10 Schadediagnose Koppeling

Transcriptie

1 10.1 Koppeling 10 Schadediagnose 10.1 Koppeling Bij storingen aan koppelingen moet men een onderscheid maken tussen storingen ten gevolge van defecte koppelingsonderdelen, en koppelingsuitval ten gevolge van storingen in andere onderdelen van het voertuig, zoals: Ophanging van de motor of versnellingsbak. Een te zwakke of versleten ophanging van de motor of de versnellingsbak kan het bokken van de koppeling veroorzaken. Afstelling van de motor. Een verkeerde afstelling van carburator, ontsteking, benzine-injectiesysteem of dieselpomp kan eveneens de oorzaak zijn van het bokken van de koppeling. Ook niet soepel functionerende gaskabels of gasstangenstelsels veroorzaken dit probleem. Angulaire of parallelle afwijking, een foute centrering tussen motor en koppelingshuis, respectievelijk versnellingsbakhuis (ten gevolge van een verdwenen geleide- of centreerbus of een uitgelopen lager), kan leiden tot het uitbreken van de koppelingsnaaf. Storingen aan koppelingen kan men steeds tot 5 punten herleiden, namelijk: Koppeling slipt. Koppeling bokt. Koppeling komt niet vrij. Koppeling is stug. Koppeling maakt lawaai. Fig. 10.1) Koppelingsschade Koppeling slipt Koppeling komt niet vrij Voor het uitbouwen van de koppeling steeds het volledige ontkoppelingssysteem controleren (slijtage, soepelheid, afstelling). Voor het inbouwen van de koppeling controleren of de onderdelen bij het voertuig horen. Vliegwiel controleren. Bedieningsmechanisme controleren. Voor het uitbouwen van de koppeling steeds het volledige ontkoppelingssysteem controleren (afstelling, kabel, hydraulica, afsteunpunten). Voor het inbouwen van de koppeling het druklager controleren Koppeling is stug Koppeling bokt Voor het uitbouwen van de koppeling moet men steeds de gehele omgeving controleren (ontkoppelingssysteem, motorophanging, motorsturingssysteem, ophanging). Voor het inbouwen van de koppeling controleren of de onder-delen bij het voertuig horen. Vliegwiel en bedieningsmechanisme controleren. Controleren of de juiste onderdelen werden ingebouwd. Volledige controle van het bedieningsmechanisme Koppeling maakt lawaai Bij het inbouwen van de koppeling steeds het volledige ontkoppelingssysteem controleren. Ook het top- of pilootlager is vaak de oorzaak van geluiden in het koppelingsbereik. Let steeds op de juiste inbouwpositie. Na het inbouwen van de koppeling moet men het bedieningssysteem juist afstellen. 1

2 10.2 Voornaamste storingsoorzaken 10.2 Voornaamste storingsoorzaken Om te garanderen dat een koppeling na vervanging perfect werkt, willen wij u wijzen op mogelijke foutbronnen. Bij het vervangen van de koppeling is het absoluut noodzakelijk om de gehele omgeving van de koppeling nauwkeurig te controleren. Maar al te vaak stellen wij vast dat een koppelingsuitval een gevolg is van een fout aan de koppelingsomgeving. De aandacht moet daarbij hoofdzakelijk uitgaan naar de volgende onderdelen: Vliegwiel Als wrijvingspartner van de koppelingsplaat is het vliegwiel vaak duidelijk getekend. Groeven, hittevlekken en oneffenheden wijzen erop dat het materiaal heet is geworden. Deze sporen moeten zeker verwijderd worden. Het afdraaien van het vliegwiel dient volgens de gegevens van de constructeur te gebeuren. Er moet daarbij op gelet worden dat de pasrand van de drukgroep (aanschroefvlak) in dezelfde mate wordt nabewerkt als de pasrand van het vliegwiel Top- of pilootlager Als het top- of pilootlager klemt, kan er niet ontkoppeld worden. Het veroorzaakt geluiden en leidt tot angulaire of parallelle afwijkingen Asafdichtingen Tweedelig vliegwiel Een koppeling gaat tegenwoordig heel lang mee. Daarom raden verschillende constructeurs (onder andere door de hoge uurloonkosten) hun werkplaatsen aan om bij een koppelingswissel ook het tweedelig vliegwiel te vervangen. Gebruik steeds nieuwe trekbouten bij het monteren van het tweedelig vliegwiel. Gevallen vliegwielen mogen niet meer hergebruikt worden. Het is niet toegelaten om het tweedelig vliegwiel af te draaien, omdat men dan de veerdempingskarakteristiek van dit onderdeel onherroepelijk wijzigt. Steeds de montage-informatie van de constructeur raadplegen. Zo is bijvoorbeeld de afstand tussen de BDPgever en de geverkrans op het vliegwiel van groot belang voor de regeling van de motorsturing. Bijzonderheden: Een geringe axiale speling tussen primair- en secundair vliegwiel is toegelaten. Een verdraaiing van het secundair deel t.o.v. het primair deel kan mogelijk zijn. Daarbij is het niet noodzakelijk dat dit onderdeel terugkeert naar de beginpositie. Geringe vetsporen (ten gevolge van de centrifugaalkracht) op de achterzijde van het primaire deel (montagezijde krukas) zijn toegelaten. Tip: Controleer het tweedelig vliegwiel met het speciaal hiervoor bedoelde LuK-meetgereedschap. Fig. 10.2) Lekkende krukaskering De geringste vet -of oliesporen op de koppelingsonderdelen zorgen voor de grootste problemen: van bokken tot het uiteindelijk slippen van de koppeling. Vaak zijn deze vetsporen een gevolg van overmatig vetgebruik bij de montage. Maar soms zijn ze niet te onderscheiden van oliesporen die het gevolg zijn van lekkende asafdichtingen. Dit geldt zowel voor de afdichtingsring aan de zijde van de krukas als voor de asafdichting van de ingaande as. Bij voertuigen van het merk VW met getrokken koppeling moet naast de afdichtingsring ook worden gelet op de drukstang in de holle as. Afzettingen van motorolie - cardanolie in het koppelingshuis en op de koppeling - wijzen op defecte dichtingen. Met olie besmeurde koppelingsplaten zijn vaak de oorzaak van een slippende koppeling. In dit geval, en bij oudere voertuigen met hoge kilometerstand moeten ook de bijbehorende asafdichtingsringen vernieuwd worden als de koppeling vervangen wordt. 2

