Samen maken we morgen mooier.

Transcriptie

1 oáëáåçäéüééêëáåö=äáà=áåò~ãéäáåö=éå îéêïéêâáåö=î~å=~ëäéëíüçìçéåç ~Ñî~äK Samen maken we morgen mooier.

2 oáëáåçäéüééêëáåö=äáà áåò~ãéäáåö=éå=îéêïéêâáåö=î~å ~ëäéëíüçìçéåç=~ñî~ä

3 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Risicobeheersing bij inzameling en verwerking van asbesthoudend afval 2. Verantwoordelijke uitgever 3. Aantal blz. Henny De Baets, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen Wettelijk depot nummer 5. Aantal tabellen en figuren D/2008/4024/74 23 tabellen + 26 figuren 6. Publicatiereeks 7. Datum publicatie November Trefwoorden asbestafval - storten - asbesthoudend - conditioneren - immobilisatie - niet-hechtgebonden - vitrificatie - verglazing - thermochemisch - verwerkingstechnieken - verpakking - inzameling - hechtgebonden - vervoer - container - inzamelmethode - aanbevelingen - asbestcement - sorteerbedrijf - stortplaats 9. Samenvatting Het rapport Risicobeheersing bij inzameling en verwerking van asbesthoudend afval, opgemaakt door het VITO, bestaat uit dit hoofdrapport, onderverdeeld in 4 hoofdstukken en 5 bijlagen en een rapport met een aantal technische fiches. Hoofdstuk 1 geeft een inleiding. Hoofdstuk 2 handelt over inzamelmethoden en het vervoer. Hoofdstuk 3 beschrijft de verwerkingstechnieken. Dit hoofdstuk wordt ondersteund door het rapport waarin 5 technische fiches zijn opgenomen. In hoofdstuk 4 worden een aantal aanbevelingen voor het beheer van asbesthoudend afval voor Vlaanderen geformuleerd. 10. Begeleidingsgroep en/of auteur OVAM - VITO - BBL - VVSG - IMOG - FEBEM - DEC - BSV - Depovan - OVMB - FOD WASO - Fibrecount -Indaver - Rematt - VCB - LNE - Eternit nv - SVK - Celis containers - Indaver 11. Contactperso(o)n(en) Luc Beeckmans Damiaan De Backer - Veronique Van Hoof (VITO) Karl Vrancken (VITO) 12. Andere titels over dit onderwerp Beleidsnota asbest - brochure Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen en/of downloaden op de OVAM-website:

4 Inhoud Samenvatting 1 Leeswijzer 4 1 Inleiding asbest Een natuurlijk mineraal Gebruik Soorten asbesthoudend materiaal Asbest en gezondheid: Risicosituaties en maatregelen Juridisch Bevoegdheidsverdeling en wettelijke situatie in Vlaanderen Is asbestafval gevaarlijk afval? 10 2 Inventarisatie en evaluatie van inzamelmethoden Inzameling, verpakking en verwerkingstraject van asbestcement en ander hechtgebonden asbestafval van particulieren Historiek en verpakkingseisen in Vlaanderen Huidige inzamel- en verpakkingspraktijk in Vlaanderen Huidige inzamel- en verpakkingspraktijk en eisen in de omliggende landen en regio s Verwerking van asbestcement en ander hechtgebonden asbestafval Inzameling, verpakking en verwerkingstraject van niet-hechtgebonden asbestafval Inzameling van niet-hechtgebonden asbestafval Verwerking van niet-hechtgebonden asbestafval Evaluatiemethodiek asbesthoudende afvalstoffen: Voorbehandeling eindverwerking (storten) Risico- evaluatie: luchtmetingen van asbest Asbest in de lucht Meetmethodes Normen voor luchtmetingen Meetresultaten in Vlaanderen Evaluatie van de risico s bij inzameling van asbesthoudend afval op containerparken Beschrijving van de risicosituatie en bestaand beleid Beoordeling van de risicosituatie 47 3 Inventarisatie en evaluatie van verwerkingsmethoden voor asbesthoudende afvalstoffen Hoeveelheden asbest in bouw- en sloopafval Verwerkingsmethodes voor asbestcement en ander hechtgebonden asbestafval Huidige praktijk in Vlaanderen: verpakken en storten Kostprijs van verwerking van asbestcement in Evaluatie van het storten van asbesthoudend afval Verwerkingsmethodes voor niet-hechtgebonden asbestafval Huidige praktijk in Vlaanderen: cementering en storten Alternatieve verwerkingsroutes: proefprojecten en projecten op experimenteel niveau Alternatieve verwerkingsroutes: op (semi-) industriële schaal Beoordeling van de standaardpraktijk (conditionering en immobilisatie) versus alternatieve verwerkingsmethoden voor asbestafval 68 4 Aanbevelingen voor het beheer van asbesthoudend afval in Vlaanderen Aanbevelingen voor het inzamelen van hechtgebonden asbesthoudend afval van particulieren via de containerparken Open versus gesloten inzamelsystemen Verpakken van kleinere (brok)stukken 72

5 4.2 Aanbevelingen voor het inzamelen van niet-hechtgebonden asbesthoudend afval van particulieren via de containerparken Aanbevelingen voor het storten van asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen Aanbevelingen voor het storten van niet-hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen Aanbevelingen over mogelijke alternatieven voor de verwerking van asbesthoudende afvalstoffen in Vlaanderen Aanbevelingen in geval van aanvoer van bijzondere afvalmengsels Nood aan verder onderzoek Keramische en andere minerale vezels Grenswaarde voor recyclage van puingranulaten Proefproject reinigen asbestverontreinigd puin 83 5 Definities en begrippen 85 6 Referentielijst 87 Bijlage 1: Samenstelling begeleidingscomité 89 Bijlage 2: Omzendbrief over asbest op Vlaamse containerparken 91 Bijlage 3: Omzendbrief over asbest in Vlaamse sorteercentra 94 Bijlage 4: Code van goede praktijk voor het aanvaarden en storten van afval op Vlaamse stortplaatsen Versie 2007 ontwerp 101 Bijlage 5: Het gebruik van een asbest container big bag (in NL containerliner genoemd) in 6 stappen 115 Bijlage 6: Beschrijving uiterlijke kenmerken van asbesthoudende materialen en richtwaarden voor massapercentages aan asbest 116

