adviseurs ingenieurs Renovatie huisvesting ambtelijke organisatie Leidschendam BREEAM-NL quickscan BSL1101R001

Transcriptie

1 s ingenieurs 1/26 project Renovatie huisvesting ambtelijke organisatie Leidschendam betreft BREEAM-NL quickscan documentcode opdrachtgever Gemeente Leidschendam Voorburg T.a.v. mevrouw H. Molenaar Raadhuisstraat 47 a Postbus AX VOORBURG adres Balistraat XK Den Haag Postbus CG Den Haag T (070) F (070) info@zri.nl ISO 9001:2000 gecertificeerd, lid van de ONRI, al onze opdrachten worden aanvaard en uitgevoerd volgens de DNR-2011 KvK Haaglanden

2 2/26 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Werkwijze 5 3 Aanbevelingen voor het proces 6 SECTIE 1: Raadhuisplein Inventarisatie RP Bouwkundig Installatietechnisch Overige aspecten Monumentenstatus 10 5 Quickscan RP Management Gezondheid Energie Transport Water Materialen Afval Landgebruik en Ecologie Vervuiling 14 6 Conclusie RP1 15 SECTIE 2: Koningin Wilhelminalaan Inventarisatie KW Bouwkundig Installatietechnisch Overige aspecten 19 8 Quickscan KW Management Gezondheid Energie Transport Water Materialen Afval Landgebruik en Ecologie Vervuiling 24

3 3/26 9 Conclusie KW Resumé 26

4 4/26 1 Inleiding In opdracht van de gemeente Leidschendam-Voorburg is een quickscan uitgevoerd naar de BREEAM-ambitie voor de planontwikkeling m.b.t. de huisvesting van de ambtelijke organisatie. Momenteel is de ambtelijke organisatie gehuisvest op een vijftal locaties, dit zal worden teruggebracht naar twee locaties, te weten het pand aan het Raadhuisplein 1 (RP1) en de Koningin Wilhelminalaan 2 (KW2) te Leidschendam. Beide panden zullen grondig worden gerenoveerd. Het pand aan het Raadhuisplein dateert uit 1940 en heeft een BVO van m 2. Het pand aan de Koningin Wilhelminalaan dateert uit 1997 en heeft een BVO van m 2. Het laatstgenoemde pand zal worden uitgebreid met een BVO van m 2. De quickscan voor de duurzaamheidsambitie is uitgevoerd in het kader van de definitiefase van de genoemde planontwikkeling. Het doel van de quickscan is om binnen het omschreven financiële kader voor beide panden het ambitieniveau vast te stellen voor het BREEAM-NL nieuwbouwcertificaat. In de voorliggende rapportage wordt op grond van het uitgevoerde onderzoek de duurzaamheidsambitie omschreven en gemotiveerd. Na deze inleiding volgt in hoofdstuk 2 een beschrijving van de werkwijze en in hoofdstuk 3 een aantal aanbevelingen m.b.t. het proces. Vervolgens wordt in een tweetal secties (H4 t/m H6 en H7 t/m H9) de ambitie voor de beschouwde panden (RP1 en KW2) separaat omschreven. Per pand wordt een korte beschrijving van de huidige situatie weergegeven. Hierbij worden tevens de belangrijkste punten uit de quickscan besproken. Het rapport wordt afgesloten met een samenvatting van de resultaten van de quickscan. In de bijlagen is een tweetal overzichten toegevoegd van de quickscan en de geambieerde credits.

5 5/26 2 Werkwijze Bij het vaststellen van de duurzaamheidsambitie voor de panden RP1 en KW2 is allereerst de bouwkundige staat in de huidige situatie beoordeeld. Hierbij is ondermeer aandacht gegeven aan de mogelijkheden tot aanpassing die de gebouwen bij een grootschalige renovatie bieden (bijvoorbeeld de gebouwschil). Hierbij worden zowel duurzaamheid als ook andere praktische, regelgevingtechnische en bouwfysische aspecten zoveel mogelijk in ogenschouw genomen. Op basis van de inhoud van de plannen voor herhuisvesting, alsmede op grond van de door de gemeente geformuleerde kaders is vervolgens een inventarisatie uitgevoerd van de credits die binnen deze uitgangspunten haalbaar worden geacht. Op grond hiervan is voor beide panden het ambitieniveau vastgesteld. Hierbij worden er twee lagen gehanteerd: - Basisniveau: Het certificaat dat minimaal wenselijk wordt geacht. - Ambitieniveau: Het certificaat dat met een aanvullende inspanning haalbaar is. De vraag of een bepaalde credit bij renovatie haalbaar is, is bepaald middels een oriënterende beoordeling. Bij het verzamelen van de bewijslast in de vervolgfase moeten de creditvereisten meer in detail worden getoetst (hiertoe behoort ondermeer het uitvoeren van berekeningen, aanvullende onderzoeken etc.). Voor beide genoemde niveaus is een marge aangehouden in het aantal credits dat wordt geambieerd. Doelstelling is hierbij om te voorkomen dat de duurzaamheidsambitie in gevaar komt als specifieke credits gedurende het vervolgtraject niet of slechts met een onevenredig grote inspanning haalbaar blijken te zijn. Hoewel voor beide panden afzonderlijk het ambitieniveau is vastgesteld, is de lijst met geambieerde credits zoveel als mogelijk op elkaar afgestemd. Indien het - en uitvoeringstraject voor de panden gelijktijdig verloopt, is het mogelijk om hier een efficiëntievoordeel te behalen. De quickscan is uitgevoerd met de vigerende beoordelingsrichtlijn voor nieuwbouw (BREEAM- NL 2011, versie 1.0, augustus 2011). Beide panden zijn beoordeeld als behorend tot het gebouwtype kantoren. De gemeente heeft in de businesscase voor herhuisvesting van de ambtelijke organisatie (d.d. 7 september 2011) een richtlijn geformuleerd die aangeeft welke meerinvesteringen die in het kader van duurzaamheid worden gedaan verantwoord zijn. Hierbij wordt het criterium gehanteerd dat investeringen binnen de geldende afschrijvingstermijn terugverdiend moeten kunnen worden. Voor de verschillende onderdelen is dit als volgt gespecificeerd: - installaties: jaar; - renovaties: 25 jaar; - nieuwbouw: 40 jaar. Bij de vertaling van de duurzaamheidsambitie in een dat hieraan beantwoordt, dienen deze criteria in acht te worden genomen.

