Trends in Veiligheid Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid
|
|
- Oscar van den Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Trends in Veiligheid 2013 Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid
2 2
3 Trends in Veiligheid 2013 Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid Utrecht, maart Trends in Veiligheid 2013
4 Voorwoord Veiligheid en de algemene trend tot digitalisering van onze samenleving zijn sterk met elkaar verbonden. De meeste artikelen in deze editie van Trends in Veiligheid reflecteren het belang, de dreiging en kwetsbaarheid van digitalisering. 2 Trends in Veiligheid 2013
5 the way we see it Bij een veilige digitale samenleving draait alles om de vertrouwelijkheid, betrouwbaarheid, integriteit en continuïteit van gegevens. Als het gaat om digitalisering zijn er een aantal wereldwijde trends te onderscheiden: 1. Big data: de enorme hoeveelheid data die voortdurend opgeslagen wordt en die dagelijks toeneemt. Hoe kunnen we daar op een goede manier mee omgaan? 2. Hyperconnectiviteit: het aantal digitale (internet)verbindingen neemt exponentieel toe. Zo ontstaat een Internet of Things. Nederland heeft de een na hoogste internetdichtheid ter wereld; dat geeft Nederland op dit terrein een bijzondere positie. 3. Het verdwijnen van grenzen, zowel in tijd en afstand als qua werk/privé. Deze trends vereisen een verandering in zowel de manier waarop bedrijven zakendoen als de rol van de overheid bij het waarborgen van een veilige samenleving. Een belangrijk aspect daarbij is het gebrek aan een cybersecurity-concept van onze samenleving. Nederland is een land van zeeën en dijken: als het water doorsijpelt, bouwen we er een dijk omheen. Die klassieke manier van crisisbeheersing (containment, ofwel indammen) is in cyberspace bijna onmogelijk. Bedrijven weten vaak niet waar hun data zich precies bevindt, hoe het met elkaar verbonden is en welk effect het heeft als er ergens uitval is. Naast de menselijke factor kennen platforms, applicaties en infrastructuren allemaal hun eigen problemen, en door de interactie tussen die vier niveaus wordt een securityprobleem vaak heel omvangrijk. In de fysieke wereld kennen we een safetyconcept; denk bijvoorbeeld aan de veiligheidsregels op een bouwplaats. Maar geldt er in cyberspace ook een securityconcept? En welke rollen hebben de overheid, de private sector en de burger daarin? Momenteel is dat nog onvoldoende helder. Op de snelweg gelden bepaalde veiligheidseisen en verkeersregels. Maar iedere burger kan een computer kopen en onbeveiligd de digitale snelweg op. Het met elkaar vorm- geven van dit model is mijns inziens de grootste uitdaging van de nabije toekomst. Met de artikelen dragen de auteurs van Capgemini bij aan deze discussie. Het belang van digitalisering wordt duidelijk als we kijken naar de strafrechtketen, naar cameratoezicht of naar crisismanagement. De uitdagingen blijken uit de artikelen inzake big data, het gebrek aan professionals op het gebied van cybersecurity en de inzet van sociale media bij evenementen. Maar bovenal zorgt deze publicatie van Trends in Veiligheid voor het verhogen van het bewustzijn. De digitalisering van onze samenleving gaat zo snel dat het bewustzijn over nieuwe risico s en kwetsbaarheden achterblijft. Een veilige digitale samenleving is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, waarin nieuwe coalities gevormd moeten worden. Willen we deze verantwoordelijkheid waarmaken, dan begint het bij bewustzijn. Bewustzijn bij burgers, bedrijven en overheden. Drs. ing. W.M. van Gemert Directeur Cyber Security van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid 3
6 4 Trends in Veiligheid 2013
7 the way we see it Inhoudsopgave Managementsamenvatting Trends in Veiligheid 2013 Drs. Erik Hoorweg MCM 06 Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat! Wender van Mansvelt MSc en drs. Eelco Smid 12 De keten voorbij Drs. Con Sadée en Eva Miltenburg MSc 17 Grip op data: pleidooi voor inrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen Drs. Edwin Kok MBA en Ir. Marijke de Jong-Bultsma 21 Big data in opsporing: nu pompen om niet te verzuipen Marcel Kordes, ing. Rob Vernooij en drs. Paul Lengkeek 26 De menigte onder (online) controle Karin van de Laar MSc, Eva Miltenburg MSc en Evelien van Zuidam MSc 30 Meer rendement uit cocreatie met burgers en bedrijven: een Digital Capabilities Center Drs. Erik Staffeleu, Roy Oudeman MA en Herman-Jan Carmiggelt 35 Cameratoezicht: efficiënter in de veiligheidsketen Ing. Bart Kusse MSc, Prof. dr. Henk Scholten en Peter van den Ende MPA ba 39 De kracht van verbinden Drs. ing. Erik van den Berg en dr. Niek Wijngaards 44 De veilige digitale samenleving bestaat niet Drs. Roeland de Koning en Evelien van Zuidam MSc 47 Cyber resilience in het jaarverslag? Annemarie Zielstra MES, drs. Tjarda Krabbendam-Hersman en mr. Patrick de Graaf 51 Borging van continuïteit in het veiligheidsdomein Drs. Abderrahman Kaouass en Klaas Hagoort 56 Meer vissen in de vijver met de White Hat Office Mr. Patrick de Graaf en drs. Erik Hoorweg MCM 62 Thoughtleadership 67 5
8 Managementsamenvatting Trends in Veiligheid 2013 Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid 6 Trends in Veiligheid 2013
9 the way we see it De Nederlandse bevolking acht zichzelf steeds beter op de hoogte van de gevaarlijke kanten van internetgebruik, waaronder cybercrime, virussen, spam en phishing. Dit blijkt uit het Capgemini-onderzoek uitgevoerd door TNS NIPO voor deze derde editie van Trends in Veiligheid. Met een stijging van 15% ten opzichte van 2011 naar 66% lijkt hiermee het bewustzijn en de kennis onder burgers behoorlijk hoog. Toch gaat er geen week voorbij zonder dat cybersecurityincidenten de krantenkoppen vormen. Klaarblijkelijk gaat de digitalisering van onze samenleving en de daarmee gepaard gaande criminaliteit sneller dan de (beschermende) maatregelen die we nemen. Als het aan de Nederlandse bevolking ligt, mag de overheid dan ook een stuk actiever optreden met betrekking tot cybercriminaliteit. Zelfs 83% van de Nederlanders staat achter de beslissing van minister Opstelten om de overheid meer bevoegdheden te geven voor het terughacken van computers van verdachten. Deze derde editie van Trends in Veiligheid staat dan ook vooral in het teken van digitalisering. Een aantal artikelen beschrijft de oplossingen en kansen die digitalisering kan bieden voor actuele problemen in het veiligheidsdomein. Vervolgens wordt ingegaan op de wijze waarop organisaties de vele initiatieven en innovaties beter met elkaar kunnen verbinden. Hierdoor kan de effectiviteit en efficiëntie van de verschillende afzonderlijke innovaties worden vergroot. Figuur 1: Het is terecht dat de overheid (de politie) extra bevoegdheden krijgt voor het terughacken van computers van verdachten. 1 Weet niet Helemaal mee oneens Mee oneens Niet mee eens of oneens Mee eens Helemaal mee eens 1% 3% 3% 10% Verbinding staat ook centraal in het laatste deel van deze publicatie. Namelijk de verbinding tussen de fysieke en digitale samenleving. Betoogd wordt om deze niet als aparte werelden te zien maar zo veel mogelijk te integreren. Zowel in beleidsontwikkeling, risicomanagement als in continuïteitsmanagement. Tot slot wordt nog een voorstel gedaan voor de realisatie van één belangrijke randvoorwaarde: het vergroten van het aantal cybersecurityprofessionals. 33% 50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 7