6 Inhoud: Technische fiches behorende bij hoofdstuk 3 1 Technische fiche 1: Voorbehandeling: conditionering en immobilisatie van niethechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen Procesbeschrijving Jaarlijks vergunde capaciteit Jaarlijks verwerkte capaciteit Varianten Stand van de techniek Acceptatiecriteria Basisstoffen/hulpstoffen Eindproducten Emissies Milieubeschermende maatregelen Energetische aspecten Veiligheidsaspecten Kosten Leveranciers Referenties 11 2 Technische fiche 2: Voorbehandeling: vitrificatie of verglazing Procesbeschrijving Varianten Stand van de techniek Acceptatiecriteria Basisstoffen/hulpstoffen Eindproduct Emissies Milieubeschermende maatregelen Energetische aspecten Veiligheidsaspecten Kosten Leveranciers Referenties 19 3 Technische fiche 3: Voorbehandeling: Thermochemische omzetting Procesbeschrijving Varianten Stand van de techniek Acceptatiecriteria Basisstoffen/hulpstoffen Eindproduct(en) Emissies Milieubeschermende maatregelen Energetische aspecten Veiligheidsaspecten Kosten Leveranciers Referenties 31 4 Technische fiche 4: Storten Doel Wettelijk kader (Bron: CVGP, 2007) Aanvaardingscriteria 33

7 4.4 Inrichtingsvoorwaarden Inrichting en uitbating: geïsoleerde cel / zoutcellen Proces- en installatiebeschrijving Bestaande installaties Verwerkbare materialen - Aanvaarding van afvalstoffen: Procedure voor aanvaarding: Basiskarakterisering Criteria voor aanvaarding: asbesthoudend afval Eindmaterialen Emissies Energiegebruik Kosten Toepasbaarheid in Vlaanderen Referenties 41 5 Asbesthoudend afval Omschrijving Specifiek toepasselijke wetgeving Vlaamse wetgeving Federale wetgeving Europese wetgeving Hoeveelheden Inzameling Voorbehandeling Verwerking Evolutie Referenties en contactpersonen 53

8 Samenvatting Asbest werd vooral gebruikt als goedkoop en weerbestendig bouwmateriaal (in nuts- en openbare gebouwen, woonhuizen, stallen, ), als dichtingsmateriaal in de industrie en als brandwerend materiaal in en rond de technische installaties van gebouwen. Asbest komt vooral in gebonden vorm voor, in cement of in een kunsthars zoals bij asbestcement of bij vinylvloertegels. De asbestvezels kunnen moeilijker uit dergelijke materialen vrijkomen. Om het risico in te schatten maakt men dan ook een onderscheid tussen hechtgebonden asbest (HA) en niet-hechtgebonden asbest (NHA) zoals bv. spuitasbest en asbestisolatie rond leidingen. Deze onderverdeling is een eerste stap om het gezondheidsrisico in te schatten. Het risico wordt verder ook nog bepaald door het soort asbest en door de lokale omstandigheden (de locatie, het betredingsrisico en of men op de hoogte is van het risico of niet, de staat van het materiaal, enz.). Door de verboden op de productie, het op de markt brengen en het gebruik van asbest in Europa zijn de milieuproblemen van asbest van de productiefase en de gebruiksfase naar de fase van de afvalstoffenverwerking verschoven. Momenteel wordt asbestcement en deels ander hechtgebonden asbesthoudend afval van particulieren selectief ingezameld via de containerparken en verpakt aangeleverd naar daartoe vergunde stortplaatsen. Niet-hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen worden in Vlaanderen geconditioneerd en geïmmobiliseerd alvorens te storten op een stortplaats voor asbesthoudende afvalstoffen (categorie 1-stortplaats). Recent ontstond discussie over de maatschappelijke aanvaardbaarheid van het storten van deze afvalstoffen en werden er vragen gesteld naar mogelijke alternatieve verwerkingsmogelijkheden. Daarom werden in deze studie getiteld Risicobeheersing bij inzameling en verwerking van asbesthoudend afval enerzijds de gebruikte en voorgeschreven inzamelmethoden voor asbesthoudend afval bestudeerd en geëvalueerd en werd tevens een oplijsting gemaakt van de wijze van verpakking bij transport en inzameling. Daarnaast werden ook bestaande verwerkingsmethoden voor asbesthoudende afvalstoffen geïnventariseerd en geëvalueerd. Op basis van deze onderzoeksresultaten werden tenslotte een aantal aanbevelingen voor het beheer van asbesthoudend afval in Vlaanderen geformuleerd. De verschillende bestaande inzamelsystemen werden vergeleken op basis van leveranciersinformatie, bezoeken aan enkele containerparken en de resultaten van een recente meetcampagne in opdracht van de FOD WASO op 4 containerparken in april-mei De meetresultaten bleven onder de wettelijke grenswaarde voor arbeidsbescherming en lijken aan te geven dat er weinig verschil is tussen inzamelsystemen in een gesloten container versus open inzamelsystemen. Inzameling van hechtgebonden asbestafval op containerparken verloopt best met gebruik van afsluitbare containers. Afhankelijk van de lokale en praktische omstandigheden, zoals de capaciteit van het containerpark en het gebruiksgemak en de veiligheid voor gebruikers kan gebruik gemaakt worden van open containers met big bags, een platenzak, een big bag of het nieuwe prototype gesloten container met big bag. De kapelcontainer heeft te veel nadelen (geen optimale vulling, en er past geen big bag in) om voor dit type afval ingezet te worden. Voor de aanlevering van het kleinere (brok)stukken en/of verweerd hechtgebonden asbesthoudend afval kan het containerpark dubbelwandige zakken ter beschikking stellen of minstens het afval verpakt laten afgeven in een doorzichtige afgesloten verpakking om zodoende het risico op stofverspreiding te beperken. Een onberispelijke dagdagelijkse bedrijfsvoering blijft de belangrijkste garantie om het risico te beperken. Bij een normale en correcte toepassing van de maatregelen uit de Code van Goede 1