6 6/26 3 Aanbevelingen voor het proces Het hanteren van een BREEAM-ambitie voor de planontwikkeling van de ambtelijke organisatie vergt gedurende het gehele ontwikkelingsproces de nodige aandacht. In dit hoofdstuk wordt een aantal aanbevelingen gedaan om de geformuleerde duurzaamheidsambitie binnen de kaders van kwaliteit, geld en tijd te beheersen. Voor de renovatie van RP1 en KW2 worden de volgende aanbevelingen gedaan: - Er dienen ende partijen te worden geselecteerd welke ervaring hebben met BREEAM-NL. Indien partijen beschikken over gekwalificeerde experts, verdient dit de voorkeur. - De -inspanningen ten aanzien van de BREEAM ambitie dienen deel uit te maken van de basisopdrachten van architect en s. Het verdient de aanbeveling om de demarcatie hieromtrent expliciet in de vraagspecificatie te vermelden. - De verschillende fasen van het proces (VO, DO, bestek etc.) dienen te worden afgesloten met een fasetoets, waarin onder meer de voortgang ten aanzien van de BREEAMambitie wordt geregistreerd. In het fasedocument dient een geactualiseerde creditlijst te worden opgenomen, waarin zowel de risicocredits zijn weergegeven, alsook de credits welke reeds zijn veiliggesteld. De expert zou een dergelijk faseoverzicht kunnen opstellen. - Om de risico's van het niet behalen van credits te beperken, verdient het de aanbeveling om zowel een certificaat als een certificaat van oplevering aan te vragen. Het is gunstig om het certificaat betrekkelijk vroeg in het proces aan te vragen (bijvoorbeeld in het DO). Hoe eerder wordt geconstateerd dat er aan bepaalde credits niet wordt voldaan, hoe meer speelruimte het team heeft om het aan te passen of andere credits te ambiëren. - Het is waarschijnlijk dat in de loop van het proces voor RP1 en KW2 Bouwbesluit 2012 in werking treedt. Dit heeft consequenties voor verschillende BREEAM-vereisten (bijvoorbeeld ENE 1). Op welke wijze de wijzigingen in de bouwregelgeving worden verdisconteerd in de beoordelingsrichtlijn is momenteel nog niet bekend. Gedurende het traject dient er aandacht te zijn voor de consequenties die de wijzigende regelgeving kunnen hebben op de BREEAM-ambitie (onder meer in relatie tot het tijdstip waarop het moment project bij de DGBC wordt geregistreerd en de beoordelingsrichtlijn wordt vastgesteld). - Ook bij de selectie van uitvoerende partijen is het raadzaam om ervaring met BREEAM-NL mee te wegen (bijvoorbeeld van belang voor MAN 3). Hiernaast dient bij het opstellen van de bestekstukken door het team expliciet aandacht te worden gegeven aan de vermelding van de BREEAM-vereisten. Dit beperkt het risico van meerwerken die in verband staan met de BREEAM-ambitie gedurende het uitvoeringsproces. Als het bijvoorbeeld gaat om ENE 26 (luchtdichtheidmeting en infraroodonderzoek) kan in het bestek worden vermeld dat de kosten voor herstel en hermeting bij het niet voldoen aan de geformuleerde prestatieeisen voor rekening van de aannemer zijn.

7 7/26 SECTIE 1: Raadhuisplein 1 4 Inventarisatie RP1 In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie van het Raadhuisplein 1 omschreven. Het pand dateert uit 1940 en heeft een BVO van m 2. In het kader van de herhuisvesting van de ambtelijke organisatie zal dit pand worden gerenoveerd. Daarbij is men voornemens de installaties en een groot deel van het inbouwpakket te vervangen. De gebouwschil blijft grotendeels gehandhaafd, maar waar mogelijk wel thermisch opgewaardeerd (vanwege de status van rijksmonument zijn hier voor een deel van de gevel beperkingen). In het kader van de BREEAMbeoordelingsrichtlijn is er derhalve sprake van een grootschalige renovatie. In de onderstaande figuren zijn foto s en plattegronden van de gebouwen weergegeven. In de verschillende paragrafen wordt de bouwkundige en installatietechnische opbouw van het pand nader omschreven. Afbeelding 1 Pand Raadhuisplein 1 Leidschendam.

8 8/26 Afbeelding 2 Pand Raadhuisplein 1 Leidschendam (boven laag 0, onder laag 1).

9 9/ Bouwkundig Het oorspronkelijke pand aan het Raadhuisplein 1 dateert zoals gezegd uit Nadien zijn verschillende delen aangebouwd. Hieronder vallen twee vleugels in dezelfde bouwstijl als het deel uit 1940 en een grote uitbreiding uit 1981 aan de achterzijde van het pand. Bouwkundig is een duidelijk onderscheid te maken tussen het gedeelte uit 1981 en de oudere bouwdelen. De dichte geveldelen van de oudere bouwdelen bestaan uit een metselwerk binnen- en buitenspouwblad. In de grotere gevelvlakken en borstweringen is een luchtspouw van ca. 40 mm aanwezig. In de smallere geveldelen en bij aansluitingen met gevelopeningen is geen luchtspouw aanwezig. Deze constructie heeft een isolatiewaarde van ca. 0,6 m 2 K/W (nieuwbouw is minimaal 2,5 m 2 K/W). Het bouwdeel uit 1981 heeft spouwmuren met een zeer beperkte isolatie van 40 mm. Hiermee wordt een isolatiewaarde van circa 1,0 m 2 K/W gehaald. Het dak van de oudere bouwdelen is ongeïsoleerd. Het bouwdeel uit 1981 heeft een dak met beperkte isolatie, ca. 1,0 m 2 K/W. De ramen van de oudere bouwdelen zijn op verscheidene wijzen uitgevoerd. Een zeer klein deel zijn stalen kozijnen met enkel glas. Deels is glas-in-lood in metselwerk gezet, dit glas-inlood is in isolatieglas opgenomen. Bij de trouwzaal is glas-in-lood voorzien van (brandwerende) voorzetramen. Het grootste deel zijn houten kozijnen, waarvan een deel met enkel glas en een deel met dubbele beglazing. Het bouwdeel uit 1981 is, op een enkel rond raam na, geheel voorzien van houten kozijnen met dubbele beglazing. De kozijnen zijn deels opgevuld met geëmailleerd glas, met aan de binnenzijde isolatie en een houten plaat. Alle verblijfsruimten hebben in de huidige situatie daglicht en uitzicht naar buiten. De verblijfsruimten zijn in principe voorzien van te openen geveldelen ten behoeve van ventilatie. Enkele ramen zijn echter niet meer te openen door de geplaatste voorzetramen. 4.2 Installatietechnisch Installatietechnisch heeft het pand een gedifferentieerd niveau aan voorzieningen (dit houdt verband met de verschillende uitbreidingen). Op verschillende posities in het pand zijn luchtbehandelingskasten opgenomen die elk een bepaalde zone van het gebouw voorzien van lucht. Op een aantal plaatsen zijn ruimten niet voorzien van mechanische ventilatie. Het gebouw wordt verwarmd met conventionele ketels uit Het gebouw is niet voorzien van koeling. In het gebouw is een liftinstallatie opgenomen. Deze lift is onlangs gerenoveerd, het is echter onbekend of, en in welke mate, het energieverbruik van de installatie daarmee ook is geoptimaliseerd. De verlichtingsinstallatie bestaat grotendeels uit TL-armaturen.

10 10/ Overige aspecten Het gebouw is momenteel voorzien van een fietsenberging en douche in de kelder. Het gebouw heeft tevens een afvalberging die direct van buiten af bereikbaar is en voldoende ruimte biedt om adequaat afval te scheiden. 4.4 Monumentenstatus Voor het vaststellen van de BREEAM-NL ambitie is het van belang dat een deel van het gebouw de status van een Rijksmonument heeft. Het betreft de monumentale gevels van het uit 1941 daterende deel (zie afbeelding 3). In welke mate hier aanpassingen aan de gebouwschil mogelijk zijn (bijvoorbeeld met oog op het aanbrengen van thermische isolatie) dient in overleg met Monumentenzorg te worden vastgesteld. Er dient te worden gerekend dat voor dit deel van de gevel ingrepen niet of slechts in beperkte mate mogelijk zijn. De resterende gevels van het pand zijn van jongere en zijn (binnen de gestelde kaders) wel aanpasbaar. Afbeelding 3 Bouwdeel met de status Rijksmonument.