10 Onderstaand zijn deze onderdelen kort samengevat. Oplossingen en kansen voor het veiligheidsdomein Een zeer ruime meerderheid van de Nederlanders (93%) is van mening dat de overheid ondanks de bezuinigingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veiligheid moet garanderen. Het onderzoek van de Rekenkamer naar het functioneren van de strafrechtketen is in dit verband een tegenvaller. De Rekenkamer wijst er namelijk op dat de strafrechtketen niet goed functioneert. Met het programma Versterking Prestaties Strafrechtketen werkt het ministerie van Veiligheid en Justitie aan verbetering. De regie op de ketenpartners is een uitdaging. Door hierbij expliciet aandacht te besteden aan het faciliteren van beleidsrealisatie ontstaat meer grip op het resultaat. Op het niveau van complexe zaken in de strafrechtketen is een ketenbenadering niet langer afdoende. Bij complexe zaken zijn meerdere partijen betrokken die situationeel, en wederzijds afhankelijk, wel of geen actie moeten ondernemen. Dit vraagt om een actueel totaalbeeld van de betreffende casus. Informatie van alle betrokken partijen dient gedeeld te worden op basis van een need to know basis en toegesneden op de specifieke rol en verantwoordelijkheid van de betrokkene. Hiertoe is een integrale netwerkbenadering nodig waarbij digitalisering vanuit het ecosysteem van Veiligheid en Justitie wordt gerealiseerd. Vanuit een integraal informatiebeeld wordt de ontsluiting geregistreerd naar de belanghebbenden. Deze integrale benadering vereist wel betrouwbare, onbetwiste data. Een Digital Operating Model geeft antwoord op de vraag van wie welke data is en wie de meest actuele en juiste data heeft. Het beëindigt dubbele inwinningsprocessen en vergroot zo de efficiëntie van de bedrijfsvoering en de betrouwbaarheid van data. Dat leidt tot onbetwiste data. Data is onbetwist Figuur 2: In hoeverre bent u op de hoogte van de gevaarlijke kanten van internetgebruik, zoals cybercrime, virussen, phishing mail, spam of het bezoek aan fake websites? 1 Helemaal niet op de hoogte Slecht op de hoogte Matig op de hoogte Redelijk goed op de hoogte Heel goed op de hoogte 2% 6% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 3: De overheid heeft op dit moment voldoende middelen beschikbaar om digitale veiligheid in Nederland te garanderen 1 Weet niet Helemaal mee oneens Mee oneens Niet mee eens of oneens Mee eens Helemaal mee eens 1% 5% 9% als de bruikbaarheid ervan voor een bepaald doel steeds eenduidig is vast te stellen. Wanneer vervolgens ook uniforme dataprocessen worden ingevoerd, wordt echt grip verkregen op data uit diverse interne en externe bronnen. De waarde die ligt besloten in data bij alle verschillende partijen, kan dan echt worden benut voor versnelling en verbetering van bestaande ketens en netwerken. 23% 26% 24% 39% 52% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% De enorme hoeveelheid data kunnen echter ook een nieuwe uitdaging vormen. Het Nederlands Forensisch Instituut onderzoekt tegenwoordig tweeduizend keer zoveel data als in Het aantal onderzoekers is echter slechts vertienvoudigd. Aangezien de data wel beschikbaar is, moeten opsporingsinstanties een manier vinden om er betekenis aan te geven. Immers, het afbreukrisico is groot als achteraf bekend wordt dat 8 Trends in Veiligheid 2013
11 the way we see it criminaliteit voorkomen had kunnen worden omdat informatie aanwezig was maar niet goed is behandeld. En 75% van de bevolking verwacht ook dat de kansen om verdachten op te sporen, toenemen als gevolg van big data. De oplossing is gelegen in het gebruik van een ontologie om big data te structureren en een geautomatiseerde opsporing om sneller te detecteren. Naast het vergroten van de pakkans, verwacht ruim driekwart van de Nederlanders dat de overheid sociale media zou moeten gebruiken om preventieve maatregelen te nemen tegen uit de hand lopende feesten zoals Project X. Online crowd control blijkt mogelijk mits de veiligheidsorganisaties naast fysieke aanwezigheid ook zelf interacteren in de online community. Mogelijke geruchten en paniek kunnen door goede monitoring en interactie met een eenduidige boodschap worden voorkomen. Dat hier nog een wereld te winnen valt, blijkt uit het voorbeeld van Project X Haren. Daarbij vindt ruim de helft van de Nederlanders (59%) dat de politie onvoldoende inzicht heeft in de positieve en negatieve effecten die sociale media teweeg kunnen brengen. Verbinden van innovaties en initiatieven Organisaties in het veiligheidsdomein hebben de laatste jaren niet stilgezeten. Waar mogelijk zijn initiatieven ontplooid om de kansen van digitalisering te benutten en kwetsbaarheden te beperken. Wij zien echter zowel binnen als tussen organisaties inefficiënties als gevolg van beperkte samenwerking en verbinding tussen initiatieven. De politie is bijvoorbeeld sinds jaar en dag bezig met de inzet van nieuwe technologieën om burgerparticipatie vorm te geven. Het blijkt dat er tal van goede voorbeelden zijn waarbij digitale technieken zoals social media worden ingezet om cocreatie of burgerparticipatie verder vorm te geven. Echter, het valt ook op dat dergelijke initiatieven vaak lokaal van aard zijn en langzaam tot wasdom komen. Onderzoek van Capgemini Consulting en MIT (Massachusetts Institute of Technology) heeft aangetoond dat succesvolle digitale transformaties beginnen met een overkoepelende visie en topdown worden aangestuurd. Een Digital Capabilities Center (DCC) bundelt diverse digitale capaciteiten vanuit verschillende onderdelen van een organisatie en vormt een centraal aanspreekpunt voor digitale expertise en kennis. Daarmee functioneert het DCC als een vliegwiel voor lopende initiatieven. Verbinding wordt ook bepleit in het artikel over cameratoezicht. Op dit moment wordt nog niet ten volle gebruikgemaakt van de mogelijkheden die cameratoezicht in combinatie met andere sensoren biedt. Door het gebruik van proeftuinen kunnen overheid, bedrijven en kennisinstellingen samenwerken om de verbinding tussen camera s, brandalarm, inbraakbeveiliging en mogelijke andere sensoren in de praktijk te toetsen. Verbinden van de digitale en fysieke wereld De samenleving doorgaat een digitale transformatie en deze kan alleen maar succesvol verlopen als de digitale veilig- De samenleving doorgaat een digitale transformatie en deze kan alleen maar succesvol verlopen als de digitale veiligheid daar gelijk mee op gaat. Figuur 4: Heeft de politie volgens u voldoende inzicht in de positieve en negatieve effecten die sociale media teweeg kunnen brengen? 1 Weet niet Zeer onvoldoende Onvoldoende Voldoende Ruim voldoende 2% 6% 18% 21% 53% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 9
12 heid daar gelijk mee op gaat. Dit vraagt om een besef binnen zowel de overheid als het bedrijfsleven dat cybersecurityvraagstukken onlosmakelijk zijn verbonden met de taakopvatting en kernprocessen van de eigen organisatie. Tot op heden zien we binnen de overheid de tendens om nieuwe instituties op te richten zoals de Cyber Security Raad, het Nationaal Cyber Security Centrum en de Cyber Taskforce bij Defensie. Deze instituties dragen zeker bij aan een hogere digitale veiligheid maar mogen geen excuus zijn om binnen de bestaande organisaties geen maatregelen te nemen. Goed begrip van de wijze waarop de fysieke samenleving is gedigitaliseerd, moet leiden tot een integrale regelgeving en aanpak van veiligheidskwesties. Digitale veiligheid zou een integraal onderdeel moeten vormen van reguliere beleidsvorming en mag daarop geen uitzondering meer zijn. Deze integrale benadering wordt ook bepleit in het artikel over cyber resilience. Hierin wordt het topmanagement van publieke en private organisaties aangemoedigd om cyberrisico s in te passen in het strategisch risicomanagement. Dit sluit aan bij de woorden van Neelie Kroes: Net als in de gewone maatschappij, moeten we ook in de Figuur 5: De overheid zou actiever moeten optreden tegen cybercriminaliteit 1 Weet niet Mee oneens Onvoldoende Voldoende Ruim voldoende 1% 2% 10% 28% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 59% digitale wereld leren begrijpen wat