9 Praktijk 1 zal er waarschijnlijk nooit een overschrijding van de grenswaarde voorkomen. Stofverspreiding maximaal vermijden is het ordewoord. Momenteel is er een lacune wat betreft de inzameling van niet-hechtgebonden asbesthoudend afval van particulieren 2 : Voor dit afval bestaat geen enkele vorm van inzameling en het wordt in principe niet op containerparken aanvaard. Daarom worden hieromtrent aanbevelingen geformuleerd: voor kleine hoeveelheden NHA die particulieren zelf uit hun woning mogen verwijderen (zoals bv. een asbesthoudende koord van een kachel) dient het geplande proefproject voor de gratis inzameling via de containerparken uitgevoerd te worden. Voor grotere hoeveelheden NHA die bij particulieren vrijkomen, zoals bv. een volledige stookkelder die asbestvrij moet worden gemaakt, dienen particulieren aangespoord te worden om dit door een erkend bedrijf te laten uitvoeren (en afvoeren). Op basis van een inschatting van de hoeveelheid asbesthoudende afvalstoffen die vrijkomen in bouw- en sloopafval enerzijds en de (milieu)technische- en economische analyse van de verwerkingsmethoden in het hoofdrapport en de bijhorende technische fiches anderzijds worden conclusies rond verwerking geformuleerd in het tweede luik van de studie. Storten van asbestafval gebeurt in Vlaanderen volgens de bepalingen van VLAREM II, Afd Asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudend afval, mag zowel op een categorie 1-, categorie 2- als op een categorie 3-stortplaats aangeleverd worden. De aanbevelingen voor het storten van asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen staan in verband met een verbetering van de stortwijze op de stortplaatsen (bevochtigen tijdens het storten als aanbeveling van preventief handelen, en dagelijks en/of onmiddellijk na het storten afdekken met een laag inerte materialen in functie van het al dan niet visueel volledig intact zijn van de verpakking). In Vlaanderen dienen niet-hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen geconditioneerd en geïmmobiliseerd te worden alvorens te storten op een categorie 1-stortplaats. Momenteel is voorafgaande cementering en conditionering enkel (tijdelijk) opgenomen in de Code van Goede Praktijk voor het aanvaarden en storten van afval op Vlaamse stortplaatsen. Deze CVGP werd op heden niet omgezet in een ministeriële rondzendbrief en heeft bijgevolg geen juridische waarde. Voor deze niet-hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen wordt aanbevolen in de VLAREM wetgeving terug te verwijzen naar het verplicht voorbehandelen van NHA door cementering en conditionering alvorens te storten. Voor de verwerking van niet-hechtgebonden asbest bestaan er vooralsnog in Europa slechts 2 operationele technieken: cementeren of verglazen in een plasmatoorts bij zeer hoge temperatuur. Dit laatste kan enkel in Frankrijk. Een alternatieve verwerkingstechniek die in de V.S. gedemonstreerd is op beperkte schaal is de thermochemische behandeling van asbesthoudende afvalstoffen. 1 Voor de inzameling van AC en HA op het containerpark werd een code van goede praktijk uitgewerkt na overleg met de OVAM, de FOD WASO, Interafval en de VVSG die in augustus 2008 omgezet werd in een ministeriële rondzendbrief. FEBEM stelde een code van goede praktijk op over de omgang met asbestcement in sorteerinrichtingen en op stortplaatsen[0]. Deze codes van goede praktijk zullen ook bruikbaar zijn op containerparken. 2 In de toekomst zullen particulieren enkel nog bepaalde toepassingen zelf mogen verwijderen via eenvoudige handelingen. 2

10 Bij de vergelijking van de verwerkingsmogelijkheden blijkt het energieverbruik een belangrijk onderscheidend criterium te zijn: voor het immobiliseren van de vrije asbestvezels in een cementmatrix (als voorbehandeling voor het storten van NHA) wordt gemiddeld 10 à 20 keer meer energie verbruikt in vergelijking met het storten van asbesthoudend afval. De thermochemische en thermische (vitrificatie) verwerking van asbesthoudende afvalstoffen zijn nogmaals een factor 10 tot respectievelijk 20 energie-intensiever dan het immobilisatieproces. Andere beoordelingscriteria zijn het feit of de technologie al bewezen is op industriële schaal (continuïteit werking), de beschikbaarheid in Vlaanderen, de verwerkbare asbesthoudende afvalstoffen (AC/HA en/of NHA), de verwerkingscapaciteit, de kwaliteit van het eindproduct (met name of de asbestvezels al dan niet definitief vernietigd worden) en of dit eindproduct hergebruikt kan worden, de massa- en volumereductie of toename en de gemiddelde verwerkingskost per ton. Omwille van de hoge investeringskost en de grote hoeveelheid energie die nodig is, werd vitrificatie of verglazing eerder al niet in Vlaanderen weerhouden. Ook bij thermochemische omzetting wordt het asbest volledig vernietigd en dus definitief uit de materiaalkringloop genomen. De techniek werd echter nog niet gedemonstreerd in continu regime. Resultaten zijn gebaseerd op enkele testruns. De totale verwerkingskost wordt geraamd op euro/ton 3. Dit betekent dat de techniek duidelijk goedkoper is dan de huidige in Vlaanderen gebruikte techniek voor de verwerking van afval met niet-hechtgebonden asbest (cementeren gevolgd door storten, ca euro/ton). Voor verwerking van asbestcement en hechtgebonden asbestafval is de kostprijs duidelijk hoger dan voor storten. Voor asbestcement en andere hechtgebonden asbesthoudende afvalstoffen biedt deze technologie weinig toegevoegde waarde: een beperkte massareductie staat tegenover een hoog energieverbruik, terwijl het eindproduct vermoedelijk toch gestort zal worden (op basis van de beperkte aanvoer in een verzadigde afzetmarkt voor secundaire bouwstoffen). Voorts wordt opgemerkt dat verwerkingsinstallaties die een thermisch proces gebruiken, waarschijnlijk gecatalogeerd zullen worden als verbrandingsinstallaties voor afvalstoffen. Bij de realisatie van dergelijke installaties ontstaat mogelijk (opnieuw) publieke tegenstand, die ook optreedt bij het storten van het materiaal. Een goede communicatie is dan ook van groot belang is bij eventuele uitwerking van dergelijk project. Op basis van de conclusies worden tenslotte aanbevelingen geformuleerd naar het verder uitbouwen van verwerkingsinfrastructuur en benodigde stortcapaciteit. Tot slot dienen de technologische ontwikkelingen op het vlak van het vernietigen van asbesthoudende afvalstoffen verder opgevolgd te worden en zijn de in dit rapport geformuleerde conclusies en aanbevelingen uiteraard slechts een momentopname. 3 De totale verwerkingskost is opgebouwd uit een operationele verwerkingskost van euro/ton en een bijkomende transport- en stortkost die op euro/ton wordt geschat. 3

11 Leeswijzer In opdracht van OVAM voerde VITO deze studie uit getiteld Risicobeheersing bij inzameling en verwerking van asbesthoudend afval. Het eindrapport bestaat enerzijds uit dit hoofdrapport, onderverdeeld in 4 hoofdstukken en 5 bijlagen. Anderzijds zijn er 5 technische fiches opgemaakt over asbestafval, storten van asbesthoudend afval, conditioneren en immobilisatie van niet-hechtgebonden asbesthoudend afval, vitrificatie of verglazing, en thermochemische omzetting van asbesthoudend afval. Het eerste hoofdstuk geeft een inleiding over asbest. Naast achtergrondinformatie over het gebruik, de gezondheidsaspecten en de verschillende soorten asbesthoudend materiaal, wordt eveneens het juridisch kader toegelicht. Hoofdstuk 2 schetst een overzicht van de gebruikte en voorgeschreven inzamelmethoden voor enerzijds asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudend afval en anderzijds niethechtgebonden asbesthoudend afval. Tevens werd een oplijsting gemaakt van de wijze van verpakking van deze soorten asbesthoudende afvalstromen bij transport en inzameling ter voorkoming van het vrijstellen van asbestvezels. Eens het asbesthoudend materiaal uit gebruik is genomen en dit materiaal zijn oorspronkelijke functie niet meer vervult, wordt het materiaal juridisch een afvalstof. Het afval dient overeenkomstig de Vlaamse milieuwetgeving afgevoerd en verwerkt te worden. Hoofdstuk 3 geeft eerst een inschatting van de hoeveelheid asbesthoudende afvalstoffen die vrijkomen in bouw- en sloopafval. Nadien wordt een overzicht, beschrijving en evaluatie gegeven van de verwerkingstechnieken voor asbesthoudend afval in Vlaanderen en de omliggende landen. Per techniek is een technische fiche opgemaakt met volgende elementen: procesbeschrijving; varianten; stand van de techniek; acceptatiecriteria; gebruikte basisstoffen en hulpstoffen; gevormde eindproducten; emissies; milieubeschermende maatregelen; energetische aspecten; veiligheidsaspecten; kosten; leveranciers en referenties. In hoofdstuk 4 worden tenslotte een aantal aanbevelingen voor het beheer van asbesthoudend afval in Vlaanderen geformuleerd. 4