11 11/26 5 Quickscan RP1 In bijlage 1 zijn de resultaten van de quickscan omschreven. In het overzicht is weergegeven welke credits bij de renovatie van het Raadhuisplein worden geambieerd. Hierbij wordt tevens de volgende informatie weergegeven: - Het kostenniveau en de moeilijkheidsgraad van de credit. - Het al dan niet verplicht zijn van de credit. Zo ja, voor welk certificaat. - Het tijdstip in het proces waarop de betreffende credit aandacht vraagt. - De actoren welke een hoofd- of deel verantwoordelijkheid hebben voor de credit. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste aandachtspunten die volgen uit de quickscan voor Raadhuisplein 1 nader toegelicht. 5.1 Management MAN 1 Belangrijk aandachtspunt voor het behalen van een BREEAM-certificaat is dat prestatieborging wordt vastgelegd. Dit gaat om de prestatieborging van de installaties die wordt bewerkstelligd door voldoende tijd, mensen en middelen beschikbaar te stellen. Omdat dit een verplichte credit is voor alle certificaten, vereist deze credit de nodige aandacht. MAN 6 Als keuzecredit voor het ambitieniveau is ondermeer credit MAN 6 (consultatie) geselecteerd. Bij het consulteren van belanghebbenden en buurtbewoners dienen de creditvereisten uit de beoordelingsrichtlijn in acht te worden genomen (bijvoorbeeld ten aanzien van verslaglegging). 5.2 Gezondheid HEA 2 Momenteel wordt blijkens een globale beoordeling voldaan aan het criterium voor uitzicht. Het verdient de aanbeveling om bij de herinrichting te blijven voldoen aan deze credit. Dit heeft invloed op duurzaamheid en de BREEAM-score, maar ook op het comfort. HEA 7 Momenteel is iedere verblijfsruimte voorzien van te openen ramen. Bij de renovatie wordt aangeraden dit te behouden. Bij een eventuele herindeling van het gebouw dient er zorg voor gedragen te worden dat elke verblijfsruimte is gesitueerd aan de gevel, en dat voorzien is in te openen ramen.

12 12/ Energie ENE 1 Op basis van de huidige situatie scoort het gebouw laag op het onderdeel energiezuinigheid (energielabel G). Om dit te verbeteren kan de thermische schil worden aangepast, bijvoorbeeld door de zoldervloer te isoleren en de thermische schil van het bouwdeel uit de jaren 80 te voorzien van extra isolatie. Tevens wordt geadviseerd alle ramen te voorzien van dubbel glas (glasin-lood in isolatieglas zetten). Daarnaast wordt geadviseerd de installaties geheel te vervangen en te zorgen voor mechanische ventilatie in alle verblijfsruimten met een installatie met warmteterugwinning. Voor verwarming (en koeling) wordt bij deze variant een hoogtemperatuursysteem aangeraden, vanwege de beperkte thermische isolatie. Met het globaal omschreven maatregelenpakket wordt een EPC haalbaar geacht die 50% minder goed is dan nieuwbouw (zie de beoordelingsrichtlijn bij ENE 1), dit is aanzienlijk beter dan de huidige situatie. Deze doelstelling correspondeert met een EPC-waarde van 1,65 (uitgaande van een kantoorfunctie). Een stap verder zou zijn om de gehele gevel van het oude gedeelte aan de binnenzijde te voorzien van isolatie. Hierbij dient rekening te worden gehouden met koudebruggen bij de aansluiting van wanden en vloeren, dit vergt een nauwkeurige detaillering en een zorgvuldige bouwfysische beoordeling. Vanwege de monumentale status moet bij een deel van de binnenwanden de bekleding worden verwijderd en na isolatie weer worden aangebracht. Indien de thermische isolatie van het gebouw voldoende kan worden opgewaardeerd, is ook een laagtemperatuursysteem voor verwarming te overwegen. Met deze inspanning is een EPC haalbaar die 20% minder goed is dan nieuwbouw. Deze doelstelling correspondeert met een EPC-waarde van 1,32. De eisen voor energieprestatie zijn samengevat in tabel 1. bouwdeel basisniveau hoog niveau EPC-reductie EPC-eis # credits EPC-reductie EPC-eis # credits renovatie > -50% < 1,65 1 > -20% < 1,32 3 Tabel 1 Energieprestatie voor de verschillende bouwdelen van RP1. Het maatregelenpakket om de EPC-eis te realiseren, moet tijdens het traject nader worden vastgesteld. Dit dient te geschieden in relatie tot het, alsook in relatie tot de mogelijkheden van de omgeving. Vooralsnog wordt uitgegaan van een ambitieniveau dat tussen de basis en het hoge niveau ligt, een energieprestatie die 32% lager ligt dan nieuwbouw (2 credits). ENE 5 Toepassing van duurzame energie voor LT-verwarming en HT-koeling (bijvoorbeeld middels een WKO) heeft voor RP1 enkel nut indien ook de thermische schil wordt verbeterd. Een duur-

13 13/26 zame vorm van HT-warmteopwekking die kan worden overwogen is een CV-installatie op houtpallets of resthout uit de omgeving (hier is vooralsnog geen rekening mee gehouden). Andere vormen van duurzame energie, zoals zonnepanelen en zonnecollectoren, dienen in een haalbaarheidsstudie nader te worden beoordeeld. Er wordt voor RP1 tenminste geadviseerd om duurzame energie te onderzoeken en waar mogelijk verbeteringen door te voeren. Installatietechnische voorzieningen met een terugverdientijd binnen de afschrijvingstermijn (10 tot 15 jaar) zijn volgens de criteria in de businesscase verantwoord. Indien PV-cellen binnen de genoemde terugverdientijd haalbaar zijn, kunnen deze (voor zover dit functioneel en esthetisch mogelijk is) worden meegenomen in het (dit zal ook een gunstige invloed hebben op ENE 1). Voor het ambitieniveau is een CO 2 reductie aangehouden van tenminste 10% (2 punten). ENE 8 Men kan in overweging nemen om de huidige liften te renoveren of te vervangen om zo te voldoen aan het criterium voor energiezuinige liften. Dit is (vooralsnog) niet meegenomen in de BREEAM-ambitie. ENE 26 Na verbetering van de thermische schil is het altijd te adviseren onderzoek te plegen naar de kwaliteit van het geleverde werk in relatie met de vooraf vastgestelde uitgangspunten. Bij een renovatie van een bestaande gebouwschil is het voldoen aan eisen met betrekking tot luchtdichtheid en thermische weerstand minder gemakkelijk dan in geval van nieuwbouw, zowel uit het oogpunt van als ten aanzien van uitvoering. De aannemer dient vooraf op de hoogte te zijn van het feit dat de luchtdichtheidsmetingen zullen worden uitgevoerd. 5.4 Transport TRA 3 In de huidige situatie zijn reeds enkele voorzieningen aanwezig voor fietsers. Het vergt een kleine inspanning deze voorzieningen, ook na renovatie, te laten voldoen aan de gestelde criteria in BREEAM-NL. TRA 6 Bij de ambitie wordt uitgegaan van uitgebreid onderzoek naar een vervoersplan en parkeerbeleid (credit voor het ambitieniveau). Hier dienen ook conclusies uit te worden getrokken die worden gerealiseerd. TRA 7 Het is een kleine inspanning om in het gebouw een informatiepunt aan te brengen aangaande openbaar vervoer.

14 14/ Water WAT 1 Het aanbrengen van waterbesparende maatregelen geeft een kleine meerinvestering die zich relatief snel terugverdient. Aandachtspunt is dat er een goede gebruiksinstructie moet worden aangebracht voor waterbesparende voorzieningen. WAT 3 In de ambitie wordt uitgegaan van lekdetectie op de hoofdaansluiting van het water. Hiermee wordt lekkage tijdig gedetecteerd, en zowel verspilling van drinkwater als schade beperkt. 5.6 Materialen MAT 7 Een relatief eenvoudig te behalen credit, die schade aan het gebouw beperkt en daarmee de levensduur van onderdelen. Aandachtspunt is dat niet alleen buiten, maar ook in het gebouw moet worden voldaan aan eisen ten aanzien van robuustheid. 5.7 Afval WST 3 Het formaat van de afvalberging dient voldoende te zijn voor afvalscheiding, conform de BREEAM-criteria. Daarnaast moet de afvalberging zijn voorzien van een tapwaterpunt. 5.8 Landgebruik en Ecologie LE 3 Een ecoloog is reeds ingeschakeld. Deze dient zijn rapportage wel duidelijk af te stemmen op de BREEAM-criteria. LE 4 Aanvullend op het ecologisch onderzoek wordt rond het gebouw een potentieel leefgebied gecreëerd voor planten en dieren (deze credit behoort niet tot het ambitieniveau). 5.9 Vervuiling POL 7 Lichtvervuiling kan worden voorkomen door de spots die de gevel aanlichten gedurende de nacht (tussen 23:00 en 7:00 uur) uit te schakelen.

