hulp mbo aansluitend op Testjeleefstijl.nu

Transcriptie

1 hulp mbo aansluitend op Testjeleefstijl.nu Roken Contact & Vriendschap Seksualiteit Angst & Somberheid Voeding Alcohol BMI Beeldschermgedrag Drugs Fitheid Bewegen Agressie & Veiligheid

2 Samenvatting In deze notitie is verkend welke mogelijkheden er ontstaan wanneer mbo-instellingen ontwikkelingen rond de Gezonde School in het mbo verbinden met activiteiten in het kader van passend onderwijs en zorg in en om de school. In een pilot op vier roc s is concreet verkend wat de mogelijkheden zijn van het bieden van hulp door roc s, gekoppeld aan Testjeleefstijl.nu en als zelfstandig aanbod in de zorgstructuur van mbo-instellingen. Duidelijk werd dat samenhang tussen deze drie beleidsterreinen en de daarbij betrokken personen de kracht van de afzonderlijke initiatieven versterkt. Een andere les was dat de visie en behoeften van de studenten en de betreffende mbo-instelling voorop moeten staan bij de inrichting van onlinehulp. Ook het belang van een breed draagvlak, een goede voorbereiding en continue aandacht voor publiciteit kwamen duidelijk naar voren. Tenslotte vond men het van groot belang om voor onlinehulp gezamenlijk op te trekken met meerdere mbo-instellingen. Testjeleefstijl.nu daalt steeds verder in op mbo-scholen. Het aantal mbo-instellingen dat er mee werkt stijgt. De mogelijkheden van de test zijn en worden verder uitgebreid; er zijn meer modules los beschikbaar en scholen kunnen de rapportage nu ook per locatie uitdraaien. Testjeleefstijl.nu biedt veel mogelijkheden om aspecten van de Gezonde school, passend onderwijs en zorg in en om de school met elkaar te verbinden. Belangrijkste aanbeveling daarbij is om de studieloopbaanbegeleiders nauwer te betrekken bij de afname van de test en mogelijke vragen die daarbij bij studenten rijzen. Dit zou onderdeel moeten uitmaken van hun training/scholing. In de pilot op vier roc s (ROC van Twente, ROC Nijmegen, ROC Friese Port en Alfa-college) is gekozen voor het aanbieden van hulp, als nazorg bij Testjeleefstijl. nu Dit omdat hulp als eenvoudigste vorm van onlinehulp gemakkelijker te introduceren is dan bijvoorbeeld chathulp. Gedurende de pilot is de hulp ook als zelfstandig onderdeel of toegang tot de zorgstructuur van de mbo-school aangeboden, dus zonder directe koppeling aan Testjeleefstijl.nu. Veel tijd is besteed aan goede voorbereiding en het creëren van voorwaarden. In de pilotperiode hebben de roc s moeten constateren dat er eigenlijk nergens vragen zijn binnengekomen. Daar waren allerlei redenen voor te bedenken, maar die bevinding is toch aanleiding geweest voor een klein onderzoek onder studenten over de bekendheid van de hulp en de mate waarin zij er gebruik van zouden maken als zij met vragen of problemen zouden zitten. Belangrijke uitkomsten daarvan zijn dat de meeste studenten eerder kiezen voor face-to-face hulp, in de eigen omgeving of op school. Een kleine groep studenten zou graag gebruikmaken van onlinehulp, waarbij zij vertrouwelijkheid belangrijker lijken te vinden dan anonimiteit van hulpvrager en hulpverlener. De pilot heeft vooral een goed beeld opgeleverd van de voorwaarden en voorbereiding voor het introduceren van vormen van onlinehulp in een mbo-instelling. Dit is in de notitie in de vorm van een handreiking beschreven. Daarnaast is gebleken dat de deelnemende roc s, ondanks het uitblijven van hulpvragen in de pilot, allemaal vinden dat vormen van onlinehulp en wellicht ook online studiebegeleiding een belangrijk onderdeel kunnen zijn van het zorgaanbod van mbo-instellingen. De pilot heeft de discussie daarover een belangrijke stimulans gegeven. In vervolgactiviteiten rond onlinehulp zouden de behoeften van mbo-studenten uitgangspunt moeten zijn. Voorts zouden initiatieven op verschillende mbo-instellingen bijeengebracht moeten worden om van elkaar te leren. Daarbij blijft de samenhang tussen onlinehulp, Testjeleefstijl. nu, activiteiten op het vlak van passend onderwijs, de zorg in en om de school en de Gezonde School een doorslaggevende factor.

3 Inhoud Inleiding 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten 2. Belang van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur van het mbo 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 3.1. Pilots hulp op vier roc s 3.2. Ervaringen met de pilot hulp 3.3. Geen hulpvragen, toch pilotopbrengsten hulp als onderdeel van de zorgstructuur van het mbo 3.5. Andere initiatieven op het gebied van onlinehulp in het mbo 3.6. Veel gebruikte landelijke hulpsites voor jongeren 4. Handreiking invoering hulp in de praktijk van het mbo 4.1. Wat is hulp? 4.2. Visie en uitgangspunten 4.3. Draagvlak en commitment 4.4. Werkgroep en contactpersoon protocol opstellen 4.6. Profiel en training hulpverleners 4.7. Technische voorwaarden (ICT) realiseren 4.8. Informatie en PR Voor studenten Voor docenten en teamleden Voor ouders Voor in- en externe ondersteuners Voor andere relaties 4.9. Registratie 5. Perspectieven en aanbevelingen voor onlinehulp in het mbo Begrippen en voetnoten 3

4 Inleiding In deze notitie verkennen we de mogelijkheden die ontstaan, wanneer mbo-instellingen de ontwikkelingen rond de Gezonde School in het mbo verbinden met activiteiten in het kader van zorg in en om de school (zios) en passend onderwijs. Het zijn drie beleidsterreinen die zich momenteel snel ontwikkelen. Mbo-scholen zien en benutten de onderlinge samenhang vaak nog onvoldoende. Toch kunnen ze daarmee winst behalen. De feiten en achtergronden achter deze overtuiging leest u in deze notitie. In een pilot op vier roc s is, in samenwerking met M&O-groep en Stichting E-hulp.nl, verkend wat de mogelijkheden zijn van hulp, gekoppeld aan Testjeleefstijl.nu, en als zelfstandig aanbod in de zorgstructuur van mbo-instellingen, als onderdeel van het Gezonde School-beleid. Deze notitie is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 1 vindt u een toelichting op de mogelijkheden van verbindingen tussen het Gezonde School-beleid, zorg in en om de school en passend onderwijs. Hoofdstuk 2 beschrijft het belang en de mogelijkheden van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur in het mbo. In hoofdstuk 3 zijn de belangrijkste bevindingen uit de pilot en de conclusies die daaruit getrokken kunnen worden beschreven. In hoofdstuk 4 vindt u een handreiking voor de voorbereiding en inrichting van hulp in een mbo-instelling, op basis van de ervaringen op de vier pilotroc s. Hoofdstuk 5 geeft, met de pilot voor hulp als aangrijpingspunt, een aantal aanbevelingen voor verbreding en versterking rond onlinehulp in het mbo in een vervolgtraject. In deze pilot is veel geleerd over: l de noodzaak van samenhang tussen de drie genoemde beleidsterreinen en dus ook tussen de daarbij betrokken afdelingen en personen binnen een mbo-instelling; l de noodzaak om de visie en behoeften van de mbo-instelling en studenten als uitgangspunt te nemen voor de inrichting van onlinehulp; l de noodzaak van een breed draagvlak en een zeer goede voorbereiding van de invoering van onlinehulp in een mbo-instelling; l de noodzaak om te leren van elkaar: van de verschillende initiatieven op het gebied van onlinehulp, zowel binnen als buiten het mbo. 4

