Forum Standaardisatie. Expertadvies Widgets. Datum 2 april 2014

Transcriptie

1 Forum Standaardisatie Expertadvies Widgets Datum 2 april 2014

2 Colofon Projectnaam Expertadvies Widgets Versienummer 1.0 Locatie Organisatie Forum Standaardisatie Postbus JE Den Haag Auteurs Ir. M.A. van Bekkum Pagina 2 van 20

3 Inhoud Colofon... 2 Inhoud... 3 Managementsamenvatting Doelstelling expertadvies Achtergrond Vraagstelling Gevolgd proces Leeswijzer De standaard Widgets Inleiding W3C Widgets Gerelateerde standaarden Apps en Widgets Toepassing app/widget varianten Problematiek bij app distributie Samengevat Rondgang langs een aantal betrokkenen Overzicht Logius / MijnOverheid Belastingdienst SURFnet Referenties Pagina 3 van 20

4 Managementsamenvatting In dit verkennende expertonderzoek is onderzocht welke strategie het Forum Standaardisatie zou kunnen volgen ten aanzien van de standaard Packaged Web Apps (Widgets) - Packaging and XML Configuration (Second Edition), ofwel Widgets. Wat houdt de standaard Widgets in? Widgets is een standaard die het mogelijk maakt platformonafhankelijke, kleine toepassingen (apps) te maken, op basis van in een zip-file ingepakte webtechnologieen. Een app is daarbij een kleine toepassing die specifiek is voor gebruik op een bepaald device en op dat device opgeslagen wordt ( native app ), een website die zich aanpast aan de gebruiksomgeving ( web app ), of een hybride van beide. Overheden kunnen met behulp van de standaard apps ontwikkelen die door gebruikers op een breed scala aan platformen (mobiel, desktop) ingezet kunnen worden. Welk proces is gevolgd? De standaard Widgets is aangemeld door dhr. Michiel Leenaars van stichting NLnet. Naar aanleiding van deze aanmelding is vervolgens een verkennend expertonderzoek uitgevoerd. In het expertonderzoek is onderzocht in welke mate de standaard wordt gebruikt, welk toepassingsgebied de standaard heeft, welke relatie en samenhang er is met andere standaarden en wat het draagvlak is voor de standaard binnen de overheid. Welke samenhang is er met andere standaarden? De standaard specificeert een verpakkingsformaat voor webtechnologie en gaat hiermee uit van het idee van write once, run anywhere : de resulterende W3C Widgets zijn gebaseerd op breed ondersteunde, open (web)standaarden: - De structuur van de inhoud van de W3C Widget wordt verzorgd in HTML. - CSS stylesheets worden in de verpakking meegestuurd om de vormgeving van de Widget te bepalen. - XML wordt gebruikt om de configuratie van de Widget te beschrijven. Wat is het draagvlak voor de standaard? In het kader van dit verkennende onderzoek is met enkele (potentieel) betrokkenen gesproken. Uit deze gesprekken komt naar voren dat voor de standaard Widgets geen duidelijk toepassingsperspectief geldt. Hoewel het gedachtengoed van Widgets navolging krijgt, zijn er weinig implementaties van de W3C standaard. De toekomst lijkt zich te richten op het uitbrengen van hybride apps met gebruik van HTML5, pure web apps (alleen HTML5) of standaarden die het idee/model van Widgets volgen, maar andere technologieën gebruiken. Pagina 4 van 20