3 10.2 Voornaamste storingsoorzaken Koppelingsplaat Geleidehuls Bijna elk onderdeel van een moderne auto is aanzienlijk veranderd ten opzichte van vroeger. Zo is de koppelingsplaat veel lichter en dus ook gevoeliger geworden voor een onvoorzichtige behandeling. Een kleine tik kan er al voor zorgen dat een koppeling niet meer vrijkomt. Daarom moet de maximale zijdelingse afwijking - ook wel bekend als slingering - steeds vóór de montage gecontroleerd worden (maximaal 0,5 mm). Elke LuK-koppelingsschijf wordt gecontroleerd op zijdelingse slag, maar het is niet uitgesloten dat de schijf op de lange weg naar de werkplaats een beschadiging oploopt Druklager Een controle van het druklager in de werkplaats is niet mogelijk. Daarom moet dit onderdeel in elk geval vervangen worden. Breng het juiste vet aan op de juiste plaats (contactvlakken). Fig. 10.3) Versleten geleidehuls Het aantal bewegingen dat een druklager over zijn geleidehuls maakt, is erg hoog. Controleer daarom de geleidehuls op (eenzijdige) slijtagesporen. Druk- of slijtageplekken verhinderen het glijden van het druklager. Bovendien moet erover gewaakt worden dat de huls gecentreerd is ten opzichte van de ingaande as van de transmissie. Geringe sporen van slijtage kunnen meestal met fijn schuurpapier weggewerkt worden. Als het om inkepingen gaat, moet de geleidehuls in elk geval vernieuwd worden. Om ervoor te zorgen dat het koppelingslager zonder te kantelen gemakkelijk op de geleidehuls glijdt, moet de hoeveelheid vet op het glijdoppervlak juist gedoseerd worden. Het is hierbij absoluut noodzakelijk om het overtollige vet te verwijderen. Te weinig of te veel vet op de huls kan bovendien leiden tot een schokkende of slippende koppeling. Bovendien moet men letten op de combinatie van een koppelingslager met een geleiding in metaal of in kunststof ten opzichte van de bijbehorende geleidehuls. Het gebruik van een kunststoflager en een kunststofhuls is bij de montage uitgesloten, omdat een combinatie van twee geleidingen in kunststof de koppeling niet alleen stroef doet verlopen maar ook kan leiden tot een schokkende of slippende koppeling. Een defecte geleidehuls zorgt voor: Een bokkende koppeling. Een slippende koppeling. 3

4 10.2 Voornaamste storingsoorzaken Volle en holle as De lagering en de afdichting van de volle as ten opzichte van de holle as controleren. Het lichtlopen van deze beide assen ten opzichte van elkaar moet gewaarborgd zijn Druklager - gaffel De lagering en het lichtlopen van de gaffel controleren. Te veel (eenzijdige) speling op de gaffel vermindert de ontkoppelingsweg en kan leiden tot het kantelen van het druklager. Mogelijke klachten: De koppeling komt niet vrij. De koppeling is stug Koppelingsas Andere mogelijk oorzaak van een stroeve koppeling is beweegbaarheid van de koppelingsas. Versleten lagerbussen beïnvloeden niet alleen het bedieningscomfort, maar kunnen ook ernstige koppelingsstoringen veroorzaken. Om dit te kunnen beoordelen, dient men de koppelingsas steeds te demonteren. In ingebouwde toestand kan men het contactvlak tussen as en lagerbus niet controleren. Een versleten lagering van de ontkoppelingsas kan leiden tot: Een bokkende koppeling. Een stugge koppeling Koppelingskabel Een aan slijtage onderhevig onderdeel waarmee bij het vervangen van de koppeling vaak geen rekening wordt gehouden, is de koppelingskabel. Het is in de garage onmogelijk om de kabel onder belasting exact te controleren. Iedere koppelingskabel is evenwel aan slijtage onderworpen. Bij enkele voertuigen wordt deze slijtage bovendien nog versterkt door een ongunstige positionering van de kabel in de motorruimte - dicht bij de hete uitlaatgasafvoerleiding - en door de beperkte ruimte, waardoor de kabel sterk gebogen wordt. Om de genoemde storingen te verhelpen, zou de koppelingskabel altijd vervangen moeten worden bij het vervangen van de koppeling. Een vervanging van de koppelings-kabel leidt in elk geval tot een groter bedieningscomfort Klassiek hydraulisch bedieningssysteem Van hydraulische koppelingssystemen wordt vaak aangenomen dat ze onderhoudsvrij zijn. In de werkelijkheid is het evenwel zo dat de hydraulische vloeistof aan een bepaald verouderingsproces onderhevig is en dat ook alle andere onderdelen van de koppeling verslijten. Het systeem van een klassieke hydraulische koppelingsbediening bestaat meestal uit volgende onderdelen: Pompcilinder of gevercilinder. Hydraulische leiding. Hydraulische slang. Werkcilinder of nemercilinder: moet telkens wanneer de koppeling wordt vervangen, op lekkage en mogelijke sporen van slijtage worden gecontroleerd. Gebreken in het hydraulische ontkoppelingsmechanisme kunnen tot de volgende klachten leiden: Slippende koppeling. De koppeling ontkoppelt niet (schakelproblemen). Bij het vervangen van een schuin gemonteerde nemercilinder moet het onderdeel vóór het monteren met hydraulische vloeistof gevuld worden. Bij het vervangen van de hydraulische vloeistof moet er principieel van beneden naar boven ontlucht worden. Dit kan zich uiten in volgende storingen aan de koppeling: De koppeling schokt. De koppeling slipt. De koppeling ontkoppelt niet. Stroeve bediening van de koppeling. 4

