Inventarisatie Methodieken. Huiselijk Geweld. werkdocument

Transcriptie

1 Inventarisatie Methodieken Huiselijk Geweld werkdocument TransAct, in samenwerking met NIZW Jeugd september 2004

2

3 Voorwoord Deze inventarisatie heeft de status werkdocument gekregen. Dit moet in de meest letterlijke betekenis van het woord worden begrepen. Er wordt nog steeds aan de inventarisatie gewerkt. Er zijn nu 51 methodieken opgenomen en beschreven waarvan het merendeel is gecheckt door de in de betreffende methodiek vermelde contactpersonen. Gedurende het proces kwamen steeds nieuwe methodieken boven water. Een aantal daarvan verkeren nog in een zo prematuur stadium dat ze niet opgenomen konden worden. Maar wellicht vindt u ze terug in de editie van het volgend jaar. Een aantal methodieken zijn nu in bewerking : de gevonden informatie is nog niet voldoende om er een volledige beschrijving van te maken, maar daar wordt aan gewerkt. De inventarisatie wordt op twee manieren aangeboden: op papier en, in pdf-formaat op Volgend jaar verschijnt een nieuwe papieren versie. De digitale versie zal voortdurend worden bijgewerkt. Het is onze bedoeling om van de digitale versie een meer toegankelijke en doorzoekbare versie te maken. Via onze website houden we u hiervan op de hoogte. De inventarisatie is tot stand gekomen met hulp en medewerking van een flink aantal mensen. Zij hebben de beschrijvingen gecontroleerd en ons gewezen op nog niet opgenomen methodieken. Met hulp van u dus. Wij vragen ook voor het vervolg uw hulp. Mist u in de inventarisatie nog methodieken die het verdienen te worden opgenomen, laat het ons dan weten. U kunt u reacties doorgeven aan e.kok@transact.nl. 1

4 2

5 Overzicht van de opgenomen methodieken huiselijk geweld Publiekscampagnes huiselijk geweld...16 Voorlichting huiselijk geweld aan Turkse vrouwen...18 Break Through...20 Als ik háár was Videovoorlichting...22 Hoezo, terug in je mand?...24 Migratie en relatie...26 Weerbaarheidstrainingen...28 Marietje Kesselsproject...30 Werken aan wendbare weerbaarheid...32 Seksuele en relationele vorming...34 Rots en water voor Toekomst...38 Pretty Woman...40 Beauty & the Beast...42 Advies- en meldpunten huiselijk geweld...46 Protocol werkwijze Advies- en Meldpunt Kindermishandeling...48 Meldpunten ouderenmishandeling...50 Ambulante steunpunten in de wijk...52 Protocol 1 e hulp bij thuisgeweld...54 Families First...56 Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding (IAG)...58 Asja...60 Zorgprogramma Een VeiligHuis...64 Geweld en schaamte...66 Intieme Oorlog...68 Eigen-Kracht conferenties...70 Op de rails...72 Toekomstgerichte begeleiding...74 Methodiek 1 e hulp aan vrouwen bij thuisgeweld...76 EMDR...78 En als het misgaat bel ik jou...80 Een VeiligHuis voor kinderen...82 Contextuele Leergroepen Alle betrokkenen bij Seksueel Misbruik (CLAS)...84 Pretty Woman hulpverlening...86 De Aanpak...90 Geweld in Relaties Interventie Project (GRIP)...92 Protocol een VeiligHuis...94 Daderhulpverlening Utrecht...96 Begeleiding van mannen bij thuisgeweld...98 Verwerkingsgroep slachtoffers van gedwongen prostitutie Groepsaanbod AMW / Fiom Geweld in relaties ondersteuningsgroep Let op de Kleintjes Moeder Kind cursus Therapiegroep Geweld in het gezin Horizonmethodiek Kamil Spelenderwijs Aware Begeleide terugkeer Amsterdam Begeleide terugkeer Leeuwarden

