Het verhaal van regio TERF in W.O. 1

Transcriptie

1 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 Inleiding Bijna honderd jaar geleden stond de wereld aan de vooravond van een nooit eerder geziene ramp. Een wereldbrand waarbij tientallen nationaliteiten elkaar zouden bestrijden met de meest gruwelijke wapens. Een oorlog waarbij in 4 jaar tijd miljoenen mensen zouden omkomen. De Eerste Wereldoorlog werd niet voor niets De Groote Oorlog genoemd. Het westelijk front strekte zich uit van de Vlaamse kust (Nieuwpoort) tot aan de Zwitserse grens. Een honderden kilometers lang front waar 2 partijen elkaar 4 jaar lang onophoudelijke bestookten. Ook in West-Vlaanderen en meer specifiek in de Westhoek had de Eerste Wereldoorlog gigantische gevolgen. De bevolking sloeg massaal op de vlucht, de hele streek werd verlaten terwijl duizenden en duizenden soldaten er vochten tot de laatste snik. Uiteindelijk op het einde in 1918 was de streek onherkenbaar verminkt. Het mooie landschap en de eeuwenoude pittoreske dorpen waren verwoest. Maar ook in de gebieden op enkele tientallen kilometers afstand van het front had de oorlog grote gevolgen. In de bezette gebieden moesten de inwoners (als ze al niet gevlucht waren in de begindagen van de oorlog) zich schikken naar de vele nieuwe wetten van de Duitse overheden. De burgers leefden in een open gevangens zij aan zij met hun bezetter. En in de gebieden van regio TERF, die in het Operatiegebied lag in de nabijheid van het front, waren die bezetters met duizenden. Het verhaal van regio TERF in W.O. 1

2 Het begin Als in juni 1914 de kroonprins van Oostenrijk in Sarajevo werd gedood tijdens een aanslag zette dit een onstopbare reeks oorlogsverklaringen in gang. Al vlug stonden de blokken Rusland-Servië en Oostenrijk-Hongarije-Duitsland lijnrecht tegenover elkaar. Rusland mobiliseerde zijn troepen, waarop Duitsland hetzelfde deed en Rusland op 3 augustus 1914 de oorlog verklaarde. Omdat Duitsland verwachtte dat Frankrijk als Russisch bondgenoot zich in de strijd zou werpen beslisten ze om eerst Parijs te doen vallen, daar Rusland veel meer tijd zou nodig hebben om te mobiliseren. Duitsland hoopte Frankrijk reeds op de knieën te hebben alvorens Rusland volledig zou gemobiliseerd zijn en aldus met volle sterkte zich te kunnen concentreren op één front: het oostfront bij Rusland. Later is dit, mede door heel wat tactische blunders, volledig anders gelopen waardoor Duitsland op 2 fronten tegelijkertijd moest inzetten. Om Frankrijk aan te vallen wilden de Duitsers vrijgeleide door het neutrale België. België wilde echter zijn neutraliteit behouden en weigerde. Eind juli 1914 gonsde het bij de inwoners van België en dus ook regio TERF al van de geruchten al zou een oorlog op til zijn. Op 29 juli leek die vrees voor het eerst gegrond toen deels gemobiliseerd werd en er reeds enkele dagen later een volledige mobilisatie volgde. Op 4 augustus 1914 uiteindelijk viel Duitsland ons land binnen. Het kleine Belgische leger was helemaal niet opgewassen tegen de Duitse overmacht en al vlug vielen de forten van Luik en werden steden als Leuven, Brussel en Mechelen onder de voet gelopen. Uiteindelijk viel begin oktober 1914 ook de laatste Belgische vesting: Antwerpen. Wat overbleef van het Belgische leger trok zich terug richting de Franse grens en kon uiteindelijk met de steun van o.a. de Fransen en Britten stand houden in de Westhoek. Na de 1 e slag van Ieper en de slag aan de IJzer, eind oktober 1914, stagneerde het front voor 4 lange jaren. In de regio TERF duurde het dus nog bijna 3 maanden alvorens het oorlogsgeweld effectief voelbaar zou worden in de regio. Dat betekent echter niet dat er niets aan de hand was. Naast de eerder vernoemde mobilisaties die heel wat jonge mannen uit de verschillende TERF-gemeenten naar het front trok, waren er ook nieuwe reglementen, de diverse opeisingen van paarden, voertuigen, levensmiddelen,, het activeren van de burgerwacht, de vluchtelingen uit het binnenland, de vele doortochten van Duitse verkenners (algemeen Ulanen genoemd) en de eerste schermutselingen die ze hadden met Belgische en Engelse soldaten. 30/07/1914 Na de gedeeltelijke mobilisatie van 29 juli, vertrokken de eerste jongens uit o.a. Moorslede vanuit het station naar hun eenheid. 1 1 HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p. 23 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 2

3 31/07/1914 Algemene mobilisatie in België, overal luidden de klokken. Brandweerkorpsen werden opgeroepen om de dienstplichtigen te gaan verwittigen. Er waren 175 gemobiliseerden in Hooglede. 2 In Lichtervelde werden een 150-tal jongeren opgeroepen 3, in Staden een honderdtal 4 en in Ingelmunster 77, in totaal zouden vanuit Ingelmunster ruim 220 mannen gemobiliseerd worden. 5 01/08/1914 Gemobiliseerden vertrokken aan het treinstation van Gits en tramstations te Hooglede. 6 In Roeselare vertrokken 500 opgeroepen soldaten aan het station, ook werden er paarden en voertuigen opgeëist door de Gendarmerie. 7 De komende dagen werden nog meer mannen gemobiliseerd en gaven sommigen zich zelfs als vrijwilliger op. 8 In Oekene vertrokken ongeveer 50 jonge mannen naar het slagveld. 9 Het dorpscentrum van Lichtervelde werd één van de verzamelpunten voor de paarden die door het Belgische leger opgeëist werden. Ze kwamen toe uit Roeselare, Hooglede, Gits en andere plaatsen uit de regio. 10 Overal werd de burgerwacht ingezet: te Hooglede-Gits, Beveren 11, Staden, 12 Roeselare 13, Ze moesten letten op spionnen en waren herkenbaar aan hun blauwe kiel en armband met driekleur. In sommige gemeenten (zoals bv in Oekene) droegen de leden van de burgerwacht wel een geweer maar hadden ze geen kogels. 14 Eind augustus 1914 werden de burgerwacht echter ontbonden na geruchten over de Duitse gruweldaden op burgers in het oosten en zuiden van België. De ontbinding kwam er om Duitse verkenners niet te provoceren. 15 De burgemeesters in de meesten gemeenten vroegen tegelijkertijd om alle wapens in te leveren, zowel aan de burgerwacht als aan andere inwoners. 16 Ook op economisch vlak had de dreigende oorlog heel wat negatieve gevolgen. Zowel import als export van heel wat handelswaren werden aan banden gelegd, waardoor de afzetmarkt verdween en heel wat mensen werkloos werden en waardoor er schaarste dreigde van heel wat goederen VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p BILLIET P. STADEN p VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p VERBEKE G. BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG 2006 p BILLIET P. STADEN p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 3