de risico s zijn. En dat deze risico s reëel zijn, blijkt ook uit recent onderzoek waarin wordt aangetoond dat cyberdreiging rechtstreeks van invloed is op de beurswaarde van een organisatie. Transparantie richting de stakeholders hoe met digitale dreigingen wordt omgegaan, geeft vertrouwen in de continuïteit van de betreffende organisatie. De wijze waarop deze continuïteit kan worden geborgd, is nader toegelicht in het volgende artikel. Met een raamwerk voor continuïteitsmanagement kunnen organisaties in kaart brengen waar zij staan in de ontwikkeling van continuïteitsbeheersing. Daarbij wordt geconstateerd dat het juist vaak organisaties in het veiligheidsdomein zijn, die de eigen bedrijfscontinuïteit hebben genegeerd. Organisaties die gericht zijn op het beheersen van externe incidenten en rampen. Het besef dient door te dringen dat als zij zelf uitvallen door verstoringen van de eigen bedrijfsprocessen, zij ook niet hun externe taak kunnen vervullen. Zonder technische cyberprofessionals geen digitale veiligheid In deze Trends in Veiligheid 2013 loopt als rode draad door de artikelen het adagium dat een digitalisering van de samenleving alleen duurzaam kan zijn indien de digitale veiligheid gelijke tred houdt. Vertrouwen van burgers, bedrijven en overheden in het veilig gebruik van internet staat dan ook centraal in de Nationale Cyber Security Strategie. Maar wie zorgt nu eigenlijk voor die digitale veiligheid? Uiteraard is bewustzijn bij de top van publieke en private organisaties onmisbaar voor aandacht en initiatieven om de weerbaarheid en veerkracht op het gebied van cybersecurity te vergroten. Maar zoals Erik Akerboom in 2011 al aangaf: Er is een tekort aan mensen die ook kunnen doen en niet alleen bedenken wat er zou moeten gebeuren. Momenteel bestaat er een groot verschil tussen de vraag en aanbod van cyberprofessionals op de arbeidsmarkt. Het aantal 10 Trends in Veiligheid 2013
13 the way we see it w.o.- en hbo-afgestudeerden is te laag en opleiding sluit vaak onvoldoende aan bij de beroepspraktijk. In het slotartikel White Hat Office wordt gepleit voor een publiek-private cyberacademy waar integere hackers worden opgeleid. Hackers die buiten het reguliere opleidingstraject vallen en die worden gerekruteerd vanuit de eigen scene. Het zijn vaak die jonge talenten die nachtenlang autodidactisch lekken aan het blootleggen zijn bij gerenommeerde bedrijven. De White Hat Office geeft hen een specifieke leeromgeving en voorziet daarmee in een groeiende behoefte in Nederland. Figuur 6: Heeft u er vertrouwen in dat de overheid veilig met uw gegevens omgaat? 1 Anders, namelijk Houd ik me niet mee bezig\weet ik niet Nee, ik vrees voor mijn gegevens Ja, maar er moet echt meer gebeuren om de veiligheid te vergroten Ja, de overheid weet goed om te gaan met mijn gegevens 1% 8% 17% 26% 48% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Over de auteur Drs. Erik Hoorweg MCM is vice president bij Capgemini Consulting en actief op het gebied van openbare orde en veiligheid. Figuur 7: Cyberbeveiliging wordt ongetwijfeld de komende jaren een steeds belangrijker issue. Verhoging van het kennisniveau van de overheid en in het bijzonder de politie is dan ook absoluut noodzakelijk 1 Weet niet 2% Mee oneens 0% Niet mee eens of oneens 3% Mee eens 53% Meer informatie over openbare orde en veiligheid vindt u op Helemaal mee eens 41% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 1 Bron: Onderzoek Capgemini, Trends in Veiligheid november
14 Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat! 12 Trends in Veiligheid 2013
15 the way we see it Hoe regisseert het kerndepartement zijn uitvoeringsorganisaties tot betere prestaties? Highlights 93% van de Nederlanders meent dat de overheid ondanks de bezuinigingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veiligheid moet garanderen. Het realiseren van een beter presterende strafrechtketen vraagt om een ministerie dat strak regie voert, maar tevens voldoende ruimte biedt aan de uitvoeringsorganisaties om zelfstandig resultaten te boeken. Het departement zal daarbij de ruimte die het de uitvoeringsorganisaties biedt transparant moeten definiëren, zowel inhoudelijk als financieel. De uitvoeringsorganisaties dienen zich te verantwoorden voor de verbeteringen die binnen deze ruimte worden gerealiseerd. 13
16 Realiseren van betere prestaties in de strafrechtketen vereist van het ministerie om de gulden middenweg te vinden tussen regie voeren en het geven van ruimte. Net als de voorgaande termijn staat ook de komende kabinetsperiode weer in het teken van bezuinigingen en een kleiner ambtenarenapparaat. Hoewel het ministerie van Veiligheid en Justitie de afgelopen periode aan bezuinigingen wist te ontkomen, is dat de komende kabinetsperiode onvermijdelijk; tot 235 miljoen euro in 2017 (exclusief DG politie). Ongeacht de bezuinigingen vragen zowel de maatschappij als de politiek dat een hoog niveau van veiligheid gewaarborgd blijft. Het Trends in Veiligheid Onderzoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, wijst uit dat een zeer ruime meerderheid van de Nederlanders (93%) van mening is dat de overheid ondanks de bezuinigingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veiligheid moet garanderen. Met het oog op deze hoge verwachtingen is het rapport van de Algemene Rekenkamer van maart 2012 een tegenvaller. De Rekenkamer wijst erop dat een van de randvoorwaarden voor veiligheid, namelijk een goed functionerende strafrechtketen, slecht presteert. Het ministerie staat dus voor een belangrijke opdracht: de prestaties in de strafrechtketen versterken om op die manier de veiligheid te vergroten. Deze opdracht is echter een lastige, gezien de complexe sturingsrelatie tussen ministerie en zijn uitvoeringsorganisaties. Een sturingsrelatie die als gevolg van de bezuinigingen binnen de strafrechtketen nog verder onder druk is komen te staan. Het realiseren van een beter presterende strafrechtketen vraagt om een ministerie dat strak regie voert, maar tevens voldoende ruimte biedt aan de uitvoeringsorganisaties om zelfstandig resultaten te boeken. Regie is het nieuwe sturen Al in 1979 constateerde de Commissie Hoofdbestuur Rijksdienst (commissie- Vonhoff) als voornaamste probleem dat een groeiende behoefte bestond aan centrale sturing van maatschappelijke ontwikkelingen, terwijl het sturend vermogen van de overheid zelf juist was afgenomen. Dat was dertig jaar geleden; anno 2012 is dit vraagstuk nog steeds actueel. Voornoemd vraagstuk, ook wel de verzelfstandigingparadox genoemd, wordt door Sandra van Thiel 1 geïllustreerd door de metafoor van een kind dat uit huis gaat en op zichzelf gaat wonen; niet alleen het kind moet leren omgaan met nieuwe vrijheden en verantwoordelijkheden, maar ook de ouders moeten leren om te gaan met de nieuwe zelfstandigheid van het kind. Zo n leerproces kost tijd. Een van de constateringen van de afgelopen tijd is dat regie vanuit de overheid het nieuwe instrument is om meer horizontaal, samen met de uitvoeringsorganisaties, beleid te realiseren. Als we nu constateren dat regie het nieuwe sturen is, dan is de vervolgvraag hoe die regierol zo kan worden ingevuld dat ook in tijden van grote bezuinigingen de gestelde beleidsdoelen worden behaald. Om te voorkomen dat we ons blind staren op traditionele sturingsinstrumenten die niet meer functioneren, richten we ons vanaf nu op wat wel werkt. Leren van wat werkt Regie voeren vraagt om een veel intensievere samenwerking tussen kerndepartement en uitvoeringsorganisaties. In de afgelopen jaren zijn er vanuit verschillende beleidsdirecties projecten en programma s uitgevoerd die een goede proeftuin waren voor hoe regie kan worden vormgegeven. Bij de uitvoering van de verschillende programma s en projecten is het departement sterk