5 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten Groeiende aandacht De afgelopen tien jaar is de aandacht voor mbostudenten, die kampen met problemen in de persoonlijke levenssfeer, sterk toegenomen. Dit komt onder meer naar voren in het rapport van de onderwijsinspectie Aandacht voor kwetsbare studenten in het mbo (september 2011) dat uitgevoerd is onder vijftien mbo-instellingen. Daarin is één van de constateringen dat de aandacht voor kwetsbare studenten de afgelopen jaren bij alle bezochte instellingen sterk is geïntensiveerd. Uit de monitor Studentenzorg en ZAT s in het vo en mbo 2011 van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) blijkt dat inmiddels 93% van de roc s over één of meerdere zorgcoördinatoren beschikt (in 2008 was dat nog 71%). Alle mbo-instellingen werken met zorg en adviesteams (ZAT s) of een vergelijkbare vorm van multidisciplinair casusoverleg. Deze ontwikkeling is niet toevallig. In 2000 hebben twee ministeries het initiatief genomen voor het Landelijk Centrum Onderwijs & Jeugdzorg (LCOJ). In de jaren die volgden is in samenspraak met vertegenwoordigers uit de praktijk een basiszorgstructuur gegroeid in het mbo. Deze ontwikkeling kwam in een stroomversnelling door een onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) naar de achtergronden van voortijdig schoolverlaten in Rotterdam. In het rapport Vertrouwen in de school (januari 2009) concludeert de WRR dat een deel van de studenten in het mbo zoveel persoonlijke en maatschappelijke problematiek meetorst, dat er sprake is van overbelasting. Het gevolg is dat jongeren onvoldoende energie en motivatie overhouden om te leren en zich te ontwikkelen. De overbelaste student dreigt in veel gevallen het onderwijs voortijdig te verlaten. De aandacht van de overheid voor de persoonlijke omstandigheden van studenten neemt daarna sterk toe. In veel vsv-convenanten staan afspraken, die bijdragen aan de persoonlijke begeleiding van mbo-studenten. Alle mbo-instellingen in Nederland sluiten dergelijke convenanten af in samenspraak met gemeenten en voortgezet onderwijs. In dezelfde periode krijgt het mbo, in navolging van het voortgezet onderwijs, te maken met specifieke bekostiging voor studenten met een beperking. Vanaf 1 januari 2006 kunnen ook mbo-instellingen student gebonden financiering (lgf) aanvragen voor bepaalde, geïndiceerde studenten. Op basis van deze extra financiering maken scholen afspraken en leggen deze vast in een handelingsplan. Dit plan vormt de basis voor het individuele maatwerk dat de school de student biedt. Door de voortdurende groei in het aantal aanspraken op de LG, ziet de minister zich genoodzaakt om deze vorm van open eind bekostiging af te bouwen. Met de komst van passend onderwijs gaan deze middelen naar de instelling zelf en zijn niet langer gekoppeld aan een individueel recht. Het onderwijs krijgt een zorgplicht en moet zelf vorm en inhoud geven aan de extra begeleiding voor alle studenten met een begeleidingsvraag. De afgelopen jaren is ook de aandacht voor vitaliteit en een gezonde leefstijl in en rond het mbo sterk toegenomen. In het mbo zijn kwalificatie-eisen voor de zorg voor de eigen gezondheid een verplicht onderdeel van elke opleiding. De eisen staan in de paragraaf vitaal burgerschap van het document Kwalificatie-eisen loopbaan en burgerschap in het mbo. Vitaal burgerschap heeft betrekking op de bereidheid en het vermogen om te reflecteren op de leefstijl en zorg te dragen voor eigen vitaliteit. Naast bewegen en sport gaat het ook om aspecten als voeding, roken, alcohol, drugs en seksualiteit. Een belangrijke impuls voor het thema bewegen vormde het beleidskader Sport, Bewegen en Onderwijs (TK, , 31700, nr. 15) waarin ambities en financiële kaders werden uitgewerkt die een impuls vormen voor de ontwikkelingen rond de Gezonde School. Het genoemde beleidskader heeft vooral in het vmbo en mbo tot veel beweging en ver- 5