4 04/08/1914 Op 4 augustus vielen de eerste Duitse troepen België binnen. Reeds in de eerste dagen na de Duitse inval sneuvelden jongens uit onze regio. Zo viel bijvoorbeeld Lichterveldenaar Alidor Vermote al op 5 of 6 augustus in de buurt van Luik. 18 Stadenaar Leon Tanghe kwam om het leven op 18 augustus in de streek rond Tienen. 19 Het uitbreken van de oorlog had ook in onze regio meteen gevolgen. Er werd een samenscholingsverbod opgelegd, landbouwers werden gevraagd dringend de oogst binnen te halen, de lichten moesten op een bepaald uur gedoofd worden, kermissen en concerten werden geannuleerd, De burgerwacht zag toe op een strikte naleving van deze nieuwe wetten /08/1914 In zowat alle gemeenten werden meteen na het uitbreken van de oorlog (hier en daar in samenwerking met het Rode Kruis) comités opgericht die zouden o.a. instaan voor de opvang van vluchtelingen en het verzorgen van gewonden. Wie dat wou kon dit comité ondersteunen door geld te storten of voedingsmiddelen en andere waren te schenken /08/1914 In Lichtervelde kwamen voor het eerste Duitse verkenners te paard aan. Ze hadden een kort onderhoud met de burgemeester en vertrokken weer dezelfde dag. 22 De Belgische overheid gaf het bevel aan alle burgers (ook aan de burgerwacht) om alle wapens af te leveren op de gemeentehuizen. Hiermee wou men voorkomen dat burgers op Duitse soldaten zouden vuren en de Duitsers wraak zouden nemen tegenover de bevolking (wat later alsnog zou gebeuren, zie: Schuwe Maandag ) ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p BILLIET P. STADEN p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p CAGNEAUX A. GESCHIEDENIS VAN OUCKENE 1992 p. 83 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 4

5 De eerste vijanden Ruim 2 weken na de inval van de Duitsers in België werden de eerste Duitse verkenners al opgemerkt in de regio. Ze zagen er met hun lange jassen, hoge hoeden, lange lansen en gezeten op een paard zeer angstaanjagend uit. Deze cavaleristen of dragonders werden algemeen Ulanen genoemd. Later werden ze ook vergezeld door verkenners per fiets (cyclisten). Samen met hun angstaanjagend voorkomen droegen ze ook hun wreedaardige reputatie mee (al dan niet terecht ). In de eerste dagen van de oorlog werd verteld dat ze in dorpen in het binnenland hadden gemoord en verkracht, dat het losgelaten criminelen waren. Deze reputatie kwam hen goed uit, want hierdoor liet de bevolking hen ongemoeid uit angst en konden ze zonder ongemakken hun verkenningstaken uitvoeren. Naast het verkennen werden ze ook ingezet voor sabotagedaden als het vernielen van telefoondraden- en toestellen of het stukmaken van spoorwegen. Dit alles in functie van de grote troepenmacht die volgde. Alhoewel de bevolking hen ongemoeid liet moesten ze al vlug opbotsen tegen kleine groepjes Belgische en Britse soldaten die net als hen door de regio reisden. Regelmatig kwam het tot een vuurgevecht. De Duitse verkenners deden er echter alles aan om deze gevechten uit de weg te gaan en als ze dan al eens beschoten werden gingen ze er zo vlug mogelijk vandoor. Hun taak was: verkennen en saboteren. September was dan ook een zeer verwarrende en angstaanjagende periode voor de inwoners van regio TERF. Om de andere dag zagen ze soldaten van een andere nationaliteit de revue passeren. De ene dag kwamen Duitsers langs, de volgende dag sloegen Britten hun tenten op om na hun vertrek een 2-tal dagen later opnieuw Duitsers langs te krijgen. Van een zichtbaar front was toen in de regio totaal nog geen sprake. Wel wees alles er op dat het front heel vlug dichterbij zou komen. De Duitsers rukten vliegensvlug op, de forten aan de Maas vielen al gauw in Duitse handen en ook de fortengordel van Antwerpen stond op instorten. De Duitse troepen rukten vanuit Zuid-België al vlug Frankrijk binnen waar ze echter op grote tegenstand botsten aan de Marne. In een poging om deze onverwachte tegenstand te overvleugelen zou het Duitse leger na de val van Antwerpen alsnog door West-Vlaanderen oprukken en zo via Noord-Frankrijk Parijs proberen aan te vallen. 23/08/1914 In Izegem en Ingelmunster 24 kwamen voor het eerst Duitse verkenners langs. Er was een korte schermutseling tussen deze Ulanen en Belgische soldaten en gendarmen. Hierbij werd één Belgische gendarm gedood /08/1914 Een 2 e maal kwamen Duitse verkenners in Lichtervelde. Ze knipten telefoonen telegraafdraden door, pikten wat geld en eisten een paard op, waarna ze 24 VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p. 22 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 5