5 Bij overheidspartijen is tot dusver geen gebruik van de standaard Widgets bekend. Wat is het advies aan het Forum Standaardisatie? Niet opnemen op één van de lijsten Geadviseerd wordt om op dit moment de standaard Widgets niet op te nemen op één van de lijsten: De standaard is niet gangbaar; opname op de lijst met gangbare standaarden is daardoor niet aan de orde. Gebruik van de standaard zowel in de markt als bij overheidspartijen is beperkt. Er is nog geen breed gedragen interoperabiliteitsvraagstuk voor platformonafhankelijke apps bij overheidspartijen op grond waarvan opname op de lijst voor pas toe of leg uit overwogen kan worden. De ontwikkeling aan de standaard is gestopt. De werkgroep die de standaard heeft ontwikkeld werkt sinds begin 2013 aan een nieuwe standaard ter vervanging van W3C Widgets. Er zijn ontwikkelingen rondom concurrerende alternatieven en rond HTML5-only apps. Aanbevelingen Vanwege vraagstukken over beheer, veiligheid en privacy bij distributie van apps in welke vorm dan ook via de commerciële gatekeeper stores, lijkt het wel verstandig om de ontwikkelingen van initiatieven op standaardisatiegebied voor platformonafhankelijke apps (applicaties) in brede zin te volgen. Op dit moment kan echter niet worden vastgesteld welke standaard breed opgepakt gaat worden. Het is noodzakelijk vast te stellen wat de business case is voor gebruik van platformonafhankelijke apps (als Widgets) bij verschillende mogelijke toepassingen (binnen overheidsorganisatie en als dienstverlenings-/communicatiemiddel richting bedrijf/burger). Het is daarom aan te bevelen nader onderzoek te doen naar het gebruik van plaformonafhankelijke applicaties binnen de overheid. Pagina 5 van 20

6 1 Doelstelling expertadvies 1.1 Achtergrond In 2007 is door het kabinet besloten tot een actieplan Nederland Open in Verbinding [1]. Het doel van dit actieplan is om de informatievoorziening toegankelijker te maken, onafhankelijkheid van ICT-leveranciers te creëren en de weg vrij te maken voor innovatie. Eén van de maatregelen van het actieplan is het gebruik van een lijst met standaarden, die vallen onder het principe pas toe of leg uit (comply-orexplain) [2]. Het College Standaardisatie, dat in 2006 door het kabinet is ingesteld, spreekt zich uit over de standaarden die op de lijst zullen worden opgenomen, o.a. op basis van een expertbeoordeling van de standaard [3]. Het College Standaardisatie wordt geadviseerd door het Forum Standaardisatie. Bureau Forum Standaardisatie ondersteunt beide instellingen. Onderwerp van dit expertadvies is de standaard Packaged Web Apps (Widgets) - Packaging and XML Configuration (Second Edition), ofwel Widgets 1. Deze standaard is aangemeld door dhr. Michiel Leenaars van stichting NLnet voor opname op de lijst met open standaarden voor pas toe of leg uit. 1.2 Vraagstelling Op basis van de intake is door het Forum Standaardisatie besloten om een verkennend expertadvies. Concreet zijn de volgende vragen gesteld: Wat is het mogelijke toepassingsgebied van Widgets binnen de Nederlandse overheid? Wat is de relatie en samenhang met andere standaarden in dit toepassingsgebied? Wordt de standaard al gebruikt? Wat is het draagvlak voor de standaard binnen de Nederlandse overheid? Voor welke lijst is de standaard het meest van toepassing? Aan de hand van dit verkennende expertadvies wil het Forum Standaardisatie komen tot nadere besluitvorming rondom de standaard Widgets. 1.3 Gevolgd proces Dit verkennende expertadvies is opgesteld door: Michael van Bekkum, researcher en consultant connected business en open standaarden bij TNO. Het advies is tot stand gekomen op basis van: Gesprekken met de indiener. 1 Pagina 6 van 20

7 Desk research en navraag/toetsing bij andere inhoudelijke experts. Gesprekken met een aantal betrokkenen vanuit de overheid. 1.4 Leeswijzer Dit document is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 2 bevat een introductie van Widgets en beschrijft de relatie met andere standaarden. Hoofdstuk 3 bevat een weergave van een aantal gesprekken die met betrokkenen binnen de overheid zijn gevoerd. Hoofdstuk 4 bevat de conclusies en het advies aan het Forum Standaardisatie. Pagina 7 van 20