6 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten nieuwing geleid. Dit blijkt onder meer uit het feit dat 60% van alle mbo-instellingen meedoet aan het masterplan Bewegen en sport in het mbo, met als resultaat dat in het studiejaar mbo-studenten, voornamelijk 1e-jaars bol-studenten, gemiddeld een uur per week een nieuw bewegingsaanbod volgden. Ook het gebruik van Testjeleefstijl.nu als instrument bij de bewustwording van eigen gedrag is sterk toegenomen. Inmiddels maakt meer dan de helft van alle mbo-instellingen in meer of mindere mate gebruik van deze test. Waarom verbinden? De vraag is nu wat de meerwaarde is van onderlinge verbinding en afstemming van deze beleidsontwikkelingen. Welk doel wordt hiermee gediend en wat worden studenten en de scholen daar beter van? Rond de ontwikkeling van de genoemde thema s zijn in de afgelopen jaren in veel gevallen afzonderlijke organisaties gegroeid in het mbo. Organisaties die gefocust zijn op de eigen doelgroep, doelstelling, taak en functie. Door deze specifieke gerichtheid maken ze doorgaans weinig gebruik van de mogelijkheden van aanpalende beleidsdomeinen. Mbo-instellingen gebruiken bijvoorbeeld de uitkomsten van Testjeleefstijl.nu in de schoolrapportage nauwelijks bij het bepalen van prioriteiten in de ontwikkeling van de zorgstructuur en passend onderwijs. Zij zien het Gezonde School-beleid in veel gevallen gezien als iets erbij. Het is geen onderdeel van de core business van het onderwijs. Wanneer scholen (delen van) het Gezonde Schoolbeleid meer opvatten als onderdeel van een stimulerend leer- en ontwikkelingsklimaat, ervaren zij verbindingen in toenemende mate als meerwaarde. Een gezonde leefstijl als onderdeel van een uitdagend pedagogisch-didactisch klimaat kan dan een belangrijke bijdrage leveren aan motivatie en betrokkenheid van studenten. Daarnaast is er efficiëntiewinst te behalen. Door instrumenten, ervaringen en activiteiten te delen kunnen activiteiten tegelijkertijd bijdragen aan meerdere beleidsdomeinen. De eerder genoemde sport- en beweegprogramma s in het kader van voortijdig schoolverlaten beogen bij te dragen aan de reductie van voortijdig schoolverlaten, maar dragen ook bij aan doelstellingen voor een gezonde leefstijl en aan het versterken van de zorg in en om de school en passend onderwijs. Bovendien kan voorkomen worden dat studenten bij herhaling min of meer dezelfde vragenlijsten voorgelegd krijgen. Dit risico dient zich bijvoorbeeld aan bij vragen over het psychosociaal welbevinden, die scholen stellen bij de intake, Testjeleefstijl.nu en het schoolmaatschappelijk werk. Kansen in de verbinding Gezonde School en zorgstructuur Het Gezonde School-beleid en het zios-beleid hebben beide de intentie bij te dragen aan het welbevinden van studenten. Een school activeert de zorgstructuur normaal gesproken op het moment dat er gesignaleerde knelpunten zijn in het functioneren van de student. Sommige activiteiten in het kader van de Gezonde School dienen zich al eerder aan, voordat er sprake is van gesignaleerde knelpunten, om eventuele knelpunten te voorkomen. Daarmee vervullen ze een preventieve functie ten opzichte van de bestaande zorgstructuur. Het meest duidelijke voorbeeld daarvan is het gebruik van Testjeleefstijl.nu. Door een student hieraan deel te laten nemen ontstaat de mogelijkheid dat hij/zij zich al in een vroeg stadium bewust wordt van eigen gedrag in verhouding tot leeftijdgenoten. Een belangrijk gegeven, omdat jongeren zich in deze levensfase sterk richten op het gedrag van leeftijdsgenoten. Daarbij krijgen ze bovendien informatie over de risico s van bepaalde gedragingen. Kortom, het is een soort nulmeting, een moment van zelfreflectie, waarbij de student wordt gemotiveerd om, als daar aanleiding voor is, 6

7 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten stappen te zetten ter verbetering van de eigen situatie. Op deze wijze wordt de student al eerder gestimuleerd zelf actief tot verbetering komen, waar de zorg voor studenten normaal gesproken begint met een vraag of probleem en het bieden van hulp en begeleiding. Verschuivende accenten De sterke ontwikkeling van de zorgstructuur in de afgelopen jaren, met daarin de aandacht voor de belemmeringen in het leerproces en de bijbehorende hulp, heeft de focus sterk gelegd op het achterhalen en vaststellen van de begeleidingsvraag. Daar schuilt een risico in. Veel aandacht voor begeleiding en hulpverlening kan ten koste gaan van de aandacht voor het potentieel aan eigen kracht en zelfoplossend vermogen van de student. Te snel de helpende hand bieden kan resulteren in een afhankelijke en apathische houding. Overigens, te laat de helpende hand bieden kan leiden tot afhaken en isoleren. Het is zaak om een goed evenwicht te vinden tussen enerzijds tijdig de helpende hand bieden en anderzijds de student te stimuleren zelf verantwoordelijkheid te nemen en zelf oplossingen te zoeken. Het verbinden van zios en de Gezonde School kan een bijdrage leveren aan dit streven. Bij de Gezonde School gaat het zowel om de fysieke als de mentale gezondheid. Het appelleert aan vitaliteit, eigen verantwoordelijkheid en het vergroten van zelfsturing. De boodschap is: neem verantwoordelijkheid en initiatief om je eigen gezondheid, vitaliteit en leven te optimaliseren. Door de combinatie met de begeleidingsstructuur wordt een student die een steuntje in de rug nodig heeft niet aan zijn lot overgelaten. Pretenderen een Gezonde School te zijn brengt ook de verantwoordelijkheid met zich mee oog te hebben voor de student die het niet redt zonder extra hulp en begeleiding. Samenhang in breed perspectief Gerichte en planmatige inzet van bewegen en sport voor mbo-studenten kan leiden tot meer binding met de school, meer gevoel van psychisch welbevinden en betere studieresultaten, aldus de website van het platform Bewegen en Sport mbo. Lichamelijk actieve studenten scoren aantoonbaar beter dan hun minder fitte studiegenoten (Bos et al., 2010b) en gezonder gedrag van studenten draagt bij aan betere schoolprestaties, het terugdringen van voortijdig schoolverlaten en succesvollere loopbanen (Van der Lucht & Polder, 2010b). Onderzoeksresultaten wijzen op de positieve samenhang tussen een gezonde leefstijl en schoolresultaten. Ook wanneer we specifieker kijken naar potentiële voortijdig schoolverlaters, lijken sport en bewegen een positieve bijdrage te kunnen leveren. In het kader van het Masterplan Bewegen en Sport in het mbo is onderzoek gedaan naar de mate waarin sport en bewegen kunnen bijdragen aan het verbeteren van het niveau van zelfregulatie. Het UMC Groningen en de rijksuniversiteit Groningen hebben daarvoor een specifiek programma ontwikkeld. Enkele interessante trends zijn dat de studenten die aan het sportprogramma meedoen na tien weken al hoger lijken te scoren op plannen, evalueren en zelfbeeld. Verder onderzoek moet duidelijk maken of het hier om significante verbeteringen gaat. Het zijn signalen waarin langzaamaan duidelijk wordt dat sport en bewegen een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan schoolsucces, het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en het verhogen van het welbevinden van studenten. Zeker wanneer de activiteiten in het kader van sport en bewegen verbonden zijn met de zorgstructuur van de instelling kan het Gezonde School-beleid in de brede zin bijdragen aan het welbevinden van 7