15 15/26 6 Conclusie RP1 Voor de renovatie van het pand aan het Raadhuisplein is de duurzaamheidsambitie vastgesteld. Vanwege de monumentale status van een deel van het gebouw en vanwege het verschil in leeftijd van de verschillende gebouwvleugels, moet het ambitieniveau voor de duurzaamheidsambitie worden afgestemd op specifieke mogelijkheden en aanpasbaarheid die beschikbaar zijn. Met name voor de categorieën gezondheid en energie zijn de mogelijkheden van het bestaande gebouw leidend. Belangrijkste aandachtspunten daarin zijn het behouden van de huidige kwaliteiten, het verhogen van het comfort en het beperken van het energie- en waterverbruik. Bij de herontwikkeling is onder meer aandacht vereist voor de volgende aspecten: - Bij een nieuwe indeling van het gebouw, dienen alle ruimten te zijn voorzien van daglicht, uitzicht en te openen geveldelen. - Het gebouw moet waar mogelijk thermisch opgewaardeerd worden. Dit omvat (tenminste) het isoleren van de gevels, vloeren en daken van de bouwdelen uit 1981 en de overige gebouwdelen. Alle ramen moeten hierbij tenminste voorzien worden van dubbele beglazing of renovatieglas. Hoogwaardig isolatieglas (HR ++ ) wordt enkel geadviseerd in combinatie met hoogwaardig na-isoleren. Het aanbrengen van isolatie in het gebouw dient bouwfysisch zorgvuldig beoordeeld te worden, teneinde vocht- en schimmelproblemen in de toekomst te voorkomen. - De installaties van het gebouw dienen integraal vervangen te worden. De toepassing van duurzame energie is binnen de businesscase (terugverdientijd < afschrijvingstermijn) naar verwachting mogelijk, maar dient in het proces nader onderzocht te worden. Het toepassen van een WKO in combinatie met LTV-verwarming en HTV-koeling is slechts mogelijk indien de thermische isolatie van de gebouwschil overeenkomt met het nieuwbouwniveau in het Bouwbesluit. Andere vormen van duurzame energie (bijvoorbeeld PV-cellen) zijn in principe mogelijk, maar moeten wel worden ingepast in het. De beoogde aanpassingen aan het pand aan het Raadhuisplein worden in de termen van de BREEAM-richtlijn aangeduid als een grootschalige renovatie. De aanpassingen die mogelijk zijn aan het monumentale deel dienen te worden afgestemd met monumentenzorg. Het complete overzicht van credits die binnen de verschillende categorieën worden geambieerd zijn aangegeven in bijlage 1. Op grond van de quickscan wordt geadviseerd de volgende duurzaamheidsambitie te hanteren: Ambitieniveau: Good

16 16/26 SECTIE 2: Koningin Wilhelminalaan 2 7 Inventarisatie KW2 In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie in beeld gebracht van de Koningin Wilhelminalaan 2. In het kader van de herhuisvesting van de ambtelijke organisatie zal dit pand worden gerenoveerd, waarbij aan het pand een aanbouw zal worden geplaatst met een BVO van 3200 m 2. Men is voornemens om bij de renovatie de installaties en het inbouwpakket te vervangen. De gebouwschil wordt waar nodig aangepast en thermisch opgewaardeerd. In het kader van de BREEAM-beoordelingsrichtlijn is er derhalve sprake van een grootschalige renovatie, alsmede van een uitbreiding aan een bestaand gebouw. In de onderstaande figuren zijn foto s en plattegronden van de gebouwen weergegeven. In de verschillende paragrafen wordt de bouwkundige en installatietechnische opbouw van het pand nader omschreven. Afbeelding 4 Pand Koningin Wilhelminalaan 2 Leidschendam.

17 17/26 Afbeelding 5 Pand Koningin Wilhelminalaan Leidschendam (boven laag 0, onder laag 1).

18 18/26 Afbeelding 6 Pand Koningin Wilhelminalaan Leidschendam (laag 2). 7.1 Bouwkundig Het pand aan de Koningin Wilhelminalaan 2 dateert van 1997 en heeft een BVO van m 2. Er zijn na dat jaar tot heden geen ingrijpende verbouwingen geweest of uitbreidingen gepleegd. Centraal in het gebouw bevindt zich een atrium. Het pand heeft een draagstructuur van beton en een metselwerken buitengevel. De gevels zijn uitgevoerd als spouwmuur met 90 mm isolatie. Dit levert een isolatiewaarde van ca. 2,2 m 2 K/W (nieuwbouw is minimaal 2,5 m 2 K/W). De gevelopeningen bestaan uit aluminium kozijnen met een koude-onderbreking en HRbeglazing (U 2,0 W/m 2 K). Een deel van de kozijnen is voorzien van geïsoleerde sandwichpanelen. In alle verblijfsruimten zijn momenteel te openen ramen aanwezig.

19 19/ Installatietechnisch Het pand aan de Koningin Wilhelminalaan is momenteel voorzien van mechanische ventilatie met warmteterugwinning. Verwarming gebeurt met conventionele ketels en wordt in de ruimten gebracht met de ventilatielucht en met radiatoren/convectoren. Tevens is een koelmachine aanwezig die de ventilatielucht kan koelen. De klimaatinstallaties dateren uit 1997, met uitzondering van de sturing. De gehele sturing en GBS wordt momenteel vervangen, waarbij getracht wordt rekening te houden met een toekomstige installatie. In het gebouw is een liftinstallatie opgenomen. Deze lift is onlangs gerenoveerd, het is echter onbekend of, en in welke mate, het energieverbruik van de installatie daarmee ook is geoptimaliseerd. De verlichtingsinstallatie bestaat grotendeels uit TL-armaturen. 7.3 Overige aspecten Het gebouw is momenteel voorzien van een fietsenberging (in de parkeerkelder) en douche. De fietsenberging is enkel bereikbaar via de inrit voor de auto's en de parkeergarage. Het gebouw heeft een afvalberging die direct van buiten af bereikbaar is en voldoende ruimte biedt om adequaat afval te scheiden.

20 20/26 8 Quickscan KW2 In bijlage 2 zijn de resultaten van de quickscan voor KW2 omschreven. In het overzicht is weergegeven welke credits bij de renovatie van KW2 worden geambieerd. Hierbij wordt tevens de volgende informatie weergegeven: - Het kostenniveau en de moeilijkheidsgraad van de credit. - Het al dan niet verplicht zijn voor de credit. Zo ja, voor welk certificaat. - Het tijdstip in het proces waarop de betreffende credit aandacht vraagt. - De actoren welke een hoofd- of deel verantwoordelijkheid hebben voor de credit. De aanpassingen aan het bestaande pand zijn beoordeeld als zijnde een grootschalige renovatie (wijziging van de gebouwschil, installaties met als doel levensduurverlenging van het gebouw). Voor de aanbouw is er sprake van een 'nieuwbouwuitbreiding aan een bestaand gebouw'. Bij het formuleren van het ambitieniveau is er geen scheiding gemaakt tussen deze beide plandelen. In dit hoofdstuk worden voor zover dit noodzakelijk is de gemaakte keuzen met betrekking tot te behalen credits nader toegelicht en worden aandachtspunten voor de nadere uitwerking vermeld. 8.1 Management MAN 1 Belangrijk aandachtspunt voor het behalen van een BREEAM-certificaat is dat prestatieborging wordt vastgelegd. Dit gaat om de prestatieborging van de installaties die wordt bewerkstelligd door voldoende tijd, mensen en middelen beschikbaar te stellen. Omdat dit een verplichte credit is voor alle certificaten, vereist deze credit de nodige aandacht. MAN 6 Als keuzecredit voor het ambitieniveau is ondermeer credit MAN 6 (consultatie) geselecteerd. Bij het consulteren van belanghebbenden en buurtbewoners dienen de creditvereisten uit de beoordelingsrichtlijn in acht te worden genomen (bijvoorbeeld ten aanzien van verslaglegging). 8.2 Gezondheid HEA 1 Momenteel wordt waarschijnlijk voldaan aan het criterium voor daglicht (berekeningen zijn in het kader van de quickscan nog niet uitgevoerd). Mits de positie van verblijfsruimten ten opzichte van de gevelopeningen in het bestaande deel en de uitbreiding gelijk blijft aan de huidige situatie, wordt naar verwachting na uitbreiding en renovatie ook voldaan aan dit criterium.