6 verder trokken richting Torhout. 26 In Roeselare 27, Rumbeke 28 en Ingelmunster kwamen Ulanen langs en sneden telefoondraden door. 29 Ook Izegem werd nogmaals bezocht door een 16-tal Ulanen. Zij lieten iedereen gerust en trokken verder. 30 Deze dag werd bekend als vliegende maandag. Heel wat mannen uit Zuid- West-Vlaanderen trokken panisch op de vlucht bij het zien van de eerste Duitse verkenners. Ook in het Roeselaarse wilde een deel van de mannelijke bevolking op de vlucht gaan, maar ze bleven uiteindelijk toch thuis /08/1914 Belgische lansiers richtten de molen van Henri Loncke te Moorslede in als uitkijkpost /08/1914 In Oekene kwam voor het eerst een kleine groep (15-tal) Ulanen door 33 en in Izegem werden een aantal Engelse en Belgische soldaten gesignaleerd ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE 1965 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p. 23 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 6

7 Vluchtelingen Ongeveer een maand na het uitbreken van de oorlog kwamen de eerste vluchtelingen langs in de regio TERF. De meesten kwamen uit de driehoek Leuven, Brussel, Antwerpen, maar werden gemakkelijkheidshalve door de plaatselijke bevolking Mechelaars genoemd, omdat de meesten toch afkomstig waren uit de regio Mechelen. Reeds de eerste dagen na het uitbreken van de oorlog werden in alle gemeenten hulpcomités opgericht. Hierdoor waren de gemeenten dan ook grotendeels voorbereid op de komst van de vluchtelingen. De mensen werden zo goed als mogelijk opgevangen, meestal in openbare gebouwen of kloosters. Deze vluchtelingen brachten dan ook meestal de gruwelijke verhalen mee van Duitse moordpartijen en andere wandaden. Heel wat van deze vluchtelingen trokken bij het naderen van de Duitse troepenmacht, half oktober, verder richting Frankrijk. De eerste vluchtelingen uit Mechelen kwamen aan in Lichtervelde (183) 35, Hooglede (300-tal), 36 Roeselare (700) 37 en Rumbeke 38. De vluchtelingen werden zo goed als mogelijk opgevangen in openbare gebouwen, kloosters, etc 39 In Roeselare werd de burgerwacht dan toch opnieuw bewapend. 40 In de meeste andere gemeenten zoals in Moorslede bleef de burgerwacht ook patrouilleren. 41 Ondertussen kwamen als maar meer militairen voor in de regio. Zowel geallieerden (vooral Belgen en Engelsen) als Duitsers. Het aantal vuurgevechten nam dan ook stilaan toe. 03/09/1914 In Rumbeke kwamen de eerste vluchtelingen aan. Het betrof een 150-tal mensen uit Brabant. Ze kregen onderdak in de jongensschool /09/1914 Er kwamen ook Ulanen langs in Moorslede. Tijdens een vuurgevecht met Belgische soldaten werden 2 Duitsers gedood /09/1914 Ook in Staden kwamen per trein de eerste vluchtelingen uit Mechelen aan. Ze werden ondergebracht in de gemeenteschool. 44 Even later vluchtten ze verder richting Frankrijk ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTHAEVE R. T KLUIZENAARTJE 18 Moorslede , een document 1998 p DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE 1965 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p BILLIET P. STADEN p. 14 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 7

8 In Izegem kwamen een 40-tal vluchtelingen aan /09/1914 Een groep van een 100-tal Belgische wielrijders-verkenners kwamen aan in Roeselare. Ze bleven er een 10-tal dagen. 47 Dezelfde dag werden Duitse verkenners gesignaleerd in Ingelmunster /09/1914 In Izegem kwam een grotere groep Duitse verkenners aan, onder hen een aantal cyclisten. Toen die op een bepaald moment werden beschoten vanuit een fabriek bij Kachtem-Statie vielen de Duitsers het klooster van de paters Kapucijnen binnen, namen een aantal burgers op en bedreigden allen meerdere malen met de dood. Uiteindelijk werd iedereen ongedeerd vrijgelaten. 49 Uiteindelijk trokken de Ulanen verder over Rumbeke, Oostnieuwkerke en Westrozebeke om uiteindelijk door Staden te trekken. 50 Daar hielde ze enkel even halt aan het station om de telefooninstallatie stuk te maken /09/1914 Engelse en Belgische soldaten overnachtten in Izegem en trokken daarna verder. Kort na hun vertrek kwamen Duitse verkenners langs /09/1914 Nogmaals kwam een grote groep Duitsers langs Izegem, ze trokken verder westwaarts /09/1914 Eerste Ulanen kwamen aan in Hooglede (waren al actief in de provincie sinds 22/08/1914) /09/ Ulanen kwamen naar Moorslede afgezakt en namen een aantal burgers mee als gijzelaars richting Passendale. Uiteindelijk mochten de gegijzelden terug keren naar huis /09/1914 s Nachts vloog een Duitse zeppelin boven Beveren. De woningen moesten verduisterd worden zodat de zeppelins hun koers zouden verliezen /09/1914 Een 40-tal vluchtelingen uit de regio Mechelen kwamen aan in Beveren 57 en Rumbeke 58. Ook in Moorslede kwamen nu vluchtelingen aan, ze werden ondergebracht in de school het Klein College BILLIET P. STADEN p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p BACCARNE R., STEEN J. - VAN ROUSSELARE TOT LANGEMARCK p VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p BILLIET P. STADEN p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 2 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 2 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p VERBEKE G. BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG 2006 p VERBEKE G. BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG 2006 p DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE 1965 p. 153 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 8

9 01/10/1914 In Izegem kwamen 150 vluchtelingen uit het Mechelse aan. In Emelgem werden 125 vluchtelingen opgenomen en in Kachtem een 100-tal HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p. 35 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 9