8 2 De standaard Widgets 2.1 Inleiding De standaard Widgets maakt het mogelijk platformonafhankelijke, kleine toepassingen te gebruiken in webpagina s en op (mobiele) platformen, op basis van standaard webtechnologieën. Een app is een overkoepelende term voor een software applicatie die een specifieke taak kan uitvoeren voor de (eind)gebruiker. Het betreft een lokale toepassing (applicatie), d.w.z. een stuk software met een specifieke functionaliteit dat kan worden gebruikt op een mobiel platform (smartphone, tablet, etc.), maar ook in desktop omgevingen wordt ingezet (Windows, MacOS). Meestal wordt met apps echter gedoeld op applicaties (mobile apps) voor op een mobiel platform. Met app bedoelen we hierna dan ook de mobiele app. Een app kent daarbij als toepassing een aantal varianten, we onderscheiden er hier drie. We onderkennen de native app die specifiek is voor gebruik op een bepaald device en op dat device opgeslagen wordt, de pure web app die als website fungeert die zich aanpast aan de gebruiksomgeving. Hybride apps die in meer of mindere mate eigenschappen en technologie van beiden combineren. HTML5 apps zijn web apps of hybride apps op basis van HTML5 technologie 2. Widgets in algemene zin zijn kleine, relatief simpele software componenten die lokaal kunnen worden geïnstalleerd als applicaties. Ze zijn daarmee voorbeelden van apps met beperkte functionaliteit. Widgets kunnen daarbij in een desktop omgeving (desktop widgets) functioneren, maar met name de mobiele (smartphone, tablet) platformen winnen aan populariteit en zijn het belangrijkste toepassingsgebied geworden (mobile widgets). Widgets kunnen tenslotte ook worden ondergebracht in webpagina s om in een browser omgeving te functioneren (web widgets). Voorbeelden van widgets zijn simpele toepassingen voor weergeven van een klok, RSS feeds tonen, weersvoorspelling of meer complexe toepassingen die data vanuit meerdere bronnen samenvoegen. In dit hoofdstuk is een korte beschrijving opgenomen van achtereenvolgens: De standaard W3C Widgets Varianten van Apps en widgets Gerelateerde standaarden Toepassing app/widget varianten Problematiek bij app distributie 2.2 W3C Widgets Toepassing De standaard Packaged Web Apps (Widgets) - Packaging and XML Configuration (Second Edition) 3, ofwel Widgets, is een verpakkingsformaat voor widgets en maakt het mogelijk platform Pagina 8 van 20

9 onafhankelijke, relatief simpele en kleine toepassingen (apps) op een gestandaardaardiseerde manier te maken. Het ingepakte W3C Widget bestand is een gecomprimeerd (Zip) bestand met de volgende inhoud: - Een configuratie bestand in XML (config.xml). - Een bestand in HTML als startpunt voor interactie (start.html) - Mogelijk digitale handtekeningen om de authenticiteit te waarborgen. - Andere bestanden, zoals icons, vormgeving (CSS) en executeerbare code (Javascript) De standaard is dus met name een verpakkingsformaat voor gestandaardiseerde webtechnologie en gaat hiermee uit van het idee van write once, run anywhere : de resulterende W3C Widgets zijn relatief makkelijk te maken en gebaseerd op breed ondersteunde, open standaarden. Open standaardisatie De standaard wordt ontwikkeld bij de W3C werkgroep Web Applications WG 4 sinds De laatste versie dateert van 27 november W3C is een organisatie waarvoor geldt dat beheer op een open, onafhankelijke, toegankelijke, inzichtelijke, zorgvuldige en duurzame wijze is ingericht. De standaard is onderdeel van de zgn. familie van Widgets specificaties 5, die ook standaarden bevat voor toegang tot de metadata van de package, het digitaal ondertekeken van een package, een update model voor widgets, etc. De standaard heeft momenteel de status van W3C recommendation. Dat betekent dat de standaard de hoogste status van volwassenheid heeft binnen het standards track van W3C 6. Wel ligt de ontwikkeling aan de standaard sinds de laatste versie stil. Er is op dit moment geen verder werk gepland voor de standaard 7. Errata die hoge prioriteit krijgen, worden nog wel verwerkt. De Web Applications WG werkt sinds begin 2013 aan een nieuwe standaard op basis van JSON technologie 8 als verpakkingsformaat voor web applicaties ter vervanging van W3C Widgets 9. Voor de standaard zijn momenteel geen IPR claims bekend 10. Draagvlak Er zijn momenteel verschillende leveranciers van widget toepassingen. Voorbeelden zijn OpenSocial gadgets, Microsoft desktop gadgets, Apple dashboard widgets, Firefox OS widgets, Widgets voor Android OS, etc. De technologie die gebruikt voor deze widgets is deels gebaseerd op dezelfde open standaarden als bij W3C Widgets (HTML, Javascript, CSS). Variaties zitten in de diverse soorten interfaces, technologie en executeerbare code Pagina 9 van 20