21 21/26 HEA 2 Momenteel wordt voldaan aan het criterium voor uitzicht. Mits de positie van verblijfsruimten ten opzichte van de gevelopeningen in het bestaande deel en de uitbreiding gelijk blijft aan de huidige situatie, wordt naar verwachting na uitbreiding en renovatie ook voldaan aan dit criterium. HEA 7 Momenteel is iedere verblijfsruimte voorzien van te openen ramen. Mits de verblijfsruimten in het bestaande deel en de uitbreiding na renovatie voldoende te openen delen blijven bevatten, wordt voldaan aan dit criterium. 8.3 Energie ENE 1 Bij het formuleren van de EPC-doelstelling is conform de beoordelingsrichtlijn onderscheid gemaakt tussen het renovatiedeel en het deel aanbouw. In het nieuwbouwdeel is het gemakkelijker een hoge energieprestatie te realiseren dan in het deel dat wordt gerenoveerd. De gerealiseerde score dient middels de BREEAM-EU E1 calculator te worden gemiddeld naar ratio van het oppervlak. In de huidige situatie scoort het gebouw lager dan nieuwbouw (energielabel D). Om dit te verbeteren dient de huidige thermische schil te worden aangepast, zoals het plaatsen van beter isolerende kozijnen en glas. De thermische schil van de uitbreiding dient te worden voorzien van hoogwaardige isolatie (R c 3,5 m 2 K/W) en hoogwaardig geïsoleerde gevelopeningen (U 1,5 W/m 2 K). Tevens wordt geadviseerd de installaties in het geheel te vervangen en te zorgen voor mechanische ventilatie in alle verblijfsruimten met een installatie met hoogwaardige warmteterugwinning. Voor verwarming en koeling wordt als ambitie met een duurzame installatie gerekend, zoals bijvoorbeeld een installatie voor verwarming en koeling op basis van warmte- koudeopslag. Hiernaast kan de toepassing van PV-cellen op de platte daken worden onderzocht. Gezien het gestelde criterium dat de terugverdientijd niet groter mag zijn dan de afschrijvingstermijn van de installaties, zijn dergelijke mogelijkheden interessant. In de onderstaande tabel is voor de verschillende bouwdelen het ambitieniveau weergegeven. Het maatregelenpakket om de EPC-eis te realiseren moet in het traject nader worden vastgesteld. Dit dient te geschieden in relatie tot het, alsook in relatie tot de mogelijkheden van de omgeving (t.a.v. warmte- en koudeopslag).

22 22/26 bouwdeel BVO (m 2 ) % niveau businesscase EPC-reductie EPC-eis # credits ambitieniveau EPC-reductie EPC-eis # credits renovatie > -20% < 1,32 3 > 8% < 1,01 6 nieuwbouw > 5% < 1,05 3 > 15% < 0,94 6 totaal Tabel 2 Energieprestatie voor de verschillende bouwdelen van KW2. Voor het ambitieniveau wordt uitgegaan van een EPC reductie ten opzichte van nieuwbouw van 8% voor het te renoveren deel en 15% voor de uitbreiding (6 credits). ENE 5 Toepassing van duurzame energie voor verwarming en koeling (bijvoorbeeld middels een WKO) is voor KW2 een geschikte oplossing. Andere vormen van duurzame energie, zoals zonnepanelen, zijn tevens te overwegen. Installatietechnische voorzieningen met een terugverdientijd binnen de afschrijvingstermijn (10 tot 15 jaar) zijn volgens de criteria in de businesscase verantwoord. Indien PV-cellen binnen de genoemde terugverdientijd haalbaar blijken, kunnen deze (voor zover dit functioneel en esthetisch mogelijk is) worden meegenomen in het (dit zal ook een gunstige invloed hebben op ENE 1). Voor het ambitieniveau wordt uitgegaan van een CO 2 reductie van 20% (3 punten). ENE 8 Men kan in overweging nemen om de huidige liften te renoveren of te vervangen om zo te voldoen aan het criterium voor energiezuinige liften. Geadviseerd wordt in ieder geval de nieuw bij te plaatsen liften te laten voldoen aan de criteria van BREEAM-NL. ENE 26 Na verbetering van de thermische schil is het altijd te adviseren onderzoek te plegen naar de kwaliteit van het geleverde werk in relatie met de vooraf vastgestelde uitgangspunten. Bij een renovatie van een bestaande gebouwschil is het voldoen aan eisen met betrekking tot luchtdichtheid en thermische weerstand minder gemakkelijk dan in geval van nieuwbouw, zowel uit het oogpunt van als ten aanzien van uitvoering. De aannemer dient vooraf op de hoogte te zijn van het feit dat de genoemde metingen zullen worden uitgevoerd. 8.4 Transport TRA 3 In de huidige situatie zijn voorzieningen aanwezig voor fietsers. Het vergt een kleine inspanning deze voorzieningen, ook na renovatie, te laten voldoen aan de gestelde criteria in BREEAM-NL. TRA 4 In de huidige situatie is de toegang tot de fietsenstalling geregeld via de rijbaan van de parkeergarage. Voor het behalen van deze credit wordt ondermeer vereist dat verschillende vervoers-

23 23/26 stromen op het terrein worden gescheiden. Dit betekent een afgescheiden toegang voor fietsers als aanvullende vereiste om, boven de reeds bestaande afgescheiden toegang van voetgangers, een extra credit te behalen. TRA 6 In de ambitie wordt uitgebreid onderzoek naar een vervoersplan en parkeerbeleid meegenomen. Hier dienen ook conclusies uit te worden getrokken die worden gerealiseerd. TRA 7 Het is een kleine inspanning om in het gebouw een informatiepunt aan te brengen aangaande openbaar vervoer. 8.5 Water WAT 1 Het aanbrengen van waterbesparende maatregelen geeft een kleine meerinvestering die zich relatief snel terugverdient. Aandachtspunt is dat er een goede gebruiksinstructie moet worden aangebracht voor waterbesparende voorzieningen. WAT 3 In de ambitie wordt lekdetectie meegenomen op de hoofdaansluiting van het water. Hiermee wordt lekkage tijdig gedetecteerd, en zowel verspilling van drinkwater als schade beperkt. 8.6 Materialen MAT 7 Een relatief eenvoudig te behalen credit, die schade aan het gebouw beperkt en daarmee de levensduur van onderdelen. Aandachtspunt is dat niet alleen buiten, maar ook in het gebouw moet worden voldaan aan eisen ten aanzien van robuustheid. 8.7 Afval WST 3 Het formaat van de afvalberging moet conform de BREEAM-criteria voldoende groot zijn voor afvalscheiding. Daarnaast moet de afvalberging zijn voorzien van een tapwaterpunt. 8.8 Landgebruik en Ecologie LE 3 Een ecoloog is reeds ingeschakeld. Deze dient zijn rapportage wel duidelijk af te stemmen op de BREEAM-criteria.