12 1 Inleiding asbest 1.1 Een natuurlijk mineraal Asbest is een verzamelnaam voor natuurlijke vezelvormige silicaten, met name voor vezelachtige amfibolen en serpentijnen. Silicaten zijn wijd verspreid. Silicium is immers na zuurstof het meest voorkomende element in de aardkorst. Silicaten komen overwegend in een niet-vezelige vorm voor. Ze worden in deze vorm niet als asbest beschouwd. De gevaarseigenschappen van asbest zijn immers rechtstreeks verbonden met het voorkomen als vezel. Asbestvezels hadden echter ook vele voordelen: ze bleken slijtvast, brand- en geluidswerend, (elektrisch) isolerend en goedkoop te zijn (OVAM, 2007). De belangrijkste soorten asbest zijn (OVAM, 2007): In serpentijnen (plaatvormige silicaten): wit asbest (chrysotiel). Wit asbest komt het meest voor in asbesthoudend materiaal (ca. 90 procent). Chrysotielasbest zou het minst schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid. Chrysotiel is vooral zuurbestendig. In amfibolen (kettingvormige silicaten): blauw asbest (crocidoliet). Dit is de gevaarlijkste vorm. Blauw asbest is vooral in spuitlagen gebruikt. Het komt volgens analyseverslagen ook in asbestcementplaten voor, toch veel minder frequent dan wit asbest en vaak als een soort vervuiling van het wit asbest. Blauw asbest werd tot 1978 wel frequent in buizen van asbestcement aangewend. Blauw asbest is vooral basenbestendig. bruin asbest (amosiet). Dit is, na chrysotiel, de meest voorkomende asbestvezel. Bruin asbest is gevaarlijker dan wit asbest. 1.2 Gebruik Asbest werd vooral gebruikt als goedkoop en weerbestendig bouwmateriaal (in openbare gebouwen, woonhuizen, stallen, ), als dichtingsmateriaal in de industrie en als brandwerend materiaal in en rond de technische installaties van gebouwen. Asbest komt vooral in gebonden vorm voor, in cement of in een kunsthars zoals bij asbestcement of bij vinylvloertegels. De asbestvezels kunnen moeilijker uit dergelijke materialen vrijkomen (OVAM, 2007). Om het risico in te schatten maakt men dan ook een onderscheid tussen hechtgebonden asbest (HA) en niet-hechtgebonden asbest (NHA). OVAM bemerkt in haar publicatie Asbest in ons milieu (2007) dat door de verboden op de productie, het op de markt brengen en het gebruik van asbest in Europa de milieuproblemen van asbest van de productiefase en de gebruiksfase naar de fase van de afvalstoffenverwerking verschoven zijn. De asbestnijverheid bestaat niet meer, gebruikers moeten nog opletten, afvalverwerkers, verwijderaars van asbest en onderhoudstechnici lopen nu het grootste risico. 1.3 Soorten asbesthoudend materiaal Het risico dat asbesthoudende materialen veroorzaken wordt in de eerste plaats bepaald door de wijze waarop de asbestvezel gebonden is. Asbesthoudend materiaal kan volgens dit criterium in 2 soorten ingedeeld worden (OVAM, 2007): Niet-hechtgebonden asbest (NHA): Materialen die vrije asbestvezels bevatten of deze vezels bij normaal gebruik of verwijdering van het materiaal relatief gemakkelijk kunnen vrijstellen. De asbestvezels zijn niet stevig in een matrix ingebed. 5

13 Hechtgebonden asbest (HA): Materialen waarin de asbestvezels hecht in een matrix gebonden zijn. Deze materialen stellen hun asbestvezels in principe slechts vrij na ondoordachte mechanische bewerkingen of doordat de normale levensduur van het product ruim overschreden is. In de definitieve goedkeuring van de Vlaamse Regering aan het ontwerpbesluit ter doorvoering van technische actualisering van titels I en II van de VLAREM (de Vlaamse milieuwetgeving, % pdf) werd geopteerd om volgende definities voor asbest te hanteren (die gebaseerd zijn op de definities die gehanteerd worden in het Koninklijk Besluit van 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest): Hechtgebonden asbest (HA): Asbestcement, asbesthoudende vloertegels en vloerbekledingen, asbesthoudende bitumen en roofingproducten en asbesthoudende pakkingen en dichtingen waarvan het bindmiddel bestaat uit cement, bitumen, kunststof of lijm; Niet-hechtgebonden asbest (NHA): Alle andere asbesthoudende materialen. De OVAM publicatie Asbest in ons milieu (2007) lijst o.m. volgende toepassingen met niethechtgebonden asbest op: spuitasbest (op wanden en plafonds), zacht geperste isolatieplaten (brandwerende deuren, verwarmingsinstallaties), asbestisolatie rond leidingen. Wanneer men dergelijke materialen manipuleert zonder de nodige beschermingsmiddelen en zonder kennis van zaken kan dit een aanzienlijk risico voor de gezondheid opleveren. De ontmanteling en verwijdering van producten die vrije asbestvezels bevatten is dan ook het terrein van gespecialiseerde ondernemingen. Materialen met hechtgebonden asbestvezels zijn vooral bekend onder de vorm van asbestcement. Asbestcement werd veelvuldig in particuliere woningen gebruikt: in asbestcementhoudende dakbedekkingen zoals golfplaten en leien en onder de vorm van gladgepolijst, gelakt of gekleurd asbestcement in vensterbanken, dorpels e.d., in badkamers en keukens ("masal" en "glasal", vaak zwart, nauwelijks herkenbaar als asbesthoudend materiaal). Asbesthoudende kunststoffen zoals asbestvinyltegels ("colovinyl"), asbesthoudende mastiek/coatings en asbesthoudend imitatiemarmer worden ook als materialen met hechtgebonden asbest beschouwd (OVAM, 2007). Deze onderverdeling is een eerste stap om het gezondheidsrisico in te schatten. Het risico wordt verder ook nog bepaald door het soort asbest, door lokale omstandigheden (de locatie, het betredingsrisico en of men op de hoogte is van het risico of niet, de staat van het materiaal, enz.). 1.4 Asbest en gezondheid: Risicosituaties en maatregelen Risicosituaties zijn (Ecolas, 2000 en OVAM, 2007): de aanwezigheid van asbest op paden, landbouwwegen, e.d.; asbesthoudend afval in puinbrekers; asbest bij sloop- en schrootbedrijven; het reinigen van asbestcementen daken met hoge druk, met water of met een straalmiddel; het agressief bewerken (zagen, breken, verkleinen) en ondeskundig verwijderen van asbestcement tijdens klusjes of bij het slopen; opruimen van puin na een brand; 6