6 Inleiding In 2002 verscheen de kabinetsnota Privé-geweld - publieke zaak. Op basis van deze nota zijn tal van maatregelen en activiteiten in gang gezet, ondermeer op het terrein van preventie van en hulpverlening na huiselijk geweld. Het ministerie van VWS heeft TransAct en het NIZW gevraagd een inventarisatie te maken: wat is de stand van zaken op het terrein van de preventie van en de hulpverlening na huiselijk geweld? Voorliggend rapport bevat de resultaten van de inventarisatieronde door TransAct en NIZW. TransAct heeft de initiatieven op het gebied van huiselijk geweld in algemene zin voor haar rekening genomen, terwijl het NIZW haar inventarisatie heeft toegespitst op kinderen als slachtoffer en als getuige van geweld. Dit document is bedoeld als input voor beleidsmakers en als inspiratiebron voor professionals in de praktijk. De inventarisatie zal via internet voor iedereen beschikbaar zijn. TransAct zal de inventarisatie jaarlijks actualiseren, zodat ook methodieken die nu nog niet beschreven zijn en nog te ontwikkelen nieuwe initiatieven hun weg naar de diverse betrokkenen zullen vinden. Verschijningsvormen huiselijk geweld Veelgebruikte termen om geweld achter de voordeur aan te duiden zijn huiselijk geweld, thuisgeweld en gezinsgeweld. De term huiselijk geweld is inmiddels het meest ingeburgerd, daarom gebruiken wij die hier ook. Aansluitend op de definitie van het ministerie van Justitie verstaan we onder 'huiselijk geweld' het geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd is. Geweld betekent in dit verband: aantasting van de persoonlijke integriteit. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden tussen geestelijk geweld en lichamelijk geweld (waaronder incest / seksueel geweld). Bovendien kan sprake zijn van emotionele en lichamelijke verwaarlozing. De huiselijke kring van slachtoffers bestaat uit (ex-)partners, ouders, kinderen, familieleden en huisvrienden. De kennis over de verschillende vormen van huiselijk geweld bevindt zich in verschillende stadia van ontwikkeling, bekendheid en verspreiding. Zo staat vrouwenmishandeling in vergelijking met andere vormen van geweld al relatief lang in de belangstelling, dit vanuit een emancipatoire invalshoek. Ook kindermishandeling staat, vanuit de beschermingsgedachte, al langer op de politieke en hulpverleningsagenda. Van recenter datum stamt de aandacht voor kinderen die getuige zijn van geweld in relaties. Over kinderen die getuige zijn van andere vormen van huiselijk geweld is nog weinig bekend. Mannen als slachtoffer van huiselijk geweld waren onlangs onderwerp van discussie in de media. Ook huiselijk geweld in allochtone kring, onder andere eerwraak, staat volop in de belangstelling. Ouderenmishandeling én oudermishandeling bevinden zich beide nog in de fase van taboedoorbreking. Van ouderenmishandeling spreekt men wanneer ouderen in een afhankelijkheidsrelatie worden mishandeld (door verzorgers, partner of kinderen). Oudermishandeling is de term voor mishandeling van ouders door de eigen (jonge) kinderen. Tot slot is er de loverboy-problematiek, die als vorm van partnermishandeling voor een deel onder huiselijk geweld valt. Ketenaanpak De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat huiselijk geweld een samenhangend hulpaanbod behoeft, waarin voorlichting en preventie, crisisinterventie en eerste opvang, (systeemgerichte) hulpverlening en nazorg op elkaar zijn afgestemd. Deze zogenaamde ketenaanpak vraagt om samenwerking van diverse partners als politie en justitie, maatschappelijke opvang en dienstverlening en de GGZ. 4