8 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten studenten en daarmee een preventieve werking hebben op voortijdig schoolverlaten en het ontwikkelen van psychosociale problematiek. Specifiek belang Gezonde School en zorg in en om de school De programma s zorg in en om de school (zios) en de Gezonde School vertonen veel raakvlakken, zowel inhoudelijk, organisatorisch als op het gebied van samenwerkingspartners. De Gezonde School kiest een brede benadering, waarin naast aandacht voor gezonde voeding het ook gaat om sport en bewegen, een gezonde leefstijl en het psychosociaal welbevinden. Gevolg is dat bijvoorbeeld in Testjeleefstijl.nu ook vragen aan de orde komen over sociaal-emotioneel welbevinden en middelengebruik. De Gezonde School kiest, evenals zorg in en om de school voor een integrale benadering. Dit impliceert dat het beleid zich zowel richt op signalering, als educatie, schoolomgeving en schoolbeleid. Gevolg is dat beide beleidsontwikkelingen elkaar regelmatig raken, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van signaleringsinstrumenten en het inrichten van de zorgstructuur. Om die reden is afstemming gezocht in de ontwikkeling van instrumenten zoals de Handleiding Gezonde School en de lesmodule voor docenten op en Binnen de afzonderlijke mbo-instellingen is deze afstemming in veel gevallen echter nog niet vanzelfsprekend. Dat draagt het risico in zich dat zij wel signaleren, maar dat goede opvang of nazorg ontbreekt. Of dat de studieloopbaanbegeleiders of hulpverleners niet alert zijn op specifieke momenten in het studiejaar waarop extra aandacht voor groepen studenten noodzakelijk is. Wanneer het gaat om samenwerking met partijen buiten het mbo zijn er ook veel raakvlakken tussen zios en de Gezonde School. In beide gevallen zijn de GGD, verslavingszorg en gemeenten belangrijke samenwerkingspartners. Het verdient aanbeveling deze samenwerking af te stemmen en ervoor te zorgen dat de inzet van deze partijen in het onderwijs zowel bijdraagt aan de zorg in en om de school als aan het Gezonde School-beleid. Specifiek belang Gezonde School en passend onderwijs In de afstemming tussen passend onderwijs en de Gezonde School zijn alle eerder genoemde elementen ook min of meer relevant. In de toekomst gaat het bij passend onderwijs om alle studenten met een hulpvraag en niet alleen om studenten met een klassieke beperking. Doordat de specifieke lgf-diagnostiek verdwijnt, moeten mbo s zelf bepalen wie in aanmerking komt voor extra begeleiding. Kennis van de vragen en achtergronden van aankomende studenten is dan van groot belang. Wanneer je als school onvoldoende bekend bent met de vraagstukken waar studenten mee kampen, ben je ook onvoldoende in staat hier adequaat op in te spelen. Natuurlijk, de gebruikelijke bronnen zoals intake-informatie en informatie vanuit het voorgaande onderwijs zijn doorgaans voorhanden. De schoolrapportage van Testjeleefstijl.nu biedt daarnaast de mogelijkheid om breder te kijken door onderlinge vergelijking. De uitkomsten worden afgezet tegen de resultaten van vergelijkbare doelgroepen. Het is daardoor mogelijk trends te herkennen en hier beleid, informatievoorziening en het hulpaanbod aan studenten op af te stemmen. Bij een sterke groei in persoonlijke en maatschappelijke problematiek onder studenten verschaft het een basis om aanspraken op inzet door partnerinstellingen buiten het mbo uit te breiden. Daar komt bij dat verwacht werd dat jongeren in een anonieme test eerder problemen benoemen dan in een intakegesprek. Deze gegevens verschaffen scholen op geaggregeerd niveau belangrijke managementinformatie, waardoor zij beter in staat zijn om adequate maatregelen te treffen. 8

9 1. Belang van informatie over gezondheid en welbevinden van mbo-studenten Belang van samenwerking met gemeenten In de beleidsbrief van de bewindspersonen van OCW en VWS Sport, bewegen en een gezonde leefstijl in en rond het onderwijs van 13 april 2012 worden op allerlei niveaus verbanden gelegd tussen samenwerkingspartners. In de brief is sprake van diverse vormen van publiek-private samenwerking, waarbij bedrijven en zorgverzekeraars investeren in de aanpak van maatschappelijke problemen, het stimuleren van bewegingsonderwijs in het onderwijs, de samenwerking met sportverenigingen, fitnesscentra en vechtsportcentra en de samenwerking tussen scholen en sportstimulering in de buurt. Door de ontwikkeling van de Gezonde School te plaatsen in het brede perspectief van sport, bewegen en een gezonde leefstijl in en rond het onderwijs, neemt de kans toe dat gemeenten deze ontwikkeling gaan zien als een kansrijke bijdrage aan de gezamenlijke agenda op dat gebied. Wanneer ook de verbinding naar de zorg in en om de school en passend onderwijs gerealiseerd kan worden, groeit het belang om gezamenlijke afspraken te maken. De ontwikkeling van de Gezonde School is gediend met verbindingen naar aanpalende beleidsterreinen, waardoor het draagvlak breder wordt dan alleen het gezondheidsbeleid van de eigen instelling. De wederzijdse belangen van gemeenten en mbo-instellingen bij de afstemming en samenwerking rond de Gezonde School, waaronder de hulp als onderdeel van de zorgstructuur in het mbo, zijn groot. Zo kunnen meer jeugdigen hun opleiding afmaken, hun talenten optimaal ontwikkelen en hun sociale competenties versterken. De maatschappelijke opbrengsten daarvan zijn, dat: l minder jongeren de school voortijdig verlaten en meer jongeren een startkwalificatie behalen; l meer jongeren duurzaam een inkomen uit arbeid kunnen verwerven; l meer jongeren actief en positief in de samenleving kunnen participeren. 9

10 2. Belang van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur van het mbo Een beperkt aantal roc s heeft op basis van de leefstijlscan van TNO en e-movo samen met andere partijen Testjeleefstijl.nu ontwikkeld om studenten bij de uitvoering van deze kerntaak te ondersteunen. Testjeleefstijl.nu Testjeleefstijl.nu is in eerste instantie ontwikkeld voor mbo-studenten, in het kader van de dimensie vitaal burgerschap uit de kwaliteitseisen Loopbaan & Burgerschap. Die gaat over de bereidheid en het vermogen om te reflecteren op de eigen leefstijl en zorg te dragen voor de eigen vitaliteit als burger en werknemer. Binnen kerntaak 7 moeten studenten competenties verwerven om te kunnen zorgen voor de eigen gezondheid. Daar moeten ze proactief mee aan de slag, door kennis en inzicht te ontwikkelen op de volgende onderwerpen: l de kenmerken van een gezonde leefwijze, waaronder de nationale norm gezond bewegen; l de aard, plaats en organisatie van gezondheidsbevorderende activiteiten in de samenleving en het arbeidsproces. Daarnaast is het nodig dat de student zich bewust is van zijn eigen leefstijl, gezondheidsrisico s van leefstijl en werk in kan schatten, op basis daarvan verantwoorde keuzes kan maken en activiteiten onderneemt die bijdragen aan een gezonde leefstijl. Het gaat naast bewegen en sport ook om aspecten als voeding, roken, alcohol, drugs en seksualiteit. Doel van Testjeleefstijl.nu is om mbo-studenten te ondersteunen bij het zelf werken aan het bevorderen van hun gezondheid, door hen meer bewust te maken van hun eigen leefstijl en mogelijke risico s daarin. Na de test vullen studenten een persoonlijk actieplan in, waarin ze doelen formuleren voor diverse gezondheidsthema s. Dit kunnen ook thema s zijn op psychosociaal gebied, zoals sociaal gedrag, angsten, depressie, eenzaamheid of geweld. Managementinformatie op basis van Testjeleefstijl.nu Naast de opbrengsten voor het welzijn van studenten biedt Testjeleefstijl.nu ook voor mbo-instellingen waardevolle informatie over de algemene gezondheidssituatie en gezondheidsrisico s van hun populatie. De resultaten bieden mbo-instellingen zowel een beeld van de gezondheidssituatie van de eigen studenten als een mogelijkheid om die situatie te vergelijken met het landelijke beeld of van bij andere mbo-instellingen. Op basis van deze informatie kunnen scholen meer gericht beleid voeren op het gebied van gezonde leefstijl. Zo kunnen ze meer gerichte preventieve activiteiten of programma s inzetten op onderwerpen waarop algemene gezondheidsrisico s zichtbaar zijn geworden via de test. Denk aan stimuleringsmaatregelen op het gebied van bewegen, specifieke voorlichting over alcohol-, tabaks- en drugsgebruik, trainingen in sociale vaardigheden en omgaan met agressie. 10