14 het zich ontdoen van (kleine hoeveelheden) afval met niet-hechtgebonden asbest door particulieren/kmo s (er is geen inzamelcircuit voor) 4 ; afgifte bij containerparken (risico van besmetting asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudend afval met niet-hechtgebonden asbesthoudend afval) 5 ; Door de VVSG en Interafval werd in 2007 in samenspraak met de federale en regionale milieuoverheid een code voor goede praktijken opgesteld met richtlijnen voor de inzameling van asbestcement op het containerpark. Deze CVGP werd omgezet in een ministeriële rondzendbrief (ondertekend door Minister Crevits in augustus 2008). Alle containerparkwachters worden opgeleid om deze correct toe te passen. Ze leren ook de producten herkennen waar asbestcement in aanwezig is. storten op een stortplaats. OVAM (2007) stelt dat men specifieke risicosituaties moet vermijden of met voldoende voorzorgen benaderen. Ook is continu aandacht en controle nodig bij het slopen, de inzameling en verwerking van bouw- en sloopafval. Voorzichtigheid is altijd nodig, ook bij het verwijderen van het als relatief onschadelijk beschouwd asbestcement. De schadelijkheid van asbestcement hangt in belangrijke mate af van de ouderdom van het materiaal en van de plaats van voorkomen. Zo zal de aan de buitenlucht blootgestelde zijde van asbestcementplaten sneller verweren dan de beschutte binnenzijde door o.m. de inwerking van zure regen. Bij het verwijderen van asbestcement is de algemene regel: voorkom stofvorming en beschadiging. Dit kan door het nemen van eenvoudige beschermende maatregelen. Het zelf verwijderen van materiaal met niet-hechtgebonden asbest is uit den boze. Werkgevers moeten voor het verwijderen van dergelijk asbesthoudend materiaal trouwens verplicht een erkende verwijderaar contacteren. Ook voor particulieren zal het in de toekomst verplicht worden om voor bepaalde toepassingen (bvb. asbestisolatie rond verwarmingsbuizen) een erkend verwijderaar te contacteren. (Vlaremtrein, toevoeging van 2 aan en % pdf; definitieve goedkeuring van de Vlaamse Regering aan het ontwerpbesluit ter doorvoering van technische actualisering van titels I en II van de VLAREM op 19 september 2008). Opmerking: In de context van asbest is er een begripsverwarring mogelijk bij het woord verwijderen. In de afvalwereld wordt verwijderen immers gebruikt als term voor het zich ontdoen van afvalstoffen door bijvoorbeeld storten. Anderzijds gebruikt de asbestverwerkende 4 OVAM en de VVSG hebben reeds de mogelijkheid van een proefproject besproken voor de inzameling van kleine hoeveelheden niet-hechtgebonden asbest. Deze proef zou in 2009 uitgevoerd worden in het werkingsgebied van één bepaalde intercommunale (IOK) zodat gerichte communicatie en evaluatie mogelijk is. 5 Het potentiële risico van besmetting van gewoon bouw- en sloopafval met asbestvezels is niet enkel op een containerpark aanwezig maar hetzelfde risico bestaat op een werf waar gesloopt wordt, bij een sorteerinstallatie of bij overslag van afval De volgende asbesthoudende toepassingen kunnen zelf worden verwijderd voor zover deze via eenvoudige handelingen (bv.b. vlot losschroeven) kunnen worden weggenomen: 1 hechtgebonden asbest die niet beschadigd is of w aarbij er geen vrije vezels zichtbaar zijn en waarbij verwijdering geen aanleiding geeft tot een wijziging van de toestand; 2 hechtgebonden asbest die beschadigd is of waarbi j er vrije vezels zichtbaar zijn en die verwerkt is in een buitentoepassing waarbij geen derden aanwezig zijn, voor zover de verwijdering geen aanleiding geeft tot een wijziging van de toestand; 3 asbesthoudende koorden, dichtingen of pakkingen, remvoeringen en analoge materialen. Andere toepassingen mogen alleen verwijderd worden door gespecialiseerde bedrijven. 7

15 sector verwijderen voor het gecontroleerd wegnemen van het asbestmateriaal. In deze tekst zullen we ontdoen, afvoeren, verwerken gebruiken voor handelingen met de afvalstof, en verwijderen voor het wegnemen van het asbest. 1.5 Juridisch Bevoegdheidsverdeling en wettelijke situatie in Vlaanderen Onderstaande tekst over de bevoegdheidsverdeling en de wettelijke situatie in Vlaanderen is gebaseerd op de tekst uit het Actieplan asbest (LNE, 2007) aangevuld met recente wijzigingen van VLAREM (definitieve goedkeuring van de Vlaamse Regering aan het ontwerpbesluit ter doorvoering van technische actualisering van titels I en II van de VLAREM op 19 september 2008). Federaal Het omgaan met asbesthoudende materialen werd in kader van de bescherming van de werknemers (federale bevoegdheid) op federaal niveau vergaand gereguleerd, vroeger binnen het ARAB (Algemeen Reglement voor de arbeidsbescherming) en momenteel binnen de Codex over het Welzijn op het Werk. Zo moet het verwijderen van niet-hechtgebonden 7 asbesthoudende toepassingen door een erkend verwijderaar gebeuren, die werkt onder zeer strenge voorwaarden. Ook voor het verwijderen van hechtgebonden toepassingen zijn er strenge voorwaarden opgenomen en moeten er periodieke opleidingen gevolgd worden. De arbeidsreglementering in verband met asbest werd in 2006 gecoördineerd en verder aangepast in het Koninklijk Besluit van 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest. Vlaams De federale wetgeving ter bescherming van de werknemers behoedt onrechtstreeks het milieu tegen verontreiniging met asbestvezels. Een aantal zaken vallen echter buiten het domein van de federale wetgeving: de verwerking van asbesthoudend afval, de bodemsaneringproblematiek, asbesthoudend materiaal bij particulieren en in bepaalde gevallen eenmansbedrijfjes die niet werken in een werkgeverscontext. Dit zijn de kernpunten voor de Vlaamse wetgeving en het Vlaamse beleid. De bepalingen rond asbesthoudend afval zijn opgenomen in het Afvalstoffendecreet en de Vlaamse regelgeving inzake milieuvergunningen (VLAREM II). In een vroegere versie van VLAREM II (met name het toenmalige artikel dat eveneens over de aanvaardingscriteria op categorie 1-stortplaatsen 8 ging) werden voor asbesthoudend afval met vrije vezels (i.e. niet-hechtgebonden asbest, NHA) zeer strenge voorwaarden opgesteld. De vrije vezels moesten in een speciale installatie gefixeerd worden in een matrix van asbestcement 9 vooraleer het geheel gestort mocht worden op een stortplaats (zie paragraaf 2.2.2, 3.3 en technische fiche 1). 7 Opgelet de term losgebonden wordt enkel gebruikt binnen de federale arbeidswetgeving (zie oplijsting met definities en begrippen op het einde van dit rapport). Binnen de Vlaamse (milieu)context wordt enkel gesproken over hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbesthoudende materialen. 8 deze stortplaatsen worden nu stortplaatsen voor gevaarlijke afvalstoffen genoemd. 9 met asbest verontreinigd verpakkingsafval moest samengeperst worden, en niet verkleinbaar asbesthoudend afval moest dubbelwandige verpakt en geëtiketteerd worden. 8

