Johannes 2: Derde zondag van de veertigdagentijd, 4 maart 2018, Heusden.

Transcriptie

1 1 Johannes 2: Derde zondag van de veertigdagentijd, 4 maart 2018, Heusden. Gemeente van Christus, We gaan het vandaag hebben over eenvoud. Over eenvoud die, zoals het gezegde zegt, het kenmerk is van het ware. We gaan het hebben over: 1. eenvoud in de tempel en in de kerk 2. eenvoud in Christus 1. Eenvoud in tempel en kerk Ik sprak laatst een kennis die in het beroemde pelgrimsoord Santiago de Compostella (in het noord-westen van Spanje) was geweest. Doe het niet, zei hij! Het is een grote kermis. Veel te veel commercie. Zie Lourdes, zie het Vaticaan, zie sommige heilige plaatsen in Israël. De stap van kerk naar kermis is snel gemaakt. Als we het mooiste bederven, krijgen we het allerergste. Dat geldt bijvoorbeeld voor de liefde, en zeker voor het geloof. Onze lezing van vanmorgen gaat daarover. Johannes neemt ons mee naar het tempelcomplex in Jeruzalem. Ik heb een zeer eenvoudige afbeelding van het tempelcomplex meegenomen. Er zijn er die veel levensechter zijn, maar dit is wel het basisplan: groot ommuurd plein, waarvan een deel is afgezet: de Voorhof der Heidenen, waar niet-joden welkom waren. In het midden: de tempel zelf - het teken van Gods aanwezigheid onder zijn volk. God liet zijn heilige naam wonnen: eerst in de tabernakel, later in de tempel die Salomo rond 950 voor Christus mocht bouwen. In 586 werd e tempel vernield door de Babyloniërs. 70 jaar later weer opgebouwd, maar eenvoudiger. Het is Koning Herodes, die enorm van bouwen hield (nu ja, niet zelf...), die zo rond 20 voor Christus begon aan een grote restauratie en verfraaiing van de tempel. Rond 25 na Christus was die restauratie klaar. Jezus is dus in de tempel geweest die Herodes net had gerestaureerd. Het moet schitterend zijn geweest. Met een groep gemeenteleden lezen we de hele bijbel in een jaar, en dan valt ons telkens weer op hoe belangrijk en centraal de plaats is, die de tempel inneemt in het geloofsleven van Israel. De liefde voor de tempel wordt niet voor iets zo innig bezongen in Psalm 84! Belangrijkste activiteit die in de tempel plaatsvond, was: het brengen van offers. Het hele jaar door werden er runderen,. schapen, geiten, en als dat te duur was: duiven aan God geofferd. Bladzijdenlang gaan het daarover in het

2 2 Oude Testament! Die offercultus komt ons soms vreemd over. Omdat de tempel al lang niet meer bestaat, en er daarmee allang een einde is gekomen aan de joodse offercultus. En wij offeren sowieso geen dieren meer, omdat wij christenen geloven dat God in Jezus het definitieve offer heeft gebracht: Zie het lam Gods dat draagt de zonde van de wereld. Maar in de dagen van Jezus was de offercultus nog in volle gang. En hoe ging dat dan? (Daar moeten we toch even bij stilstaan.) Israel is begonnen als een agrarische samenleving, mensen leefden van veeteelt en landbouw. Vrijwel iedere familie had een kudde vee. En dan nam je bij gelegenheid een van je eigen dieren, uit je eigen kudde om aan God te geven. Je had dat lam of dat bokje misschien wel zelf geboren zien worden, zelf verzorgd en beschermd, zelf geweid. Die dieren behoorden als het ware tot je familie. En wanneer je dan met Pasen of bij een bijzondere gelegenheid dan een bokje of een lam aan God offerde, gaf... (uit dank, of, als er iets recht te zetten was, om verzoening met God tot stand te brengen)... dan gaf je daarmee iets van jezelf Neem mijn leven. laat het Heer, toegewijd zijn aan uw eer. (Lied 912) Maar ja, de Israëlitische samenleving ontwikkelde zich. Er ontstond een elite die niet meer zelf achter de schapen aanging. Vuil en zwaar werk! Herder werd een beroep voor mensen aan wie een smetje zat. Steeds meer mensen offerden niet een dier van zichzelf, maar kochten een dag voor Pesach een mooi lam, of een mooi bokje. Daarom waren er ook zoveel herders in de landstreek rond Bethlehem: daar was ruimte en goede weidegrond, daar werden grote kuddes gehouden om de aanvoer van offerdieren in de tempel op peil te houden! De veemarkt van Jeruzalem bevind zich oorspronkelijk buiten de stadsmuren. Maar op een gegeven moment ontstond er een conflict tussen de veehandelaren en de priesters - om geld? En om die lui de wind uit de zeilen te nemen trokken de priesters zelf veehandelaars aan, die in de Voorhof der Heidenen (aanwijzen) hun handel mochten drijven. Dat ruikt een beetje naar schimmige praktijken, vriendjespolitiek, corruptie. Het tempelplein werd een veemarkt. Met alle bijbehorende herrie en stank en viezigheid. Dus wat begonnen was als een eenvoudig en echt offer: iets van jezelf geven, is in de tijd van Jezus verworden tot een winstgevende handel in offerdieren. Er is niets tegen commercie. Maar net als het goed is als Kerk en Staat gescheiden zijn, moeten ook Kerk en Commercie gescheiden

