Nadere informatieVanjezelfhouden.nl 1
1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag
Nadere informatie25-9-2014. Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieIntroductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk?
Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Zodra er twee of meer mensen in 1 ruimte zijn is er sprake van communicatie, ook al wordt er niet gesproken. Het is
Nadere informatieHoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:
hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieBECCI: Behaviour Change Counselling Inventory
Pagina 1 van 7 BECCI: Behaviour Change Counselling Inventory Voorafgaand aan het gebruik van de BECCI checklist: Maak a.u.b. gebruik van de toegevoegde handleiding met een gedetailleerde uitleg over hoe
Nadere informatiePositieve communicatie
Positieve communicatie Annemie Pachen Inleiding. Communicatie is een doorlopend proces waarin een individu via verbale en/of non-verbale symbolen met een bepaalde bedoeling, informatie geeft aan een ander
Nadere informatieReality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap
Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Lees blz. 5 tot en met 8. Jim vindt Rudsel een rare naam. Jim zegt dit ook tegen Rudsel. Vind jij het ook een rare naam? Is
Nadere informatieOnderzoek Veilig of niet?
Onderzoek Veilig of niet? 06 februari 2013 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 24 januari tot 04 februari 2013, deden 2.261 jongeren mee. Het onderzoek is gehouden in samenwerking
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieHet functioneringsgesprek
Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Werknemer Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Inhoudsopgave Inleiding... 5 Wat is een functioneringsgesprek?... 7 Waarom is een functioneringsgesprek
Nadere informatieCommuniceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland
Communiceren met ouders Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Inhoud van de workshop 1. Kind binnen systeem 2. School en ouders gelijkwaardig? 3. Richtlijnen bij oudercontacten 4.
Nadere informatie18-9-2014. Pedagogische opleiding theorie. Doelstellingen. Doelstellingen. Hoofdstuk 1 Communicatie en feedback. De kennis over de begrippen:
Pedagogische opleiding theorie Hoofdstuk 1 Communicatie en feedback Doelstellingen De kennis over de begrippen:, feedback, opleiden en leren kunnen uitdrukken en verfijnen Doelstellingen De voornaamste
Nadere informatiePatiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel
i Patiënteninformatie Delier of plotse verwardheid GezondheidsZorg met een Ziel DELIER OF PLOTSE VERWARDHEID Uw partner, familielid of iemand anders uit uw naaste omgeving is vanwege een ziekte, ongeval
Nadere informatieVoor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005
Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels
Nadere informatieLUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.
LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode
Nadere informatieDokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
Nadere informatieOpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien
OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet
Nadere informatieInterviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG :
Bijlage Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Interview: vragen gast : Levensgeschiedenis: Zie dossier Hoe vind
Nadere informatieREFLECTIE VANUIT HET PERSPECTIEF VAN KINDEREN EN JONGEREN
GEZIN EN SCHOOL-SAMEN OPVOEDEN IN VERSCHIL-Vlor-16 mei 2012 Workshop 1 Een gedeelde en gedragen visie over de relatie gezin-school REFLECTIE VANUIT HET PERSPECTIEF VAN KINDEREN EN JONGEREN door Hilde Lauwers
Nadere informatieOBSERVATIEFOCUS Oordeel observator
OBSERVATIEFOCUS Oordeel observator. Structuur gesprek 6. Specifieke modellen. Non-verbale. Informeren. Emoties hanteren. Verbale Geef een globaal oordeel over elke dimensie op een -puntenschaal waarbij
Nadere informatieAccuraat communiceren
Accuraat communiceren Erna Pluym Senior Trainer Consultant/ Business Development Manager erna.pluym@acerta.be 0472 92 11 66 Communicatie, waarom zo belangrijk? Communicatie, waarom zo belangrijk? Had ik
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieNa de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen
Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Beste ouders en/of verzorgers, Inmiddels ligt de opname van uw kind op de Intensive Care achter u en bent u weer thuis, op de verpleegafdeling of in
Nadere informatieReality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Onder druk Geen uitweg voor Aïsha
Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Onder druk Geen uitweg voor Aïsha Lees blz. 5, 6, 7, 8 Wat denk je dat Aïsha wilde doen? Waarom is dat niet gelukt? Is het goed dat de deur van het dak altijd op slot
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieWat het effect van een vraag is, hangt sterk af van het soort vraag. Hieronder volgen enkele soorten vragen, geïllustreerd met voorbeelden.