afhankelijk van de inzet en betrokkenheid van de verschillende uitvoeringsorganisaties. Deze betrokkenheid kan worden vergroot door medewerkers uit de organisaties te mobiliseren en te vragen mee te denken over het nieuw te voeren beleid, het maken van onderlinge werkafspraken en bij te dragen aan de implementatie van bijbehorende taken. Uit het regeerakkoord Rutte II lijkt de ingezette lijn van het vorige kabinet, ten aanzien van het investeren in verbeterprojecten, te worden doorgezet. Dit geeft blijk van vertrouwen in de nieuwe regierelatie en getuigd van een lange termijnvisie. Regie en ruimte voor eigen verantwoordelijkheid Met de vervanging van sturing door regie is de reikwijdte van het departement in de praktijk scherp ingeperkt tot een proces van richting geven (opstellen van beleid) en verantwoording afleggen. Een belangrijk aandachtspunt is dat met het opstellen van het beleid ook de handelingsruimte gedefinieerd wordt, waarbinnen het beleid zich dient te bewegen. Aan het einde van de cyclus heeft het departement immers de democratische taak om rekenschap te geven (beleidsverantwoordelijkheid) over het behaalde resultaat. En wie rekenschap moet afleggen, wil het liefst ook goede resultaten laten zien. Op dit moment nemen de uitvoeringsorganisaties in de strafrechtketen volgens ons onvoldoende verantwoordelijkheid om de resultaten of doelstellingen te bereiken. Ze worden hiertoe ook niet of onvoldoende aangespoord door het ministerie. Om terug te grijpen 1 Dr. S. van Thiel is hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen Trends in Veiligheid 2013
17 the way we see it op de metafoor van het kind dat uit huis gaat: de verschillende uitvoeringsorganisaties vinden alle vrijheid wel prettig, maar ze komen nog graag naar huis met een zak vuile was en het verzoek om zakgeld. Een succesbepalende voorwaarde voor regie is dus een juiste definiëring van de ruimte voor eigen verantwoordelijkheid, zowel inhoudelijk als financieel. Dat brengt ook met zich mee dat in tijden van bezuinigingen duidelijke keuzes moeten worden gemaakt over waar het beschikbare budget aan te besteden. Op dit vlak kan vanuit de regierol de ruimte nog veel duidelijker worden gedefinieerd. De uitvoeringsorganisatie kan vervolgens een verantwoorde keuze maken binnen de geboden ruimte. Beide partijen hebben hierin dus nog een slag te maken. Realisatie van beleid als 5e R Het idee van richting geven, ruimte bieden en rekenschap afleggen op basis van resultaat, beter bekend als het 4R-model, is van oorspronkelijk bedacht door Paul Schnabel 2. Dit model is zeer bruikbaar om de nieuwe regierol, meer horizontaal opererend, van de overheid te beschrijven. Een belangrijk aspect dat daarin echter achterwege blijft, is de realisatie van beleid door de uitvoeringsorganisaties. Om het belang van dit aspect in de beleidsrealisatiecyclus te benadrukken, is als 5e R aan het model toegevoegd. Regievoering volgens dit model betekent enerzijds dat de uitvoeringsorganisaties meer verantwoordelijkheid krijgen om de gemaakte beleidsdoelstellingen te realiseren. Anderzijds zal het departement de uitvoeringsorganisatie strikter moeten aanspreken op de resultaten en gemaakte afspraken. Hernieuwde invoering van een instrument als VBTB (Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording) en de focus op de rollen, taken en beschikbare regie-instrumenten van het ministerie, is hier wellicht op zijn plek. Dat het groeien naar deze nieuwe regieen samenwerkingsrelatie niet vanzelf gaat, spreekt voor zich. Volgens ons is een aantal randvoorwaarden noodzakelijk. Wij stellen een stappenplan voor langs welk pad het departement en partners in de strafrechtketen kunnen groeien naar de gewenste situatie. Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat! Richting geven Ruimte bepalen Ruimte voor resultaat Realiseren van beleid 1. Richting geven Als eerste stap zien wij het gezamenlijk herdefiniëren van de eigen rollen en verantwoordelijkheden door ministerie en partners in de strafrechtketen. Hierbij is volgens ons het departement primair verantwoordelijk voor beleidsvorming. Zij heeft een helikopterview voor de ontwikkelingen in de maatschappij en strafrechtketen. Zij anticipeert hierop met het initiëren en ontwikkelen van nieuw beleid. Hiermee worden de kaders aangegeven waarbinnen de uitvoeringsorganisaties het beleid verder kunnen vormgeven en uitvoeren. 2. (Handelings)ruimte bepalen Vervolgens maken ministerie en de uitvoeringsorganisaties afspraken over de ruimte voor beleidsrealisatie en leggen deze vast in een convenant. Er dient een cultuur te worden gecreëerd waar men elkaar op basis van de benutte ruimte en behaalde resultaten kan aanspreken. Dit past ook in de lijn met een vernieuwde sturings - en verantwoordingsrelatie. 3. Realiseren van beleid Na het neerzetten van de kaders en het maken van de afspraken over de beschikbare ruimte, kunnen de uitvoeringsorganisaties aan de slag met het realiseren van nieuw beleid. De regierol biedt ruimte voor eigen verantwoordelijkheid van de uitvoerders. Deze ruimte is echter geen carte blanche, maar dient door de regievoerder strak te worden afgebakend. De regievoerder bepaalt de randvoorwaarden en geeft vervolgens de ruimte (ook budgettair) aan de uitvoering om deze vrijheden verantwoord toe te passen. Rekenschap afleggen Resultaten rapporteren 4. Resultaten rapporteren Om inzicht in de prestaties in de strafrechtketen te vergroten, dient de ingeslagen weg van verbeterde informatievoorziening te worden 2 Prof. dr. Paul Schnabel is directeur van Sociaal Cultureel Planbureau 15
18 vervolgd. Naast een betrouwbare registratie bevordert dit ook de sturing en monitoring van productie en beleidsrealisatie. Zonder een deugdelijke monitoring valt immers door de uitvoeringsorganisaties niet te regisseren. Met het versterken van de eigen verantwoordelijkheid van uitvoeringsorganisaties als ketenregisseur en ketenpartners kunnen medewerkers binnen deze organisaties ook beter gestimuleerd worden om doelstellingen te realiseren. Immers de betrokkenheid wordt versterkt. Het management dient hiertoe wel geëquipeerd te worden. Nieuwe (digitale) vormen van prestatiemanagement kunnen hierbij van pas komen. 5. Rekenschap afleggen Als alle hiervoor genoemde (rand)- voorwaarden zijn ingevuld, kan op basis van regie en de daartoe gemaakte afspraken beleid worden uitgevoerd. Dit gebeurt door middel van periodieke overleggen, waar op basis van monitoringsinformatie wordt geregisseerd door departement en uitvoeringsorganisaties. Men spreekt elkaar aan indien de gemaakte afspraken niet worden nagekomen. In eerste instantie dient de verantwoordelijke organisatie het probleem dan zelf op te lossen. Indien dat niet gebeurt of de gepleegde interventie niet tot gewenste resultaten leidt, kunnen passende maatregelen worden getroffen. Wat levert deze aanpak op? Ondanks alle bezuinigingen vraagt de Nederlandse burger van de overheid dat eenzelfde niveau van veiligheid wordt gegarandeerd. Het ministerie zal moeten putten uit de sturingsinstrumenten die in de huidige, meer horizontaal georganiseerde sturingsrelatie nog tot zijn beschikking staan. Het 5Rmodel biedt handvatten om de regierelatie tussen departement en zijn uitvoeringsorganisaties optimaal te benutten. Een eerste concrete actie kan zijn om dit model langs de huidige situatie te leggen en te kijken welke elementen al wel gerealiseerd zijn en op welke onderwerpen vooruitgang kan worden geboekt. Er valt veel winst te behalen met een doorontwikkeling van de regierelatie tussen departement en uitvoeringsorganisaties. Het departement zal daarbij de ruimte die zij de uitvoeringsorganisaties biedt transparant moeten definiëren, zowel inhoudelijk als financieel. Op hun beurt dienen de uitvoeringsorganisaties zich te verantwoorden over de verbeteringen die binnen deze ruimte worden gerealiseerd. Door vervolgens open te communiceren volgens de cyclus van rapportage en verantwoording, wordt het mogelijk om zelfs in tijden van bezuinigingen belangrijke verbeteringen in de strafrechtketen te realiseren. Over de auteurs Wender van Mansvelt MSc en drs. Eelco Smid zijn management consultant bij Capgemini Consulting. Eelco Smid houdt zich vooral bezig met vraagstukken op het terrein van beleidsrealisatie, verandermanagement en communicatie. Wender van Mansvelt is gespecialiseerd in het begeleiden van implementatietrajecten rond nieuwe wetgeving en het faciliteren van ketensamenwerking ter versterking van gezamenlijke prestaties. Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het adres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via 16 Trends in Veiligheid 2013