7 Analoog aan de verschillen in kennis over de diverse vormen van huiselijk geweld, is ook het hulpverleningsaanbod aan de verschillende betrokkenen van huiselijk geweld ongelijk verdeeld. De laatste jaren zijn er meerdere projecten geïnitieerd die erop zijn gericht een samenhangend aanbod te creëren. Desondanks is het vaak onduidelijk welk aanbod op welke plaats en voor welke slachtoffers en/of plegers beschikbaar is. Om een geschikt vervolgtraject te stimuleren, is een overzicht van het huidige aanbod noodzakelijk. Verantwoording van de werkwijze Voor deze inventarisatie is gebruik gemaakt van de bij TransAct en NIZW aanwezige kennis en informatie, relevante websites (waaronder landelijke bronnen (WODC, Federatie Opvang) en contacten met sleutelfiguren in het veld. Dit resulteerde in een conceptrapport dat is voorgelegd aan de contactpersonen van de diverse opgenomen methodieken en aan een aantal deskundigen in het veld. Aan hen werden de volgende vragen gesteld: 1. Mist u in de inventarisatie nog methodieken die het verdienen te worden opgenomen? 2. Kunt u aangeven aan welke, of welk soort, methodieken de meeste behoefte bestaat? 3. Kunt u aangeven welke methodiek u de moeite waard vindt om verder te ontwikkelen en op grotere schaal te implementeren? 4. Kunt u aangeven op welke wijze professionals en instellingen gestimuleerd en ondersteund kunnen worden tot (verdere) introductie van specifieke methodieken binnen hun organisatie? Het conceptrapport is verstuurd aan 48 personen, van wie er 18 hebben gereageerd. De reacties kwamen vooral vanuit de vrouwenopvang, jeugdzorg/ en -hulpverlening, landelijke instellingen en projecten huiselijk geweld. Vrijwel alle respondenten waren erg enthousiast over de inventarisatie. Er zijn waardevolle suggesties gedaan voor een aanvulling van de inventarisatie. Er bleken vooral nog een aantal methodieken voor kinderen als getuigen en/of slachtoffer van huiselijk geweld en met betrekking tot ouderenmishandeling te ontbreken. Tegelijkertijd werd duidelijk zichtbaar dat een inventarisatie als deze nooit af is. Een aantal van de methodieken waarop de bevraagde deskundigen ons attendeerden is (nog) niet opgenomen omdat ze niet voldoende beschreven en overdraagbaar zijn. Daarnaast was er een viertal dat specifiek bedoeld is als deskundigheidsbevordering voor intermediairen, hetgeen op dit moment buiten de scope van deze inventarisatie valt. (Zie ook: Niet opgenomen initiatieven) Er is gekozen voor een ruime definitie van het begrip methodiek: een systematische aanpak, gebaseerd op een bepaalde visie of uitgangspunten. Bij de selectie van methodieken is een grove kwaliteitstoets toegepast: ze dienen beschreven en in principe overdraagbaar te zijn. Dit impliceert tevens dat de hier opgenomen methodieken al behoorlijk ontwikkeld zijn, én dat zij in de praktijk getoetst zijn. Hoewel een aantal methodieken, gericht op diverse groepen, veelal kleinschalig, lokaal en beperkt van opzet zijn, zijn ze wel opgenomen in de inventarisatie. Voor de meeste van deze methodieken geldt dat ze vooral gefocust zijn op voorlichting en hulpverlening. 5

8 Niet opgenomen initiatieven Een aantal terreinen is binnen deze inventarisatie buiten beschouwing gelaten, om uiteenlopende redenen. Geweld binnen instellingen In deze inventarisatie hebben we ons beperkt tot methodieken gericht op huiselijk geweld in de enge zin van het woord. Geweld in instellingen (te denken valt aan de gehandicaptensector en asielzoekerscentra) is daarom buiten beschouwing gelaten. Plegers In de inventarisatie zijn een aantal, meestal welomschreven, methodieken voor plegers van huiselijk geweld opgenomen. Het aanbod aan daderhulpverlening in Nederland is vele malen omvangrijker, zoals ook blijkt uit de actualisatie van het rapport Daderhulpverlening in Nederland: inventarisatie van hulpaanbod en preventie voor plegers van seksueel en huiselijk geweld die TransAct in 2004, in opdracht van ZonMW, heeft gemaakt. Binnen de GGz en de Ambulante Forensische Psychiatrie, de twee belangrijkste aanbieders van daderhulpverlening, zijn cognitieve gedragstherapie en agressieregulering de twee meest toegepaste behandelvormen als het gaat om het behandelen van plegers van huiselijk geweld. Via seminars en cursussen die onder meer door de Rino en door De Waag worden verzorgd, worden deze kennis overgedragen. AMW Instellingen van het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) zijn betrokken bij vrijwel ieder project op het gebied van huiselijk geweld. Ze zijn vooral gericht op het stoppen van het actueel geweld en ondersteunen bij de verwerking van geweldservaringen. Instellingen vervullen soms de functie van laagdrempelig eerste aanspreekpunt, bijvoorbeeld als steunpunten binnen de instellingen zijn gevestigd. Verder bieden zij allerlei vormen van steun- en verwerkingsgroepen en/of lotgenotencontact die onderling kunnen verschillen in aanpak en inhoud. Er bestaan verschillende draaiboeken van deze groepshulpverlening in min of meer uitgewerkte vormen. In deze inventarisatie zijn ze in één beschrijving samengebracht onder de noemer Groepsaanbod AMW / Fiom. GGZ Instellingen van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGz) zijn partner in diverse huiselijk geweldprojecten en bieden verschillende vormen van hulp aan alle betrokkenen van huiselijk geweld. Dit gebeurt meestal echter niet onder de noemer huiselijk geweld. Afhankelijk van de klachten of stoornissen waarmee cliënten binnenkomen, krijgen zij een stoornis - gerelateerd hulpaanbod. De achtergrond van de klachten, in casu huiselijk geweld, wordt niet als zodanig geregistreerd. Het dichtst bij een methodiek huiselijk geweld komen de diverse traumabehandelingen die worden aangeboden. Zij zijn vaak specifiek gericht op vrouwen met ernstige psychiatrische problemen die samenhangen met chronische traumatische ervaringen, zoals incest of lichamelijk geweld. Dergelijke programma s worden bijvoorbeeld aangeboden bij het Centrum voor Vrouwenhulpverlening Henny Verhagen van De Geestgronden en op De Balans en De Omslag, beide afdelingen van GGZ Drenthe. GGz-instellingen zijn vaak ook partner in de projecten huiselijk geweld, bijvoorbeeld bij VeiligHuis Utrecht (Altrecht) en Huiselijk geweld Haarlem (De Geestgronden) waarbij afspraken zijn gemaakt rondom doorverwijzing en hulpverlening. De scope van deze inventarisatie gericht op methodieken huiselijk geweld en de traumagerelateerde aanpak van GGz-instellingen maakt dat GGz-methodieken hier buiten zicht blijven. 1 1 Onder de methodieken die momenteel nog in bewerking zijn, zitten ook een aantal interventies ontwikkeld door de afdeling Preventie van een GGz-instelling met betrekking tot empowermenttraining voor vrouwen en communicatietraining voor paren. 6

