Naar een geestelijk gezonde school

Transcriptie

1 Naar een geestelijk gezonde school

2 Kader Woord vooraf... Dit werkdocument biedt een overzicht van informatie rond een geestelijk gezondheidsbeleid op school. Via de opbouw van de matrix kan u gestructureerd materiaal terug vinden. Wilt U meer weten over een of meerdere thema s, dan kan U steeds terecht bij: preventio@passant.be. 1. VLAAMS ACTIEPLAN SUÏCIDEPREVENTIE Vlaanderen doet het slecht als het op het aantal zelfdodingen aankomt. Jaarlijks sterven 17 per inwoners aan zelfdoding, het gemiddelde in de Europese Unie ligt op 11,5 per (wat ook al erg hoog is). Zelfdoding is de belangrijkste doodsoorzaak bij twintigers en dertigers, bij mannen ook bij veertigers. Het aantal suïcidepogingen ligt nog veel hoger. Zo waren er in Vlaanderen in per inwoners die minstens één suïcidepoging deden. In 2002 vond, op initiatief van de toenmalige minister van Welzijn Mieke Vogels, een gezondheidsconferentie in verband met de preventie van depressie en zelfdoding plaats. Hieruit kwam de 6de gezondheidsdoelstelling naar voren: De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2010 verminderd zijn met 8% ten opzichte van Ook werden 3 subdoelstellingen geformuleerd: de daling van het aantal suïcidepogingen, de daling van de suïcidale ideatie en de daling van het aantal depressies. In 2006 werd een actieplan (het Vlaams actieplan suïcidepreventie) uitgeschreven, dat een pakket initiatieven omvat die de realisatie van de 6de gezondheidsdoelstelling mogelijk moet maken. inhoud P3 P4 P5 Kader Aandachtspunten De matrix Het Vlaams actieplan suïcidepreventie bestaat uit 5 strategieën: 1. Het bevorderen van de geestelijke gezondheid met betrekking tot individu en maatschappij 2. Het bevorderen van laagdrempelige telezorg 3. Het bevorderen van de deskundigheid van professionelen en het optimaliseren van de netwerking 4. Het uitlokken van zelfdoding tegengaan 5. De aandacht voor specifieke doelgroepen In 2007 werd Preventio in het leven geroepen om dit Vlaams Actieplan te vertalen naar de noden op gebied van suïcidepreventie in de Vlaams Brabantse situatie. Preventio is een provinciaal samenwerkingsverband tussen de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG PassAnt, CGG Ahasverus en CGG VBO) het Vlaams-Brabants Overlegplatform Geestelijke Gezondheid (VLABO), het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO Pajottenland-Zennevallei, Centrumlogo en LOGO Hageland) en de Provincie Vlaams-Brabant. Een secundaire school kan rekenen op ondersteuning van Preventio bij de uitwerking van een geestelijk gezondheidsbeleid in hun school. 2

3 2. Een geestelijk gezondheidsbeleid op school In 2006 ondertekenden de ministers bevoegd voor Onderwijs, Welzijn en Gezondheid, Jeugd en Sport, en Landbouwbeleid en Zeevisserij een intentieverklaring waarbij werd afgesproken dat zij gezamenlijk wilden bijdragen aan gezondheidsbevordering in het basis- en secundair onderwijs. Uitgangspunt hiervoor zijn de bestaande Vlaamse gezond-heidsdoelstellingen, waaronder ook die in verband met de preventie van depressie en suïcide. Sinds 1 september 2007 moeten alle scholen een gezondheidsbeleid op school uitstippelen. Een beleid rond geestelijke gezondheid maakt hier integraal deel van uit. Binnen het Vlaams actieplan suïcidepreventie is het ondersteunen van secundaire scholen in de opmaak van een geestelijk gezondheidsbeleid een belangrijk onderdeel. Een geestelijk gezondheidsbeleid op school heeft als doel de bevordering en ondersteuning van het psychosociaal en mentaal welbevinden van schoolgaande jongeren en bestaat uit 5 pijlers. Deze vijf pijlers zijn: 1. een gezondheidsbevorderende omgeving; 2. educatie; 3. signaalherkenning en vroegdetectie; 4. begeleiding binnen de school en de schoolbegeleidingsdiensten; 5. begeleiden naar behandeling buiten de school. Deze pijlers worden vertaald in de volgende initiatieven: 1. een gezondheidsbevorderende omgeving door middel van: het organiseren van activiteiten die kunnen bijdragen tot geestelijke gezondheidsbevordering aan leerlingen en ter bevordering van een positieve sfeer op school; met aandacht voor het ontwikkelen of optimaliseren van protocollen voor een schoolbeleid met betrekking tot onder andere een alcohol- en drugs, pesten (cyberpesten), discriminatie, geweld; 2. educatie: voor leerlingen: o het aanleren (evt. het bieden van extra training) van oplossingsvaardigheden o het aanbieden van trainingen sociale vaardigheden en communicatieve vaardigheden deskundigheidsbevordering voor onderwijzend personeel met betrekking tot risicodetectie voor verminderd mentaal welbevinden in het algemeen en suïcide in het bijzonder; het geven van informatiebijeenkomsten aan ouders met betrekking tot dit thema; 3-4-5: Het aanbieden van methodieken en vorming en het maken van afspraken door middel van een draaiboek geestelijk gezondheidsbeleid: preventie van suïcide in samenwerking tussen school-clb-cgg dat volgende elementen bevat: signaalherkenning en vroegdetectie binnen de school; een adequaat systeem van leerlingbegeleiding voor jongeren met signalen en die kaderen binnen de reguliere werking van CLB (ondersteund door CGG); geprotocolleerde netwerkafspraken met hulpverleningsorganisaties voor opvolging en nazorg binnen de schoolomgeving (ondersteund door CGG) De geïntegreerde werking rond vijf pijlers betekent ook dat er geen losstaande initiatieven met betrekking tot het mentaal welbevinden worden opgestart die risicoverhogend kunnen zijn. Het inpassen van dit beleid in het globale gezondheidsbeleid op school kan worden bevorderd door gebruik te maken van de matrix in bijlage. Die matrix is opgemaakt naar analogie met de aanpak rond andere gezondheidsthema s. Suïcidaal gedrag is nooit het gevolg van één enkele oorzaak, bijgevolg is één enkele preventiestrategie niet effectief. Uitgebreide, geïntegreerde inspanningen zijn nodig in de verschillende domeinen. De strategieën van een efficiënt gezondheidsbeleid kunnen gericht zijn naar: de individuele leerling, de klas, de school en de omgeving. Deze verschillende niveaus worden bekeken vanuit verschillende invalshoeken: educatie (informeren en sensibiliseren), structurele maatregelen, afspraken beleid en begeleiding. De matrix op de volgende pagina beschrijft welke mogelijkheden er zijn op de verschillende niveaus en vanuit de verschillende invalshoeken. Elke school kan aan de hand van deze matrix bekijken welke acties ze al doen, en voor welke er nog inspanningen kunnen gebeuren. Er zijn veel activiteiten, die in elke school gebeuren, die passen in deze matrix en die zeker positieve effecten en met plezier uitgewerkt worden in een school. De bedoeling van deze matrix is dat een school kan bekijken op welk niveau de activiteiten die ze organiseren zich bevinden. Op deze manier zal men ook merken welke lege plekken er zijn. In de onderstaande matrix zijn al velden ingevuld, mogelijke suggesties, en sommigen worden verder uitgewerkt in de bundel met materialen om mee aan de slag te gaan. Deze bundel zal twee maal per jaar geupdate worden. De recentste versie vindt U op: 3