3 3 blijven. Als we van het geloof een handeltje maken, een business, dan gaat het geheid mis. Met de geldwisselaars was iets vergelijkbaars aan de hand. Er was tempelbelasting. Maar op het gangbare Romeinse geld stonden afbeeldingen van de keizers, en vanwege het beeldverbod mocht dat geld de tempel niet binnenkomen. Daarom was er apart tempelgeld, dat eerst gewisseld moest worden. Er waren nog geen pinautomaten, dus... waren er wisselaars nodig, die natuurlijk ook winstmaximalisatie nastreefden. Dus naast de veehandelaren, zaten er in de Voorhof der heidenen ook geldwisselaars achter hun tafeltjes. Achter hun trapezas, staat er in het Grieks.. In het moderne Grieks is trapeza nog steeds het woord voor Bank (de financiële instelling). Jezus moet op het tempelplein dezelfde afschuw hebben gevoeld als die kennis van mij in Santiago de Compostella. We hoorden hoe Jezus met een soort zweep van touw de handelaars met hun runderen en schapen en duiven, en de geldwisselaars vanachter hun tafeltjes wegjaagt. En hoe hij hun zegt: Weg ermee! Jullie hebben van het huis van min vader een markt gemaakt. Volgens andere evangelisten had Jezus het over een rovershol, maar volgens Johannes zei Jezus: Julie hebben er een markt van gemaakt. Een handeltje! Economie. Een business! Jezus verlangt terug naar een zekere eenvoud in de tempel! Weg met al die tussenpersonen en tussenhandel. Jezus verlangt terug naar: de mens tegenover God. Opmerkelijk is dat de tempelbewakers niet ingrepen, Jezus niet arresteerden. Dat lijkt erop te wijzen dat er veel meer mensen zijn geweest, die dat verlangen naar eenvoud met Jezus deelden. Dat er heel veel mensen ware die opgelucht ademhaalden, toen er opeens stilte heerste op het tempelplein... Stilte, waarin ze God weer konden ontmoeten, Zijn stem weer konden verstaan. Onze PKN: heeft sinds een paar jaar een landelijke beleidsplan (Kerk 2025: Waar een Woord is, is een weg.)dat streeft naar eenvoud en zo min mogelijk kerkelijke ballast. Een pleidooi voor eenvoud... Ik kan u zeggen dat we ook in onze gemeente en als kerkenraad altijd alert willen en moeten blijven. Maken we het allemaal niet te ingewikkeld, ons kerkelijk leven? Hoe kunnen we onze organisatie en ook onze liturgie zo eenvoudig houden, dat we licht kunnen reizen. Zodat we met een vrolijke lichte tred achter Jezus aan kunnen gaan. We hoeven geen dure kamelen, eenvoudige ezeltjes zijn prima!