Actief luisteren Om effectief te kunnen communiceren en de boodschap van een ander goed te begrijpen, is het belangrijk om de essentie te achterhalen. Je bent geneigd te denken dat je een ander wel begrijpt,
Nadere informatieEen gelukkige huisvrouw
Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in
Nadere informatieCOMMUNICATIE DE AXIOMATA
COMMUICATIE DE AXIOMATA Mireille Jacobs Gezins en relatietherapie Bemiddeling, in familiezaken www.familiekwesties.be CAW oost Vlaanderen Vormingscentrum VCOK lid Forum voor Bemiddeling. Jozef Plateaustraat,
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatie1. Als iemand mij in een groep onverwacht een vraag stelt, kan ik rustig een antwoord bedenken/geven. Nooit Soms Regelmatig Vaak Altijd
Assertiviteitstest Kun je duidelijk jouw grenzen aangeven? Vink steeds het antwoord aan dat het best bij je past. 1. Als iemand mij in een groep onverwacht een vraag stelt, kan ik rustig een antwoord bedenken/geven.
Nadere informatiei.s.m. Start 2 Start...
i.s.m. Start 2 Start... i.s.m. Start 2 Start... Klanten werven JIJ MAAKT HET VERSCHIL! Wie vergeet zich voor te bereiden... bereidt zich voor vergeten te worden... Neem de juiste verkoopsattitude aan.
Nadere informatieAssertiviteit. BOL 1 e jaars AG studenten
BOL 1 e jaars AG studenten In de beroepspraktijk verwacht men van je dat je kunt opkomen voor jezelf en voor je opvattingen over je stage, de hulpverlening etc. Men verwacht tegelijkertijd dat je dit op
Nadere informatieMuis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos.
Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Ben je niet bang? vraagt Draak. Muis trekt haar zwaard. Ik heb een zwaard. Ik draag
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatieIn gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling
In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatiewww.rkdiaconie.nl/ er zijn/ specifieke activiteit uitvoeren
BEGRIJP JE WAT IK ZEG? Over communicatie, luisteren en vooroordelen Situering Om op een zinvolle manier met elkaar te communiceren, heb je veel vaardigheden nodig. De doelstellingen van deze trainingsachtige
Nadere informatieKindvriendelijke verhoorstudio
Het horen van kinderen door de politie HET HOREN VAN KINDEREN DOOR DE POLITIE Jannie van der Sleen Binnen een strafrechtelijk onderzoek: Doel van het verhoor is waarheidsvinding/feiten: Is er al dan niet
Nadere informatieOmgaan met klachten volgens de BOOS-formule
Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Een klacht is een kans. Wanneer een klant de moeite neemt om zijn onvrede te laten blijken, biedt dat je de mogelijkheid de klant alsnog tevreden te stellen
Nadere informatie21 Niveaus van interveniëren in groepen 22
21 Niveaus van interveniëren in groepen 22 ASPECTEN VAN COMMUNICATIE IN GROEPEN In iedere relatie en in elk relatienetwerk waar mensen net elkaar communiceren zijn er vier aspecten te onderscheiden. De
Nadere informatieWat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan
Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatieMijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen
Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Uitnodiging: focus op het webinar en leer hoe je met goede communicatie bereikt wat je graag wilt. Hoe doe je dat?.
Nadere informatieBEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK. Mathieu Verbrugghe Prof. dr.
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK Mathieu Verbrugghe Prof. dr. Ann Van Hecke INLEIDING THERAPIEONTROUW Een patiënt wordt therapieontrouw
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatie6555 BW Wat kun je doen als je te snel boos bent.indd 12
Hoofdstuk twee Een geheimpje over boosheid Iedereen wordt wel eens boos. Het is zelfs zo n gewoon gevoel dat we een heleboel woorden hebben om het te beschrijven. Hier zijn een paar woorden die allemaal
Nadere informatieBlok 3. Gesprekstechnieken, 2 uur
Blok 3. Gesprekstechnieken, 2 uur Wat is communicatie LSD (luisteren, samenvatten en doorvragen) Open vragen stellen Waarderend gesprek Hoe geef je feedback (doorlopend proces) Oefenen d.m.v. rollenspellen
Nadere informatie1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE.
Werkblad 6.1 Opdracht 3, module 5, les 6 1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE. 1. Mevrouw Celik maakt een afspraak met de decaan. 2. De afspraak
Nadere informatieWAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN
WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieWERKBLADEN Seksuele intimidatie
WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker
Nadere informatieKINDEREN LEKKER IN HUN VEL
KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een
Nadere informatieSamen in gesprek blijven
06 november 2015 Samen in gesprek blijven Communicatie tussen patiënt en naastbetrokkenen tijdens of na episodes Samen in gesprek blijven Communicatie tussen patiënt en naastbetrokkenen tijdens of na episodes
Nadere informatieOver: www.bewareofloverboys.nl
1 Naam: www.bewareofloverboys.nl Voordat je begint met de opdrachten? Lees dit door: Als je je niet prettig voelt bij het lezen van bepaalde dingen: Stop met het lezen van deze site. Praat erover met iemand
Nadere informatieDounia praat en overwint
Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,
Nadere informatie