11 2. Belang van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur van het mbo Ook kunnen de uitkomsten aanleiding geven om de zorgstructuur en het hulpaanbod van de instelling specifieker te richten op signalering en aanpak van de gezondheidsrisico s die via Testjeleefstijl.nu zichtbaar zijn geworden. Daarmee kan de school beter tegemoet komen aan de actuele ondersteuningsbehoeften van de studenten. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van specifieke hulpverlening voor het beter signaleren en aanpakken van obesitas of depressiviteit. Onderdelen van Testjeleefstijl.nu In de aanvankelijke opzet bestond Testjeleefstijl.nu voornamelijk uit vragen die te maken hebben met bewegen en leefstijl. Daar zijn later vragen over de psychosociale ontwikkeling aan toegevoegd. Na de laatste vernieuwing, in de zomer van 2012, bestaat Testjeleefstijl.nu uit de volgende modules: Mbo-instellingen of locaties kunnen zelf bepalen welke modules zij aan hun studenten aanbieden. Belangrijkste reden hiervoor is dat niet alle instellingen (en dan met name de secties Bewegen & Sport, die de test veelal uitvoeren) zich voldoende toegerust voelen om studenten met psychosociale problematiek, indien nodig, voldoende opvang of nazorg te bieden. Roken Contact & Vriendschap Seksualiteit Angst & Somberheid Voeding Alcohol BMI Beeldschermgedrag Drugs Fitheid Bewegen Agressie & Veiligheid In 2013 komen de modules horen en financiën in de test. 11

12 2. Belang van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur van het mbo Afname van Testjeleefstijl.nu op de pilotroc s voor hulp In de pilot is nagegaan hoe de verschillende roc s, die meededen aan de pilot hulp, Testjeleefstijl.nu gebruiken in hun curriculum en/of zorgstructuur. Dat bracht aanzienlijke verschillen aan het licht. Dit zijn de belangrijkste ervaringen. l De meeste mbo-instellingen bieden de test (nog) uitsluitend aan eerstejaarsstudenten aan. Niet altijd nemen alle eerstejaars deel, bijvoorbeeld omdat niet alle studenten meedoen aan Sport op Maat (waarbinnen de test een plek heeft), of omdat de school de test alleen afneemt bij bol-studenten of alleen op bepaalde locaties. Vaak hebben de verschillende vestigingen een grote mate van beleidsvrijheid, waardoor er grote verschillen bestaan binnen een roc voor het afnemen van de test. Het aantal studenten dat er gebruik van maakt neemt wel op alle pilotroc s toe. l Hoewel studenten vier jaar lang toegang hebben tot de site herhalen ze de test tot nu toe niet in een volgend studiejaar. Sommige pilotroc s willen dat in de toekomst wel gaan doen, om leefstijl tot een meer integraal onderdeel van de opleiding te maken en de voortgang in de (verbetering van de) leefstijl van studenten te kunnen volgen. Scholen voeren de fitheidstest in enkele gevallen wel vaker uit. l Alle pilotroc s nemen de fittest af. Van de vragenlijst van Testjeleefstijl.nu bieden drie van de vier pilotroc s alle modules aan. Eén pilotroc biedt wel de leefstijlmodules aan, maar laat de psychosociale modules en de module seksualiteit achterwege. l Alle pilotroc s nemen de fittest af in de lessen Bewegen en Sport. Het invullen van de vragenlijst van Testjeleefstijl.nu gebeurt in de lessen Bewegen en Sport, thuis of in de lessen Loopbaanbegeleiding. l Scholen wijzen bij de instructies voor het invullen van Testjeleefstijl.nu op de mogelijkheid om anoniem hulpvragen te stellen of contact te zoeken met de studieloopbaanbegeleider of schoolmaatschappelijk werker. Over het algemeen is er geen nazorg na het afnemen van de test. Sommige roc s vinden dat de studenten de ingevulde tests en de persoonlijke actieplannen eigenlijk moeten bespreken met de studieloopbaanbegeleider. l ROC Friese Poort heeft een speciaal formulier ontwikkeld voor de studenten over hoe ze de test kunnen maken. De belangrijkste aanbeveling van de pilotroc s is dat scholen de studieloopbaanbegeleiders nauwer kunnen betrekken bij de afname van Testjeleefstijl. nu. Zij zijn dan het eerste aanspreekpunt voor studenten met hulpvragen. Zij kunnen de hulp onder de aandacht brengen, zelf in gesprek gaan met de studenten of hem/haar leiden naar de interne begeleidingsmogelijkheden. Daarnaast uiten de pilotscholen regelmatig de wens om Testjeleefstijl.nu een minder vrijblijvende plek te geven in het curriculum, bijvoorbeeld door: l alle opleidingen binnen een roc te verplichten dit te gebruiken; l het te herhalen in volgende studiejaren; l in lessen aspecten van de test aan de orde te stellen; l er in studielessen op terug te komen; l er bij Burgerschap aandacht aan te blijven geven. 12

13 2. Belang van Testjeleefstijl.nu voor de zorgstructuur van het mbo Meer dan een test Deze ervaringen en de door de pilotroc s geuite wensen maken al duidelijk dat Testjeleefstijl.nu veel mogelijkheden biedt om aspecten van de Gezonde School, zorg in en om de school en passend onderwijs met elkaar te verbinden. Testjeleefstijl.nu kan duidelijk meer zijn dan een test of hulpmiddel voor Vitaal Burgerschap. Feitelijk biedt Testjeleefstijl.nu aangrijpingspunten op verschillende terreinen van zorg en begeleiding, namelijk: l preventie (basisondersteuning); signalering van belemmeringen in de leefstijl en ontwikkeling; l aanpak van de belemmeringen door de student (persoonlijk actieplan); l ondersteuning van de student via anonieme onlinehulp of persoonlijke begeleiding op de opleiding; l volgen van de fysieke en psychosociale ontwikkeling van de studenten; l monitoring van de fysieke en psychosociale ontwikkeling van de studentenpopulatie als geheel, als input voor onderwijs- en ondersteuningsbeleid van de mbo-instelling. Het verdient volgens de pilotroc s daarom zeker aanbeveling om Testjeleefstijl.nu een belangrijke plek te geven in het onderwijs- en ondersteuningsbeleid van de mbo-instelling. Testjeleefstijl. nu vormt daarmee een belangrijk onderdeel van passend onderwijs en van de zorg in en om de school. Verschillende pilotroc s geven aan dat het met de invoering van passend onderwijs voor mbo-instellingen nog belangrijker wordt om de signalering van belemmeringen in de ontwikkeling en studieloopbaan van studenten actief aan te pakken. Testjeleefstijl.nu kan daar een belangrijke rol in vervullen. 13