4 Individuele leerling Klas School Omgeving preventief-curatief, bijzondere noden, specifieke doelgroepen gezondheidseducatie gezondheidsbeleid ouders, partners, gemeente, Educatie - leerlingenbegeleiding - educatief programma - organisatie curriculum Er wordt geen opdracht gegeven om een spreekbeurt, werk te maken over zelfdoding. Aan de leerlingen wordt info gegeven over hulpverlening Geen voordrachten, themaweken over zelfdoding ed, tenzij er een zelfdoding(poging) plaatsvond beter activiteiten over sociale vaardigheden, probleemoplossende vaardigheden, taboe verlaging psychische problemen, bekendmaking geestelijke gezondheidszorg Daarnaast kunnen thema s besproken worden als pesten, weerbaarheid, relaties, gelukkig zijn (Zorg)Leerkrachten en CLB zijn deskundig met betrekking tot preventie van zelfdoding Alle leerkrachten zijn in staat tot het herkennen van signalen met betrekking tot geestelijke gezondheidsproblemen. Alle leerkrachten, de vertrouwensleerkrachten, CLB kennen het draaiboek suïcidepreventie en hun taak daarin. Er worden informatieve bijeenkomsten gegeven voor ouders over jongeren en emoties, over opvoedingsproblemen (waar kan je als ouder terecht?) De werking van het CLB en het geestelijke gezondheidsbeleid van de school is bekend bij de ouders. Structurele maatregelen - schoolactiviteiten - leef-leer werkomgeving - schoolklimaat Er is een zorgleerkracht in de school die verantwoordelijk is voor de opvang van een leerling met problemen Leerlingen weten bij wie, waar en wanneer ze terecht kunnen met persoonlijke, psychische problemen. Begeleid gespreksuur, klasuur,. Om een positief leer- en communicatief klimaat in de klas te bevorderen Open communicatie in de klas, zodat leerlingen hun zorgen met elkaar kunnen bespreken bij bv. een zorgleerkracht, leerlingenbegeleider Werkgroep geestelijke gezondheid die dit thema actualiseert, met steun van de directie De zorgleerkrachten en/of CLBmedewerkers zijn beschikbaar en makkelijk bereikbaar voor leerlingen In deze werkgroep wordt bekeken welk schoolklimaat er heerst in de school en wat ze daaraan kunnen veranderen/bijdragen In die Werkgroep Geestelijke Gezondheid zijn ouders betrokken om het aanbod voor ouders concreter uit te werken. Regelgeving - school- en arbeidsreglement - afspraken - houding Protocol met betrekking tot middelenbeleid, pestbeleid (cyberpesten), discriminatiebeleid in de school dat jaarlijks wordt geactualiseerd/ geconcretiseerd in overleg met de leerlingen De bestaande afspraken over wie waar en wanneer aanspreekbaar is zijn opgenomen in het schoolreglement Een draaiboek suïcidepreventie, miv postventie dat regelmatig wordt geactualiseerd is voorhanden Duidelijke afspraken met externen over steun bij crisis Er is een protocol waarin beschreven staat op welke manier de ouders betrokken worden als er (emotionele, gedrags-) problemen worden gesignaleerd in de school met hun kind (met speciale aandacht voor suïcidegedachten, poging) Begeleiding en doorverwijzing Een aangepast zorgpad is mogelijk voor de leerling met een probleem. Mogelijkheid voor extra begeleiding mbt het aanleren (evt. het bieden van extra training) van oplossingsvaardigheden, het aanbieden van trainingen sociale vaardigheden en communicatieve vaardigheden bij risicoleerlingen In crisissituaties kan een klas adequaat worden begeleid Het leerlingbegeleidingssysteem wordt regelmatig op transparante manier duidelijk gemaakt aan de leerlingen Er is een adequaat systeem van leerlingbegeleiding voor jongeren met signalen. In dat systeem is opgenomen hoe er omgegaan wordt met signalen die jongere geven, wie verantwoordelijk is en wat hier mee gedaan wordt. Idem voor crisissituaties. Doorverwijzing, samenwerking: leerkracht, zorgleerkracht, directie is duidelijk. Duidelijke afspraken met CLB, CGG over instroom leerlingen met geestelijke gezondheidsproblemen zodat de school weet wanneer ze op wie beroep kunnen doen.

5 4/11/06 4:38:10 PM Educatie Individuele leerling Preventie van Zelfmoord vzw dpreventie.be r (voor nabestaanden na zelfdoding) g.be rdonderzoek (Universiteit van Gent): ent.be/~cvheerin/ sse voor leerkrachten: /eerstelijn (klik zelfmoord aan) ERLENING ijn (02/ ): 24/24 uur r op Jongerentelefoon (0800/15 111) r (niet op zondag) r op al: (106): 24/24 uur r op r (nabestaanden na zelfdoding) be begeleiding (CLB) van de school Centrum (JAC) in de buurt (gratis) estelijke Gezondheid (CGG) en team kinderen/jongeren e sociale kaart) entie van Zelfmoord vzw 42, IAAT 1000 Brussel 2, 2/ Brussel 05 2/649 t: cpz@zelfmoordpreventie.be t: cpz@zelfmoordpreventie.be lfmoordpreventie.be E ZELFMOORDLIJN DE ZELFMOORDLIJN ER WORDT GEEN OPDRACHT GEGEVEN OM EEN SPREEKBEURT, WERK TE MAKEN OVER ZELFDODING. Vanuit preventief standpunt is het zinvoller om jongeren een werk te laten maken over geestelijke gezondheidsproblemen en hulpverlening Dit vanuit het idee dat zelfdoding bij jongeren veel losmaakt, en het kwetsbare jongeren in de problemen kan brengen. Daarnaast kan het zijn dat een jongere zelf de vraag stelt om een werk over dit onderwerp te maken. Als dit zo is, dan kan de leidraad voor leerkrachten, gemaakt door het Centrum ter Preventie van zelfdoding hulp bieden. Brochure: - Maat in de shit Rode draad doorheen de brochure is het verhaal van Tom en Lisa. Lisa beleeft een situatie die heel wat jongeren aanspreekt: Mijn vriend Tom heeft problemen met cannabis, wat kan ik doen? Jongeren worden uitgedaagd om na te denken over cannabis, cannabisgebruik en het omgaan met een gebruikende vriend(in). Er wordt objectieve informatie aangereikt, handvatten en tips voor het (h)erkennen van en reageren op probleemsituaties, informatie over organisaties waar jongeren terecht kunnen met al hun vragen De brochure maakt deel uit van het lespakket Maat in de shit (zie 1.2.). AAN DE LEERLINGEN WORDT INFO GEGEVEN OVER HULPVERLENING. Folders voor jongeren: - Ff down, neerslachtig zijn bij jongeren Mini-krant folder Je goed/niet goed in je vel voelen, tips bij een dip, signalen om ernstig te nemen, wegwijzers voor meer informatie. - Folder van de zelfmoordlijn Voor de babbel van je leven. Geeft informatie over hoe omgaan met iemand die aan zelfdoding denkt, en zet een aantal misverstanden over zelfdoding recht. Het geeft tevens uitleg over chatsessies en de zelfmoordlijn waar jongeren anoniem en vrijblijvend terecht kunnen 24/24 uur. - Maat in de shit Flyer Centraal uitgangspunt is de vraag die heel wat jongeren aanspreekt: Wat kan ik doen als een van mijn vrienden problemen heeft met cannabis? De flyer biedt jongeren concrete communicatietips om te praten met een vriend die in de problemen zit. De flyer maakt deel uit van het lespakket Maat in de shit (zie 1.2). Websites: met informatie voor en door jongeren - In dit dossier komen jongeren zelf aan het woord. Jongeren treffen hierin info over sombere gevoelens, tips om een sombere bui bij zichzelf of bij een vriend(in) te lijf te gaan, en een eerste aanzet om met vrienden, ouders, leraar of te praten over hun gevoelens. Dit dankzij SKRATSJ, de CM-jongerenservice. - Infofolder Kinder- en jongerentelefoon 102 is hun gratis telefoonnummer en is te bereiken elke schooldag tussen 16u. en 22u. link om de folder en andere materialen te bestellen: website: - Folder Jongeren Advies Centrum (JAC) uit de buurt 5