9 Deskundigheidsbevordering. Een aantal aangedragen methodieken is specifiek bedoeld ter deskundigheidsbevordering van intermediairen: Voorlichting aan huisartsen over huiselijk geweld, Omgaan met huiselijk geweld op school, Consultatienetwerken ouderenmishandeling, Trainingen signaleren ouderenmishandeling en Wilde Kastanje (training in gespreksvoering). Er is besloten om deze methodieken niet in deze inventarisatie op te nemen, omdat niet is gezocht noch gevraagd naar deskundigheidsbevordering rond huiselijk geweld en deze vier daardoor een vrij willekeurige selectie vormen uit een breder aanbod. Het lijkt ons echter wel de moeite waard om op een later moment ook dit aanbod in kaart te brengen. Samenvatting van de reacties van de respondenten Hieronder volgt een samenvatting van de reacties van de respondenten op de vragenlijst. Bij gebrek aan evaluatieonderzoek is dit te beschouwen als een aanzet tot een expert opinion over de kwaliteit van de methodiek. De hier genoemde methodieken hebben in het schematisch overzicht een vermelding met Stip (*)gekregen. Vraag 2 - Kunt u aangeven aan welke, of welk soort, methodieken de meeste behoefte bestaat? Methodieken die toepasbaar zijn voor allochtonen worden het meest genoemd. Ook is er behoefte aan systeemgerichte methodiek, eveneens geschikt voor allochtonen. Opgemerkt wordt dat er binnen het systeemgericht werken te weinig aandacht voor kinderen is. Graag ziet men een samenhangende behandeling voor plegers, slachtoffers en kinderen, waarbij wordt samengewerkt met Jeugdzorg. Daarnaast is er behoefte aan daderbehandeling. Verschillende van de beschreven methodieken hebben een systeemgerichte aanpak, zoals ook uit het Doelgroepenoverzicht naar voren komt. Dit kan bestaan uit een min of meer samenhangend aanbod voor slachtoffer, pleger en kinderen (als direct of indirect slachtoffer). De tendens naar een systeemgerichte aanpak is duidelijk zichtbaar in de methodieken, maar reacties uit het werkveld wijzen erop dat het soms ontbreekt aan de samenhang tussen het aanbod voor de diverse betrokkenen. Het onlangs verschenen Handboek Mozaïek (zie bevat meer dan 25 methodieken betreffende voorlichting, steungroepen, weerbaarheidstrainingen en eerste opvang voor allochtone vrouwen, die in de praktijk zijn ontwikkeld door preventiewerkers, vrouwen van zelforganisaties, maatschappelijk werkers van de vrouwenopvang en andere betrokkenen. Vanuit de vrouwenopvang bestaat er behoefte aan beschrijving van gebruikte methodieken en verdere ontwikkeling van methoden die gericht zijn op empowerment, ook non-verbaal, om vrouwen hun kracht te leren gebruiken. In opdracht van de Federatie Opvang worden momenteel alle modules die binnen de vrouwenopvang worden aangeboden beschreven. Een paar instellingen voor de vrouwenopvang waren hier al mee begonnen. Een beschrijving van alle modules van de Vrouwenopvang Fryslân is in het najaar van 2004 gereed gekomen. Ter ondersteuning van de vrouwenopvang heeft VWS al eerder extra middelen uitgetrokken. Daarnaast heeft het Trimbos-instituut, in opdracht van VWS, een onderzoek naar de capaciteit van de vrouwenopvang uitgevoerd en is zij een vervolgonderzoek naar het aanbod gestart. De Federatie Opvang ontwikkelt een plan ter verbetering van de toegankelijkheid. 7