19 the way we see it De keten voorbij Is er een alternatieve benadering die een integrale effectieve behandeling van complexe problemen door justitie, verbonden met de maatschappij, mogelijk maakt? 17
20 Een moderne, van buitenaf benadering bij het organiseren van het domein van veiligheid en justitie kan niet zonder vergaande digitalisering. De samenleving verandert steeds sneller en wordt complexer, wat consequenties heeft voor de relatie tussen overheid en samenleving. Een complexere samenleving betekent ook complexere problemen. Van de overheid wordt geëist om effectiever en efficiënter te werk te gaan zodat meer met minder wordt gerealiseerd. De overheid probeert aan deze vraag tegemoet te komen door een en ander binnen de overheid beter te organiseren. De huidige verbeterslag classificeren we als een van binnenuit benadering: door de verbeteringen in de processen binnen de overheid te organiseren, worden positieve effecten in de samenleving verwacht. Highlights Organisaties binnen veiligheid en justitie maken onderdeel uit van de maatschappij en verbinden zich meer en meer met hun omgeving. Voor de maatschappij staat de behandeling van een verdachte voorop en minder de behandeling van een zaak. In de complexe, veranderlijke maatschappij waarin een integrale aanpak van complexe problemen nodig is, loopt de toepassing van het ketenconcept tegen zijn grenzen aan. Enkel een ketenbenadering bij de behandeling van justitiabelen is te beperkt. De behandeling van complexe problemen vraagt om een integrale benadering. De transformatie naar een moderne organisatie van veiligheid en justitie kan alleen met een transformatie van de digitalisering. Dit is echter niet voldoende. Om in te kunnen spelen op de actualiteit in de maatschappij moet de overheid ook haar relaties met de samenleving vernieuwen. Burgers vragen om meer transparantie, inspraak en mogelijkheden om zelfredzaam te zijn. Daarom is een benadering van buitenaf nodig, leidend tot een overheid die bestaat uit - in netwerken opererende - organisaties die zichzelf permanent verbeteren en zich soepel kunnen aanpassen aan de steeds veranderende eisen uit maatschappij en politiek. In het justitiedomein wordt hard getrokken aan de interne verbeterslag in zijn ketens, zoals de vreemdelingenketen en de strafrechtketen. Er worden dwarsverbanden gelegd tussen ketens ín en buiten het justitiedomein (vreemdelingen- en strafrechtketen, jeugdstraf-, jeugdzorg- en jeugdbeschermingsketen). De verbeterrichting wordt echter bepaald door de interne organisatie van het veiligheids- en justitiedomein en in mindere mate door de samenleving of door het subject van de justitieprocessen: de verdachte of vreemdeling. Terwijl diezelfde samenleving vraagt om actief deel uit te kunnen maken van deze uitvoeringsprocessen. Het slachtoffer wil bijvoorbeeld spreekrecht om het verhaal zelf te kunnen vertellen en tevens op de hoogte gehouden worden van het strafverloop van de dader. Uit het Trends in Veiligheid onderzoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, blijkt dat 87% van de ondervraagden meer aandacht voor het slachtoffer belangrijk vindt. Van organisaties zoals de rechtspraak en het openbaar ministerie wordt verwacht dat zij uit hun ivoren torens komen en dichter bij de samenleving gaan staan. Daarnaast wordt het domein van veiligheid en justitie geconfronteerd met complexe problemen waarvan de aanpak zich niet beperkt tot het justitiedomein maar waar een integrale aanpak met overheidsorganisaties buiten het domein voor nodig is. Bijvoorbeeld de jeugdige crimineel die dakloos is en slachtoffer van kindermishandeling. Om de samenleving actief te betrekken bij justitieprocessen en een integrale aanpak van complexe problemen mogelijk te maken, is een benadering van buitenaf nodig. Het doel is om de burger te betrekken bij het werk in het domein van veiligheid en justitie en de verdachte met een complexe problematiek die meerdere uitvoeringsorganisaties raakt, centraal te stellen in de behandeling. 18 Trends in Veiligheid 2013
Versterken van de strafrechtketen? de ruimte voor resultaat!
Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat! 12 Trends in Veiligheid 2013 the way we see it Hoe regisseert het kerndepartement zijn uitvoeringsorganisaties tot betere prestaties?
Nadere informatieGrip op data: pleidooi voor inrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen
Grip op data: pleidooi voor inrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen Wat is nodig om betrouwbare data te kunnen leveren en gebruiken? 21 Pleidooi voor de inrichting van een
Nadere informatieTrends in Veiligheid Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid
Trends in Veiligheid 2013 Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid 2 Scan QR code voor het volledige rapport Trends in Veiligheid 2013 the way we see it Voorwoord Veiligheid en de algemene
Nadere informatieDe menigte onder (online) controle!
De menigte onder (online) controle! 30 Trends in Veiligheid 2013 the way we see it Hoe kunnen we social media inzetten als sturingsmiddel van de online menigte? Highlights Menigten organiseren zich steeds
Nadere informatieMinisterie van Veiligheid en Justitie
Ministerie van Veiligheid en Justitie > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Directie Financieel- Begroting en Kaderstelling De wnd president van de Algemene Rekenkamer drs. A.P. Visser Lange Voorhout
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatiethe way we see it Informatie moet stromen! De digitale transformatie van de jeugdstrafrechtketen
Informatie moet stromen! De digitale transformatie van de jeugdstrafrechtketen 23 Hoe gaat de jeugdstrafrechtketen digitaal getransformeerd worden? De jeugdstrafrechtketen is toe aan verandering. Digitalisering
Nadere informatieRegiegemeente Wendbaar met de blik naar buiten. Zichtbaar met de blik naar binnen. Auteur: Daan Platje VeranderVisie Datum: maart 2011 Pagina 1 van 7
Regiegemeente Wendbaar met de blik naar buiten. Zichtbaar met de blik naar binnen. Auteur: Daan Platje VeranderVisie Datum: maart 2011 Pagina 1 van 7 Gemeentelijke regie Het Rijk heeft kaders opgesteld
Nadere informatieNationale crisisbeheersing en CIMIC. Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden
Nationale crisisbeheersing en CIMIC Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden Van klassieke rampenbestrijding naar moderne crisisbeheersing Interne en externe veiligheid raken verweven
Nadere informatieDatum 12 april 2012 Onderwerp Inspectie Openbare Orde en Veiligheid rapport "Follow the Money"
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den
Nadere informatieFactsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau
Factsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau CONTINUOUS VALUE DELIVERY We zorgen ervoor dat u in elke volwassenheidsfase van uw digitale platform snel en continu waarde kunt toevoegen voor eindgebruikers.