5 10.3 Storingsoorzaken die niet direct met de koppeling te maken hebben Hydraulisch druklager Dit is een onderdeel waarbij druklager, geleidehuls en nemercilinder in één onderdeel zijn ondergebracht. Vaak denkt men bij het hydraulische druklager aan een onverslijtbaar onderdeel. Geheel onterecht. Misschien heeft de omvang van het product daar iets mee te maken. Er is geen enkele reden waarom men dit onderdeel niet zou vervangen. Ook dit druklager is aan slijtage onderhevig. Een defect hydraulisch druklager kan tot het volgende leiden: De koppeling komt niet vrij. Het koppelingspedaal blijft hangen. Een vloeistoflekkage. De hydraulische cilinder klemt. De koppeling bokt of blokkeert Storingsoorzaken die niet direct met de koppeling te maken hebben Ophanging van de motor of de versnellingsbak Een te zwakke of versleten ophanging van motor of versnellingsbak kan leiden tot een bokkende koppeling, en in het slechtste geval zelfs tot een beschadiging van koppelingsplaat en/of tweedelig vliegwiel Afstelling van de motor Een foute motorafstelling of een defecte motorregeling (zelfontbranding, lekkende injectoren, cilinderuitval enz.) zijn vaak oorzaak van het bokken van de koppeling. Deze kunnen leiden tot ernstige koppelingsschades. Druklager steeds ontluchten volgens de gegevens van de constructeur. Deze vloeistof is net zoals remvloeistof onderhevig aan verouderingsverschijnselen. Dus vervangen overeenkomstig de door de constructeur opgegeven looptijd Centreren Hier wordt vaak niet op gelet. Het gevolg van een niet of fout gecentreerde koppeling is een totaal vernielde koppelingsschijf. Bij het vervangen van een koppeling moet dit steeds gebeuren met een aan het voertuig aangepast centreergereedschap. Raadpleeg hiervoor de montagevoorschriften van de constructeur Angulaire (hoek) of parallelle afwijking Een angulaire afwijking tussen versnellingsbak en koppelingshuis enerzijds en koppelingshuis en motor anderzijds leidt na korte looptijd tot een defecte plaat (voering segment gelijkmatig uitgebroken, naafprofiel uitgesleten, enzovoort). Let bij de montage dus steeds goed op het juist centreren tussen motor en versnellingsbak. Let er ook op dat er geen vreemde delen tussen beide onderdelen zitten. Controleer de aanwezigheid van geleidebussen en de juiste bouten Hardy-schijf Zijn er nog andere oorzaken die ten grondslag kunnen liggen aan een slecht functionerende koppeling? Fig. 10.4) Hardy-schijf De Hardy-schijf is gemaakt van rubber en voorzien van stalen bussen en zorgt voor een flexibele verbinding tussen cardanas en achteras. Deze dempt kleine trillingen tijdens het schakelen. Wanneer deze schijf stuk of versleten is, verliest deze zijn dempingseigenschappen en krijgt de koppeling meer trillingen te verwerken met mogelijke schade tot gevolg. 5

6 10.4 Optische controle / schadebeelden Koppeling komt niet vrij Diafragmatongen ingelopen Te weinig voorspanning druklager, versleten bedieningssysteem. Druklager heeft geblokkeerd Afgebroken drukvingers Druklager loopt uit het midden (kantellager). Geen lagerspeling. Lagerring primaire as defect Binnenzijde druklager beschadigd Verkeerd of te weinig vet. Geleidehuls versleten. 6

7 Koppeling komt niet vrij Oor druklager afgebroken Versleten bedieningssysteem Drukplaat gebroken Oververhitting van de drukplaat, dit als gevolg van overmatig slippen van de koppeling. Slippen van de koppeling door versleten voering. Moeilijk functionerend ontkoppelingsmechanisme. Nemercilinder defect. Teveel olie op de voering (defecte afdichtingen) Drukgroep beschadigd Montagefout. Niet op centreerstift op vliegwiel gelet. 7

8 Koppeling komt niet vrij Geleidebus van druklager uitgesleten Geleidebus niet ingevet Koppelingshuis verbogen Montagefout. Bevestigingsbouten ongelijk aangetrokken. Niet gelet op centreerpunt op vliegwiel Schroefdraad beschadigd Montagefout. - Koppelingsbouten niet verzegeld. - Steunplaat tussen koppelingsbouten en koppelingshuis niet gemonteerd. 8