14 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 3.1. Pilot hulp op vier roc s Na de eerste ervaringen met Testjeleefstijl.nu werd de aanbeveling gedaan om de vragenlijst niet alleen in te zetten als webbased vragenlijst met beperkte feedback naar studenten, maar ook als een begeleidingsinstrument voor studenten met vragen of problemen. Daarmee kunnen studenten, die na de test ondersteuningsvragen hebben, snel verder worden geholpen. Het platform Bewegen en Sport van MBO Diensten heeft daarop besloten een pilot te starten, waarin aan Testjeleefstijl.nu daadwerkelijke ondersteuning voor studenten werd toegevoegd in de vorm van e- mailhulp. Vier roc s deden mee aan dit pilottraject, te weten: ROC van Twente, ROC Nijmegen, ROC Friese Poort en het Alfa-college. Gekozen is voor hulp, omdat mbo-scholen deze vorm van online-ondersteuning het meest eenvoudig op kunnen zetten. hulp vormt daarbij een interessante uitbreiding van het ondersteuningsaanbod van de scholen. hulp heeft namelijk veel voordelen: 4 Het is zeer laagdrempelig en gemakkelijk toegankelijk, onder meer door het gevoel van anonimiteit. 4 Het sluit goed aan bij de belevingswereld van jongeren, waarin alles online gebeurt. 4 De ondersteuning volgt direct op de zelfsignalering, waardoor het gebruik gestimuleerd wordt. 4 Het is een efficiënte en relatief goedkope vorm van hulpverlening. 4 Deze hulpvorm bereikt wellicht ook andere doelgroepen dan de traditionele hulpverlening. 4 Het sluit aan bij de actuele visie op hulpverlening: niet overnemen, maar de eigen kracht (zelfredzaamheid) versterken. Om zowel via Testjeleefstijl.nu als rechtstreeks toegang te krijgen tot de hulp van de roc s en om de anonimiteit te waarborgen, werd een tussenstap ingebouwd via de website Pimpmijnleefstijl.nl. Daar vonden studenten informatie, filmpjes of links naar (online of andere) hulpmogelijkheden. Daar is een extra hulpmogelijkheid aan gekoppeld, namelijk via vragen stellen aan een hulpverlener van de eigen mbo-instelling. Die vragen kunnen studenten anoniem of op naam stellen. Vooral die anonimiteit biedt studenten een heel laagdrempelige ingang voor hulp of ondersteuning. De anonimiteit werd gewaarborgd door een nieuw account aan te maken op Pimpmijnleefstijl.nl De intaker (de persoon waar de vraag als eerste binnenkomt) probeert primair per mail de vraag te beantwoorden. Indien gewenst kan doorgeleiding plaatsvinden binnen de interne zorgstructuur, bijvoorbeeld naar het Studieloopbaancentrum, het schoolmaatschappelijk werk of het interne zorgteam of ZAT. De student behoudt daarbij zelf de regie; hij of zij bepaalt het verloop van het begeleidingstraject. 14

15 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 3.2. Ervaringen met de pilot hulp In de pilot is veel tijd besteed aan een goede voorbereiding op het invoeren van hulp op de vier roc s. Dat behelsde onder meer het formuleren van een visie en uitgangspunten, het creëren van draagvlak en commitment, het instellen van een werkgroep en contactpersoon, het opstellen van een protocol, het opstellen van een profiel voor de intakers, training van de intakers/ hulpverleners, het realiseren van de technische voorwaarden (ICT), de informatievoorziening en PR en het inrichten van de registratie van hulpvragen en antwoorden. Rond de zomervakantie bleek dat de pilotroc s geen hulpvragen hadden binnengekregen. Daarop is besloten de pilot te verlengen. Omdat scholen Testjeleefstijl.nu vooral aan het begin van het studiejaar afnemen, was de verwachting dat studenten nu wel vragen zouden stellen. Echter, tot aan eind 2012 heeft geen van de vier roc s hulpvragen ontvangen. Dat riep uiteraard de vraag op of er wel behoefte bestaat aan (anonieme) hulp vanuit mbo-instellingen. Daar gaan we in paragraaf 3.3 nader op in. Op elk van de vier deelnemende roc s zijn in het najaar gesprekken georganiseerd met vertegenwoordigers van: l de sectie Bewegen en Sport (betrokken bij Testjeleefstijl.nu); l de zorgstructuur in en om het roc (vaak de deelnemer aan de kenniskring zios); l de hulpverleners (schoolmaatschappelijk werk, Loopbaancentrum of pastoraat); l soms ook de afdeling Communicatie en PR; l Stichting E-hulp.nl; l M&O-groep. Doel van deze gesprekken was de afstemming tussen het Gezonde School-beleid en de zorg in en om de school te versterken en de plaats van Testjeleefstijl.nu daarbinnen. Daarmee zouden de roc s optimaal voorbereid zijn op de afname van Testjeleefstijl.nu en de dan te verwachten vragen. Ook werden die gesprekken benut om de directe informatievoorziening over de hulp verder te versterken. In die gesprekken kwam naar voren dat het goed zou zijn studenten te vragen of zij Pimpmijnleefstijl. nl kenden en of zij er gebruik van zouden maken als zij hulpvragen hadden. Daar hebben Stichting E-hulp.nl en M&O-groep een korte vragenlijst voor gemaakt, die de scholen onder studenten hebben uitgezet. Eind 2012 liep de pilot af en ondanks het uitblijven van vragen zijn toch alle pilotroc s van plan door te gaan met het verder onderzoeken van kansen voor hulp en andere vormen van onlinehulp in het mbo. Zij willen graag deelnemen aan vervolginitiatieven op dit vlak. 15