6 Individuele leerling - Op Gripopjedip.nl vinden jongeren steun in het omgaan met depressieve klachten. Men vindt er informatie, mogelijke oorzaken, wat men zelf kan doen aan sombere buien, mogelijkheden om hulp te zoeken. Ervaringen en tips ván jongeren vóór jongeren, zoals eigen verhalen en 2days tips. Ook vindt men hier informatie als men een ander die zich rot voelt wil helpen. Het goede nieuws is: je kunt iets aan je klachten doen! Individueel of samen met anderen. De site is bedoeld voor jongeren tussen de 16 en 25 jaar die depressieve klachten hebben én voor mensen in hun omgeving. De informatie op deze website is gebaseerd op wetenschappelijke kennis over het voorkómen van depressie. - Deze website is bedoeld voor alle jongeren die meer willen weten over het verschil tussen een dipje en een depressie. Je hebt een keer geen zin in school, geen zin in sport of geen zin om uit te gaan. Je ziet het even niet zitten. Soms duurt zoiets een paar uur; een dipje! Soms een paar dagen; een dip! In de puberteit zijn je gevoelens vaak heftig. Je kunt je langere tijd rot voelen. Dat is niet leuk maar vaak weet je dat het overgaat. Soms blijft die ene rotbui echter hangen. Dan heb je bijna nergens meer plezier en zin in. Dan kun je last hebben van een depressie. En hoe zit dat bij jou? Heb jij wel eens last van een dip of dipje? Vraag jij je wel eens af of er meer met je aan de hand is dan een flinke dip? Doe de test op deze site of mail naar dipje@korrelatie.nl. Of start een chat met een van onze medewerkers. - Website van de Kinder en jongerentelefoon met informatie over een aantal thema s, forum en chatmogelijkheid elke woensdag tussen 18 en 21 uur. - A Cool World wil, in een combinatie van objectieve informatie en speelse cartoons, bij 10- tot 15-jarigen het besef aanwakkeren dat cool zijn ook zonder alcohol kan. A Cool World wil alcohol bespreekbaar maken en de leeftijd waarop men begint te drinken uitstellen. Spil van de campagne is de site Takani, Spike, Birdy en Kim nemen de surfer mee naar een café, een labo, een feestje,... Ze lezen en zien er van alles over alcohol & korte- en langetermijngevolgen, alcohol & de wet, alcohol & gedrag, alcohol & feestjes, alcohol & verkeer, alcoholproblemen thuis, Deze website is voor jongeren met psychische problemen en voor jongeren die meer willen weten over geestelijke gezondheid. 6

7 klas GEEN VOORDRACHTEN, THEMAWEKEN OVER ZELFDODING ED, TENZIJ ER EEN ZELFDODING(POGING) PLAATSVOND. De voorbije jaren is er herhaaldelijk onderzocht of educatieve programma s over zelfdoding (risicofactoren, signalen ) voor jongeren effectief zijn. De resultaten van deze onderzoeken zijn tegenstrijdig. Sommigen vinden positieve resultaten w.b. inzichten, houding tegenover zelfdoding en hulp-zoeken. Anderen vinden een stijging van de hopeloosheid en de zelfmoordgedachten, waardoor er in het algemeen gewaarschuwd wordt voor deze educatieve programma s. Vandaar dat men op dit moment de nadruk legt op bredere programma s: educatieve programma s die niet de nadruk leggen op zelfdoding maar op de onderliggende factoren die bijdragen tot suïcidaliteit: probleemoplossende vaardigheden. sociale vaardigheidstrainingen. Daarnaast zijn er geestelijke gezondheidprogramma s. Het doel hiervan is vorming over geestelijke gezondheid en andere sociale aspecten. Destigmatisatie en infoverstrekking over psychische problemen en geestelijke gezondheidszorg zou resulteren in een stijging van positief hulpzoekend gedrag. BETER ACTIVITEITEN OVER SOCIALE VAARDIGHEDEN, PROBLEEMOPLOSSENDE VAARDIGHEDEN, TABOE VERLAGING PSYCHISCHE PROBLEMEN, BEKENDMAKING GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG DAARNAAST KUNNEN THEMA S BESPROKEN WORDEN ALS PESTEN, WEERBAARHEID, RELATIES, GELUKKIG ZIJN DEPRESSIE - Project FF Down CM Iedereen voelt zich wel eens ongelukkig of down. Ook jongeren. Het leven is immers niet alle dagen een feest. Moeilijkheden of tegenslagen kunnen zorgen voor een sombere bui. Gewoonlijk waait die na enkele weken over. Maar soms wordt de somberheid zo sterk dat er sprake is van een depressie. Onderzoek hierover bewijst dat aandacht voor somberheid en depressie bij jongeren in scholen, CLB s, jeugdverenigingen meer dan ooit noodzakelijk is. Met het project ff down biedt de CM alvast heel wat ondersteunend materiaal. ff down wil jongeren en hun omgeving stimuleren om gevoelens correct te (h)erkennen en uiten. Ook tijdig hulp zoeken wanneer sombere gevoelens een lange tijd aanslepen en dreigen uit te monden in een depressie én weten waar men hiervoor terecht kan, zijn belangrijke aandachtspunten. Het bestaat uit een didactische map, minikrantje, boek/toneelstuk spiegelschrift.. Voor meer info: Dienst Gezondheidspromotie Landsbond der Christelijke Mutualiteiten gezondheidspromotie@cm.be - 02/ Hier volgt een overzicht van beschikbare materialen om met deze thema s aan de slag te gaan in de klas. Theaterstukken betreffende deze thema s:

8 klas DESTIGMATISATIE GEESTELIJKE GEZONDHEID - Te Gek!? Een initiatief van psychiatrisch ziekenhuis Sint- Annendael uit Diest, dat streeft naar een positieve beeldvorming en taboeverlaging ten aanzien van psychische problemen en hulpverlening. Als eerste initiatief werd een CD uitgebracht. Bekende artiesten werden gevraagd een eigen originele song uit te werken rond geestelijke gezondheidszorg. Ondertussen is de 3e CD gelanceerd. In 2005 werd een dossier van 16 pagina s rond geestelijke gezondheidszorg als extra bijlage in De Standaard. In het voorjaar van 2008 startte een concerttournee. In elke Vlaamse provincie is de Te Gek -band te gast geweest voor een ongetwijfeld memorabel optreden. In het najaar 2008 loopt er een scholenvoorstelling waaraan Frederik Sioen en Kristien Hemmerechts meewerken. Sioen brengt enkele Te Gek-songs aangevuld met een greep uit eigen gekend repertoire. Kristien Hemmerechts leest voor uit bestaand en nieuw materiaal. In 2009 start er een literaire voorstelling: Te gek voor woorden Er is een lessenpakket opgemaakt om met dit thema aan de slag te gaan in de klas. Voor meer info: - Katern Klasse Geestelijk Gezond Eén op vier Belgen ouder dan vijftien jaar kampt met een psychisch probleem, de helft daarvan heeft een ernstige psychische ziekte. Dat blijkt uit de Gezondheidsenquête De schaamte is groot: slechts één op drie volwassenen zoekt effectief hulp. De school als minisamenleving vertoont gelijkaardige cijfers. Volgens kinder-psychiaters zou één op drie leerlingen vroeg of laat een psychisch probleem hebben: angststoornissen, tics, hyperactief, depressieve gevoelens, zelfverwondend gedrag Elke klas heeft één of twee leerlingen met een ouder met een psychiatrisch probleem. In de lerarenkamer heeft veertig procent van het aantal ziektedagen een psychosociale oorzaak. Met een video Ik ben niet gek en een katern eerste lijn met info. - Lesmateriaal: Wie dit leest is gek Het onderwijsmateriaal Wie dit leest is gek is bedoeld voor leerlingen van 13 tot 16 jaar, van verschillende niveaus. Het leerlingenboekje (32 pagina s) gaat over (het hebben van) psychische problemen, de beeldvorming en vooroordelen over mensen met psychische problemen, persoonlijke ervaringen van mensen met psychische problemen en de hulpverlening binnen de geestelijke gezondheidszorg! In de vijf hoofdstukken van het leerlingenboekje staan verschillende (keuze)opdrachten die de leerlingen in aansluiting op de stof in het betreffende hoofdstuk kunnen maken. In de handleiding voor leerkrachten (16 pagina s) vindt u een groot aantal werkvormen bij het leerlingenboekje. Bij elk hoofdstuk uit het leerlingenboekje worden een of meer werkvormen in de handleiding voor leerkrachten aangeboden. Ze zijn bedoeld als handreiking. Meer info: BE0ACEA71E77 8

9 KLAS - Te Gek: een expositie over psychisch ziek of gezond Met het nieuwe lespakket Te gek maken leerlingen een expositie over psychisch ziek of gezond in een (vakoverstijgend) project. De leerlingen werken aan een creatieve en informatieve bijdrage voor de expositie in de vorm van een gedicht, tekening, verhaal, interview of andere creatieve vorm. Het gaat vooral om de beeldvorming hierover: bij de jongeren zelf en in de maatschappij. De expositie wordt op school gehouden of op een andere plek buiten school. Het onderwijsmateriaal van Wie dit leest is Gek kunnen de leerlingen als materiaal gebruiken. Meer info: Stichting Pandora, Nederland: info@stichtingpandora.nl DRUGS - Unplugged (De Sleutel, 2002) tweede graad secundair onderwijs Dit is een lespakket, bestaande uit een handleiding voor leerkrachten en werkboek voor leerlingen tweede graad secundair onderwijs. De handleiding geeft achtergrondinformatie over de verschillende middelen, sociale vaardigheden als preventie,... en bevat lessen en activiteiten die gestructureerd zijn rond de thema s: drugs en groepsvorming in de klas, drugs en mislukken, drugs en theater, Deze uitgave van De Sleutel voor het middelbaar onderwijs geeft u, leerkracht, de kans om een toneelstuk, een film, boek of andere kunstvorm die het over drugs heeft, beter uit te werken in uw klas. Bij de handleiding hoort een mooi geïllustreerd en efficiënt werkboek voor de leerlingen Men raadt aan om dit zeker te gebruiken na het zien van een theater stuk ivm drugs! - Jongeren, alcohol en drugs, Inventaris preventiemateriaal De inventaris bestaat uit vijf delen: jeugdboeken, video s/dvd s, spelmateriaal, lespakketten en theatervoorstellingen. Het zijn allemaal materialen of voorstellingen om met kinderen en jongeren te werken. Deze inventaris zal dus vooral bruikbaar zijn in het onderwijs, het jeugdwerk en de bijzondere jeugdzorg en bij uitbreiding in alle sectoren waar met kinderen en jongeren gewerkt wordt. Alle materialen worden beknopt beschreven op een fiche. U vindt er inhoudelijke, methodische en praktische informatie. - Maat in de shit Een nieuw lespakket om met leerlingen 2de graad secundair onderwijs te werken rond cannabis. Het pakket bestaat uit één leerkrachtenhandleiding, leerlingenbrochures, flyers voor de leerlingen en affiches. De invalshoek vriendschap en relaties maakt het mogelijk een brug te slaan tussen werken rond de cannabisthematiek enerzijds en een bredere aanpak, gericht op het ondersteunen van normen en vaardigheden anderzijds. De lerarenhandleiding Maat in de shit bevat tal van methodieken rond communicatievaardigheden en beschermende sociale normen. Voor een optimaal gebruik van het lespakket organiseert VAD vormingen Maat in de shit. Meer informatie vind je op - SXTC. Werken met jongeren rond relaties en seks, alcohol en andere drugs Seksueel gedrag, alcohol en andere drugs, jongeren leggen er snel en vaak een link tussen. Onderzoek toont ook aan dat er een duidelijk verband is tussen seksualiteit enerzijds, alcohol en andere drugs anderzijds. Met deze SXTC-map geven we begeleiders van jongerengroepen (leerkrachten, jeugdwerkers, ) achtergrondinformatie, methodieken en praktische tips om met jongeren (14-18 jaar) rond deze thema s te werken vanuit een niet-problematische invalshoek. 9