10 Echt oorlog! Toen bleek dat de vesting Antwerpen zou begeven en uiteraard na de val van Antwerpen werd het een pak rumoeriger in de streek. De Belgische soldaten trokken zich via de regio TERF massaal terug achter de IJzer en stuurden van daaruit heel wat voorposten richting de aanstormende Duitsers. In en rond het Roeselaarse kwam het begin oktober dan ook geregeld tot een conflict. Langzaamaan werd de streek overspoeld door soldaten. Eerst de terugtrekkende Belgen, later kregen die versterking van Fransen en Britten en quasi tegelijkertijd kwamen de Duitsers met man en macht aan in de regio. In sommige gemeenten konden ze zich zonder slag of stoot vestigen in andere gemeenten ging het een stuk moeilijker. Midden dat beginnend strijdgewoel werd het sommige inwoners te warm onder de voeten en deze vluchtten in de richting van de Franse grens. 04/10/1914 Met de trein kwamen de eerste Belgische soldaten aan in Lichtervelde. Vanaf die dag was het een komen een gaan van troepen. Men probeerde langs de lijn Menen-Roeselare-Gistel de Duitsers nog tegen te houden, maar later moest men zich terugtrekken achter de IJzer /10/1914 In Oekene kwamen wat Duitse voorposten door, ze kwamen uit de richting Izegem /10/1914 Duitse Ulanen bliezen een spoorwegwissel op in Roeselare. De rails werden meteen hersteld, maar al even vlug werden ze door dezelfde Ulanen opnieuw beschadigd /10/1914 Tussen Oekene en Izegem geraakten een aantal leden van de burgerwacht slaags met enkele Duitse verkenners. Er was ook een gevecht tussen Belgische soldaten en Duitsers /10/1914 Een patrouille Duitse cavalerie kwam voorbij in Moorslede, waarop de vluchtelingen die er verbleven onmiddellijk verder vluchtten. Ook te Slijpskapelle kwamen Ulanen voorbij /10/1914 In Izegem sloeg een deel van de bevolking op de vlucht na het horen van geruchten over de aanstormde Duitse overmacht. Het merendeel nam in Roeselare de trein naar Brugge ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p CAGNEAUX A. GESCHIEDENIS VAN OUCKENE 1992 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p. 39 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 10

11 10/10/1914 In Moorslede kwamen geregeld Duitse Ulanen en Engelse soldaten langs. De inwoners begroeven hun geld en waardevolle papieren. Ze zouden het nooit meer terugvinden 67 11/10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen langs in Hooglede-Gits. Later volgden ook Britten, Fransen en Duitsers. Geallieerden trokken zich verder terug achter de IJzer. De eerste burgers en de burgemeester van Gits vluchtten richting Frankrijk. 68 De Roeselaarse burgerwacht werd opgeroepen om op te rukken richting Knesselare en post te nemen bij de infanteristen van het Belgische leger die daar in linie lagen. Twee dagen later echter werden ze opgeroepen om hun wapens en militair kostuum in te leveren. Dit betekende het definitieve einde van de Roeselaarse burgerwacht /10/1914 Opnieuw kwamen heel wat Engelse troepen door Moorslede vanuit Roeselare richting Ieper. 70 Ook in Oekene 71, Rumbeke 72 en Izegem 73 krioelde het van de Engelsen en Schotten. 13/10/ Engelse soldaten trokken Roeselare binnen en namen plaats op de markt. De volgende dag trokken ze westwaarts achterna gezeten door Duitsers /10/1914 Terugtrekkende Belgische soldaten kwamen nu massaal voorbij, soldaten werden ingekwartierd in schuren, zolders, zalen, klaslokalen, Enkele schermutselingen tussen Belgen en Duitsers vonden plaats op de Bruggesteenweg te Hooglede-Gits. 76 Een aantal Ulanen trokken door Westrozebeke. Tussen Westrozebeke en Staden wilden ze spoorwegstaven losschroeven, maar hierbij werden ze onder vuur genomen door Belgische soldaten en rijkswachters en vluchtten richting Passendaele. 77 Een 30-tal Duitsers drongen Izegem binnen en vuurden er zonder reden op de gebouwen. Even later trokken ze verder en verlieten de stad HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE 1965 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p. 41 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 11

12 Ingelmunster werd zonder slag of stoot ingenomen door de Duitsers die er zich meteen vestigden. Een officier nam z n intrek in het kasteel. Het kasteel zou gedurende de volledige oorlog een hoofdkwartier voor het Duitse 4 e leger blijven. De volgende dagen nam het aantal soldaten alsmaar toe. Tegen 18 oktober zouden zo n 3000 Duitse soldaten zich in de gemeente bevonden hebben /10/1914 Eerste grote Duitse troepenmacht nam zonder slag of stoot Hooglede in: RIR 35 (6 RD). 80 Ook Lichtervelde werd die dag zonder grote incidenten ingenomen. 81 Op St-Jozef werden 2 landbouwers neergekogeld door Duitsers. Eén stierf, veel anderen vluchtten. In Gits werden 2 Britse soldaten geëxecuteerd. 82 In Rumbeke kwamen gedurende heel de dag alsmaar meer Duitse troepen aan. In Roeselare kwamen s morgens een honderdtal Ulanen samen op de markt, rond de middag passeerden zo n Duitse soldaten door de stad richting Staden. 83 Ook Izegem zag een grote groep Duitsers langstrekken. 84 In Staden was er een kort vuurgevecht tussen 2 Belgische en 2 Duitse soldaten. Even later kwam een Duitse legereenheid van uit Roeselare Staden binnen en vuurde een vijftal granaten af op de kerktoren waarna ze richting de IJzer trokken. Onmiddellijk na deze doortocht sloegen zo n 4000 Stadenaars op de vlucht richting Ieper. De komende dagen zagen de Stadenaars zowel Belgische, Franse als Duitse troepen de revue passeren. Af en toe vonden kleine en grotere vuurgevechten plaats. 85 In Oostnieuwkerke kwamen ook Duitse troepen aan. 2 dagen later trokken ze verder westwaarts. 86 Idem voor Moorslede /10/1914 In Rumbeke werden een 40-tal kanonnen opgesteld, de Duitse cavalerie verliet het dorp en trok richting het front /10/1914 De Duitsers trokken door richting Zarren. Enkele Franse ruiters trokken door Hooglede, waar er wat kleine schermutseling waren met Ulanen 89, en door Oostnieuwkerke VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p BILLIET P. STADEN p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p HOUTHAEVE R. T KLUIZENAARTJE 18 Moorslede , een document 1998 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p. 59 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 12