16 Deze voorwaarden werden niet meer opgenomen in artikel van de huidige VLAREM II. In het ontwerp van een code van goede praktijk voor het aanvaarden van afval op stortplaatsen (zie bijlage 4) heeft de OVAM de immobilisatie door cementering van afvalstoffen met vrije asbestvezels tijdelijk opnieuw opgenomen. En het blijft ook een aanvaardingscriterium op de stortplaatsen, waardoor het in de praktijk nog steeds verplicht is om NHA voorafgaand aan het storten te laten immobiliseren bij een bedrijf. Voor Vlaanderen gebeurt dit meestal via het bedrijf Rematt. Asbesthoudend afval met hechtgebonden vezels (i.e. hechtgebonden asbest, HA) wordt eveneens gestort op een stortplaats, waarbij het materiaal nat gehouden en/of in bigbags wordt verpakt en dagelijks afgedekt. De aard van de stortplaats hangt af van de aard van het afval (zie paragraaf 3.2 en technische fiche 5). Via het VLAREA, het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en beheer, wordt selectieve inzameling afgedwongen, zodat asbesthoudend afval niet gemengd wordt met het andere afval en het op de wettelijke manier wordt afgevoerd. Zowel VLAREM II als het uitvoeringsplan Milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen regelen de ophaling van asbestcement via containerparken. Asbestcement moet in een afzonderlijke container worden verzameld en vanaf 1 januari 2008 zijn gemeenten verplicht om hiervoor een container te plaatsen. Momenteel beschikt een groot deel van de containerparken reeds over een container voor de inzameling van asbestcementafval (zie paragraaf 2.1). Ook voor gespecialiseerde bedrijven geldt de regel dat de asbesthoudende toepassingen afzonderlijk dienen opgeslagen te worden en niet gemengd worden met het andere sloopafval (Vlaremtrein, toevoeging van 4 aan art en % pdf; definitieve goedkeuring van de Vlaamse Regering aan het ontwerpbesluit ter doorvoering van technische actualisering van titels I en II van de VLAREM op 19 september 2008). Voor wat betreft bodemsanering zijn er in Vlaanderen geen saneringsnormen 10 voor asbest. Bij bodemonderzoeken wordt niet systematisch naar asbestsporen gezocht. Analyses op asbestvezels gebeuren wel wanneer uit de context van het onderzoek (historiek van de site, visuele vaststellingen ter plaatse) blijkt dat de grond mogelijk met asbest verontreinigd kan zijn. De afdeling Bodembeheer van de OVAM hanteert de volgende richtlijn: indien uit het oriënterend bodemonderzoek blijkt dat meer dan 0,1 m % 11 vrije asbestvezels aanwezig zijn, dan is verder onderzoek ("beschrijvend bodemonderzoek") noodzakelijk. Dit beschrijvend bodemonderzoek moet uitwijzen of er ook een ernstige bedreiging uitgaat van de bodemverontreiniging en of er dan al dan niet verder moet worden gesaneerd. Beschrijvende en oriënterende bodemonderzoeken moeten steeds uitgevoerd worden door hiervoor door de OVAM erkende bodemsaneringdeskundigen. Ter bescherming van het milieu in het algemeen zijn er naast de emissienormen voor water en lucht een aantal algemene bepalingen in VLAREM II opgenomen die bepalen dat bij het manipuleren van asbesthoudende producten (bvb. sloop van asbesthoudend materiaal) de nodige maatregelen moeten genomen worden zodat er geen vezels in het milieu terecht komen. 10 saneringsnormen zijn normen waarboven de grond moet gesaneerd worden. 11 De normwaarden voor asbest in puin en in grond worden uitgedrukt in mg/kg. Daarom wordt enkel het massapercentage bepaald. Bepaling volgens NEN 5707 "Bodem - Inspectie, monsterneming en analyse van asbest in bodem en partijen grond" 9

17 1.5.2 Is asbestafval gevaarlijk afval? De Europese Afvalstoffenlijst (EURAL) is een geharmoniseerde lijst om afvalstoffen te coderen in de Europese Unie. Het is de opvolger van de Europese afvalstoffencatalogus (EAC) die tot 1 januari 2002 van toepassing was. Op 1 januari 2002 (publicatiedatum 20 februari 2002) is de Europese afvalstoffenlijst (EURAL) in werking getreden. In de EURAL benoemt de Europese Commissie afvalstoffen en bepaalt zij wanneer een afvalstof gevaarlijk is. De nieuwe lijst is een samenvoeging van de Europese lijst van gevaarlijke afvalstoffen en de Europese afvalstoffencatalogus. De verschillende soorten afvalstoffen in de lijst worden volledig gedefinieerd door de code van zes cijfers voor de afvalstoffen en de code van twee en vier cijfers boven de hoofdstukken. In de zin van de afvalstoffenlijst wordt onder "gevaarlijke stof" verstaan: elke stof die overeenkomstig Richtlijn 67/548/EEG, zoals gewijzigd, als gevaarlijk is of zal worden ingedeeld. Dit wordt in de code aangegeven door een sterretje (asterisk). ( De EURAL wordt in Vlaanderen geïmplementeerd door opname in de VLAREA, bijlage b. De verschillende afvalstoffen uit de lijst die verwijzen naar asbest worden hieronder opgelijst * asbesthoudend afval van elektrolyse * afval van asbestverwerking * afval van de fabricage van asbestcement dat asbest bevat niet onder vallend afval van de fabricage van asbestcement * metalen verpakking die een gevaarlijke vaste poreuze matrix (bijvoorbeeld asbest) bevat, inclusief lege drukhouders * remblokken die asbest bevatten * afgedankte apparatuur die vrije asbestvezels bevat isolatiemateriaal en asbesthoudend bouwmateriaal * asbesthoudend isolatiemateriaal * overig isolatiemateriaal dat uit gevaarlijke stoffen bestaat of dergelijke stoffen bevat niet onder en vallend isolatiemateriaal * asbesthoudend bouwmateriaal * overig afval (inclusief mengsels van materialen) van mechanische afvalverwerking dat gevaarlijke stoffen bevat Alle asbestcementafval of andere asbesthoudende bouwmaterialen waarin asbest in gebonden vorm aanwezig is, zijn als gevaarlijke afvalstof ingedeeld. Door de recente wijziging van de Europese afvalstoffencatalogus gelden er welbepaalde stortcriteria 12. In Vlaanderen zijn alle asbesthoudende afvalstoffen (i.e. asbestcement en ander hechtgebonden asbest (HA) en niet-hechtgebonden asbest (NHA)) juridisch gevaarlijke afvalstoffen geworden sinds de wijzigingen van VLAREM II in juni Een uitzondering wordt gemaakt voor afvalstoffen waarin asbesthoudend afval voorkomt in heel lage concentraties: Wanneer asbest in een afvalstof voorkomt in een concentratie < 1 g/kg (of 0,1 massaprocent) dan is dit afval belast met asbesthoudend afval. Het VLAREA vermeldt dat 12 De toepassing van de bepaling (beschouwen als gevaarlijk afval ) mocht opgeschort worden tot 16 juli Beschikking 2003/33/EG van de Raad van 19 december 2002 tot vaststelling van criteria en procedures voor het aanvaarden van afvalstoffen op stortplaatsen overeenkomstig artikel 16 en bijlage II van Richtlijn 1999/31/EG betreffende het storten van afvalstoffen. 10