Nadere informatieCentrum voor Jeugd en Gezin. Bouwstenen voor de groei
Centrum voor Jeugd en Gezin Bouwstenen voor de groei Moduleaanbod Stade Advies Centrum voor Jeugd en Gezin; Bouwstenen voor de groei Hoe organiseert u het CJG? Plan en Ontwikkelmodulen: Module Verkenning
Nadere informatieLeading Digital - van technologie naar organisatieverandering
Leading Digital - van technologie naar organisatieverandering Hoe word je als organisatie een digitale master? Voor de overheid is digitalisering niet alleen nodig om efficiënt en effectief te kunnen werken,
Nadere informatieDe onderwerpen waartoe de raad in de periode verschillende producten en adviezen voor zal ontwikkelen, zijn:
WERKPROGRAMMA 2018-2019 CSR MEERJARENPLAN 2018 2022 1 De CSR Meerjarenstrategie bevat een duidelijke focus waarmee de raad in de komende vier jaar aan de slag gaat. Het streven van de raad is om gemiddeld
Nadere informatieDe Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid
CTV NCTV De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) beschermt Nederland tegen bedreigingen die de maatschappij kunnen
Nadere informatieGOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE WHITEPAPER
GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door de snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën en disruptieve marktomstandigheden. Deze ontwikkelingen hebben verregaande gevolgen
Nadere informatieReclassering Nederland. hoofd Personeel & Organisatie en Financiën
Reclassering Nederland hoofd Personeel & Organisatie en Financiën Profiel 'hoofd Personeel & Organisatie en Financiën' bij Reclassering Nederland te Utrecht Algemeen Reclassering Nederland is een onafhankelijke
Nadere informatieBPM OD Maturity Model
BPM OD Maturity Model VISION PAPER Vanuit de basis op orde naar samenwerken in de keten BPM Consult presenteert u 8 groeifasen richting succes voor uw omgevingsdienst Volwassenheid Omgevingsdienst Hoe
Nadere informatieBestuurssecretaris en...
het Zijlstra Center for Public Control and Governance www.hetzijlstracenter.nl Bestuurssecretaris en... Oriëntatie op de functie bestuurssecretaris het Zijlstra Center for Public Control and Governance
Nadere informatieWelkom op dit symposium met de pakkende titel Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen.
Speech Erik Akerboom, Secretaris-generaal Ministerie van Defensie Symposium KVNRO Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen Donderdag 20 november, KMA te Breda Dames en heren, Welkom op dit symposium
Nadere informatieTool VeiligHeidsHuizen. Gemeentelijke regie
Tool VeiligHeidsHuizen Gemeentelijke regie Tool gemeentelijke regie 1 : Inleiding Regie is een bijzondere vorm van sturen en is gericht op de afstemming van actoren, hun doelen en handelingen tot een min
Nadere informatieVACATUREPROFIEL KWARTIERMAKER NATIONALE POLITIE
VACATUREPROFIEL KWARTIERMAKER NATIONALE POLITIE Dit vacatureprofiel betreft de functie van kwartiermaker nationale politie en tevens beoogd korpschef. Bureau ABD Politietop 31 maart 2011 ALGEMEEN Aanstelling
Nadere informatieVan Samenhang naar Verbinding
Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.
Nadere informatieBorging van continuïteit in het veiligheidsdomein
Borging van continuïteit in het veiligheidsdomein Hoe continuïteitsmanagement bijdraagt aan de veiligheid in de maatschappij Hoe kan de continuïteit van kritische processen in het veiligheidsdomein worden
Nadere informatieVisie op Digitaal Zaakgericht werken
Visie op Digitaal Zaakgericht werken Aanleiding om digitaal zaakgericht te gaan werken Digitaal Zaakgericht werken is een belangrijke ontwikkeling die al geruime tijd speelt binnen de overheid, en bij
Nadere informatiewww.econocom.com Optimaliseer het gebruik van uw IT en Telecom infrastructuur
www.econocom.com Optimaliseer het gebruik van uw IT en Telecom infrastructuur Efficiëntie Meegaan met de tijd Mobiliteit De markt verandert evenals onze manier van werken. Het leven wordt mobieler en we
Nadere informatieStichting VraagWijzer Nederland. Notitie Resultaatgericht werken in het Sociale Domein
Stichting VraagWijzer Nederland Notitie Resultaatgericht werken in het Sociale Domein Per 1 januari 2015 hebben de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wmo 2015 hun intrede gedaan. De invoering van deze
Nadere informatieDe concerncontroller als navigator van een wendbare gemeentelijke organisatie Mario Halfhide en Roy Mierop
De concerncontroller als navigator van een wendbare gemeentelijke organisatie Mario Halfhide en Roy Mierop Seminar Concerncontrol binnen de gemeente 2018 15 maart 2018 een organisatie die zich rond maatschappelijke
Nadere informatieICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN
ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN 2018-2023 VERSIE definitief Vastgesteld op : 14 augustus 2018 Directeur bestuurder 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 3 3. Positionering ICT en Informatiebeleid
Nadere informatieBeleid Informatiebeveiliging InfinitCare
Beleid Informatiebeveiliging InfinitCare Wijzigingshistorie Versie Wie Wanneer Wat 2019-V001 Han Laarhuis 2019-03-04 Aanpassen aan nieuwe ISMS 2019 V096 Han Laarhuis 2016-03-21 Toevoegen Wijzigingshistorie
Nadere informatieDigitale cultuur als continuüm
Digitale cultuur als continuüm Samenvatting Activiteitenplan 2017-2020 Stichting Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) Den Haag, 31 januari 2016 1/5 1. Vooraf Deze samenvatting is gebaseerd op de subsidieaanvraag
Nadere informatie28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres
Blockchain @Halt 28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres Voorstellen Marcel Ensing www.marcelensing.nl Verandermanagement van business en ICT Programmamanager bij Halt; reorganisatie ICT Inrichten
Nadere informatieDragon1 EA Tool. Business case webbased EA tool. Een webbased EA tool geschikt voor elke architectuurmethode!
Dragon1 EA Tool Business case webbased EA tool Een webbased EA tool geschikt voor elke architectuurmethode! uw organisatie, datum, versie #.#, documentstatus eigenaar/budgetverantwoordelijke: Kies op deze
Nadere informatieGemeenschappelijke visie op het Informatiestelsel voor de zorg
Gemeenschappelijke visie op het Informatiestelsel voor de zorg De Nederlandse zorg en ondersteuning is volop in ontwikkeling en beweging. De kern van de ontwikkelingen is samen te vatten als Zorg Dichtbij
Nadere informatieAMBITIE & VISIE. Dienstverlening
AMBITIE & VISIE Dienstverlening Inhoud 1 Gemeente Brummen in de toekomst... 3 2 Ambitie gemeente Brummen... 4 3 Visie gemeente Brummen... 5 3.1 Visie op de toekomst... 5 3.2 Positionering gemeente Brummen...
Nadere informatieManifest onze manier van werken
6-11-2008 12:23 Manifest onze manier van werken De gemeente Lelystad ontwikkelt op dit moment de visie op haar toekomstige manier van werken. Hoe het stadhuis er na de renovatie uit komt te zien en ingedeeld
Nadere informatieWees in control over uw digitale landschap
Managed Services Managed Services We zorgen ervoor dat uw complete beheerketen soepel functioneert, zodat uw eindgebruikers optimaal worden bediend. Zorgenvrij beheer is cruciaal voor de continuïteit van
Nadere informatieBaten-lastenstelsel In 2006 gaat het OM over op het baten-lastenstelsel. AEF adviseert het OM bij de invoering hiervan.
OM in strafrechtketen Aan de strafrechtketen worden steeds hogere eisen gesteld: betere prestaties voor minder geld. Voor het Openbaar Ministerie komt daar een complicerende factor bij. Voor de uitoefening
Nadere informatieVOORWOORD. 1 Code voor informatiebeveiliging, Nederlands Normalisatie Instituut, Delft, 2007 : NEN-ISO.IEC 27002.