13 Engelse troepen passeerden langs Moorslede en raakten slaags met Duitsers. De bevolking werd angstig en sommige vluchtten weg. Er vond ook een vuurgevecht plaats tussen Duitse en Belgische soldaten met slachtoffers langs beide zijden. Als later nogmaals Duitsers langskwamen eisten ze paarden en wagens op en namen enkele inwoners mee om de weg te tonen. Eén van hen werd s anderendaags dood teruggevonden in een weide bij het station. 91 Engelse troepen passeerden door Dadizele waar ze drank en voeding opvorderden bij de bevolking. Ze trokken verder naar Menen waar ze kort contact hadden met Duitse verkenners en trokken daarna terug over Dadizele richting Beselare en Zonnebeke. Even later kwamen de Duitsers zich vestigen op de Kezelberg waar ze de molen als observatiepost gebruikten. De molen werd echter in brand gestoken, het is nog steeds onduidelijk wie effectief de molen in brand stak, de Duitsers of de Engelsen /10/1914 De Duitsers trokken zich nu terug richting Torhout en Lichtervelde. Fransen kwamen met enkele eenheden zich opstellen in en rond Staden. 93 Franse troepen (vooral Cavalerie) voerden verkenningen en aanvallen uit op Duitsers in regio Roeselare vanuit Hooglede. Er waren enkele schermutselingen. 94 Op het einde van de dag bezetten de Fransen Roeselare. 95 De Roeselarenaars sloegen massaal op de vlucht, maar liefst (of bijna de helft van de bevolking) inwoners verlieten de volgende dagen hun stad. 96 Izegem werd overspoeld door Duitse troepen. Ze namen massaal hun intrek in de huizen. 97 In Moorslede vestigden zich Britse troepen, de hele dag lang waren er hier en daar gevechten tussen kleine groepen Duitsers en Britten. De inwoners waren bang en sommigen maakten zich klaar om te vluchten. 98 Ook in Dadizele bevonden zich heel de dag Britse troepen die af en toe slaags geraakten met Duitsers HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG 2006 p BILLIET P. STADEN p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG 2006 p Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 13

14 Schuwe Maandag Behalve in gemeenten als Lichtervelde en Ingelmunster, waar de Duitsers op bijna geen weerstand waren gebotst, hadden de Duitsers op 18 oktober 1914 nog bijna nergens vaste voet aan grond. Alhoewel ze hier en daar al in grote of minder grote mate de gemeenten hadden betreden, hadden ze zich meestal toch nog moeten terugtrekken wegens teveel weerstand van de geallieerden. Op 19 oktober zou het tij echter keren. Er was vers bloed op komst, nieuwe Duitse troepen kwamen aan in de regio. De Duitse troepen die tijdens deze dagen de streek overspoelden waren niet dezelfde soldaten die begin augustus België binnenvielen, maar verse troepen: jonge oorlogsvrijwilligers, vaak studenten. Deze pas gevormde regimenten werden ook wel Kinderregimenter genoemd. Ze kregen een ultra-korte opleiding van 8 weken en vertrokken vanaf 10 oktober vol enthousiasme naar het front. De oorlog leek hen één groot avontuur. Eens in Vlaanderen aangekomen volgden enkele lange dagmarsen waarbij ze quasi geen tegenstand ondervonden. Ze hadden het nochtans erger verwacht. Tijdens hun opleiding hoorden ze immers verhalen van Belgische burgers die op de soldaten vuurden en ze waren dan ook sterk op hun hoede. Half oktober kwamen ze aan in West-Vlaanderen waar ze zonder slag of stoot o.a. Lichtervelde konden innemen. Op 19 oktober werden de jonge krijgers echter onverwacht onder vuur genomen in de verschillende gemeenten rond Roeselare door Franse sluipschutters. Voor het eerst werden ze geconfronteerd met de dood en de gruwel van een oorlog. Volledig in paniek en uitzinnig van woede trokken ze een spoor van moord en vernieling. Onmiddellijk dachten ze terug aan de verhalen van schietende burgers en waren er van overtuigd dat ze door de inwoners van de dorpen onder vuur werden genomen /10/1914 Schuwe Maandag Ondertussen waren de Fransen in Roeselare zich aan het ingraven en legden ze barricades aan. Maar reeds vroeg in de morgen begonnen de Duitsers met een verwoestende artilleriebeschieting op de stad, bijna meteen gevolgd door een infanterieaanval. 101 Het ging het er hevig aan toe. Na felle gevechten werd Beveren door de Duitsers ingenomen en na hevige guerrillagevechten met Fransen viel ook Roeselare voor de vijand DEBAEKE S. - VLUCHTEN VOOR DE GROTE OORLOG, 1,5 MILJOEN BELGEN OP DE VLUCHT p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p BILLIET P. STADEN p Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 14