4 4 Tot zover de eenvoud in de tempel en eenvoud in de kerk. 2. Eenvoud in Christus Tempel, het instituut kerk we kunnen niet zonder. Maar het wordt vaak wel heel veel buitenkant. De binnenkant, het geloof is belangrijker. In onze lezing schaft Jezus schaft de tempel niet af... maar hij geeft aan het begrip tempel een radicaal andere invulling. Als Jezus het tempelplein heeft schoongeveegd, komen er mensen/joden naar hem toe die hem vragen: Met welk teken kunt u bewijzen dat u dit mag doen? Dan antwoord Jezus met een heel kleine gelijkenis: Breek deze tempel maar af, en ik zal hem in drie dagen weer laten opbouwen. Altijd fascinerend en lastig, die gelijkenissen van Jezus. De mensen die Jezus hebben aangesproken, begrijpen er natuurlijk niets van. Zesenveertig jaar heeft de bouw van deze tempel geduurd, en u wilt hem in drie dagen weer opbouwen? Maar Jezus sprak over de tempel van zijn lichaam. Het geheim, de sleutel van deze gelijkenis zit hem in het woord: opbouwen. Er staat niet opbouwen: maar er staat: doen verijzen/opstaan. Als straks over de opstanding van Jezus wordt gesproken, zal hetzelfde woord worden gebruikt. Dus op de vraag: Met welk teken kunt u bewijzen dat u dit mag doen? antwoordt Jezus met een verwijzing naar kruis en opstanding. Breek deze tempel af (stel dit lichaam maar terecht), en binnen drie dagen zal het weer verrijzen, uit de dood. Na zijn opstanding uit de dood herinnerden zijn leerlingen zich dat hij dit gezegd had. We weten dat in het jaar 70 de tempel opnieuw is verwoest, door de Romeinen. Daarmee verdween, tot op de dag van vandaag, het hart uit het geloofsleven van Israël. Met de tempel is ook die hele ingewikkelde tempelcultus verdwenen, achterhaald, voorbij. Met de offercultus verdween ook het hele idee dat geloven een handeltje is. Dat je ervoor moet betalen. Dat je God eerst iets moet geven om daarna iets van God terug te krijgen. Voor wat hoort wat. Allemaal voorbij! Het evangelie vertelt ons dat God niet alleen Israël, maar alle volkeren daarvoor iets prachtigs in de plaats heeft gegeven. God woont niet langer in een tempel van hout en steen, maar hij is gaan wonen in zijn zoon, die een levende tempel is. Het Woord is vlees/mens geworden, en het heeft onder ons gewoond, vol van goedheid en waarheid (Johannes 1:14). Jezus is de nieuwe tempel waarin Gods heilige naam woont. Zolang Jezus op aarde was, was hij een tempel van vlees en bloed.

5 5 Vanaf Pinksteren, de uitstorting van de Heilige Geest, leeft en woont Jezus, en dus God, onder ons in en door de heilige Geest. Om naar hem toe te gaan, hoeven we niets te betalen. We moeten alleen maar lege, open handen hebben, een open hart. Hoe eenvoudig willen we het hebben? Deze nieuwe tempel is niet meer gebonden aan één plaats. Deze nieuwe tempel is niet meer gebonden aan één gebouw. Die tempel is overal aanwezig, overal bereikbaar. Overal kunnen we de Vader in de Zoon aanbidden en danken, en onze zorgen met Hem delen. Kerken en gemeenten hebben nog steeds hun functie: in je eentje geloven, dat lukt bijna niemand. Dat houdt bijna niemand vol. Wie wil... kan zo inloggen in de Heilige Geest... contact leggen... dag en nacht... in goede en in slechte dagen... en deel krijgen aan het kruis en de opstanding van Christus. Hoe eenvoudig willen we het hebben! Laten wij God vandaag daarom danken. Voor de eenvoud van de nieuwe tempel. Dat is: voor de eenvoud van Christus. Laten wij hem danken voor de eenvoud van het geloof. Voor de eenvoud van het nieuwe leven. Amen.