9 Koppeling komt niet vrij Aanloopsporen aan de klinknagels Montagefout. - Borgring van druktafel is verkeerd gemonteerd. Verkeerde borgring van druktafel. Foute meeneemplaat Tangentiaalbladveer afgebroken Speling in cardanas. - Bv. door uitgeslagen Hardy-schijf. Bedieningsfout. - Aanslepen in eerste of tweede versnelling. - Schakelfout. Verkeerde koppeling Tangentiaalbladveer verbogen Speling in cardanas. - Bv. door uitgeslagen Hardy-schijf. Bedieningsfout. Transportschade (laten vallen). Ongelijkmatig vastzetten van de drukgroep. 9

10 Koppeling komt niet vrij Naafprofiel beschadigd Montagefout. - Prise-as met geweld in vertanding van de koppelingsplaat gestoken. Verkeerde plaat Vliegroest op de naaf Primaire as werd niet of met verkeerd middel ingevet Naafprofiel eenzijdig uitgesleten Toplager defect. Angulaire afwijking tussen motor en versnellingsbak. 10

11 Koppeling komt niet vrij Aanloopsporen op de voordemper Montagefout. - Koppelingsschijf verkeerd om. Verkeerde koppelingsschijf Hoofdblad niet recht Montagefout. - Koppelingsschijf laten vallen. Bij koppeling van motor en versnellingsbak werd het blad door de prise-as verbogen Segmentveren afgebroken Toplager is defect of ontbreekt. Angulaire afwijking tussen motor en versnellingsbak. Versnellingsbak is bij montage gezakt. 11

12 Koppeling komt niet vrij Voering weggerukt Het toerental van de koppelingsplaat was hoger dan het toegestane toerental van de voering Voering verbrand/opgelost Te veel olie op de voering. Defecte oliekeerring. Ontkoppelingsmechanisme gaat zwaar, is kapot. Bij het vlakken van het vliegwiel werd de juiste diepte van het aanloopvlak niet goed in acht genomen Slinger in de koppelingsplaat Plaat werd voor montage niet op slingering gecontroleerd. Dit dient voor montage te gebeuren, eventuele slingering mag niet groter dan 0,5 mm zijn. 12

13 Koppeling komt niet vrij Aanloophuls en kogellager vernield Oververhitting van het druklager als gevolg van ontbrekende speling heeft vetverlies tot gevolg gehad en geleid tot vastlopen van het druklager Druklagerhuis verbogen/afgebroken Druklager heeft geblokkeerd op de geleidehuls Bundeling van lager doorgesleten Basisafstelling van koppeling is fout. Voorspanning van het druklager is te gering ( N). 13

14 Koppeling slipt Lokale oververhitting van de drukplaat Olie of vet op de voering (verminderde wrijvingswaarde). Te geringe lagerspeling. Defect in bedieningssysteem. Bedieningsfout (te lang laten slippen) Sterke aanloopsporen op de drukplaat Voering te ver versleten. Onvoldoende speling druklager. Defect aan bedieningssysteem. Koppeling liep gedeeltelijk in ontkoppelde toestand Diafragmatongen ingelopen Defect aan bedieningssysteem. Druklager ging te zwaar (beide veroorzaken blokkeren van het lager en in extreme gevallen zelfs het afbreken van een diafragmatong). 14

15 Koppeling slipt Binnenzijde druklager beschadigd Verkeerd of te weinig vet. Geleidehuls versleten Rand voering vervuild met olie of vet Defecte oliekeerring. Te veel vet op naaf Verkoolde voering Olie op de voering. - Defecte oliekeerring. Oververhitting als gevolg van te lang laten slippen van de koppeling (afname wrijvingswaarde). 15

16 Koppeling slipt Olie op de voering Oliekeerring aan de motor of versnellingsbak is defect Vet op de voering Te veel vet op de naaf. - Overtollig vet op de vertanding van de prise-as niet verwijderd Voering tot op de klinknagels versleten Slijtage van de voering. - Rijfout. Te lang laten slippen van koppeling. - Normale slijtage bij te lang gebruik. Verkeerde onderdelen gebruikt. Defect ontkoppelingsmechanisme. 16

17 Koppeling slipt Voering draagt niet volledig over Vliegwiel niet vervangen. Aanloopvlak van vliegwiel niet gevlakt Aanloopsporen op de voordemper Montagefout. - Koppelingschijf verkeerd om. Verkeerde koppelingsschijf Geleidebus van druklager uitgesleten Geleidebus niet ingevet. 17

18 Koppeling bokt Naaf verkeerd gevet Vet met vaste bestanddelen gebruikt Tangentiaalbladveer verbogen Speling in de aandrijving. - Bv. uitgeslagen Hardy-schijf (BMW). Rijfout. - Bv. aanslepen in 1e of 2e versnelling. Laten vallen. Verkeerde volgorde bij aandraaien bouten Diafragmatongen verbogen Montagefout. - Diafragmatongen werden bij het monteren verbogen. 18

19 Koppeling bokt Vet op de voering Te veel vet gebruikt. - Het overtollige vet is niet verwijderd Binnenzijde druklager beschadigd Verkeerd of onvoldoende vet. Geleidebus versleten Voering draagt niet overal (vliegwiel) Vliegwiel niet vervangen. Vliegwiel niet geschuurd of afgedraaid. 19