10 KLAS PESTEN - Special Abnormal In Petto Het drieluik Speciál Abnormál creëert een medium voor jongeren om zich in de maatschappelijke discussie rond diversiteit en uitsluiting te mengen en hun eigen problemen rond deze onderwerpen ter harte te nemen. Het drieluik bestaat uit een onderzoeksrapport, een magazine en het spel broodje special. Ze namen in 2005 bij 1800 jongeren een schriftelijke enquête af. Daarin vertelden zij hun meningen over anders en gewoon zijn, over pesten, wat je ertegen kan doen, waarom mensen gepest worden, wat iemand anders maakt, op welke eigenschappen zij hun vrienden kiezen en nog veel meer. Speciál Abnormál is een magazine over diversiteit, anders zijn, verschillen. Over pesten, cultuur, leven met een handicap, muziek, smaken, en nog veel meer. Ze geven tips over wat je kan doen tegen pesten, hoe je je zelfvertrouwen kan opkrikken, wat je moet doen als je getuige of slachtoffer bent van discriminatie. Het Spel broodje speciall Met dit spel worden jeugdwerkers, leerkrachten en andere mensen die met jongeren actief bezig zijn ondersteunt om op een leuke manier met de thema s anders-zijn en diversiteit aan de slag te gaan. Hierbij willen we vooral dat jongeren nadenken over deze thema s, dat ze elkaars mening hierover kennen, dat ze vaardigheden eigen maken, dat ze inzien dat ieder van ons anders en uniek is en dat deze diversiteit net een verrijking is. - Leefsleutels Een schreeuw om hulp Dit boek biedt een leidraad om de No Blame-aanpak bij pesten toe te passen op school of daarbuiten. Via voorbeelden en een uitgeschreven stappenplan wordt deze niet bestraffende en probleemoplossende strategie toegelicht. De verantwoordelijkheid voor het pestprobleem wordt bij de groep gelegd. De pester(s), de meelopers en een aantal neutrale medeleerlingen worden samengebracht en gaan op zoek naar mogelijke oplossingen. Deze aanpak heeft niet tot doel de feiten in vraag te stellen. Evenmin wordt de pester beschuldigd of gestraft. De groep krijgt de verantwoordelijkheid een aantal voorstellen te doen om het negatieve gevoel bij het slachtoffer weg te nemen of te verminderen. Op die manier wil men de empathie van de pester en de medeleerlingen aanwakkeren. - Kies kleur tegen pesten De Vlaamse regering wil het aantal depressies en zelfdodingen tegen 2010 sterk doen dalen. Ook scholen worden gestimuleerd om via hun gezondheidsbeleid hiertoe bij te dragen. De verwevenheid tussen deelthema s als pesten, suïcide, depressie, schoolmoeheid, drugsmisbruik, en de zorg voor de draagkracht van schoolleiders, leraren en opvoeders moeten ons echter weghouden van het hokjesdenken. Pesten, depressie en suïcide haken immers in elkaar, zeker in de beleving van het slachtoffer. Het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen Pesten is dan ook gewonnen voor een aanpak die de jongere, als persoon voor ogen houdt en die eerst en vooral mikt op het voorkomen van omgangsproblemen en kwetsuren. Kleur bekennen tegen pesten betekent voor hen dat ze vurig pleiten voor de uitbouw van een brede zorgstructuur én (meer) welbevinden op elke school! Het Vlaams netwerk Kies Kleur tegen Pesten is een partnerorganisatie die een aantal verenigingen samenbrengt voor overleg rond preventie en aanpak van pesten op school. Elk jaar in februari is er een Vlaamse week tegen pesten, waarin een school de prijs pesten-dat-kan-niet-prijs krijgt. 10

11 klas RELATIES - Sensoa Seksuele en relationele vorming: hoe begin je eraan? Sensoa biedt een heleboel interessant lesmateriaal om een vormingsactiviteit rond seksualiteit, relationele en seksuele vorming, of seksueel misbruik op te zetten. Ze ontwikkelden en selecteerden een aantal uitstekende publicaties en werkvormen die een hulpmiddel kunnen zijn om op een leuke manier alle aspecten van seks en relaties met jongeren te bespreken. Een overzicht van leermiddelen en pakketten vind je op hun website - Pakketten van de Holebifederatie SOCIALE VAARDIGHEDEN - Leefsleutels voor jongeren eerste graad Dit programma voor het eerste jaar secundair onderwijs biedt leerkrachten en leerlingen materiaal om op een interactieve en ervaringsgerichte wijze aan sociale vaardigheden te werken. De begeleidersmap bundelt een 30-tal lessen onderverdeeld in vijf thema s die elkaar opvolgen. Het werkboek is een kleurrijke bundel waarin jongeren oefeningen kunnen maken en voor zichzelf kunnen neerschrijven welke ervaringen ze naar de toekomst willen meenemen. Deze vijf thema s komen aan bod: 1. Onze klas, een uitdaging? 2. Vertrouwen in jezelf 3. Kiezen is een risico 4. Gevoelens hebben (ons) 5. Tot slot Ze geven ook vorming over dit programma. Zie - Leefsleutels voor jongeren Thema s Dit programma voor leerlingen van het tweede en het derde jaar (secundair) is een aanvulling bij Leefsleutels voor Jongeren - eerste jaarafhankelijk van de interesse en de noden van de leerlingen en van de prioriteiten van de begeleider, kan je een keuze maken uit lessen en activiteiten van verschillende thema s. Er werden vier thema s uitgewerkt: 1. Kennismaking en groepsvorming 2. Weerbaarheid 3. Vriendschap 4. Omgaan met verschillen Bij drie van de vier thema s hoort een werkboekje voor de leerlingen. Ze geven ook vorming over dit programma. Zie - Leefsleutels voor jongeren plus Met dit programma wil Leefsleutels tegemoet komen aan de groeiende behoefte in het BuSO en de B-stroom aan educatieve programma s op het gebied van relatievorming, persoonlijkheidsontwikkeling en training in communicatieve en sociaal-emotionele vaardigheden. Dit programma voor de eerste drie jaren van het buitengewoon secundair onderwijs en de B-stroom biedt leerkrachten en leerlingen materiaal om op een interactieve en ervaringsgerichte wijze aan sociale vaardigheden te werken. De handleiding is concreet en praktisch uitgeschreven en bundelt een 40-tal lessen, onderverdeeld in vijf thema s die elkaar opvolgen. Elke uitgewerkte les is voorzien van de nodige tips zodat de les makkelijk kan aangepast worden aan een sterkere of zwakkere groep leerlingen. Het werkboek is een persoonlijk boekje dat twee of drie jaar na elkaar gebruikt kan worden. Het is een kleurrijk en speels invulboek waarin leerlingen persoonlijke ervaringen kunnen noteren. 11