10 Herkenning van de problematiek, preventie en bespreekbaar maken worden genoemd als belangrijke thema s. De advies- en steunpunten, opgenomen in het stimuleringsprogramma van VWS, zijn een welkome ondersteuning. Een methodiek die een link legt tussen nazorg en preventie om terugval te voorkomen, wordt wenselijk gevonden. Hiervan is Begeleide terugkeer een aansprekend voorbeeld. Naast de behoefte aan hulpverleningsmethodieken, wordt aandacht gevraagd voor de samenwerking tussen instellingen en managementtraining als belangrijke randvoorwaarden voor het welslagen van de hulpverlening. Tot slot is er de behoefte om op maat te kunnen werken. Dit impliceert de beschikbaarheid van methodiek naar leeftijd en ontwikkeling, aard en ernst van de problematiek, individueel en groepsaanbod met systeemblik, genderspecifiek, multimethodisch en geschikt voor verschillende culturen. Vraag 3 - Kunt u aangeven welke methodiek u de moeite waard vindt om verder te ontwikkelen en op grotere schaal te implementeren? Respondenten hechten aan effectonderzoek, alvorens methoden grootschalig te implementeren. Methoden moeten worden geëvalueerd en ervaringen dienen te worden gedocumenteerd, zodat men kan leren van knelpunten en oplossingen. Voorlichting en preventie: Een publiekscampagne wordt door meerdere respondenten genoemd, gericht op bewustwording bij professionals en publiek. Daarnaast vindt men voorlichting aan mannen (slachtoffers en daders) en structurele weerbaarheidtrainingen in het basisonderwijs de moeite waard om verder te verspreiden. Als concrete voorbeelden van bestaande projecten werden genoemd: Break Through voor allochtone vrouwen en Rots & Water voor jongens. Crisisinterventie en eerste opvang Daderhulpverlening en Advies- en steunpunten worden hier genoemd en een multidisciplinaire systeemgerichte aanpak met oog voor slachtoffers en kinderen als getuige. Als concreet voorbeeld wordt de Aanpak vermeld. Hulpverlening Systeemgericht werken wordt ook hier meerdere malen genoemd. Daarnaast noemt men een aantal concrete methodieken: Eigen Kracht conferenties, Een Veilig Huis, Daderhulpverlening Utrecht, Let op de kleintjes en Toekomstgericht begeleiden. Nazorg Er is behoefte aan nazorg met specifieke aandacht voor jonge kinderen en pubers. Als concrete methodieken worden genoemd Begeleide Terugkeer Amsterdam en Aware. Vraag 4 - Kunt u aangeven op welke wijze professionals en instellingen gestimuleerd en ondersteund kunnen worden tot (verdere) introductie van specifieke methodieken binnen hun organisatie? Men is enthousiast over de inventarisatie en een mogelijke databank. Men vindt het wenselijk deze te vullen met best practices en toe te rusten met diverse zoekmogelijkheden bijvoorbeeld op regio. De methodiekbeschrijving moet onderscheid maken in problematiek, leeftijd, voorlichting, eerste hulp, hulpverlening, nazorg etc. 8