20 Koppeling bokt Schade aan vertanding naaf Montagefout. - Prise-as niet voorzichtig ingestoken. Verkeerde koppelingsplaat Druklager versleten Afrolvlakken druklager niet gevet. Gaffel versleten Druklager verkeerd gevet Vet met vaste bestanddelen gebruikt. 20

21 Koppeling bokt Geleidebus versleten Niet of onjuist gevet. Druklager loopt zwaar Afdruk stift uit midden Fout in bedieningssysteem. - Lager versleten. - Geleidebusje versleten Vliegwiel versleten Vliegwiel niet geschuurd of afgedraaid. Vliegwiel niet vervangen. 21

22 Koppeling bokt Oor druklager afgebroken Fout in bedieningssysteem Voering vet aan binnenzijde Te veel vet gebruikt. Krukaskeerring lek. 22

23 Koppeling maakt lawaai Diafragmatongen ingelopen Druklager heeft geblokkeerd. Druklager loopt zwaar. Niet juiste voorspanning Aanloopsporen op torsiedempers Montagefout. - Plaat verkeerd ingebouwd. Verkeerde koppelingsplaat Aanloopsporen op vormveer Montagefout. - Veer is bij montage in richting van koppeling verbogen. 23

24 Koppeling maakt lawaai Torsiedempers ingeslagen in hun kamer Rijfout. - Door te rijden met te weinig motortoeren raken de torsiedempers overbelast. Verkeerde plaat Torsiedemper uitgebroken Veroliede voering. Verkeerde motorafstelling. Fout in bedieningssysteem. Schokbewegingen beschadigen de torsiedempers Aanslagbout torsiedemper ingeslagen Rijfout. Door te rijden met te weinig motortoeren raken de torsiedempers overbelast. Verkeerde plaat. 24

25 Koppeling maakt lawaai Naafvertanding eenzijdig uitgeslagen Toplager kapot. Motor en versnellingsbak staan niet in lijn Naafvertanding verdwenen Toplager kapot. Motor en versnellingsbak staan niet in lijn. Prise-as lager kapot. Schade door bewegingen Loopring en lager druklager kapot Oververhitting van het druklager door te weinig voorspanning van het druklager. Het vet loopt uit het lager, lager is niet meer gesmeerd. 25

26 Koppeling maakt lawaai Bundeling van lager kapot Basisafstelling van de koppeling verkeerd (Opel). Te weinig voorspanning Geleidebus versleten Verkeerde afstelling gaffel. Gaffel versleten Loopring druklager versleten Te weinig voorspanning van druklager. Druklager loopt zwaar. 26

27 Koppeling maakt lawaai Gaffel versleten Niet vervangen bij koppelingswissel Druklager versleten Afrolvlakken druklager niet gevet. Gaffel versleten Afdruk stift uit midden Fout in bedieningssysteem. - Lager versleten. - Geleidebusje versleten. 27

28 Koppeling maakt lawaai Oor druklager afgebroken Fout in bedieningssysteem Aanloopsporen in koppelingshuis Koppeling is overdrukt geweest. Druklager heeft koppelingshuis geraakt Torsiedemper gebroken Rijfout. - Door te rijden met te laag toerental raakt torsiedemper overbelast. 28

29 Koppeling maakt lawaai Torsiedemper gebroken Montagefout Koppelingsbediening gaat zwaar Geleidebus versleten Niet of onjuist ingevet. Druklager loopt zwaar. 29

30 10.5 Schadediagnose tweedelig vliegwiel 10.5 Schadediagnose tweedelig vliegwiel Algemene aanwijzingen voor de controle van het tweedelig vliegwiel Als een koppeling wordt vervangen, is het noodzakelijk om het tweedelig vliegwiel te controleren. Een versleten of beschadigd tweedelig vliegwiel kan tot beschadiging van de nieuwe koppeling leiden. Wanneer een klant een klacht formuleert, stel hem dan doelgerichte vragen die u kunnen helpen om de oorzaak te achterhalen, bijvoorbeeld: Wat functioneert er niet, wat is de klacht? Sinds wanneer is het probleem aanwezig? Wanneer doet het probleem zich voor? Sporadisch, vaak, altijd? In welke rijomstandigheden doet het probleem zich voor? Bijvoorbeeld bij het wegrijden, accelereren, opschakelen of terugschakelen, bij een koude of warme motor? Heeft het voertuig startproblemen? Kilometerstand en jaarlijks gereden kilometers? Wordt het voertuig uitzonderlijk belast? Bijvoorbeeld aanhangwagen, zware lading, taxi, vlootvoertuig, rijschool, chiptuning? Hoe wordt het voertuig gebruikt? Plaatselijk, korte ritten, stadsverkeer, autosnelweg? Zijn er al eerder reparaties aan motor, koppeling of transmissie uitgevoerd? Zo ja, bij welke kilometerstand, toenmalige reden van de klachten? Algemene onderzoeken van het voertuig Voordat met de reparatie van het voertuig wordt begonnen, moeten de volgende punten worden gecontroleerd: Foutcodegegevens regeleenheid (motor, transmissie): Accustatus Staat en functie van de startmotor Is het voertuig getuned (sleutelwoord chiptuning)? Juiste behandeling van het tweedelig vliegwiel Hier volgen enkele algemene instructies voor de behandeling van een tweedelig vliegwiel: Een tweedelig vliegwiel dat is gevallen, mag niet meer worden gemonteerd! Dit kan tot beschadiging van de kogel- of glijlagers, een verbogen impulsring of verhoogde onbalans leiden. Het wrijvingsoppervlak van het tweedelig vliegwiel mag nooit worden afgedraaid! Door de verzwakking van het wrijvingsoppervlak kan het vereiste barsttoerental niet meer worden gewaarborgd. Bij een tweedelig vliegwiel met glijlager mag de secundair zijde van het vliegwiel niet met grote kracht, bijvoorbeeld met behulp van een hefboom of schroevendraaier, in axiale richting worden bewogen! Het is niet toegestaan de onderdelen te wassen in een reinigingsmachine of te reinigen met een hogedrukreiniger, stoomcleaner, perslucht of reinigingssprays. Montage Bij de montage van het tweedelig vliegwiel moet u op de volgende punten letten: Raadpleeg altijd de voorschriften van de autofabrikant. Controleer de keerring (aan motor- en versnellingsbakzijde) op lekkages en vervang deze indien nodig. Controleer de starterkrans op beschadiging en kijk of deze goed vastzit. Gebruik altijd nieuwe montagebouten. Respecteer de juiste afstand tussen motortoerentalsensoren en impulsstiften/impulsring op het tweedelig vliegwiel, overeenkomstig de gegevens van de fabrikant. Controleer of de paspennen voor de koppeling correct zijn geplaatst. De paspennen mogen niet in het vliegwiel gedrukt zijn en mogen niet naar buiten gekomen zijn. Ingedrukte paspennen lopen aan tegen de primaire massa (geluiden). Reinig het wrijvingsoppervlak van het tweedelig vliegwiel met een doek die met een vetoplossend middel is bevochtigd. Er mag geen reinigingsmiddel in het tweedelig vliegwiel komen! Gebruik voor de koppeling bouten met de juiste lengte. Te lange bouten slijpen tegen het primaire vliegwiel (geluid) of kunnen dit blokkeren, waarbij bovendien het kogellager wordt beschadigd en van zijn zitting wordt afgetrokken. 30