12 klas Deze vijf thema s komen aan bod: - Onze klas, een uitdaging? - Vertrouwen in jezelf - Omgaan met risico s - Omgaan met gevoelens - Omgaan met relaties Ze geven ook vorming over dit programma. Zie - Comsova - Leefsleutels Werkvormen rond communicatieve en sociale vaardigheden voor het deeltijds onderwijs. We stellen vast dat er bij de begeleiders en leerkrachten uit de deeltijdse centra een grote behoefte is aan werkvormen rond sociale vaardigheden die beter aansluiten bij de eigenheid van hun leerlingen. Heel wat jongeren uit het deeltijds onderwijs hebben meermaals frustraties opgelopen doorheen vorige studiejaren. Hun begeleiding vergt dan ook een specifieke aanpak. De bestaande didactische pakketten voor het onderwijs voldoen vaak niet voor het deeltijds onderwijs (te verbaal, te moeilijk, niet aangepast aan de leefstijl van de leerlingen, enz ). Vandaar het ontwikkelen van de map Comsova?, een bundeling van werkvormen om aan communicatieve en sociale vaardigheden te werken. Deze werkvormen hebben betrekking op kennismaking, afspraken, regels en inspraak, communicatie, creatieve activiteiten, samenwerkingsopdrachten, zelf- en groepsinzicht, reflectie, WEERBAARHEID - Op deze website wordt materiaal aangeboden om leerkrachten, ouders, CLBmedewerkers, zorgcoördinatoren en alle teamleden op school te helpen hun leerlingen weerbaar te maken. Ze hebben een databank samengesteld met materiaal om leerlingen weerbaar te maken tegen gevoelens van verdriet, angst en onmacht gevoelens van te grote afhankelijkheid bij verliefdheid en liefde geweld, seksuele intimidatie, ongewenste intimiteiten, machtsmisbruik groepsdruk en partnerdruk onwetendheid over seksuele ontwikkeling, seksueel misbruik Van het gekozen item krijgt u telkens de titel, auteur, vindplaats en een korte beschrijving. - Zin-d erin(g) is een dienst binnen Chirojeugd Vlaanderen die zich specifiek richt naar onderwijs en probeert om de opvoedingsprojecten van het onderwijs en het jeugdwerk aan elkaar te linken. Zin-d erin(g) focust op het onderwijs en biedt interactieve sessies aan op maat van het kleuter-, lager- en secundair onderwijs Maak jongeren weerbaarder met Zin-d erin(g)! Tot het onderwerp van dit pakket behoren (naargelang de leeftijd van de jongeren) tabakspreventie, drugspreventie en alcoholpreventie. Maar er wordt veel ruimer gegaan: met dit project wil men vooral in het algemeen het kritisch denken en het opgroeien tot een sterke persoonlijkheid stimuleren. 12

13 klas WELBEVINDEN - Lessen in Geluk Valt geluk te leren? Docentenhandleiding en Werkboek over Lessen in Geluk Lessen in Geluk biedt kort gezegd in zes lessen simpele technieken om leerlingen bewust te maken van geluk en hoe ze daar enige invloed op kunnen uitoefenen. Naast opdrachten en oefeningen bevat het pakket onder andere een test waarmee leerlingen hun sterke kanten kunnen ontdekken. In Nederland loopt momenteel een effectenonderzoek naar dit pakket om te bekijken of het inderdaad een positief effect heeft op het gelukkig zijn van de jongeren. Ondertussen is het pakket zeker interessant om wat ideeën op te doen om het thema gelukkig/ongelukkig zijn aan te kaarten in de klas. Met dit vormingspakket willen ze tegemoet komen aan een vraag naar werkvormen om met jongeren te praten over hun psychosociaal welbevinden. De ontwikkeling ervan werd inhoudelijk begeleid door een stuurgroep van mensen uit de hulpverlening, het onderwijs, de psychische gezondheidszorg. Het pedagogisch pakket vertrekt vanuit positieve, laagdrempelige activiteiten. Dit vormingspakket is gebaseerd op het jongerenmagazine Gelukkig zijn dat dateert uit 2000 en sluit dus niet aan bij Hip Hip Happy. Het vormingspakket Gelukkig Zijn kost 25 euro (plus verzendingskosten) Meer info: In Petto Diksmuidelaan Berchem info@inpetto-jeugddienst.be - Gelukkig zijn In petto In het voorjaar van 2007 vulden 874 Vlaamse jongeren een vragenlijst in over gelukkig-zijn en ongelukkig-zijn. Daarnaast werden meer dan 114 jongeren mondeling bevraagd door middel van focusgroepinterviews in samenwerking met VUB (vakgroep ONLE). De vragenlijst werd verspreid via scholen, jeugdbewegingen en buurtwerkingen onder jongeren tussen 14 en 20 jaar. Ze kregen vragen voorgeschoteld als: Heb je een goede band met je ouders? Ben je tevreden wanneer je in de spiegel kijkt? Heb je jezelf ooit al eens bewust pijn gedaan? Ben je op school gelukkig? Hoeveel vrienden heb je? Wat zou je doen als een geliefde zou sterven? Hoe reageer je als een vriend(in) verdriet heeft? Zou je ooit naar de hulpverlening stappen als je met een probleem zit? Zowel thema s die te maken hebben met gelukkig zijn (liefde, vriendschap, familie, zelfvertrouwen) als met ongelukkig zijn (depressiviteit, zelfmoordgedachten, rouwen, zelfverwonding) werden uitgebreid bevraagd. - 3D Denken! Durven! Doen! 3D is een interactief spel voor klasgroepen van het eerste tot en met het laatste jaar van het secundair onderwijs. De groep of de begeleider maakt een keuze uit één van de zes thema s waarrond het spel kan worden gespeeld: welbevinden ruzie & agressie middelengebruik gezondheid seksualiteit multimedia. Zes teams wandelen door een fictieve stad. Tijdens deze tocht kunnen ze punten verdienen door te denken, te durven of te doen. De leerlingen kunnen hun mening verwoorden of van gedachten wisselen bij een korte vraag, een kringgesprek of een teamopdracht die te maken heeft met het gekozen thema. Op die manier staan de jongeren stil bij de leuke en de minder leuke kanten van de verschillende thema s. Tussendoor komen speelse doe-opdrachten aan bod die het geheel luchtig en plezierig maken. De groep die het spel wint, krijgt het voorrecht om uit een aantal geselecteerde kaarten een actie voor de hele klas te kiezen. Deze kleine of grote actie die te maken heeft met het thema van het spel - wordt uitgewerkt in de dagen of weken na het spelen van het spel en heeft tot doel het thema wat verder uit te diepen. 13