11 Ook is er duidelijk behoefte aan trainingen en cursussen. Het liefst in-company trainingen die het mogelijk maken dat de leiding kan sturen op de methodiek, gecombineerd met simpele instrumenten voor de werkvloer. Betrokkenheid van het management is wenselijk, inclusief aandacht voor leren samenwerken. Ook aandacht binnen opleidingen vinden de respondenten een must. Als alternatieve wijze van onder de aandacht brengen van specifieke methodieken worden genoemd: aandacht in vakbladen en wederom onderzoek naar werkzaamheid van de programma s. Een respondent adviseerde om te werken met een procesmatige aanpak, waarbij samenwerkende organisaties ondersteuning krijgen bij realisatie van plannen. Zo kan men leren van knelpunten en kan de professionele verantwoordelijkheid op verschillende niveaus worden gestimuleerd. Leeswijzer Voorafgaand aan de beschrijvingen zijn enkele overzichten toegevoegd die de lezer in staat stellen om in één oogopslag alle methodieken in zich op te nemen. Het Statusoverzicht methodieken huiselijk geweld geeft aan of de methodieken overdraagbaar en geëvalueerd zijn, en geeft een indicatie van de omvang. Een aantal van de opgenomen methodieken zijn wel goed ontwikkeld en vastgelegd, bijvoorbeeld in de vorm van projectverslagen, maar niet op een wijze die ze goed overdraagbaar maakt. Deze methodieken zijn in het overzicht herkenbaar doordat ze niet scoren op het item overdraagbaar. Het tweede overzicht, het Doelgroepenoverzicht, laat zien op welke doelgroepen de methodieken gericht zijn. De overzichten kunnen naast elkaar worden gelegd om een volledig beeld te verkrijgen. Na de overzichten volgt het hart van de publicatie, de methodiekbeschrijvingen. Deel 1 bevat de door TransAct beschreven methodieken, deel 2 de op kinderen gerichte methodieken die het NIZW beschreef. De beschrijvingen zijn gemaakt aan de hand van een vragenlijst en omvatten behalve een korte inhoud van de methodiek de volgende thema s: visie & uitgangspunten, doel van de methodiek, doelgroep en geschiktheid voor allochtone doelgroepen, reikwijdte (sinds wanneer en op welke plekken is de methodiek toegepast), mogelijkheden voor overdracht, evaluatieonderzoek en publicaties. De methodiekbeschrijvingen zijn voor het merendeel gecheckt door de contactpersonen of organisaties die aan het einde van elke methodiek staan vermeld. 9

12 Statusoverzicht methodieken huiselijk geweld Methodieken 3 Organisatie Overdraagbaar Geëvalueerd 1 Omvang 2 Voorlichting / preventie Publiekscampagnes huiselijk geweld* Divers * * ** Voorlichting huiselijk geweld aan Turkse IVC Oss * * vrouwen Break Through* Tiye International * * Als ik haar was Videovoorlichting Kezban * Hoezo, terug in je mand? BVE Den Bosch * * ** Theatervoorlichting Migratie en relatie Enova * * Weerbaarheidstrainingen NISB * ** Marietje Kesselsproject* NISB / LP-MKP * * ** Werken aan wendbare weerbaarheid APS * * Seksuele en relationele vorming GGD Eindhoven * * Rots & Water Rots&Water Instituut * beperkt ** 10' voor Toekomst Leger des Heils * ** Pretty Woman (loverboys) Stade Dienstverlening * * Beauty & the Beast (loverboys) Stade Advies * * Crisisinterventie / eerste opvang Advies- en meldpunten huiselijk geweld* Divers * ** Protocol Advies- en meldpunten AMK Nederland *? ** kindermishandeling Meldpunten Ouderenmishandeling LPBO * ** Ambulante steunpunten in de wijk Vrouwenopvang * ** Amsterdam Protocol 1 e hulp bij thuisgeweld Thuisfront * ** Families First Collegio * * ** Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding * * ** Asja (loverboys) Vrouwenopvang Fryslan * Hulpaanbod Zorgprogramma Een VeiligHuis* VeiligHuis Utrecht * loopt ** Geweld en schaamte VeiligHuis Utrecht * * ** Intieme oorlog Lorentzhuis / Instituut * gepland ** voor Geschillen Eigen-kracht conferenties* Vrouwenopvang * binnen de * Amsterdam Jeugdzorg Op de rails Vrouwen Opvang ZH * Toekomstgerichte begeleiding NIZW / Blijf Leeuwarden * ** 10