31 10.5 Schadediagnose tweedelig vliegwiel Bijzonderheden Afhankelijk van het ontwerp zijn de volgende technische omstandigheden toegestaan. Deze hebben geen invloed op de werking. Geringe vetsporen op de achterzijde van het vliegwiel (aan de motorzijde), van de boringen naar buiten lopend. Het secundaire gedeelte van het vliegwiel kan enige centimeters tegen het primaire gedeelte worden verdraaid zonder dat het automatisch terugkomt. Bij een tweedelig vliegwiel met voorlastschijf is een harde aanslag voel- en hoorbaar. Afhankelijk van de uitvoering zijn tot 6 mm axiale speling tussen primair en secundair gedeelte mogelijk. Bij elk tweedelig vliegwiel beschikt het secundair vliegwiel over een kantelspeling. Bij kogellagers bedraagt dit tot 1,6 mm, bij glijlagers tot 2,9 mm. Primair en secundair vliegwiel mogen niet tegen elkaar slaan! Reparatiekits Steeds vaker worden tweedelige vliegwielen door autofabrikanten standaard toegepast. En dit neemt alleen nog maar toe. Dit komt door de technische voordelen die een tweedelig vliegwiel biedt en door de noodzaak om het geluidscomfort te verhogen en de uitstoot van moderne motoren te verminderen. Het tweedelig vliegwiel is afgestemd op het voertuig en de motor. Als alternatief voor het tweedelig vliegwiel worden er op de markt verschillende reparatiekits aangeboden: Deze kits bestaan doorgaans uit: een conventioneel star vliegwiel, een koppelingsdrukplaat, een koppelingsplaat en een druklager. Opgelet! Deze alternatieve reparatieoplossingen voldoen niet aan de specificaties van de autofabrikant! De koppelingsplaat kan in deze toepassing de door de motor gegenereerde torsietrillingen niet volledig opnemen omdat zijn verdraaiingshoek kleiner is dan bij het tweedelig vliegwiel. Hierdoor kunnen geluiden en zelfs beschadigingen van de aandrijflijn ontstaan Geluiden Bij de beoordeling van een tweedelig vliegwiel in een voertuig moet altijd worden gecontroleerd of geluiden niet worden veroorzaakt door omringende componenten, zoals uitlaatsysteem, hittebeschermingsplaten, dempingsblokken van de motorophanging en hulpaggregaten. Ook moet worden vastgesteld dat er geen geluiden worden doorgegeven door de aggregaataandrijving, bijv. een riemspaneenheid of de aircocompressor. Om de geluidsbron beter te lokaliseren, kan bijvoorbeeld een stethoscoop worden gebruikt. In het ideale geval kan het voertuiggeluid worden vergelijken met dat van een soortgelijk voertuig dat volkomen in orde is. Tikgeluiden bij het koppelen, schakelen en bij lastwisselingen kunnen afkomstig zijn uit de aandrijflijn. Deze kunnen worden veroorzaakt door tandflankspeling van de tandwielen in de transmissie, door speling in de aandrijfassen, de cardanas of het differentieel. Er is dan geen sprake van een beschadiging van het tweedelig vliegwiel. De secundaire massa is verdraaibaar ten opzichte van de primaire massa. Ook hier is onder bepaalde omstandigheden geluid hoorbaar. Dit geluid is afkomstig van de flens van de pendel die tegen de boogveren slaat, of van het secundaire vliegwiel dat tegen de voorlastschijf aanslaat. Ook in dit geval is het tweedelig vliegwiel niet defect. Bromgeluiden kunnen meerdere oorzaken hebben, bijvoorbeeld resonantiegeluiden in de aandrijflijn of een ontoelaatbare onbalans van het tweedelig vliegwiel. Een ernstige onbalans kan onder meer worden veroorzaakt door ontbrekende balanceergewichten op de achterkant van het tweedelig vliegwiel of door een defect glijlager. Of het brommen wordt veroorzaakt door een onbalans in het tweedelig vliegwiel is betrekkelijk eenvoudig vast te stellen. Laat de motor stationair lopen en voer het toerental langzaam en gelijkmatig op. Als het trillen van de motor erger wordt wanneer het toerental toeneemt, is het tweedelig vliegwiel defect. Ook hier kan vergelijking met een voertuig met een soortgelijke motor uitkomst bieden. 31