14 klas ZELFDODING meer brede betekenis: gedragsstoornissen. - Ben X Film van Nick Baltazar over autisme en zelfdoding De debuutfilm BenX kan niet ongezien voorbijgaan aan wie vandaag in het secundair onderwijs werkt. Eerst en vooral verschijnen er maar heel weinig films waarin de school in de picture komt. Dat gebeurt in BenX echter wel. We volgen er het hoofdpersonage Ben Vertriest. We zien hem naar school gaan en we volgen hem op de speelplaats, in het leslokaal en in de praktijkklas. Daarnaast komen ook de directeur, twee leerkrachten en twee leerlingen aan het woord. Ze komen getuigen over wat ze hebben gezien en soms niet hebben gezien. De film zoomt eveneens in op de relatie tussen het gezin en de school. Het hoofdpersonage is een autistische jongen van ongeveer zeventien. Hij krijgt het op school hard te verduren en daar komen problemen van. De film biedt meteen een breed forum aan om een aantal fenomenen gemakkelijk bespreekbaar te maken. Het betreft hedendaagse verschijnselen waar de school zonder het willen mee wordt geconfronteerd: zelfdoding, pestgedrag en autisme, of in een Het filmdossier voor scholen over de film BenX heeft als doel de verantwoordelijken van de scholen, de directieleden, leerlingenbegeleiders, vertrouwensleerkrachten, maar ook gewoon geëngageerde individuele leerkrachten vooral inhoudelijk toe te rusten om op een pedagogisch verantwoorde en tevens professionele manier de film te integreren in één of ander werking. Het dossier BenX. Filmdossier deel leerkracht. Sylvain De Bleeckere bestaat uit twee delen. Het deel voor de leerkracht is zeer uitgebreid, en bevat uniek materiaal. Het tweede deel van het dossier, dat voor de leerlingen, bestaat enkel uit werkbladen waaruit de leerkracht volgens het doel van de les en/of het schoolproject kan kiezen. De werkbladen zijn kant en klaar te kopiëren. Met het dossier voor de leerkracht bij de hand kan de leerkracht perfect zijn of haar les met de werkbladen voorbereiden. U kan via de website het educatieve dossier downloaden 14

15 School ZORG-LEERKRACHTEN EN CLB ZIJN DESKUNDIG MET BETREKKING TOT PREVENTIE VAN ZELFDODING. Voor vertrouwensleerkrachten en CLB-medewerkers is het belangrijk dat zij kennis, inzicht en vaardigheden hebben ivm preventie van zelfdoding. Daartoe organiseert preventio driemaal per jaar een vormingsdriedaagse voor deze doelgroep. - De eerste lijn Volume 2 Het twee volume is gestart in het najaar van 2008 met als eerste thema pesten: Ze spuwen op me meer info: ALLE LEERKRACHTEN ZIJN IN STAAT TOT HET HERKENNEN VAN SIGNALEN MET BETREKKING TOT GEESTELIJKE GEZONDHEIDSPROBLEMEN. Een belangrijk hulpmiddel hiervoor zijn de eerste lijns uitgaven van Klasse. - Klasse: De eerste lijn volume 1 Hoe voorkom je dat leerlingen probleemgedrag gaan stellen? En als het zover is, wat doe je er dan aan? Al jaren besteedt Klasse aandacht aan de preventie en aanpak van problemen als pesten, drugs, faalangst, agressie, zelfmoord, spijbelen, echtscheiding, holebi, rouw. Deze eerstelijnsbundel verzamelt alle bijdragen. Hij bevat de meest recente inzichten, tips en adressen. Gekoppeld aan de brochure is er een dvd met ondermeer een twaalftal tv-reportages die Klasse in samenwerking met Vitaya over deze onderwerpen heeft gemaakt. Kostprijs: gratis - Folder Jongeren en depressie Wisselende stemmingen horen bij het leven van jongeren. Soms voelen ze zich somber, zijn ze teleurgesteld in zichzelf en/of anderen. Maar plots vinden ze hun energie terug en is alles weer mogelijk. Deze stemmingswisselingen horen bij het groeiproces dat een jongere doormaakt. De adolescentie is een kwetsbare levensfase die in combinatie met andere factoren soms tot een depressie kan leiden. Deze folder zet een aantal factoren die kunnen leiden tot depressie bij jongeren op een rij, leert je signalen herkennen en geeft tips om depressieve jongeren te ondersteunen. Zeer interessant voor leerkrachten! Link naar folder!

16 School Zelfdoding: praat erover - Zelfdoding, praat erover, folder van de Onafhankelijke Ziekenfondsen Zelfdoding is één van de belangrijkste doodsoorzaken, vooral bij jongeren en jongvolwassenen:bij jonge mannen en vrouwen van 15 tot 24 jaar is zelfdoding de 2e belangrijkste doodsoorzaak. Voor velen is zelfdoding nog steeds een taboe. Men kan er niet mee omgaan, erover spreken is moeilijk Nochtans, indien je alert bent voor de signalen, kan je ze herkennen en proberen er iets aan te doen. Deze brochure wil je helpen om het fenomeen zelfdoding beter te begrijpen. De inhoud richt zich in eerste instantie op de omgeving van jongeren en jongvolwassenen die in een crisissituatie verkeren: er is info over zelfdoding, over de bestaande misvattingen, over de risicofactoren en de beschermende factoren,over hoe signalen te herkennen, over professionele hulpverlening, enzovoort. Lezingen aan leerkrachten ivm signaal herkenning door Preventio Wat We worden dagdagelijks geconfronteerd met zelfdoding. In onze samenleving, in de media, op school of in de eigen directe omgeving. Tijdens deze navorming staan we stil bij een aantal facetten die te maken hebben met het fenomeen zelfdoding en meer specifiek dan bij jongeren. Wat zorgt ervoor dat iemand, een jongere beslist om uit het leven te stappen of een zelfmoordpoging doet? Welke zijn de signalen die we kunnen opmerken, of zijn er soms ook geen signalen? Wat kunnen we doen als leerkracht of wat kunnen we beter niet doen? Is het zinvol om het over zelfdoding te hebben in de klas? Een leerling kiest zelfdoding als thema voor een werkje. Niets aan de hand? Of toch? Wat wanneer een jongere een zelfmoordpoging doet of een eind aan zijn leven heeft gemaakt? Hoe gaan we daar in de klas en op school mee om? Heel wat vragen waar we tijdens deze interactieve lezing een antwoord op proberen zoeken en geven. De lezing wordt geïllustreerd met foto s, beeldmateriaal en didactische voorbeelden. Ondanks het misschien zware thema is ook de nodige dosis humor aanwezig en is er voldoende ruimte voor vragen. Doelgroep Leerkrachten, leerlingbegeleiders, directie, CLB Contact Preventio, Stuurgroep Ter Preventie van Zelfdoding Vlaams-Brabant Coördinator: Astrid Alders preventio@passant.be Kosten 150 (voor 2 uur) Bespreekbaar Gezien het thema is 2u een minimumduur Opmerkingen Logisch vervolg bij deze lezing is het opmaken van een draaiboek in de school met als thema s: -hoe gaan we om met leerlingen in crisis -wat na een zelfmoordpoging/zelfdoding van een leerling Voor leerlingen is het wenselijk om ruimer te werken rond geestelijke gezondheid, bvb. via Te Gek?! ( of ALLE LEERKRACHTEN, DE VERTROUWENSLEERKRACHTEN, CLB KENNEN HET DRAAIBOEK SUÏCIDEPREVENTIE EN HUN TAAK DAARIN. Eens er een draaiboek suïcidepreventie is opgesteld door een werkgroep, is het belangrijk dat dit aan het hele leerkrachtenkorps wordt voorgesteld en dat leerkrachten weten wat van hen verwacht wordt ivm signaalherkenning en wat hun verantwoordelijkheid daarin is. 16