13 Methodieken Doelgroepenoverzicht methodieken huiselijk geweld Slachtoffers vrouwen / mannen Slachtoffers kinderen Plegers Systeemgericht Multicultureel Voorlichting / preventie Publiekscampagnes * * * Voorlichtingsbijeenkomsten * * Break Through * * Als ik haar was Videovoorlichting * * * Hoezo, terug in je mand? * * Theatervoorlichting Migratie en relatie * * Weerbaarheidstrainingen * * Marietje Kesselsproject * Werken aan wendbare weerbaarheid * * * Seksuele en relationele vorming Rots & Water * * * 10' voor Toekomst * * * * Pretty Woman - loverboys * * Beauty & the Beast - loverboys * Crisisinterventie / eerste opvang Advies- en meldpunten huiselijk geweld * * * * Protocol Advies- en meldpunten kindermishandeling * * Meldpunten ouderenmishandeling * * Ambulante steunpunten * * Protocol 1 e hulp * * * * Families First * * Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding * * Asja loverboys * * Hulpaanbod Zorgprogramma Een VeiligHuis * * * * * Geweld en schaamte * * * * Intieme oorlog * * * Eigen-kracht conferenties * * * * Op de rails *? Toekomstgericht begeleiden * 11

14 Statusoverzicht methodieken huiselijk geweld Hulpaanbod Methodiek 1e hulp bij thuisgeweld* Thuisfront * loopt ** EMDR * * * En als het misgaat bel ik jou JSO * Een VeiligHuis voor kinderen VeiligHuis Utrecht * loopt * CLAS Rubicon Jeugdzorg * * ** Pretty Woman - hulpverlening Stade * * Daderhulpverlening De Aanpak* TransAct * loopt ** GRIP Vrouwenopvang * * ** Amsterdam Daderhulpverlening Utrecht* De Waag ** Protocol VeiligHuis VeiligHuis Utrecht * loopt * Begeleiding van mannen bij thuisgeweld Toevluchtsoord; AFP? * Groepshulpverlening Verwerkingsgroep slachtoffers van Fiom Zwolle * gedwongen prostitutie Groepsaanbod AMW / Fiom AMW / Fiom * Geweld in relaties - ondersteuningsgroep Shakti * * Let op de kleintjes* TransAct * beperkt ** Moeder - kindcursus Parnassia. Afd. * * Preventie Therapiegroep Geweld in het gezin KJTC * Horizonmethodiek KJTC * loopt ** Kamil MKD Leiderdorp * Spelenderwijs Blijf van m'n Lijf Dordrecht * * Nazorg Aware* Divers * * ** Begeleide terugkeer Amsterdam* Vrouwenopvang * * * Amsterdam Begeleide terugkeer Leeuwarden Vrouwenopvang Fryslan * * 1 Hierbij gaat het meestal om interne effectevaluaties 2 Eén * duidt op een beperkte, lokale omvang, twee ** op een bovenregionale of landelijke toepassing 3 Een * betekent dat de methodiek door één of meer respondenten de moeite waard wordt gevonden om verder te ontwikkelen en te implementeren 12

15 Doelgroepenoverzicht methodieken huiselijk geweld Hulpaanbod Methodiek 1e hulp bij thuisgeweld * * EMDR * * En als het misgaat bel ik jou * * Een VeiligHuis voor kinderen * * CLAS * * * Pretty Woman - hulpverlening * * Daderhulpverlening De Aanpak * * * GRIP * Daderhulpverlening Utrecht * * Protocol VeiligHuis * Begeleiding van mannen bij thuisgeweld * Groepshulpverlening Verwerkingsgroep slachtoffers loverboys * Groepsaanbod AMW / Fiom * soms Geweld in relaties - Ondersteuningsgroep * * Let op de kleintjes * Moeder - kindcursus * * * Therapiegroep Geweld in het gezin * Horizonmethodiek * Kamil * * Spelenderwijs * Nazorg Aware * * Begeleide terugkeer Amsterdam * * * * Begeleide terugkeer Leeuwarden * * 13