16 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 3.3. Geen hulpvragen, toch pilotopbrengsten Hoewel de deelnemende roc s geen vragen hebben ontvangen, is de pilot toch een belangrijk aangrijpingspunt geweest om de discussie over en praktijk van onlinehulp in het mbo een flinke stimulans te geven. We bieden hieronder input voor die discussie door de belangrijkste uitkomsten weer te geven. Opbrengsten van de gesprekken De gesprekken per roc met vertegenwoordigers van de zorgstructuur in de instelling, de sectie Bewegen en Sport (voor Testjeleefstijl.nu) en de hulpverleners hebben voor de roc s zelf en voor de pilot veel opgeleverd. Er zijn in deze gesprekken verschillende suggesties gedaan voor het aanbieden van Testjeleefstijl.nu, de inpassing daarvan in het onderwijs- en ondersteuningsbeleid, enzovoort. Zo overwegen enkele roc s de afname van Testjeleefstijl.nu te splitsen: het fysieke deel in de lessen Bewegen en Sport en het psychosociale deel in de studieloopbaanlessen/uren. Daarmee kan de studieloopbaanbegeleider gemakkelijker nazorg bieden of verwijzen naar hulpmogelijkheden in de school of online. Hij/zij krijgt zo ook gemakkelijker een beeld van wat er leeft onder de studenten die hij/zij begeleidt. Verschillende pilotroc s hebben ook besloten om in de trainingen voor studieloopbaanbegeleiders het afnemen van Testjeleefstijl.nu en de mogelijke nazorg die dan nodig kan zijn aan de orde te stellen. Ook is de mogelijkheid geopperd om (dreigende) schooluitvallers actief per mail te benaderen en de mogelijkheid van (anonieme) hulp bij hen onder de aandacht te brengen. De roc s zien een aantal trends die de mogelijkheden van goede begeleiding door de docenten/ studieloopbaanbegeleiders extra nodig, maar ook moeilijker maken: l De heftige problematiek (alcoholverslaving, huiselijk geweld, eenzaamheid, zelfdoding, enzovoorts) neemt toe. l Door passend onderwijs hebben meer studenten een begeleidingsplan. l De urennorm zet de begeleidingstaak van docenten flink onder druk. Verschillende pilotroc s willen de betrokkenheid van de ouders van studenten vergroten, in eerste instantie voor studenten jonger dan achttien jaar, maar ook daarboven. Zeker bij zorgvragen zijn de lijnen met ouders/gezin van belang. Ook zien de pilotroc s het belang in van het opnemen van Testjeleefstijl.nu, hulp en andere vormen van begeleiding en zorg in een breed beleid voor de Gezonde School en de actieve bevordering van een gezonde leefstijl van studenten. Daarnaast is in de gesprekken verkend welke mogelijke redenen er zijn voor het uitblijven van hulpvragen van studenten. Geopperde redenen zijn: 1. Vanaf de zomervakantie was Pimpmijnleefstijl.nl niet meer anoniem toegankelijk (slechts na een inlogcode bereikbaar), waarmee er geen anonimiteit meer bestond. 2. en is voor jongeren soms al geen eigentijds medium meer. Ze willen liever een directere vorm van communicatie, zoals chathulp. 3. Ze weten de weg naar de face-to-face hulp (vooral studieloopbaanbegeleiders) goed te vinden en voelen zich hiermee vertrouwd, waarmee hulp overbodig is. 16

17 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 4. Door de koppeling met de school trekken studenten de anonimiteit van de hulp vermoedelijk in twijfel. 5. Scholen nemen soms het psychosociale deel van Testjeleefstijl.nu niet af waardoor juist de kans op vragen daarover klein was. 6. hulp gaat naar verwachting pas werken als de studieloopbaanbegeleiders dit goed kennen en actief onder de aandacht van de studenten brengen. 7. Er zijn zo veel andere websites met e-hulpmogelijkheden, waar studenten eerder naar toe gaan. 8. Misschien vinden studenten hulp via te afstandelijk, niet warm genoeg en zoeken ze liever persoonlijk contact in de school of daarbuiten. 9. Je moet eigenlijk permanent PR blijven maken voor de hulp en dat kan niet altijd. 10. Studenten vullen de test op school in; dan nemen ze niet de tijd om naar de hulp te gaan of willen dat niet doen in het bijzijn van medestudenten. 11. Er zijn studenten voor wie hulp vragen sowieso heel lastig is, omdat het ingaat tegen heersende normen en waarden in hun milieu of omdat ze er niets van verwachten. 12. Scholen voeren Testjeleefstijl.nu nu nog vaak als iets losstaands in; pas als dit beter is ingebed in het curriculum én de zorgstructuur zullen studenten er meer mee oden. De uitkomsten uit het studentenonderzoek Stichting E-hulp.nl en M&O-groep hebben een korte vragenlijst gemaakt, die zij aan de roc s hebben gestuurd. Die hebben daarna bepaald hoe en aan wie zij de vragenlijst hebben voorgelegd. In de vragenlijst werd de studenten gevraagd naar: 1. de bekendheid van de hulp (via Pimpmijnleefstijl.nl); 2. het gebruik van de anonieme hulp van Pimpmijnleefstijl.nl en de mate van anonimiteit van Pimpmijnleefstijl.nl; 3. het gebruik van andere hulpsites om anoniem een vraag te stellen als ze ergens mee zitten; 4. welke vorm van hulp hun voorkeur uitgaat: a. anoniem onbekende hulpverlener landelijke website; b. anoniem onbekende (getrainde) leeftijdsgenoot landelijke site; c. anoniem via aan hulpverlener van de school; d. anoniem via chatgesprek met hulpverlener op de school; e. live met een studieloopbaanbegeleider of hulpverlener op school. 5. het belang van anoniem vragen stellen; 6. het moment waarop zij gebruik zouden maken van Pimpmijnleefstijl.nl; 7. de keuze tussen face-to-face gesprek, chatgesprek of wisseling? Veel van de genoemde redenen zijn inschattingen van de behoeften van mbo-studenten. Daarom is besloten een klein onderzoek onder studenten uit te voeren. 17

18 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo De belangrijkste uitkomsten van het studentenonderzoek zijn: l Er zijn, ondanks alle PR, meer studenten die de hulp van Pimpmijnleefstijl.nl niet kennen dan studenten die deze wel kennen. l Vaak menen studenten er wel vaag iets over gehoord te hebben, maar omdat ze het toen niet nodig hadden en er niet naar gekeken hebben, is dat niet echt doorgedrongen of blijven hangen. l Het overgrote deel van de studenten zegt dat zij geen online hulp zouden gebruiken. l Een deel van de studenten heeft gesignaleerd dat Pimpmijnleefstijl.nl niet anoniem is. l De meeste studenten zeggen dat zij problemen het liefst bespreken met vrienden/ ouders en anders met iemand van de school, maar dan live. l De studenten geven sterk de voorkeur aan face-to-face hulp. l Er is een kleine groep, die een grote voorkeur heeft voor (anonieme) mail- of chathulp. Mailen of chatten scoren ongeveer even hoog. Al was de groep die hierover iets zei erg klein. Overige bevindingen van de pilot Vanuit de training van Stichting E-hulp.nl valt vooral te zeggen dat het bieden van hulp een vak apart is. Hulp bieden per is anders dan in een face-to-face contact. Bij hulp moet je afgaan op de tekst om een beeld te krijgen van de hulpvraag en hulpvrager. Je kunt niet gemakkelijk iets checken of navragen. Lichaamstaal als extra bron van informatie ontbreekt. Je ziet er ook geen gezicht bij, weet misschien niet eens of het een jongen of meisje is. Je moet je bij je reactie dus baseren op veel beperktere informatie dan bij een face-to-face contact. Ook in je reactie moet je je veel meer tot de kern beperken. Het vraagt om een kernachtig antwoord op de hulpvraag, beknopte informatie of een aanbod voor verdere informatie of hulpmogelijkheden. Dat laatste kan een verwijzing naar face-to-face hulp bij het roc of in de regio zijn. Het kan ook een link naar andere hulpsites zijn, zoals hulp of chathulp door landelijke hulpverleners of met peers of zelfs onlinebehandeling. Verder is gebleken dat de voorbereiding van de invoering van groot belang is. Die fase is in de pilot volledig doorlopen. De ervaringen daarmee zijn benut voor het schrijven van de handreiking in hoofdstuk 4 van deze notitie. Op alle pilotroc s komt naar voren dat het van doorslaggevend belang is dat alle signaleerders (dus vrijwel alle medewerkers op de school) de hulp echt kennen en onder de aandacht van studenten (blijven) brengen. Niet alleen op websites en beeldschermen in het gebouw, maar ook door het actief te noemen in de lessen, kaartjes uit te delen aan studenten, enzovoort. Alle pilotroc s willen kennis over Testjeleefstijl.nu en het aanbod van hulp opnemen in trainingen die verzorgd worden voor studieloopbaanbegeleiders. Daarnaast lijkt peer-to-peer voorlichting (studenten informeren elkaar) over de onlinehulpmogelijkheden een nuttige aanvulling op de reeds beproefde middelen. Cruciaal is ook dat er op de mbo-instellingen voor de e-(mail)hulp een hechte samenwerking bestaat tussen de secties Bewegen en Sport, hulpverleners en coördinator van de zorgstructuur van het roc. Door die samenwerking wordt de hulp veel steviger ingebed in de zorgstructuur van de instelling. Samen bleek men ook tot veel meer creatieve ideeën en aanpakken te komen. 18