17 OMGEVING (OUDERS, GEMEENTE ) Er worden informatieve bijeenkomsten gegeven voor ouders over jongeren en emoties, over opvoedingsproblemen (waar kan je als ouder terecht?) De werking van het CLB en het geestelijke gezondheidsbeleid van de school is bekend bij de ouders. EVO De Educatieve Vereniging voor Ouderwerking in het Officieel Onderwijs, is een overkoepelende organisatie voor ouderverenigingen in het Officieel Onderwijs in Vlaanderen. Binnen haar vormingsopdracht komen thema s rond opvoeding, onderwijs en ouderparticipatie aan bod. Ouderverenigingen uit het officieel onderwijs kunnen bij EVO o.m. terecht voor een aantal thema-avonden en voor begeleiding en ondersteuning van de ouderwerking. Meer info : 09/ evo@g-o.be

18 Structurele maatregelen Individuele leerling Er is een zorgleerkracht/vertrouwensleerkracht verantwoordelijk voor de opvang van een leerling met problemen. Leerlingen weten bij wie, waar en wanneer ze terecht kunnen met persoonlijke, psychische problemen. Het kan structureel ingebouwd worden in een school dat leerlingen in het begin van het schooljaar uitleg krijgen over de leerlingbegeleiding, CLB, wat ze daarvan kunnen verwachten en wanneer ze wie kunnen bereiken. Daarnaast is het ook aan te bevelen dat in de school op duidelijk zichtbare plaatsen info staat over de leerlingbegeleiding en mogelijke hulpverlening voor jongeren. Als je in onze school binnenkomt is er in de inkomhal een groot prikbord. Daarop staat: Ben je de weg kwijt?, met daaronder in de vorm van wegwijzers: foto s van de leerlingbegeleiders, CLB-medewerker en telefoonnummers van JAC, Kinder- en jongerentelefoon en de zelfmoordlijn - Brochures, Affiches hulp is nooit ver weg Dit is de eerste keer dat organisaties uit de jeugdhulp in regio Asse, Halle en Vilvoorde zich samen (en intersectoraal) bekendmaken. Dit initiatief komt van de netwerken rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp in deze regio s. De netwerken uit de regio Leuven en Hageland deden een gelijkaardige bekendmakingsactie in november Kinderen, jongeren en hun ouders krijgen een snelle wegwijzer naar die organisaties waar ze met al hun vragen terecht kunnen en ze kunnen zelf beslissen waar ze aankloppen. In de brochure vind men meer uitleg over het aanbod in de regio en ook een handige uitneembare katern met de belangrijkste contactgegevens en de locatie van de organisaties. zie voor meer info: index.htm Affiches en adreskaartjes voor jongeren zijn te bestellen bij: Tel: of mail naar integralejeugdhulp.vlaamsbrabant@wvg.vlaanderen.be. Structurele maatregelen Klas Begeleid gespreksuur, klasuur,. Om een positief leer- en communicatief klimaat in de klas te bevorderen Open communicatie in de klas, zodat leerlingen hun zorgen met elkaar kunnen bespreken bij bv. een zorgleerkracht, leerlingenbegeleider 18

19 Structurele maatregelen school Werkgroep Geestelijke Gezondheid die dit thema actualiseert, met steun van de directie. De zorgleerkrachten en/of CLB-medewerkers zijn beschikbaar en makkelijk bereikbaar voor leerlingen In deze werkgroep wordt bekeken welk schoolklimaat er heerst in de school en wat ze daaraan kunnen veranderen/bijdragen (project verbondenheid) - Project verbondenheid Het Project Verbondenheid is een netoverschrijdend preventieproject in het onderwijs. Begonnen als pilootproject voor het kleuter- en lageronderwijs in het begin van de jaren 90, heeft het sinds 1999 de sprong gemaakt naar het middelbaar onderwijs. Heel wat scholen en onderwijsinstanties kwamen ondertussen in aanraking met de visie en de praktijk van het project. Hoewel het zich aanvankelijk profileerde in functie van de aanpak van geweld of respectloos gedrag op school, ligt de klemtoon in feite op het tot stand brengen van een positief schoolklimaat. Zo n leefklimaat voedt het individueel en collectief welbevinden, helpt probleemsituaties voorkomen en draagt bij tot een meer effectieve aanpak van bestaande moeilijkheden. Jongeren die verbondenheid ervaren putten hieruit groeikracht, zelfvertrouwen en levenszin. Verbondenheid voedt de betrokkenheid en intensifieert aldus het leren8. Ervaringen van verbondenheid sterken de persoonlijke weerbaarheid, vergroten het inlevingsvermogen en leggen de basis voor een respectvolle grondhouding. Scholen kunnen beroep doen op medewerkers van het Project Verbondenheid. Er worden zowel introductiesessies als trajectbegeleidingen verzorgd. In het laatste geval vat het begeleidingsproces aan met een kennismaking met de school ( intakegesprek ). Vervolgens wordt gezocht naar de beste manier om het team te informeren en bij de samenwerking te betrekken. Nadat de denkkaders en de manier van werken voldoende zijn toegelicht (in een personeelsvergadering of op een studiedag), wordt het schoolteam uitgenodigd om de eigen schoolwerking (klas-, team- en schoolniveau) te evalueren vanuit de aangereikte kaders (vijf belevingsdomeinen/de appelboom). Structurele maatregelen omgeving In de Werkgroep Geestelijke Gezondheid zijn ouders betrokken om het aanbod voor en de samenwerking met ouders concreter uit te werken. 19

20 Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming in samenwerking met het Project Verbondenheid Augustus 2008 Regelgeving Individuele leerling Protocol met betrekking tot middelenbeleid, pestbeleid (cyberpesten), discriminatiebeleid in de school dat jaarlijks wordt geactualiseerd/ geconcretiseerd in overleg met de leerlingen. Pesten en geweld op school: Handreiking voor een daadkrachtig schoolbeleid Gie Deboutte in opdracht van Minister F. Vandenbroucke, Vlaams minister van Onderwijs en Vorming - Pesten en geweld op school: Handreiking voor een daadkrachtig schoolbeleid. Deze publicatie wil schoolteams en in het bijzonder de schoolleidingondersteunen bij de uitbouw en het versterken van het schoolbeleid, vooral met het oog op het aanpakken en voorkomen van pesterijen en andere vormen van geweld binnen de school en haar directe omgeving. Dit is een publicatie van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, die enkel via een website ter beschikking wordt gesteld aan de scholen. Ze werd in opdracht geschreven door Gie Deboutte. - Drugbeleid Op School (DOS). Handleiding voor de coach draaiboek Drugbeleid Op School (DOS) is een concept, geïntroduceerd begin jaren negentig, dat scholen ondersteuning biedt bij het planmatig omgaan met het alcohol- en drugthema. Doorheen de jaren werd het concept verder uitgewerkt, in antwoord op veranderingen in het maatschappelijk gebeuren waarbinnen de school zich situeert. Best-practice-ervaringen, ondersteund door evidence-based-onderzoek, resulteerden in een nieuw Draaiboek voor een Drugbeleid Op School. Het draaiboek is opgevat als handleiding voor regionale en lokale preventiewerkers, CLB-medewerkers, gezondheidscoördinatoren, die scholen willen ondersteunen bij het uitwerken van een drugbeleid. 20