15 De ondertussen dronken Duitse soldaten staken na de val van Roeselare uit wraak 252 huizen in brand en schoten zo n 40 burgers dood. 103 Meteen gingen nog meer Roeselarenaars op de vlucht. 104 De duizenden Duitsers die een dag eerder Izegem waren binnengekomen vertrokken terug, richting Roeselare, richting het front. Eens de Duitse troepen verdwenen waren kwam een nieuwe golf mensen Izegem ingetrokken. Deze keer waren het geen soldaten vluchtelingen uit Oekene en Rumbeke. 105 In Rumbeke werd fel strijd geleverd tussen Fransen en Duitsers. De Fransen moesten zich terugtrekken en vuurden even later met hun artillerie op het centrum. Ook hier verdachten de Duitsers de burgers ervan op hen geschoten te hebben. Uiteindelijk werden 13 burgers gedood en 60 gebouwen in brand gestoken. De andere inwoners sloegen massaal op de vlucht. 106 Oekene werd gelukkig gespaard. De Duitsers namen het dorp in maar lieten de bevolking ongemoeid. Wel sloegen heel wat inwoners op de vlucht richting Izegem en Ingelmunster. 107 In Kachtem vierden de Duitsers ook hun woede bot op de inwoners. 4 burgers werden gedood en een aantal huizen in brand gestoken. 108 Tussen Rumbeke, Beitem en Moorslede probeerden Britse troepen s morgens nog de Duitse opmars te stoppen, maar ze moesten zich al snel terugtrekken. Bij het aanhoren van het naderend strijdgewoel sloegen de inwoners van bovengenoemde dorpen massaal op de vlucht richting het Ieperse. Komende vanuit de richting Oekene namen de Duitsers al vlug Beitem en even later ook het quasi volledig ontruimde Moorslede in. De Duitsers plunderden het dorp leeg en vestigden zich in de kerk, het klooster en een aantal huizen. 109 In Dadizele sloegen de inwoners ook op de vlucht. De hele dag lang trokken Duitsers door het dorp. Het gemeentehuis werd bezet door soldaten en de markt en kerk lagen vol met gewonden. 110 Ook in Slijpskapelle ging een groot deel van de bevolking ervandoor. 111 Op de Kezelberg bij Dadizele werd een jongeman geëxecuteerd omdat hij 2 gevonden Engelse kogels op zak had. 112 In Staden bleven de ganse dag Franse soldaten aankomen. Er werd artillerie opgesteld. Naar de avond toe werd deze artillerie door Duitsers echter uitgeschakeld. De artillerietroepen trokken zich terug terwijl de infanterie zich 103 BILLIET P. STADEN p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LERMYTE J-M - IZEGEM DEEL 1 HET OORLOGSDAGBOEK VAN DOKTER JULES GITS 2000 p DELBAERE J., VAN TIEGHEM R. GESCHIEDENIS VAN DE KONINKLIJKE HARMONIE ST. CECILIA TE RUMBEKE 1965 p HOUTHAEVE R. OEKENE - KRONIEK VAN EEN DORP (DEEL 2) 1984 p SLOSSE L., DELBAERE-DUMOULIN J. - OORLOGSDAGBOEK VAN RUMBEKE IN p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG 2006 p CASTELEIN L., BEERLAND F. DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE 1978 p DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG 2006 p. 23 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 15

16 ingroef rond Staden. Naar de avond toe kwam het Duitse geschut dichterbij en de kloosterzusters Maricolen en nog wat burgers vluchtten s nachts in allerijl. Amper 150 burgers bleven bij hun huis. 113 De Duitsers rukten ondertussen massaal op. Fransen en Belgen probeerden op grondgebied Hooglede-Gits verdedigingen op te werpen en de aanvallers tegen te houden, maar de overmacht was te groot. Duitsers voerden een artilleriebombardement uit op St.-Jozef (Geite) en heel wat burgers sloegen ook hier op de vlucht. In Gits werd zwaar gevochten tussen Fransen en Duitsers. Huizen werden zwaar beschadigd en brandden uit. De nerveuze Duitse vrijwilligers dachten ook hier dat ze door burgers onder vuur werden genomen. Tal van burgers werden gevangengenomen, enkelen werden doodgeschoten (geëxecuteerd). Op het einde van de dag was Gits volledig in Duitse handen. 114 Enkele van de gevangengenomen burgers werden voor de Duitse troepen uitgedreven als levend schild. Uiteindelijk werden negen van hen rond 20u in Staden gedood, slechts één kon vluchten. 115 Ook Hooglede werd ingenomen door de Duitsers. Komende uit Beveren trok RIR 213 door Hooglede richting Staden. Het dorp kreeg het tijdens de gevechten zwaar te verduren. De Duitse soldaten plunderden en mishandelden ook hier de bevolking. Enkele burgers werden zonder reden doodgeschoten. 116 De nacht van 19 op 20 oktober brak de hel los in Staden. In de straten van het dorp kwam het tot hevige lijf aan lijf gevechten tussen Franse en Duitse soldaten. Heel wat soldaten verloren hierbij het leven. Duitse soldaten die de veroverde huizen binnenvielen sloegen aan het plunderen. Uiteindelijk gingen ruim 160 gebouwen in vlammen op. Tussen Stadendorp en het bos van Houthulst probeerden Belgen tevergeefs de Duitse opmars een halt toe te roepen /10/1914 s Morgens hadden de Duitsers Staden volledig in handen, de Fransen hadden zich teruggetrokken. De Duitsers vielen elk huis binnen op zoek naar mogelijke sluipschutters onder de bevolking. Heel wat mannen werden op straat getrokken en gefolterd, heel wat van hen werden gedood. 118 Uiteindelijk vielen tijdens 19 en 20 oktober in Staden meer dan 40 burgerslachtoffers. 119 Er kwamen heel wat soldaten en materiaal aan in Hooglede. Ook heel wat vluchtelingen uit Staden kwamen aan. 120 Andere Stadenaars waren gevlucht 113 BILLIET P. STADEN p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p BILLIET P. STADEN p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p BILLIET P. STADEN p BILLIET P. STADEN p ste JAARBOEK VAN DE HEEMKUNDIGE KRING KAREL VAN DE POELE TE LICHTERVELDE 2008 p VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p. 39 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 16