19 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo Concreet heeft de pilot het volgende opgeleverd: a. een heldere beschrijving van de samenhang tussen de actuele ontwikkelingen op de terreinen passend onderwijs, de Gezonde School en de zorg in en om de school (zios); b. inzicht in succes- en risicofactoren rond de implementatie van Testjeleefstijl.nu; c. goed zicht op en beschrijving van de voorwaarden die het aanbieden van hulp door mbo-instellingen aan voorbereiding vraagt; d. goed zicht op en beschrijving van de voorbereiding die het van een instelling vraagt om hulp in te voeren, op het gebied van draagvlak, inbedding, training, PR en informatievoorziening, enzovoort; e. zicht op de mogelijkheden en complexiteit van de introductie van hulp als nazorg bij Testjeleefstijl.nu; f. eerste verkenning van de behoeften aan en mogelijkheden van hulp als onderdeel van de zorgstructuur in het mbo; g. vervolgvragen over de plaats en functie van onlinehulpvormen in het mbo hulp als onderdeel van de zorgstructuur in het mbo Hoe past het aanbieden van hulp (of andere vormen van onlinehulp) in de zorgstructuur van een mbo-instelling? In de praktijk van de pilot werden twee belangrijke invalshoeken zichtbaar. 1. hulp (of andere onlinehulp) als nazorg bij Testjeleefstijl.nu, waarbij we twee varianten zien: a. Daar waar scholen alle modules van de test afnemen, wordt de mogelijkheid van hulp via de website van Testjeleefstijl. nu geboden en onder de aandacht gebracht door de sectie Bewegen en Sport, die de test laat invullen. b. Daar waar scholen de psychosociale modules van Testjeleefstijl.nu niet afnemen in de sportlessen, kunnen bijvoorbeeld de studieloopbaanbegeleiders dit doen. Zij kunnen dan ook de hulp (en de zorg die het mbo verder biedt) onder de aandacht van studenten brengen. 19

20 3. Opzet en bevindingen van de pilot hulp mbo 2. hulp als zelfstandig onderdeel van de zorgstructuur van de mbo-instelling. De hulp vormt dan een aanvulling op de bestaande face-to-face begeleiding die de instelling al biedt. Belangrijkste kenmerken zijn dan dat het een laagdrempelige en anonieme voorziening is, die wellicht aantrekkelijk is voor doelgroepen die nu geen gebruik maken van het bestaande aanbod van de school. Het kan ook betekenen dat de hulp een eerste opvang of toegang vormt, waarna studenten naar andere ondersteuningsvoorzieningen in de school geleid kunnen worden. Het aanbieden van vormen van onlinehulp vormt een interessante, eigentijdse en laagdrempelige uitbreiding van het bestaande hulpaanbod. Juist de mogelijkheid van anonimiteit, vanuit de eigen plek en op elk gewenst moment een hulpvraag kunnen stellen, maakt deze hulpvorm heel toegankelijk voor bepaalde doelgroepen van mbo-studenten. Om dit aanbod optimaal in te zetten is, naast een goede PR-campagne, ook een goede inbedding in de interne zorgstructuur van de mbo-instelling van belang. Dat vraagt om een goede voorbereiding, het vooraf goed doordenken van mogelijke situaties en goede afspraken. Zo moet het primair voor alle studenten, maar ook voor alle signaleerders duidelijk zijn dat dit aanbod bestaat en moeten de signaleerders dat aanbod actief onder de aandacht van studenten brengen. Dit geldt vooral als zij signalen van belemmeringen in de ontwikkeling zien bij studenten. naar face-to-face contact vraagt om een zorgvuldige aanpak. Het is goed daar vooraf met elkaar een werkwijze voor vast te stellen. Wanneer een complexe hulpvraag binnenkomt kan de intaker voorstellen de vraag anoniem of op naam in te brengen in het interne zorgteam of ZAT. De vraag anoniem inbrengen kan de intaker helpen om de meest passende informatie of ondersteuning te bieden aan de hulpvrager of gezamenlijk in het team te beoordelen of meer drang of dwang noodzakelijk is. Wanneer de hulpvrager instemt met een aanmelding bij het zorgteam of ZAT moet hij/zij zich bekend maken. Dan kan de normale procedure voor een bespreking in gang gezet worden, met inachtneming van de geldende regels rond privacy, aan de hulpvrager duidelijk maken wie er bij de bespreking aanwezig zullen zijn, enzovoorts. De hulpvrager kan ook gevraagd worden of hij/zij zelf bij de bespreking aanwezig wil zijn. Ook kan de intaker vermoeden dat er sprake is van een crisissituatie of levensbedreigende situatie. Zij/hij moet dan snel een beroep kunnen doen op hulp binnen of buiten de instelling. Dat moet van tevoren goed zijn afgedekt. Ook dan kan de omslag van anonimiteit naar het opgeven daarvan of het motiveren van de hulpvrager daartoe een belangrijke opgave vormen, waarop de hulpverleners voorbereid moeten zijn. Daarnaast moeten zij (voor)bereid zijn om een bijdrage te leveren aan de beantwoording van een e- mailhulpvraag, wanneer de intaker daar om vraagt. Ook moeten de hulpverleners erop voorbereid zijn dat een vraag kan overgaan in een face-toface contact. Met name de omslag van anonimiteit 20