32 10.5 Schadediagnose tweedelig vliegwiel Samenvatting van de algemene onderzoeken bij geluiden In de volgende samenvatting worden mogelijke storingsoorzaken genoemd, die abusievelijk in verband kunnen worden gebracht met een defect tweedelig vliegwiel. Pas na uitgebreid onderzoek mag de beslissing worden genomen om het tweedelig vliegwiel te vervangen. In de Service-info s van LuK vindt u aanvullende instructies voor het stellen van een betrouwbare diagnose. Alle informatie kan gratis worden gedownload via: Ratelen bij het aan- of uitzetten van de motor, bij stationair toerental, bij het accelereren en/of afremmen op de motor: Geen, onvoldoende of verkeerde transmissieolie. Defect pilotlager (hoek-/paralleluitlijning tussen motor en transmissie). Lager van de ingaande as van de transmissie versleten/defect. Geluiden bij het aan- of uitzetten van de motor, bij stationair toerental: Versleten/defecte motorlagers. Hulpaggregaataandrijving (ontkoppelde rol). Motormanagement (gasklep). Geluiden bij het starten: Accuspanning te laag. Verontreinigde/versleten startmotor. Versleten/defecte motorlagers. Brommend geluid: Versleten/defecte banden, onderstel, uitlaatsysteem, motor- en/of transmissielagers. Geluiden bij het schakelen of bij lastwisseling, getik bij het laten opkomen van de koppeling: Aandrijflijn (flankenspeling van de tandwielen, speling van de aandrijf- en cardanas, het differentieel en de balansastandwielen. 32

33 10.5 Schadediagnose tweedelig vliegwiel Chiptuning Een vermogenstoename via chiptuning kan snel en eenvoudig worden gerealiseerd en hoeft ook niet veel te kosten. Voor een paar honderd euro kan het motorvermogen gemakkelijk met 30% of meer worden opgevoerd. Wat echter meestal vergeten wordt, is dat de motor niet duurzaam voor dit hogere vermogen ontworpen is en dat ook de overige onderdelen van de aandrijflijn niet op de hogere koppels en prestaties zijn berekend. Normaal gesproken wordt het veer-/dempingssysteem van een tweedelig vliegwiel, net als alle andere onderdelen van de aandrijflijn, volledig afgestemd op de motor en het vermogen ervan. Bij een vermogenstoename van 30% of meer wordt in veel gevallen de veiligheidsreserve van het tweedelig vliegwiel bereikt of overschreden. Ten gevolge hiervan kunnen de boogveren bij normaal rijden al volledig worden samengedrukt, wat kan leiden tot verslechtering van de demping (geluiden) of tot bokken van het voertuig. Aangezien dit bij de halve ontstekingsfrequentie gebeurt, ontstaan zeer snel extreem hoge lastwisselingen, waardoor niet alleen het tweedelig vliegwiel, maar ook de transmissie, de aandrijfassen en het differentieel schade oplopen. Deze schade gaat van hogere slijtage tot plotseling uitvallen en de daarmee samenhangende hoge reparatiekosten. Door de vermogenstoename van een motor komt het maximale motorkoppel steeds meer in de buurt van de veiligheidsreserve. Tijdens het rijden wordt het tweedelig vliegwiel als gevolg van het hogere motorkoppel constant overbelast. Dit heeft tot gevolg dat de boogveren in het tweedelig vliegwiel veel vaker op blok slaan dan voorzien bij hun ontwerp. Met als resultaat dat het tweedelig vliegwiel beschadigd raakt! Veel tuningbedrijven geven weliswaar garantie op de vermogenstoename, maar wat gebeurt er nadat de garantie is afgelopen? Door de vermogenstoename worden de onderdelen van de aandrijflijn weliswaar langzaam beschadigd, maar dit is wel een continu proces. In sommige gevallen vallen de onderdelen van de aandrijflijn uit nadat de garantie is afgelopen. Dit betekent dat de klant voor de reparatiekosten opdraait Voorbeeld van een karakteristiek van een boogveer aan de trekzijde Motorkoppel [N] Maximaal motorkoppel met chiptuning Maximaal motorkoppel nominaal Aanslagkoppel } Veiligheidsreserve Trillingsbreedte Verdraaiingshoek van tweedelig vliegwiel[ ] (aan de trekzijde) } Vrije hoek Fig. 10.5) Voorbeeld van een karakteristiek van een boogveer aan de trekzijde Belangrijk! Door chiptuning en de resulterende vermogenstoename is de typegoedkeuring van het voertuig niet meer geldig! 33