Gesloten openheid Beleid informatiebeveiliging gemeente Leeuwarden 2014-2015 VOORWOORD In januari 2003 is het eerste informatiebeveiligingsbeleid vastgesteld voor de gemeente Leeuwarden in de nota Gesloten
Nadere informatieSTRATEGISCH BELEID EFFICIËNT EN ZICHTBAAR NAAR EEN CENTRUM VOOR REVALIDATIE
STRATEGISCH BELEID 2013 2014 NAAR EEN EFFICIËNT EN ZICHTBAAR CENTRUM VOOR REVALIDATIE UMCG Centrum voor Revalidatie Strategisch beleidsplan 2013-2014 Vastgesteld op 1 november 2012 Vooraf Met het strategisch
Nadere informatieNieuwe kans op extra instroom
Nieuwe kans op extra instroom Focus op de arbeidsmarkt Naast het erkennen van leerbedrijven is Calibris verantwoordelijk voor ontwikkeling en onderhoud van kwalificaties in de sectoren zorg, welzijn en
Nadere informatie1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...
Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar
Nadere informatieInformatiebeveiligings- en privacy beleid. Haagsche Schoolvereeniging
Informatiebeveiligings- en privacy beleid Haagsche Schoolvereeniging 1 INLEIDING... 3 1.1 INFORMATIEBEVEILIGING EN PRIVACY... 3 2 DOEL EN REIKWIJDTE... 3 3 UITGANGSPUNTEN... 4 3.1 ALGEMENE BELEIDSUITGANGSPUNTEN...
Nadere informatieSturing, monitoring en verantwoording sociaal domein
Sturing, monitoring en verantwoording sociaal domein Samen zoeken naar mogelijkheden Ellen Grooteman (VNG) Hilko de Boer (Gemeente Barneveld) Regiodagen Gemeentefinanciën 2015 2 juli, Den Haag nieuwe rol
Nadere informatieCIOT-bevragingen Proces en rechtmatigheid
CIOT-bevragingen Proces en rechtmatigheid 2015 Veiligheid en Justitie Samenvatting resultaten Aanleiding Op basis van artikel 8 van het Besluit Verstrekking Gegevens Telecommunicatie is opdracht gegeven
Nadere informatieStrategische Issues in Dienstverlening
Strategische Issues in Dienstverlening Strategisch omgaan met maatschappelijke issues Elke organisatie heeft issues. Een definitie van de term issue is: een verschil tussen de verwachting van concrete
Nadere informatie1. INLEIDING. Pagina 2 van 7
Pagina 1 van 7 1. INLEIDING Context Na het verschijnen van het advies van de Commissie Hoekstra over de werking van de Wet Veiligheidsregio s en het Nederlands stelsel van rampenbestrijding en crisisbeheersing
Nadere informatieInspiratiedag. Workshop 1: Risicogestuurde interne controle. 15 september 2016
Inspiratiedag Workshop 1: Risicogestuurde interne controle 15 september 2016 Programma Inleiding Risicomanagement Interne beheersing Relatie met de externe accountant Van interne controle naar beheersing
Nadere informatieFebruari Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie
Februari 2018 Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie De tekst van deze brochure is een samenvatting van het NEMACC-rapport MKB Goed bestuur en toezicht in Nederland, een verkennend
Nadere informatieNaar werkende governance op blockchain in de zorg
Naar werkende governance op blockchain in de zorg Onderzoek in opdracht van Zorginstituut Nederland 13 juni 2019 Openbaar 1 Bestuurskundige, juridische, technische en zorgexpertise in één team Nanning
Nadere informatieInnovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem
Innovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare
Nadere informatieGemeenten voeren Regie op Informatie en Processen
Gemeenten voeren Regie op Informatie en Processen Kenmerken van de huidige situatie Eindgebruikers - Voor elk domein binnen een gemeente worden aparte totaaloplossingen gebruikt. - Gegevens worden niet
Nadere informatieHet succes van samen werken!
White paper Het succes van samen werken! Regover B.V. Bankenlaan 50 1944 NN Beverwijk info@regover.com www.regover.com Inleiding Regover B.V., opgericht in 2011, is gespecialiseerd in het inrichten en
Nadere informatieLEAN bij de overheid 2 oktober 2015
LEAN bij de overheid 2 oktober 2015 Programma SV&V: Mark Blaauw Charlotte Kuijs Programma SV&V Doel: Te komen tot verbetering en versnelling van de werkprocessen binnen de strafrechtketen. Met de methodiek
Nadere informatieDriedaagse Leergang. Kennisintensieve beleidsontwikkeling
Driedaagse Leergang Kennisintensieve beleidsontwikkeling 6, 13 en 20 juni 2014 Den Haag Doelstellingen en doelgroep De doelgroep bestaat uit beleidsmedewerkers/stafmedewerkers bij beleidsinstanties (nationaal,
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieAcademie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende
Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende Leidinggevende*: er zijn 6 hoofdrollen geïdentificeerd voor de leidinggevende en 3 niveaus van leiderschap, te weten strategisch, tactisch en operationeel.
Nadere informatieTijd voor Het Nieuwe Leidinggeven! Lees in 2 minuten wat Het Nieuwe Leidinggeven is, wat het uw organisatie brengt en hoe het te ontwikkelen is.
Tijd voor Het Nieuwe Leidinggeven! Lees in 2 minuten wat Het Nieuwe Leidinggeven is, wat het uw organisatie brengt en hoe het te ontwikkelen is. De manier waarop we het werk organiseren en samenwerken
Nadere informatieAssetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015
Assetmanagement Resultaten maturityscan 14 januari 2015 De 7 bouwstenen van Assetmanagement 2 22.Afwijkingen en herstelacties 23. Preventieve acties 24. Verbetermanagement 5.Leiderschap en betrokkenheid
Nadere informatieE-health: geef de zorgprofessional een centrale rol Waarom het noodzakelijk is dat bestuurders nieuwe zorgmethoden faciliteren
1/5 E-health: geef de zorgprofessional een centrale rol Waarom het noodzakelijk is dat bestuurders nieuwe zorgmethoden faciliteren Joren Roelofs en Wijnand Weerdenburg E-health heeft de toekomst, daar
Nadere informatieInformatiebehoefte/voorziening van de interne toezichthouders
25 september 2013 Informatiebehoefte/voorziening van de interne toezichthouders Prof. dr. ir. Rienk Goodijk GITP/TiasNimbas Business School Agenda vanavond Ontwikkelingen Eigen taakopvatting toezichthouders
Nadere informatieSecurity Management Trendonderzoek. Chloë Hezemans
Security Management Trendonderzoek Chloë Hezemans Security Management Survey (5 e editie) Agenda Voorstellen Methode Trends Opvallende resultaten deze editie Security Management 2020? Voorstellen Chloë
Nadere informatieVRAAG & ANTWOORD. Wat is het bestuurlijk ketenberaad (BKB)? BKB, LKB, directie strafrechtketen September 2016 WELKE DEELNEMERS ZITTEN IN HET BKB?
VRAAG & ANTWOORD BKB, LKB, directie strafrechtketen September 2016 In oktober 2015 is besloten de opgebouwde samenwerking tussen de ketenorganisaties in de strafrechtketen te bestendigen en een duurzaam
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 30 240 Immigratie- en Naturalisatiedienst Nr. 16 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieInnovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem
Innovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare budget
Nadere informatieHet Informatiebeleid Veiligheid Verbinding in veiligheid
Het Informatiebeleid Veiligheid Verbinding in veiligheid Het Informatiebeleid Veiligheid: Verbinding in veiligheid Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1 2 Het probleem Verschillende
Nadere informatieTransformeer naar een data gedreven organisatie. Strategy & Big Data Analytics Leadership
Transformeer naar een data gedreven organisatie Strategy & Big Data Analytics Leadership Details Cursusduur 4 dagen Datum en locatie 2, 3, 13, 14 november 2017 - Tilburg Tijd 09:00-18:00, 09:00-16:30,
Nadere informatieMASTERCLASS STRATEGIE
MASTERCLASS STRATEGIE BEGRIJP BETER DE STRATEGISCHE CONTEXT VAN JOUW ORGANISATIE EN VERGROOT JOUW STRATEGISCHE VAARDIGHEDEN NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 EEN KENNISUPDATE OVER DE BELANGRIJKSTE STRATEGISCHE
Nadere informatieProactief en voorspellend beheer Beheer kan effi ciënter en met hogere kwaliteit
Proactief en voorspellend beheer Beheer kan effi ciënter en met hogere kwaliteit Beheer kan efficiënter en met hogere kwaliteit Leveranciers van beheertools en organisaties die IT-beheer uitvoeren prijzen
Nadere informatieMeer met Minder Dankzij Een Visie op de Elektronische overheid
Meer met Minder Dankzij Een Visie op de Elektronische overheid Prof. Dr. Jan A.G.M. van Dijk Center for egovernment Studies Waarom is een Visie op de Digitale Overheid juist Nu Nodig? ICT is veel meer
Nadere informatieBEVEILIGINGSARCHITECTUUR
BEVEILIGINGSARCHITECTUUR Risico s onder controle Versie 1.0 Door: drs. Ir. Maikel J. Mardjan MBM - Architect 2011 cc Organisatieontwerp.nl AGENDA Is een beveiligingsarchitectuur wel nodig? Oorzaken beveiligingsincidenten
Nadere informatieA&O Inspiratiesessie. Henk Wesseling 26-11-2015
A&O Inspiratiesessie Henk Wesseling 26-11-2015 1 Uitgangspunten 1. Datagedreven sturing gaat om het slimmer verzamelen en analyseren van data en verwerken hiervan tot kennis, op basis waarvan we handelen.