24 24/26 LE 4 Aanvullend op het ecologisch onderzoek wordt rond het gebouw een potentieel leefgebied gecreëerd voor planten en dieren (deze credit is onderdeel van het ambitieniveau). 8.9 Vervuiling POL 4 De hoeveelheid NOx-emissies wordt beperkt met een hoog rendement installatie. Om dit verder te verlagen kan een warmtepomp in combinatie met warmte- koudeopslag worden gerealiseerd, zoals ook genoemd bij ENE1.

25 25/26 9 Conclusie KW2 Voor de renovatie van het pand aan de Koningin Wilhelminalaan is de duurzaamheidsambitie vastgesteld. KW2 is een betrekkelijk recent pand. Belangrijkste aandachtspunten bij dit pand zijn het behouden van de huidige kwaliteiten, het verhogen van het comfort (onderdeel gezondheid) en het beperken van het energie- en waterverbruik. Wat betreft energieprestatie is het voldoen aan het nieuwbouwniveau mogelijk, maar een betere prestatie is zonder meer haalbaar. De bestaande gebouwschil dient thermisch te worden opgewaardeerd, en de gebouwschil van de aanbouw dient te worden ontworpen op een hoger kwaliteitsniveau dan minimaal wettelijk is vereist. Op het gebied van installaties leent dit pand zich uitstekend om duurzame energiebronnen en duurzame klimaatinstallaties toe te passen. Conform de creditvereisten van ENE 5 dient een haalbaarheidsonderzoek te worden uitgevoerd naar de toepassingsmogelijkheden van duurzame energie (bijvoorbeeld de toepassing van een warmte- koudeopslag). De toepassing van duurzame energie is binnen de businesscase (terugverdientijd < afschrijvingstermijn) naar verwachting mogelijk, maar dient in het proces nader onderzocht te worden. De beoogde aanpassingen aan KW2 worden in de termen van de BREEAM-NL richtlijn aangeduid als een grootschalige renovatie (bestaande deel) en uitbreiding van bestaande gebouwen (aanbouw). Voor beide bouwdelen is één ambitieniveau gehanteerd. Het complete overzicht van credits die binnen de verschillende categorieën worden geambieerd zijn aangegeven in bijlage 2. Op grond van de quickscan wordt geadviseerd de volgende duurzaamheidsambitie te hanteren: Ambitieniveau: Very Good

26 26/26 10 Resumé In opdracht van de gemeente Leidschendam-Voorburg is een quickscan uitgevoerd naar de BREEAM-ambitie voor de planontwikkeling voor de huisvesting van de ambtelijke organisatie aan het Raadhuisplein 1 (RP1) en de Koningin Wilhelminalaan 2 (KW2) te Leidschendam. Beide panden zullen grondig worden gerenoveerd. Het pand aan het Raadhuisplein dateert uit 1940 en heeft een BVO van m 2. Het pand aan de Koningin Wilhelminalaan dateert uit 1997 en heeft een BVO van m 2. Het laatstgenoemde pand zal worden uitgebreid met een BVO van m 2. De BREEAM-ambitie is voor beide panden separaat geformuleerd. Pand Raadhuisplein 1 (renovatie) Ambitieniveau: Good Pand Koningin Wilhelminalaan 2(renovatie en uitbreiding) Ambitieniveau: Very Good De BREEAM-ambitie dient te worden opgenomen in het Programma van Eisen voor de herontwikkeling en moet gedurende het proces nader worden uitgewerkt in een dat beantwoord aan de gestelde ambities. Bijlagen: Quick-scans voor de panden aan Raadhuisplein 1 en Koningin Wilhelminalaan 2.

27 Credit Onderdeel Kosten (assessment+ uitvoering) Indicatie moeilijkheid (assessment) Maximum credits Gemiddeld creditpunt Optioneel haalbaar Pass Good Very good Excellent Outstanding Opmerkingen Initiatief Programma van Eisen Schetsfase VO fase DO fase Bestek/ technische Product informatie Aanbestedings documenten/ Aannemingsovereenkomst Werk voorbereiding Uitvoering/ oplevering Gebruik Opdrachtgever/ Ontwikkelaar Huurder / gebruiker Architect/ landschapsarchit ect Constructeur Installatie W&E Ecoloog Uitvoerend partij W-installaties Uitvoerend partij E-installaties Hoofd-aannemer Overige s BREEAM-NL Quick-scan Projectcode Datum Projectgegevens BSL1101 Project BREEAM stadskantoor Leidschendam Bouwjaar 1940, Gebouw Raadhuisplein 1, Leidschendam NVO Verplicht Bouwproces Verantwoordelijke partijen (projectafhankelijk) MANAGEMENT MAN 1 Prestatieborging III III 3 0,80% MAN 2 Bouwplaats en omgeving IV I 2 0,80% MAN 3 Milieu-impact bouwplaats IV II 4 0,80% 3 Aanstellen com-manager commissionen Aannemer items Items uitvoeren Aannemer items Items uitvoeren seizoensgebonden inregelen MAN 4 Gebruikershandleiding III II 1 0,80% MAN 6 Consultatie I II 2 MAN 7 Gedeelde faciliteiten III IV 2 MAN 8 Veiligheid II III 1 MAN 9 Publiceren van gebouwinformatie I I 1 MAN 10 Gebouw en terrein als eductiemiddel I III 1 MAN 11 Onderhoudsgemak III V 1 keuzecredit keuzecredit keuzecredit Aanstellen prev keuzecredit keuzecredit keuzecredit MAN 12 Levenscyclus kostenanalyse V IV 2 0,80% Consultatieplan opstellen Consultatie gemeenschap PvE Kostendeskundi ge aanstellen Offerte aanvragen Checklist nalopen uitvoeren 1e LCC Checklist nalopen gegevens verzamelen gegevens verzamelen Checklist nalopen uitvoeren 2e LCC Onderdelen verdelen informatie inhoud tentoonstelling strategie Inhoud/omvang Vastleggen uitkomst LCC Handleiding maken Website live Preventie Kostendeskundige MAN 13 Keuze credits (MAN 6-11) 3 0,80% 3 GEZONDHEID HEA 1 Daglichttoetreding III III 1 0,94% 1 Aanstellen bouwfysicus Uitvoeren berekeningen in /spec Bouwfysicus HEA 2 Uitzicht I II 1 0,94% 1 HEA 3 Tegengaan lichthinder II II 1 0,94% 1 Lichtwering is wellicht minder makkelijk realiseerbaar in het oude bouwdeel HEA 4 Hoog frequent verlichting I I 1 0,94% Samen met het vervangen van het inbouwpakket HEA 5 Kunstverlichting binnen- en buiten III IV 1 0,94% 1 Tevens uit oogpunt van comfort te adviseren HEA 6 Lichtregeling II II 1 0,94% 1 Verlichting wordt vanwege de traditionele indeling vanzelfsprekend per ruimte schakelbaar HEA 7 Natuurlijke ventilatie I III 1 0,94% 1 Er is reeds voorzien in te openen ramen HEA 8 Interne luchtkwaliteit III III 2 0,94% 2 HEA 9 Vluchtige organische verbindingen III V 1 0,94% 0 Vervangen van de ventilatieinstallatie en opletten dat alle ruimten worden voorzien van mechanische ventilatie HEA 10 Thermisch comfort III III 2 0,94% 1 Streven naar klimaatklasse B HEA 11 Temperatuurregeling II II 1 0,94% 1 Radiatoren met regelknoppen HEA 13 Akoestiek III V 1 0,94% 1 Steven naar goede geluidisolatie HEA 16 Flexibiliteit III III 2 0,94% 0 Niet mogelijk binnen het bestaande casco ENERGIE 25 7 ENE 1 CO2 emissie reductie III III 15 0,76% Beoordeeld als renovatie (indien beoordeeld als nieuwbouw naar verwachting geen punten haalbaar) Ambitie indeling ventilatiebereken ing uitvoeren TO-berekening maken indeling Aanstellen akoesticus Uitzoeken Uitzoeken armaturen verlichtings berekeningen indeling uitzoeken indeling Uitvoeren berekeningen Constructieve berekeningen EPC- berekening maken in /spec in /spec in /spec Resultaten in /spec in /spec /spec in /spec Product Onderzoek uitvoeren Bouwfysicus Bouwfysicus Akoestisch Bouwfysicus ENE 2 Sub-metering energieverbruiken V III 2 0,76% Submeters plaatsen ENE 4 Energiezuinige buitenverlichting I III 1 0,76% 0 ENE 5 Toepassing van duurzame energie III V 3 0,76% In verband met het aanlichten van de monumentale gevel kunnen geen punten worden behaald Ambitie Uitvoeren onderzoek verlichtings berekeningen in /spec ENE 7 Energiezuinige koel- en vriesopslag II III 0 0,00% 0 ENE 8 Energiezuinige liften II III 2 0,76% 0 ENE 26 Waarborging thermische kwaliteit gebouwschil II I 2 0,76% 1 TRANSPORT 12 7 Enkel haalbaar na onderzoek naar het gebruik van liften en bij grondige energetische maatregelen Uitvoeren van thermografisch onderzoek, enkel nuttig bij ingrijpende verbetering van de gebouwschil TRA 1 Aanbod van OV I I 2 0,67% 1 Conform de huidige situatie TRA 2 Afstand tot basisvoorzieningen I I 1 0,67% 1 Conform de huidige situatie TRA 3 Fietsenstalling II II 2 0,67% 2 Fietsenstalling voor 10% van het personeel, en douche en kleedruimte met lockers toetsen toetsen bewijsmateriaal bewijsmateriaal in in /spec in /spec in Informeren aannemer Onderzoeken uitvoeren TRA 4 Voetgangers- en fietsersveiligheid I III 2 0,67% 0 TRA 5 Vervoersplan en parkeerbeleid I III 3 0,67% 2 TRA 7 Vervoersinformatiepunt I II 1 0,67% 1 TRA 8 Toelevering en manoevreren I III 1 0,67% 0 WATER 9 5 Deze punten kunnen enkel worden behaald met een herinrichting voor het raadhuis Minimaal dient een vervoersplan te worden opgesteld, extra het parkeerbeleid richten op minder autogebruik Informatie aangaande vertrektijden van OV aangeven in het gebouw WAT 1 Waterverbruik III III 3 0,67% Toiletten waterbesparend uitvoeren WAT 2 Watermeter II II 1 0,67% Watermeter met gepulst uitgangssignaal Concept vervoersplan in in in in in /spec in /spec Implementatie vervoersplan WAT 3 Hoofdaansluiting lekdetectie III III 1 0,67% 1 in /spec Pagina 1 van 2