18 wanneer een kankerverwekkende stof 13 met een concentratie lager dan 0,1 procent in een afvalstof voorkomt, deze afvalstof dan geen gevaarlijke afvalstof is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn voor een partij grond met een heel lage concentratie asbest (OVAM, 2007). In artikel 47 van het decreet (heffingen) wordt ook de concentratie 0,1 m % gehanteerd om te bepalen of afval al dan niet asbesthoudend afval is (boven deze norm geldt een nultarief bij het storten ervan). Dit betekent bijgevolg dat alle asbesthoudend afval ( > 0,1 m %) gevaarlijk is. Indien men een afvalstof als gevaarlijk afvalstof beschouwt dan heeft dit gevolgen voor de wijze van ophaling en verwerking van deze afvalstof. Voor gevaarlijke afvalstoffen zijn er strengere voorwaarden: de afvalstoffen moeten onder meer gescheiden worden opgehaald en men moet ze verwerken in gespecialiseerde inrichtingen. Dit heeft dan ook tot doel het asbesthoudend afval voor de feitelijke sloop van een gebouw apart te verwijderen en af te voeren. Enkel voor deze afvalstroom geldt de nulheffing. Het gaat om een (specifiek/zuiver) asbesthoudend afval dat selectief is weggenomen tijdens de aanvang van de sloop en nagenoeg rechtstreeks wordt afgevoerd naar een stortplaats (enkel een vergunde specifieke tussenopslag (gemeentelijke containerpark) of een specifieke uitsortering zijn mogelijk) 14. Deze fractie is verschillend van puingranulaat. Bij recyclage van puingranulaten aan te wenden als bouwstof, spreken we over asbestvrij wanneer minder dan 0,01m % aanwezig is in het granulaat. Dit puingranulaat komt in aanmerking om te gebruiken als bouwstof. Indien meer dan 0,01m % asbest aanwezig is, kan men stellen dat deze geproduceerde puingranulaten niet afkomstig zijn van afbraak waar selectief slopen werd toegepast én dat de breker geen aanvaardingsprocedure voorziet om dergelijke verontreinigd bouw- en sloopafval te weigeren. Hij of zij kan geen nulheffing verkrijgen ingeval van storten van deze puingranulaten belast/verontreinigd met asbestafval (is in feite een mengsel van afvalstoffen). Op niveau van de breker wordt een visuele laboproef 0,1m % (CMA/2/II/A.17) toegepast op niveau van asbestverdachte materialen (controleproef) wat in wezen overeenkomt met de micro. laboproef van 0,01m % (NEN 5897 in combinatie met NEN 5896) op niveau van asbesthoudende materialen voor het gebruik als bouwstof. Dit is niet te verwarren met de 0,1m % als kenmerk voor gevaarlijk (is ook gebaseerd op NEN 5897 in combinatie met NEN 5896). Wat betreft de recyclage van puingranulaten (geen asbesthoudend afval) geldt als grens dat er maximum 100 mg/kg (0,01 m %) 15 gewogen asbest aanwezig mag zijn in het geproduceerde puingranulaat 16. Onder deze grens wordt het materiaal als asbestvrij verklaard en komt het in aanmerking voor hergebruik als secundaire grondstof (om aan te wenden als bouwstof). Het is dan ook logisch dat alle visueel aanwezige asbesthoudend afval bij aanvaarding nog voor het breken worden verwijderd alsook dat er geen asbesthoudend afval worden toegevoegd (artikel van VLAREA). Deze gevaarlijke fractie wordt gescheiden houden (artikel 23 3 Afvalstoffendecreet) van de niet gevaarlijke afvalstoffen. Door een aanpassing aan artikel van het VLAREA wordt het gehalte aan asbestverdachte materialen in gerecycleerde granulaten gecontroleerd bij de recyclageinrichtingen en wordt getoetst aan de waarde van 1000 mg/kg ds (0,1 m %) op basis van een 13 De stof asbest zelf behoort tot de kankerverwekkende stoffen (carcinogene stof categorie I, dus bewezen kankerverwekkend) gekoppeld aan art 11 decreet en risico-evaluatie 16 Dit is dus geen asbesthoudend afval, maar het percentage asbest wordt omwille van recyclage en gezondheidsrisico's, uit voorzorg sterk beperkt. 11

19 specifieke proef CMA/2/II/A.17). Dit is een eenvoudige proef die toelaat de 0,01m % zoals in de vorige alinea beschreven, te respecteren. Opgemerkt wordt dat deze grens (0,01m %) voor hergebruik reeds 10* strenger is dan de productnorm voor de kankerverwekkende stof (asbest) om als gevaarlijk beschouwd te worden. In de tussenliggende zone (0,01-0,1m %) is het geen asbestafval, maar wel asbestverdacht en wordt door stortplaatsexploitanten uit voorzorg toch gevraagd de materialen verpakt aan te leveren (gezien asbest in afval geen homogene verdeling kent). 12