17 naar Roeselare. 121 Tegen de avond waren zowat alle burgers uit Staden gevlucht. Wie niet gevlucht was werd uiteindelijk door de Duitsers gedwongen zich naar Roeselare te begeven. 122 De troepen die op 19 oktober Roeselare konden innemen veroverden Oostnieuwkerke en Westrozebeke om dan door te stoten richting Poelkapelle en Langemark. 123 Door de slachtpartijen die een dag eerder plaatsvonden in de omringende gemeenten trokken heel wat Westrozebekenaars op de vlucht. Van de 2250 inwoners bleven slechts een 200-tal in hun huizen. Toen de Duitsers naderden werd het dorp door Duitse artillerie onder vuur genomen. Dit was echter niet nodig want de Fransen hadden zich al teruggetrokken. Om 14u kon het dorp dan ook ingenomen worden. Ook hier werden de burgers hardhandig aangepakt, maar gelukkig kwam het niet tot executies. Wel werden enkele huizen van waaruit Franse sluipschutters zouden hebben geschoten in de as gelegd. Ook de molens van Westrozebeke werden in brand gestoken. De Duitsers wilden immers voorkomen dat de molenaars met de wieken signalen zouden doorgeven aan de geallieerden wat verderop. Na de inname van Westrozebeke werd de Zeugeberg als Duits hoofdkwartier ingericht. Van op deze strategische hoogte had men immers een goed zicht op de vlakte rond Ieper. Later werd deze heuvel als een versterkte burcht uitgebouwd met tal van bunkers en ondergrondse gangen. 124 Een bijna identiek verhaal krijgen we in Oostnieuwkerke waar ook bijna de volledige bevolking op de vlucht ging na de verhalen van de Duitse moordpartijen. Ook hier bleven slechts een 200-tal inwoners thuis. Toen de Duitsers in Oostnieuwkerke aankwam bleek het dorp verlaten. Toch doorzochten de soldaten de huizen en sloegen uiteindelijk aan het plunderen. Ook hier werden geen burgers gedood en evenmin werden huizen in brand gestoken. Dit had vooral te maken met het feit dat het dorp zonder slag of stoot kon ingenomen worden. 125 De Duitsers die de nacht hadden doorgebracht in Moorslede trokken nu verder richting Passendale en Zonnebeke. Vanuit deze dorpen vuurden de Britten en Fransen op Moorslede. Ook ten zuiden van Moorsleden werd zwaar gevochten en leden de Duitsers heel wat verliezen. Toch konden ze oprukken naar Beselare BILLIET P. STADEN p BILLIET P. STADEN p BILLIET P. STADEN p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 17

18 De niet gevluchte inwoners van Dadizele zagen op 20 en 21 oktober heel wat Duitse soldaten door hun dorp marcheren. Bijna in alle huizen werden soldaten ingekwartierd en bij de boeren werd vee aangeslagen. 127 Slijpskapelle werd volledig ingenomen door Duitse troepen. Wie niet gevlucht was mocht het dorp niet meer verlaten. Alle gebouwen (huizen, hoeven, de kapel, het klooster en de school) werden gebruikt om soldaten in te kwartieren. Het klooster werd onmiddellijk ingericht als hospitaal en op de Spriethoek werden barakken opgericht voor de soldaten. 128 Ingelmunster bleef volledig gespaard van alle gruwel van Schuwe Maandag. Ondertussen werd het station van Ingelmunster een draaischijf van goederen en allerlei vervoer en werd de buurt van het station ingericht als een gigantische opslagplaats. 4 jaar lang zouden via deze weg troepen, munitie en andere goederen naar Izegem, Roeselare en het front gebracht worden. Via dit station werden ook duizenden krijgsgevangen en gewonden weggevoerd. Het klooster en de zalen van de paters Lazaristen en de Weststraat werden als ziekenzalen in gebruik genomen. 129 Ook de jongens- en meisjesschool van Beveren werd tijdens de oorlog geregeld gebruikt als lazaret voor Duitse soldaten DECOENE D. - EEN KLEINE JONGEN IN DE GROTE OORLOG 2006 p CASTELEIN L., BEERLAND F. DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE 1978 p VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p VERBEKE G. BEVEREN-ROESELARE IN DE GROTE OORLOG 2006 p Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 18

19 Lazaretten en begraafplaatsen Na de hevige gevechten in Staden kwamen heel wat gewonden tot in Hooglede. Het rusthuis t Hoge werd ingericht als verbandplaats. Later moesten de zusters, ouderlingen, wezen en zieken een nieuw onderkomen zoeken. Die vonden ze in het klooster en de school op de Neerplaats. Het Feldlazarett bleef heel de oorlog actief maar vooral vanaf het Britse zomeroffensief werd het er heel druk. Op het terrein achter het hospitaal groeide een Duitse begraafplaats. 131 Na de oorlog bevonden er zich 4 Duitse militaire begraafplaatsen in Hooglede. Ongeveer Duitse soldaten waren er begraven. Later werden alle begraafplaatsen uit de regio verzameld tot één grote in de Beverenstraat, waar nu uiteindelijk Duitsers begraven liggen. 132 Ook in de andere gemeenten in de regio werden Duitse militaire begraafplaatsen aangelegd, meestal vlakbij de plaats waar zich een hospitaal bevond. Op het einde van de oorlog bevonden zich in België naar schatting 700 Duitse begraafplaatsen. Doordat deze slechts voor korte tijd vergund waren werden deze begraafplaatsen na de oorlog samengevoegd. In de jaren 1950 volgde de laatste grote samenvoeging, die leidde tot de huidige 4 Duitse verzamelbegraafplaatsen: Vladslo, Langemark, Hooglede en Menen. Na het grote geweld van 19 en 20 oktober 1914 waren de grootste gevechten voorbij in de regio (voorlopig toch). Het front stabiliseerde gemiddeld zo n 15 km van de gemeenten uit regio TERF en de inwoners moesten zich langzaam gaan aanpassen aan het regime van de bezetter. De eerste dagen van de bezetting werd de regio vooral overspoeld door gewonden uit de gevechten in de Ieperboog (1 e slag van Ieper) en aan de IJzer (slag van de IJzer). Er werden dus massaal gebouwen ingericht als verbandposten en hospitalen. In de literatuur worden termen als hospitaal, verbandpost, hulppost, chirurgische voorpost, lazaret, los door elkaar gebruikt en aanzien als allemaal hetzelfde. Er was echter een onderscheid binnen die lazaretten: Verbandplätze: eerstehulppost, lag onmiddellijk achter de frontlijn. Feldlazarett: verzorgingsplaats verder achter het front, hier vonden de noodzakelijkste operaties plaats. Kriegslazarett: Ziekenhuizen met verschillende afdelingen waar de gewonden gedurende langere tijd konden verzorgd worden. 133 Vooral de gemeente die het verst van het front lagen zoals Lichtervelde, Roeselare en Izegem zorgden voor de opvang van gewonden en hadden het grootste aantal Kriegslazarette. Maar ook de andere gemeenten richtten gedurende de oorlog één of meerder Lazarette in. 131 VERHELST Dirk VLEUGELS BOVEN HOOGLEDE GITS p VERHELST Dirk - HET DUITS MILITAIR KERKHOF IN HOOGLEDE 1996 p ASPESLAGH P. - ROESELARE IN VEERTIEN-ACHTTIEN, de verzorging van zieken 2008 p. 43 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 19