28 Maximum credits Weging Behaalde credits Gewogen score Score per credit Credit Onderdeel Kosten (assessment+ uitvoering) Indicatie moeilijkheid (assessment) Maximum credits Gemiddeld creditpunt Optioneel haalbaar Pass Good Very good Excellent Outstanding Opmerkingen Initiatief Programma van Eisen Schetsfase VO fase DO fase Bestek/ technische Product informatie Aanbestedings documenten/ Aannemingsovereenkomst Werk voorbereiding Uitvoering/ oplevering Gebruik Opdrachtgever/ Ontwikkelaar Huurder / gebruiker Architect/ landschapsarchit ect Constructeur Installatie W&E Ecoloog Uitvoerend partij W-installaties Uitvoerend partij E-installaties Hoofd-aannemer Overige s BREEAM-NL Quick-scan Projectcode Datum Projectgegevens BSL1101 Project BREEAM stadskantoor Leidschendam Bouwjaar 1940, Gebouw Raadhuisplein 1, Leidschendam NVO Verplicht Bouwproces Verantwoordelijke partijen (projectafhankelijk) MANAGEMENT WAT 4 Zelfsluitende watertoevoer sanitair III III 1 0,67% 1 WAT 5 Recycling van water IV IV 2 0,67% 0 WAT 6 Irrigatiesystemen IV IV 1 0,67% 0 MATERIALEN 13 1 MAT 1 Bouwmaterialen III IV 8 0,96% 0 Ambitie Ambitie GPR/Greencalc berekening GPR/Greencalc berekening in /spec in /spec in /spec BK- of I- MAT 5 Onderbouwde herkomst van materialen III V 4 0,96% 0 uitwerking Exemplary performance MAT 7 Robuust en III III 1 0,96% 1 AFVAL 6 4 WST 1 Afvalmanagement op de bouwplaats III III 3 1,25% 2 Zorgen voor bescherming van gebouwdelen waar een verhoogde kans is op beschadiging De aannemer wordt er toe verplicht afval te minimaliseren en te scheiden in /spec Aannemer rapportage opstellen Uitvoeren afval procedures Afvalverwerker WST 2 Gebruik van secundair materiaal III IV 1 1,25% 0 WST 3 Opslagruimte voor hergebruik afval I II 1 1,25% WST 5 Compost II IV 0 0,00% 0 Huidige opslag voldoet, mits een wateraansluiting wordt gerealiseerd WST 6 Inrichting I I 1 1,25% 1 Inrichting vooraf afstemmen met gebruikers LANDGEBRUIK EN ECOLOGIE 11 7 LE 1 Hergebruik van land III III 5 0,91% 5 LE 2 Verontreinigde bodem III III 2 0,91% 0 Uitgaande dat de grond niet vervuild is LE 3 Aanwezige planten en dieren op de locatie III III 1 0,91% 1 LE 4 Planten en dieren als medegebruiker van het plangebied III III 2 0,91% LE 6 VERVUILING Duurzaam medegebruik van planten en dieren op de lange termijn III III 1 0,91% POL 1 GWP van koudemiddelen voor klimatisering III III 1 0,77% 0 POL 2 Voorkomen van lekkages van koudemiddelen IV IV 2 0,77% 0 POL 3 GWP van koudemiddelen voor warenkoeling IV III 1 0,77% 0 POL 4 Ruimteverwarming gerelateerde NOx emissie II III 3 0,77% 0 Ecologisce onderzoek wordt uitgevoerd, dit moet wel conform de BREEAM-criteria! Naar aanleiding van het ecologisch onderzoek handelen, de ecoloog dient dit te bevestigen Rapportage opstellen Rapportage opstellen ecoloog aanstellen ecoloog aanstellen Onderzoek door ecoloog Onderzoek door ecoloog ecoloog aanstellen Berekening constructeur Rapportage Rapportage Rapportage + werkptocol Rapportage Concept beheerplan berekening Nox in /spec in /spec in specificatie Vastleggen met aannemer Vastleggen uitvoering Werkprotocol uitvoeren Werkprotocol naleven Uitvoeren beheerplan POL 5 Minimalisering overstromingsrisico's III III 3 0,77% 2 Onderzoek vereist! POL 6 Minimalisering van vervuiling van afstromend regenwater III IV 1 0,77% 0 POL 7 Minimalisering lichtvervuiling I IV 1 0,77% 1 Lichthinder voorkomen conform de richtlijnen van de commissie Lichthinder, o.a. gevelverlichting op een timer POL 8 Geluidsoverlast II II 1 0,77% 1 Aantonen dat geen geluidoverlast optreed naar de omgeving aanstellen aanstellen Onderzoek door Onderzoek door Rapportage verlichtings berekeningen Rapportage Water Akoestisch Ambitieniveau BREEAM-NL categorieen MANAGEMENT 15 12,00% 12 9,60% 80,00% GEZONDHEID EN COMFORT 16 15,00% 12 11,25% 75,00% ENERGIE 25 19,00% 7 5,32% 28,00% TRANSPORT 12 8,00% 7 4,67% 58,33% WATER 9 6,00% 5 3,33% 55,56% MATERIALEN 13 12,50% 1 0,96% 7,69% AFVAL 6 7,50% 4 5,00% 66,67% LANDGEBRUIK EN ECOLOGIE 11 10,00% 7 6,36% 63,64% VERVUILING 13 10,00% 4 3,08% 30,77% EXEMPLARY PERFORMANCE 0,00% Totaal score Kwalificatie 49,57% GOOD BREEAM FILTER CREDITS & GEBOUWTYPE Primair verantwoordelijk Uitvoerend WAT 6 - irrigatiesystemen ja Adviserend WAT 7 - voertuigwasservice nee ENE 6 - laad/losplatforms nee Voldoen aan criteria I - IV I = lage kosten t.a.v. implementatie; oplopend naar ENE 7 - koel en vriesopslag ja Maatregelen nemen om te voldoen aan criteria IV = moeilijk haalbaar t.a.v. implementatie ENE 8 - liften ja Onder de aandacht brengen van criteria I - IV I = makkelijk haalbaar t.a.v. implementatie; oplopend naar ENE 9 - roltrappen/paden GEBOUWTYPE nee Kantoren IV = moeilijk haalbaar t.a.v. implementatie Pagina 2 van 2