Nadere informatiesturen om tot te komen Rijnconsult Business Review
Je moet behoorlijk sturen om tot zelfsturing te komen 56 Rijnconsult Business Review Het creëren van effectieve autonome teams is geen nieuw onderwerp voor veel organisaties. Maar de dynamiek waarin veel
Nadere informatieProgramma doorontwikkeling veiligheidshuizen. Informatiemanagement en privacy 21 november 2011
Programma doorontwikkeling veiligheidshuizen Informatiemanagement en privacy 21 november 2011 Presentatie Privacy Binnen het programma doorontwikkeling veiligheidshuizen is Privacy een belangrijk onderwerp.
Nadere informatieProjectmatig betekent: op de wijze van een project. Je moet dus eerst weten wat een project is. Een eenvoudige definitie van project is:
Projectmatig werken Inhoudsopgave Projectmatig werken vs. niet-projectmatig werken... 1 Projectmatig werken... 1 Niet projectmatig werken... 2 Waarom projectmatig werken?... 2 Hoe herken je wanneer projectmatig
Nadere informatieBrief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 17 mei 2017 U Lbr. 17/028 (070) Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering
Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 17 mei 2017 Ons kenmerk BB/U201700352 Lbr. 17/028 Telefoon (070) 373 8393 Bijlage(n) 3 Onderwerp Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering Samenvatting
Nadere informatieConcretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd
>>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.
Nadere informatieNFI Academy. Sleutel tot de expertise van het Nederlands Forensisch Instituut
NFI Academy Sleutel tot de expertise van het Nederlands Forensisch Instituut NFI Academy Sleutel tot de expertise van het Nederlands Forensisch Instituut Met ruim 500 professionals en expertise in meer
Nadere informatieINNOVEREN VOOR EEN VEILIGE EN VEERKRACHTIGE CYBERSPACE
INNOVEREN VOOR EEN VEILIGE EN VEER- KRACHTIGE CYBERSPACE ICT is overal, soms zelfs zonder dat we er ons van bewust zijn. Dat brengt ons veel positiefs, maar tegelijkertijd zorgt de groeiende afhankelijkheid
Nadere informatieFlexibel werken en organiseren
Flexibel werken en organiseren Flexibel werken en organiseren Inhoud Inhoud Inleiding De kracht van flexibiliteit Differentiatie in ontwikkeling en doorstroom gebaseerd op organisatieverschillen Aspecten
Nadere informatieAdvies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie
DIENST Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie Advies over en ondersteuning bij het initieel inrichten/optimaliseren
Nadere informatie- CONTROLLERS CIRCLE 12 juni 2012-
- CONTROLLERS CIRCLE 12 juni 2012- Martin Jager Partner BDO Westfriesland - CONTROLLERS CIRCLE 12 juni 2012- De Controller van de 21 e Eeuw Dr. André de Waal MBA 12 juni 2012 Controllers Circle West-Friesland
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieKeteninformatisering: casus GCOS
Keteninformatisering: casus GCOS Overzicht 1. Wat was er vóór GCOS 2. Wat is GCOS 3. Resultaten 4. GCOS als ketenvoorziening 5. Goede en mindere momenten 6. De toekomst 2 Aanleiding 6-7 jaar geleden: sterke
Nadere informatieAegon Future Fit Governance, cultuur en gedrag in een exponentieel versnellende omgeving
Aegon Future Fit Governance, cultuur en gedrag in een exponentieel versnellende omgeving Strategie egon Nederland Commissarissen symposium KPMG Amstelveen 9 oktober 2017 Aegon Future Fit Introductie Aegon
Nadere informatieHOE OMGAAN MET DE MELDPLICHT DATALEKKEN?
HOE OMGAAN MET DE MELDPLICHT DATALEKKEN? EEN HANDIGE CHECKLIST In deze whitepaper bieden we u handvatten die u kunnen helpen bij de implementatie van de meldplicht datalekken binnen uw organisatie. We
Nadere informatieDe toekomst van consultancy
De toekomst van consultancy Course Assignment Management Consulting 5 oktober 2013 Teska Koch 2518936 Teska.koch@hotmail.com Word count: 1.510 Een kijkje in de glazen bol: Wat is de toekomst van consultancy?
Nadere informatieOnderwerp: Informatiebeveiligingsbeleid 2014-2018 BBV nr: 2014/467799
Collegebesluit Onderwerp: Informatiebeveiligingsbeleid 2014-2018 BBV nr: 2014/467799 1. Inleiding In 2011 zorgde een aantal incidenten rond de beveiliging van overheidsinformatie er voor dat met andere
Nadere informatieSamen sterk in het sociaal domein
Samen sterk in het sociaal domein Duurzaam organiseren van het sociaal domein door intergemeentelijke samenwerking In dit artikel gaan we in op de meerwaarde van samenwerking tussen gemeenten in het sociaal
Nadere informatieSturing op ICT STRATEGISCHE BESLUITVORMING GOVERNANCE INNOVATIE. 24 sept 2015; Jurgen Bomas
Sturing op ICT STRATEGISCHE BESLUITVORMING GOVERNANCE INNOVATIE Sturen op ICT en samenhang met business Maes als onderzoek model Vanuit onderzoek in bedrijfsleven: IT beslissing Rol Directie Consequentie
Nadere informatieEXPERTS MEET THE. Seminars voor financials in de zorg WWW.BAKERTILLYBERK.NL/FINANCE4CARE DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG
MEET THE EXPERTS KENNISMAKING MET LEAN IN DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG DOOR DR. VINCENT WIEGEL OP 16 OKTOBER 2014 VERBINDENDE CONTROL DOOR MR. DR. HARRIE AARDEMA OP 6 NOVEMBER 2014 INKOOP
Nadere informatieData Governance van visie naar implementatie
make connections share ideas be inspired Data Governance van visie naar implementatie Frank Dietvorst (PW Consulting) deelprogrammamanager Caesar - Vernieuwing Applicatie Landschap Leendert Paape (SAS
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet projecten,
Nadere informatievan Nederlandse CIO s ziet steeds meer onzekerheid
62,8% van Nederlandse CIO s ziet steeds meer onzekerheid Het antwoord op deze onzekerheid zijn flexibelere technologieplatformen en efficiënt omgaan met ingekrompen budgetten Opzetten van flexibele technologieplatformen
Nadere informatieBantopa Kennismaken met Samenwerken
Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven
Nadere informatieWe zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen
We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:
Nadere informatieBijeenkomst opschaling. Divosa 1 februari 2013
Bijeenkomst opschaling Divosa 1 februari 2013 Opschaling Vooral veel uitdagingen kansen, bedreigingen In de sheets een impressie van wat de deelnemers aan de masterclass bedachten. Antwoord op de vraagstukken
Nadere informatieDatum 26 september 2011 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over de bescherming van juweliers en andere middenstanders
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den
Nadere informatieGraag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.
1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen
Nadere informatie