16 14

17 Voorlichting / preventie 15

18 Publiekscampagnes huiselijk geweld Korte inhoud Publieksvoorlichting waarbij diverse communicatiemiddelen worden ingezet om een simpel geformuleerde boodschap huiselijk geweld is niet normaal over te brengen op een brede bevolkingsgroep. Publiekscampagnes rond huiselijk geweld worden meestal gecombineerd met een telefonisch meld- en adviespunt, waar mensen terechtkunnen met vragen en meldingen. Gebruikte communicatiemiddelen zijn onder meer: posters in informatiezuilen, een internetsite, radio- en/of tv-spotjes. Visie/uitgangspunten Publiekscampagnes bereiken een grote bevolkingsgroep en leiden tot meer bewustzijn over de problematiek rond huiselijk geweld. Doel van de methodiek Bewustzijn vergroten ten aanzien van de aard van en de omgang met huiselijk geweld. Bekendheid geven aan projectactiviteiten, meestal een advies- en meldpunt. Doelgroep Meestal brede bevolkingsgroep (slachtoffers, plegers, omstanders). De tweede publiekscampagne in Haarlem (2003) was specifiek gericht op allochtonen (met name Turken en Marokkanen), ouderen en plegers van huiselijk geweld. Reikwijdte tot nu toe Startdatum: 2000 (Haarlem). Looptijd: voorlopergemeenten herhalen nu publiekscampagnes. Toepassingsgebied: diverse plaatsen. Er zijn campagnes geweest in Haarlem ( Huiselijk geweld is niet normaal ), Utrecht ( Een VeiligHuis ), Zaanstreek Waterland ( Huiselijk geweld raakt iedereen ) en Noord-Holland Noord. Voor 2004 staan op stapel: Zuid- Limburg en Groningen. Aansluiting bij interne activiteiten: ja, dit is een voorwaarde voor succes. Mogelijkheden voor overdracht Er zijn verschillende beschrijvingen en plannen van aanpak beschikbaar, o.a. van Groningen en Haarlem. Er bestaan plannen bij het ministerie van Justitie om toolkits ter ondersteuning van regionale campagnes te ontwikkelen (zie Voortgangsrapportage, maatregel 45). Materialen Folders, posters, nieuwsbrieven, websites. 16

19 Evaluatieonderzoek Uit onderzoek van het NIZW in het buitenland (Zweden, Oostenrijk, Denemarken en Duitsland) komt naar voren dat publiekscampagnes tegen huiselijk geweld een positief effect hebben. Publicaties Publiekscampagne geeft project een eigen gezicht. september Praktische gegevens Naam organisaties: Contactpersonen: CMO Groningen; Geweld in het gezin, Haarlem B. Harsveld (adviseur publiciteitscampagne huiselijk geweld Groningen); Remy Vink (Geweld in het gezin, Haarlem) Telefoonnummer: Haarlem:

20 Voorlichting huiselijk geweld aan Turkse vrouwen Korte inhoud Serie van 32 voorlichtings- en discussiebijeenkomsten voor Turkse vrouwen, onder begeleiding van een emancipatiewerkster. Naast de bijeenkomsten worden ook individuele gesprekken aangeboden aan vrouwen die dat wensen. Visie/uitgangspunten Door aan te sluiten bij de leefwereld en concrete behoeften van deelnemende vrouwen is het mogelijk een bewustwordingsproces op gang te brengen over wat huiselijk geweld inhoudt. Vrouwen die zelf met huiselijk geweld geconfronteerd worden, stappen hierdoor makkelijker met gerichte hulpvragen naar het reguliere hulpverleningscircuit. Doel van de methodiek I. Voor de initiatiefnemende organisatie: bewustwordingproces bij de vrouwen op gang brengen rond huiselijk geweld; taboe op huiselijk geweld in de Turkse gemeenschap doorbreken en huiselijk geweld bespreekbaar maken onder Turkse vrouwen; vrouwen leren huiselijk geweld te (h)erkennen en zo bijdragen aan emancipatie; vrouwen bekendmaken met de sociale kaart; indien nodig vrouwen doorverwijzen. II. Voor de deelneemsters: (h)erkennen van huiselijk geweld en de gevolgen voor zichzelf en voor kinderen; aanleren van sociale vaardigheden; empowerment; doorbreken van isolement. III. Voor samenwerkingspartners: meer instroom van Turkse vrouwen in de reguliere hulpverlening; deskundigheidsbevordering. Doelgroep Turkse vrouwen ouder dan 20 jaar (zowel oud- als nieuwkomers, zowel eerste generatie als tweede of derde generatie migranten). Met enige aanpassingen is de aanpak ook geschikt te maken voor andere groepen allochtone vrouwen. Reikwijdte tot nu toe Startdatum: Looptijd: tot op heden. Toepassingsgebied: Oss. Via pilotprojecten in Brabant ( Eindhoven en Tilburg) en Haarlem worden het programma en het onlangs ontwikkelde draaiboek op hun bruikbaarheid getest. Aansluiting bij interne activiteiten: het programma is geen onderdeel van het reguliere aanbod. De begeleiders verwijzen door naar andere organisaties. 18