20 Afhankelijk van de situatie aan het front (al dan niet een grote veldslag) werden meer of minder Lazarette ingericht. 21/10/1914 Westrozebeke werd al vlug omgebouwd tot één groot legerhospitaal, zowel kerk als kloosterschool werden als lazaret ingericht. Alle vervoermiddelen werden opgevorderd voor het vervoer van gewonden en de thuisgebleven inwoners werden opgevorderd om massagraven te delven. 134 Ook in Moorslede werd onder andere het klooster ingericht als hospitaal. 135 In Slijpskapelle werd Café Commerce op de Strooiboom (Strobome) als hospitaal ingericht. Het werd de eerste hulppost achter de frontlijn Waterdam-Keiberg-Beselare-Geluveld. Gedurende de 1 e slag van Ieper waren er dag en nacht 5 dokters actief. Tal van gewonden werden er verzocht. Later werd de herberg ingericht als veldkeuken en bevoorradingsplaats. 136 In Roeselare werd het Klein Seminarie, alle kloosters en het stedelijk ziekenhuis opgeëist en als lazaretten ingericht. De komende dagen leek Roeselare wel een gigantische paardenstal, honderden wagens met ingespannen paarden, gevuld met gewonden wachtten in de straten. 137 Het Redemptoristenklooster bleef tot eind 1915 bestemd als verpleegplaats voor geallieerde gewonden. Het enige in bezet België. Eind 1915 werd het een hospitaal voor burgerlijke slachtoffers en werd er onderdak geboden aan vluchtelingen uit de Ieperse frontstreek. Vanaf 31 juli 1917 werd het een veldlazaret voor de Duitsers. Vanaf 1915 was er in een woning op de hoek Brugsesteenweg-Noordstraat een Geslachtsziekenhuis voor vrouwen. 138 In de loop van de oorlog nam het vrouwenverkeer s avonds sterk toe. Vooral in de gemeenten verder achter het front zoals Ingelmunster en Izegem. Tot laat in de avond bleven de vrouwen in de plaatselijke herberg. Geslachtsziekten werden uiteindelijk een ware plaag. Waardoor heel wat vrouwen werden opgepakt en voor onderzoek naar Brugge werden overgebracht. Later werden sommige vrouwen zelfs voor lange tijd gevangen gezet. 139 Ook Dokter Gits uit Izegem klaagt deze nieuwe ambacht geregeld aan in zijn oorlogsdagboek. 134 WACKENIER W. - ARCHEOLOGIE VAN STAAL EN BETON 2004 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p CASTELEIN L., BEERLAND F. DE GESCHIEDENIS VAN SLYPSKAPELLE 1978 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p VERSCHEURE A. - INGELMUNSTER NA DE FRANSE REVOLUTIE Den Hert - p. 372 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 20

21 Vliegvelden Een andere vast gegeven in de regio werden vliegtuigen. 4 jaar lang vertrokken van op diverse vliegvelden in de regio TERF vliegtuigen voor bombardementen of verkenningsvluchten boven het front of het onbezette België en Noord-Frankrijk. Ook in omgekeerde richting gebeurde dit. Geallieerde vliegtuigen kwamen op verkenning en namen duizenden luchtfoto s van de streek. Naarmate de oorlog vorderde werden de gemeenten van regio TERF alsmaar meer gebombardeerd vanuit vliegtuigen en werden luchtgevechten, met uiteraard vaak crashende vliegtuigen als gevolg, dagelijkse kost. 25/10/1914 Te Rumbeke werd een vliegveld opgericht ter hoogte van de Molenkouter (Hoogstraat). Eind 1914 verhuisde het vliegveld naar het Roodhuis (ten noorden aan het kasteel van Rumbeke) 140 De eerste Stadenaars keerden angstig terug naar hun verwoeste dorp waar Duitse soldaten ondertussen tenten hadden opgeslagen en hun paarden stalden in de kerk en enkele verlaten huizen. 141 Eerst planden de Duitsers om Staden, net zoals enkele andere gemeenten dicht bij het front (Merkem, Klerken, Langemark, ) te ontruimen, maar de burgemeester kon dit voorkomen. Hij zorgde er tevens voor dat er opnieuw wat orde kwam in het dorp en de vele lijken werden begraven. Uiteindelijk zouden zo n 650 Stadenaars thuis blijven /10/1914 De inwoners van o.a. Oekene die rond Schuwe Maandag op de vlucht sloegen waren nu grotendeels teruggekeerd naar hun huizen /11/1914 Na dagenlange gevechten rond Zonnebeke, Passendale, Geluveld, werd beslist om Moorslede-dorp te gaan ontruimen. Alle overgebleven inwoners moesten hun huizen verlaten en werden naar Roeselare gevoerd. Enkel de kloosterzuster mochten blijven om de zieken en gewonden te verzorgen. De gehuchten die iets verder van het front lagen mochten wel bewoond blijven (bv: Koekuit, Bloemhoek, ). 144 Roeselare werd niet enkel door Moorsleedse vluchtelingen overspoeld maar door inwoners van alle gemeente in het frontgebied (Mesen, Wijtschate, Boezinge, Esen, ). Zo n 700 vluchtelingen werden door de Duitse bezetter opgesloten in de lokalen van Jongelingenkring Kattenstraat. De levensomstandigheden waren er in die mate ondermaats dat er dagelijks doden vielen onder de vluchtelingen DENECKERE B. LUCHTOORLOG BOVEN WEST-VLAANDEREN p BILLIET P. STADEN p BILLIET P. STADEN p CAGNEAUX A. GESCHIEDENIS VAN OUCKENE 1992 p HOUTAEVE R., LECLUYSE N. - MOORSLEDE MORSDOOD EN TOCH HERBOREN! 1997 p LEPEZ G., DEJONCKHEERE B. VANLERBERGHE J. - OORLOGSKRONIEK VAN ROESELARE 1983 p. 25 Het verhaal van regio TERF in W.O. 1 21