34 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Koppelingsplaat Beschrijving Koppelingsplaat verbrand. Thermische overbelasting van de koppelingsplaat, bijvoorbeeld wanneer het frictiemateriaal te ver is afgesleten. Gevolg Thermische belasting van het tweedelig vliegwiel. Advies Visuele controle van het tweedelig vliegwiel op thermische verkleuring. Beoordeling Thermische belasting, gering/middelmatig/hoog. (Zie pag. 37) Thermische belasting, zeer hoog. (Zie pag. 38) Ruimte tussen primair en secundair vliegwiel Beschrijving Resten van verbrande voering van de koppelingsplaat in het buitengebied van het tweedelig vliegwiel en in de koelsleuven. Thermische overbelasting van de koppelingsplaat. Gevolg Er kunnen stofdeeltjes in de veerkamer van het tweedelig vliegwiel komen en dit kan tot storingen leiden. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Verschoven plaatsing van primaire en secundaire massa Beschrijving De secundaire massa verbergt de bevestigingsbouten Het tweedelig vliegwiel blokkeert. Slipkoppeling in de pendel beschadigd. Boogveren of flens defect. Gevolg Geen krachtoverbrenging. Geluiden. Geen demping. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 34

35 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Wrijvingsoppervlak Beschrijving Groeven. Versleten koppeling. g De klinknagels van de voering van de koppelingsplaat lopen aan tegen het wrijvingsoppervlak. Gevolg Verminderde krachtoverbrenging. De koppeling kan het vereiste koppel niet meer overbrengen. Beschadiging van het wrijvingsoppervlak van het tweedelig vliegwiel. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Wrijvingsoppervlak Beschrijving Puntsgewijze donkere hittevlekken (hot spots). g Ook in grote hoeveelheid. Gevolg Thermische belasting van het tweedelig vliegwiel. Remedie Geen maatregelen noodzakelijk Wrijvingsoppervlak Beschrijving Scheuren. Thermische overbelasting. Gevolg Tweedelig vliegwiel is niet meer betrouwbaar. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 35

36 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Kogellager Beschrijving Vetverlies. Lager is vastgelopen. De afdichting ontbreekt, is beschadigd of door thermische overbelasting bruin verkleurd. Thermische overbelasting of mechanische beschadiging/overbelasting. Gevolg Onvoldoende smering van het lager. Uitval van het tweedelig vliegwiel. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Glijlager Beschrijving Beschadigd of defect. Slijtage en/of mechanische inwerking. Gevolg Tweedelig vliegwiel is defect. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Glijlager 36 Beschrijving Versleten g De radiale lagerspeling, met betrekking tot de diameter, kan tijdens de levensduur van ong. 0,004 mm (nieuwstaat) toenemen tot maximaal 0,17 mm. Slijtage. Gevolg Kleiner dan 0,17 mm: geen. Groter dan 0,17 mm: sterker kantelen van de secundaire massa. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen, indien de lagerspeling groter is dan 0,17 mm.

37 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Thermische belasting, gering Beschrijving Wrijvingsoppervlak is licht verkleurd (goud/geel) g Geen aanloopkleuren op de buitendiameter of bij de klinknagels. Temperatuurbelasting. Gevolg Geen. Remedie Geen maatregelen noodzakelijk Thermische belasting, middelmatig Beschrijving Blauwe verkleuring op het wrijvingsoppervlak door kortstondige verhitting (220 C). Geen verkleuring bij de klinknagels. De verkleuring van het wrijvingsoppervlak is het gevolg van de bedrijfstemperatuur. Gevolg Geen. Remedie Geen maatregelen noodzakelijk Thermische belasting, hoog Beschrijving Verkleuring rondom de klinknagels en/of aan de buitendiameter. Het wrijvingsoppervlak vertoont geen aanloopkleuren. g Het tweedelig vliegwiel is na de thermische belasting nog enige tijd in bedrijf geweest. Hoge thermische belasting (280 C). Gevolg Naargelang de duur van de thermische belasting is het tweedelig vliegwiel defect. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 37

38 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Thermische belasting, zeer hoog Beschrijving Het tweedelig vliegwiel is aan de buitenzijde of aan de achterzijde blauw/paars verkleurd. Eventueel ook zichtbare schade zoals scheuren. Zeer hoge thermische belasting. Gevolg Tweedelig vliegwiel is defect. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Voorlastschijf Beschrijving Voorlastschijf is gesmolten. Hoge inwendige thermische belasting in het tweedelig vliegwiel. Gevolg Verminderde werking van het tweedelig vliegwiel. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Primair vliegwiel Beschrijving Secundair deel van het vliegwiel loopt aan tegen het primair deel van het vliegwiel. Frictiering van glijlager is versleten. Gevolg Geluiden. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 38

39 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Starterkrans Beschrijving Sterke slijtage van de starterkrans. Defecte startmotor. Gevolg Geluiden bij het starten van de motor. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. Werking van de starter controleren Impulsring Beschrijving Verbogen tanden op de impulsring. Mechanische beschadiging. Gevolg Minder goed lopende motor. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 39

40 10.5 Tweedelig vliegwiel - schadediagnose Optische controle / schadebeelden Gering vetverlies Beschrijving Geringe vetsporen aan de motorzijde uit de openingen of de afdichtkappen. Gering vetverlies is inherent aan de constructie. Gevolg Geen. Remedie Geen maatregelen noodzakelijk Groot vetverlies Beschrijving Vetverlies groter dan 20 g. g Vet is verspreid in het transmissiehuis. Gevolg Onvoldoende smering van de boogveren. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen Balanceergewichten Beschrijving De balanceergewichten zitten los of ontbreken. g Herkenbaar aan de zichtbare laspunten. Verkeerde behandeling. Gevolg Onbalans van het tweedelig vliegwiel. g Sterk bromgeluid. Remedie Tweedelig vliegwiel vervangen. 40