29 Credit Onderdeel Kosten (assessment+ uitvoering) Indicatie moeilijkheid (assessment) Maximum credits Gemiddeld creditpunt Ambitieniveau Pass Good Very good Excellent Outstanding Opmerkingen Initiatief Programma van Eisen Schetsfase VO fase DO fase Bestek/ technische Product informatie Aanbestedings documenten/ Aannemingsovereenkomst Werk voorbereiding Uitvoering/ oplevering Gebruik Opdrachtgever/ Ontwikkelaar Huurder / gebruiker Architect/ landschapsarchit ect Constructeur Installatie W&E Ecoloog Uitvoerend partij W-installaties Uitvoerend partij E-installaties Hoofd-aannemer Overige s BREEAM-NL Quick-scan Projectcode Datum Projectgegevens BSL1101 Project BREEAM stadskantoor Leidschendam Bouwjaar Gebouw Koningin Wilhelminalaan 2, Leidschendam NVO Verplicht Bouwproces Verantwoordelijke partijen (projectafhankelijk) MANAGEMENT MAN 1 Prestatieborging III III 3 0,80% MAN 2 Bouwplaats en omgeving IV I 2 0,80% MAN 3 Milieu-impact bouwplaats IV II 4 0,80% 3 Aanstellen com-manager commissionen Aannemer items Items uitvoeren Aannemer items Items uitvoeren seizoensgebonden inregelen MAN 4 Gebruikershandleiding III II 1 0,80% MAN 6 Consultatie I II 2 MAN 7 Gedeelde faciliteiten III IV 2 MAN 8 Veiligheid II III 1 MAN 9 Publiceren van gebouwinformatie I I 1 MAN 10 Gebouw en terrein als eductiemiddel I III 1 MAN 11 Onderhoudsgemak III V 1 keuzecredit keuzecredit keuzecredit Aanstellen prev keuzecredit keuzecredit keuzecredit MAN 12 Levenscyclus kostenanalyse V IV 2 0,80% Consultatieplan opstellen Consultatie gemeenschap PvE Kostendeskundi ge aanstellen Offerte aanvragen Checklist nalopen uitvoeren 1e LCC Checklist nalopen gegevens verzamelen gegevens verzamelen Checklist nalopen uitvoeren 2e LCC Onderdelen verdelen informatie inhoud tentoonstelling strategie Inhoud/omvang Vastleggen uitkomst LCC Handleiding maken Website live Preventie Kostendeskundige MAN 13 Keuze credits (MAN 6-11) 3 0,80% 3 GEZONDHEID HEA 1 Daglichttoetreding III III 1 0,94% 1 Aanstellen bouwfysicus Uitvoeren berekeningen in /spec Bouwfysicus HEA 2 Uitzicht I II 1 0,94% 1 HEA 3 Tegengaan lichthinder II II 1 0,94% 1 HEA 4 Hoog frequent verlichting I I 1 0,94% Samen met het vervangen van het inbouwpakket HEA 5 Kunstverlichting binnen- en buiten III IV 1 0,94% 1 Tevens uit oogpunt van comfort te adviseren HEA 6 Lichtregeling II II 1 0,94% 1 Letten op de grootte van schakelbare zones van de verliching HEA 7 Natuurlijke ventilatie I III 1 0,94% 1 Er is reeds voorzien in te openen ramen, dienen na renovatie tevens aanwezig te zijn in verblijfsruimten. HEA 8 Interne luchtkwaliteit III III 2 0,94% 2 Haalbaar bij vervangen van de ventilatieinstallatie HEA 9 Vluchtige organische verbindingen III V 1 0,94% 0 HEA 10 Thermisch comfort III III 2 0,94% 2 Streven naar klimaatklasse A HEA 11 Temperatuurregeling II II 1 0,94% 1 Radiatoren met regelknoppen HEA 13 Akoestiek III V 1 0,94% 1 HEA 16 Flexibiliteit III III 2 0,94% 1 Haalbaar met lichte (verplaatsbare) binnenwanden ENERGIE ENE 1 CO2 emissie reductie III III 15 0,73% Conform de EPC in het PvE worden 5 punten behaald Ambitie indeling ventilatiebereken ing uitvoeren TO-berekening maken indeling Aanstellen akoesticus Uitzoeken Uitzoeken armaturen verlichtings berekeningen indeling uitzoeken indeling Uitvoeren berekeningen Constructieve berekeningen EPC- berekening maken in /spec in /spec in /spec Resultaten in /spec in /spec /spec in /spec Product Onderzoek uitvoeren Bouwfysicus Bouwfysicus Akoestisch Bouwfysicus ENE 2 Sub-metering energieverbruiken V III 2 0,73% Submeters plaatsen ENE 4 Energiezuinige buitenverlichting I III 1 0,73% 1 ENE 5 Toepassing van duurzame energie III V 3 0,73% Ambitie Uitvoeren onderzoek verlichtings berekeningen in /spec ENE 7 Energiezuinige koel- en vriesopslag II III 1 0,73% 1 ENE 8 Energiezuinige liften II III 2 0,73% 0 ENE 26 Waarborging thermische kwaliteit gebouwschil II I 2 0,73% 2 TRANSPORT Enkel haalbaar na onderzoek naar het gebruik van liften en bij grondige energetische maatregelen Uitvoeren van onderzoek om de kwaliteit van de gebouwschil te waarborgen TRA 1 Aanbod van OV I I 2 0,67% 2 Conform de huidige situatie TRA 2 Afstand tot basisvoorzieningen I I 1 0,67% 1 Conform de huidige situatie TRA 3 Fietsenstalling II II 2 0,67% 2 Fietsenstalling voor 10% van het personeel, en douche en kleedruimte met lockers toetsen toetsen bewijsmateriaal bewijsmateriaal in in /spec in /spec in Informeren aannemer Onderzoeken uitvoeren TRA 4 Voetgangers- en fietsersveiligheid I III 2 0,67% 2 TRA 5 Vervoersplan en parkeerbeleid I III 3 0,67% 2 TRA 7 Vervoersinformatiepunt I II 1 0,67% 1 TRA 8 Toelevering en manoevreren I III 1 0,67% 0 WATER 9 6 Separaat fietspad aangeven op het terrein tot de fietsenstalling Minimaal dient een vervoersplan te worden opgesteld, extra het parkeerbeleid richten op minder autogebruik Informatie aangaande vertrektijden van OV aangeven in het gebouw WAT 1 Waterverbruik III III 3 0,67% Toiletten waterbesparend uitvoeren WAT 2 Watermeter II II 1 0,67% Watermeter met gepulst uitgangssignaal Concept vervoersplan in in in in in /spec in /spec Implementatie vervoersplan WAT 3 Hoofdaansluiting lekdetectie III III 1 0,67% 1 in /spec Pagina 1 van 2