20 2 Inventarisatie en evaluatie van inzamelmethoden In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van gebruikte en voorgeschreven inzamelmethodes voor enerzijds asbestcement en ander hechtgebonden asbesthoudend afval en anderzijds niet-hechtgebonden asbesthoudend afval. Tevens wordt een oplijsting gemaakt van de wijze van verpakking van deze soorten asbesthoudende afvalstromen bij transport en inzameling ter voorkoming van het vrijstellen van asbestvezels. Eens het asbesthoudend materiaal uit gebruik is genomen en dit materiaal zijn oorspronkelijke functie niet meer vervult, wordt het materiaal juridisch een afvalstof. Het afval dient overeenkomstig de Vlaamse milieuwetgeving afgevoerd en verwerkt te worden. Een uitgebreide inventarisatie en evaluatie van verwerkingsmethoden wordt in het volgende hoofdstuk 3 gegeven. In onderstaande paragrafen wordt per type asbesthoudende afvalstof besproken volgens welke regels de afvalstoffen opeenvolgend verwijderd, afgevoerd en (al dan niet met voorbehandeling) verwerkt moeten worden om uiteindelijk op hun eindbestemming te komen. 2.1 Inzameling, verpakking en verwerkingstraject van asbestcement en ander hechtgebonden asbestafval van particulieren Zoals in paragraaf besproken zijn alle asbesthoudende afvalstoffen juridisch gevaarlijke afvalstoffen. Het Vlaamse Gewest heeft op basis van de evoluties op Europees niveau met betrekking tot het aanduiden van asbestafval als een gevaarlijke afvalstof het transport van asbestafval als gevaarlijk afval geregeld in het VLAREA. Men moet een beroep doen op een overbrenger die erkend is om gevaarlijke afvalstoffen op te halen en te vervoeren. Een uitzondering is voorzien voor particulieren 17 die zelf hun asbestcementafval naar het plaatselijke vergunde containerpark mogen brengen (LNE, 2007). 17 En zelfstandigen of kleine ondernemers indien het over eigen asbestcementafval gaat. Volgens artikel van VLAREA zijn de voorwaarden van artikel , 2, 4 tot en met 8, artikel en artikel zijn niet va n toepassing op : 1. de particulier die zijn afvalstoffen naar inzamelpunten van huishoudelijke afvalstoffen brengt; 2. de zelfstandige of kleine ondernemer die zijn afvalstoffen naar inzamelpunten van afvalstoffen brengt; 3. de producent van afvalstoffen die de afvalstoffen die zijn ontstaan uit verleende onderhoudsdiensten bij derden, naar zijn bedrijfsterrein of naar een verwerkingsinrichting brengt; 4. de leverancier van goederen die in het kader van de terugnameplicht, van de aanvaardingsplicht of van vrijwillige terugname, ter gelegenheid van een levering van goederen, lege verpakkingen of afgedankte goederen naar zijn bedrijfsterrein of naar een inzamelpunt voor afgedankte goederen brengt; 5. de houder van afvalstoffen, die in het kader van de terugnameplicht, van de aanvaardingsplicht of van vrijwillige terugname, de afvalstoffen terugbrengt naar zijn leverancier van soortgelijke goederen; 6. een erkend kringloopcentrum of de exploitant van een inrichting die de door hem ingezamelde afvalstoffen overbrengt naar die inrichting, waar afgedankte goederen die in aanmerking komen voor producthergebruik worden opgeslagen, gesorteerd, gereinigd of hersteld, en waar de scheiding in herbruikbare goederen en niet-herbruikbare afvalstoffen plaatsvindt, evenals het transport van de niet-herbruikbare afvalstoffen na deze scheiding naar inzamelpunten van afvalstoffen. 13

21 2.1.1 Historiek en verpakkingseisen in Vlaanderen Sinds 1999 geldt de verplichting voor containerparken die vergund zijn voor het verzamelen van hechtgebonden asbest, om het hechtgebonden asbestafval (asbestcement) gescheiden van de rest van het bouw- en sloopafval op te slaan. Als een gevolg hiervan werden rond 2000 de eerste containers geplaatst voor asbestcement (LNE, 2007). In principe dient elke gemeente volgens het uitvoeringsplan Milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen (actie 51) ten laatste op 1 januari 2008 asbesthoudend bouw- en sloopafval selectief in te zamelen. Elke gemeente zou dus een afzonderlijke container voor asbestcement op haar containerpark moeten voorzien. Dit is echter nog niet overal het geval: in 2007 werd in 226 gemeenten asbestcementafval selectief op het eigen containerpark ingezameld. Inwoners van 11 gemeenten konden met deze fractie terecht op het containerpark van een naburige gemeente waarmee een overeenkomst afgesloten is (Crevits, 2008). VVSG bemerkt dat niet elke gemeente een eigen containerpark heeft. In sommige regio s is er een intergemeentelijk park, waar de inwoners van de verschillende vennoten van die intercommunale terecht kunnen. Andere gemeentebesturen maken aparte afspraken zodat hun inwoners bij een buurgemeente terecht kunnen. De OVAM ziet het ook niet als een verplichting dat letterlijk elk park asbestcement zou aanvaarden. Omwille van praktische redenen (ruimtegebrek, specialisatie personeel, ) kan het handig zijn dat binnen het werkingsgebied van één intercommunale bijvoorbeeld enkele parken asbestcement aanvaarden en andere niet. De OVAM aanvaardt dit, op voorwaarde dat de parken waar men met asbestcement terecht kan, centraal gelegen zijn en toegankelijk zijn voor alle inwoners. Vaak gaat hier dan opnieuw over de intergemeentelijke containerparken. In de praktijk blijkt dat de regelingen op de containerparken tot nu toe vrij divers waren 18. Soms is er gewoon geen ontvangstinstallatie, soms staat er gewoon een container, soms staat er een professionelere installatie 19. Soms moet er betaald worden en soms is het gewoon gratis. Dit blijkt uit een rondvraag in de gemeenten uit de regio rond Mechelen en in de Kempen waarin werd gevraagd hoe het nu staat met de inzamelfracties, hoe die inzameling wordt georganiseerd en of er voor betaald moet worden (Gazet van Antwerpen, regio Kempen van 16 januari 2008). Ondanks de diversiteit, heeft de VVSG de indruk dat de meerderheid van containerparken evolueert richting open container met een inlegger erin. Dit mede doordat de stortplaatsen vragen om het materiaal in een zak aan te leveren 20. Deze zak wordt afgesloten voor transport naar de stortplaats. Vaak ligt er een zeil over de container als hij niet in gebruik is (er wordt niet dagelijks asbestcement afgeleverd op het containerpark). Het zeil wordt dan gedeeltelijk opengeschoven al naargelang de vullingsgraad van de container. Op 14 januari 2008 werd aan alle gemeentebesturen een brief verstuurd met de te volgen richtlijnen om de bepalingen uit het uitvoeringsplan Milieuverantwoord beheer van 18 VVSG bemerkt dat deze diversiteit logisch is gezien het tot de gemeentelijke autonomie behoort om het containerpark te beheren. De wetgever zegt dat asbestcement moet ingezameld worden en dat dit op een veilige manier moet gebeuren, maar legt momenteel geen voorschriften op over welk type inzamelsysteem men moet gebruiken. 19 Het professionele van zulke installaties is dat er een afsluitbaar zeil over ligt, een sproeier aanwezig is om de zaak nat te maken bij het storten en een begeleidend bordje dat zegt hoe je dat best doet. 20 Opgemerkt wordt dat in bepaalde (proto)types gesloten containers ook big bags kunnen. Dit was in het verleden (en is nog steeds) niet mogelijk in de gesloten containers van het type kapelcontainer. Zie verder in deze paragraaf in de beschrijving van de bestaande inzamelsystemen op containerparken. 14