10 (XML/JavaScript/Java/VBScript) en verpakkingsformaten die gebruikt worden, waarbij ook gesloten standaarden worden ingezet (bijvoorbeeld Java). In dit geval worden de termen widget en gadget door leveranciers door elkaar heen gebruikt en kunnen worden beschouwd als synoniemen. De standaard W3C Widgets wordt daarbij weliswaar ondersteund door enkele applicatieplatformen (o.a. open source implementatie Apache Wookie 11 ), maar directe ondersteuning in runtime omgevingen aan client zijde is zeer beperkt. 2.3 Gerelateerde standaarden De standaard Widgets kent een relatie met de volgende standaarden, die voorkomen op de lijst met gangbare standaarden: - HTML: de structuur van de inhoud van de W3C Widget wordt verzorgd in HTML. - CSS: stylesheets worden in het package meegestuurd om de vormgeving van de Widget te bepalen. - XML: XML wordt gebruikt om de configuratie van de Widget te beschrijven. 2.4 Apps en Widgets Native app De native app is een gedownloade toepassing, die beschikbaar blijft op het device of in de omgeving waar het is gedownload, ook na afsluiten van het systeem. Deze native apps worden ontwikkeld met proprietary code, die specifiek is gemaakt voor het platform en daarvoor is geoptimaliseerd. De app wordt dus specifiek voor een (type) device ontwikkeld, zodat er afzonderlijke varianten nodig zijn voor IOS (Apple devices), Android OS, Blackberry, etc. De app kan door zijn sterke integratie met het platform waar het op draait gebruik maken van vele features van het platform of device (zoals camera, GPS, microfoon, etc.). Voorbeelden van mobile native apps zijn Instagram, Skype, Whatsapp, maar ook Meld.accijns van de Belastingdienst Kenmerken van de native app zijn: - Is altijd beschikbaar op het device; - Kan functies van het device als toegevoegde waarde gebruiken; - Kent door code optimalisatie vaak betere performance; - Kan offline worden gebruikt; - Meerdere versies nodig voor verschillende platformen; - Alleen beschikbaar via zogenaamde gatekeeper app stores (Apple, Google). Bij native apps moet bij iedere update een nieuwe app in de appstore worden geplaatst Pagina 10 van 20

11 Figuur 1 Native app van de overheid: meld.accijns Web app Een web app is een app (toepassing) die gebruik maakt van de browser van het platform of device waar de app op wordt gebruikt. De app wordt vanaf een extern platform (webserver) beschikbaar gemaakt en draait in de web browser en maakt daarbij gebruik van door de browser ondersteunde programmeertalen (bv. javascript, HTML) en gebruikt de web browser om de applicatie te renderen. De app code is of declaratief (in de webpagina gespecificeerd) of dynamisch (bij laden van de webpagina ingevoegd) onderdeel van een web pagina. De applicatie is daarbij in staat om layout en functionaliteit aan te passen aan het device. Omdat de app van de browser gebruik maakt, is de code volledig gebaseerd op web standaarden. Web widgets zijn voorbeelden van web apps met relatief simpele functionaliteit en bestaan ook uit fragmenten HTML, CSS, and ECMAScript (of o.m. Flash content). Anders dan Widgets conform de W3C standaard, worden web widgets op een server gehost en op de server omgezet vanuit de code waarin ze zijn gespecificeerd (XML, PHP, etc.) naar opmaak conform web standaarden (o.m. HTML, CSS) en ingevoegd in de webpagina. Web widgets en Widgets conform de W3C standaard zijn beide afhankelijk van web technologieën en bieden veel van dezelfde functionaliteit. Verschillen zitten in het verpakkingsformaat, het beveiligingsmodel en APIs. Web widgets worden daarbij meestal niet gedownload als enkel bestand. Pagina 11 van 20

12 Kenmerken van webapps zijn: - Write once, run many : een HTML(5) toepassing voor meerdere apparaten, een applicaties hoeft dus niet in meervoud te worden gebouwd afhankelijk van het type bestuuringssysteem; - Kan niet gebruik maken van alle feataures van het device (bijvoorbeeld platform notificaties, accelerometer, etc.) - Heeft netwerk verbinding nodig voor het ophalen van (een deel van) de content. - Content beheer:de content wordt van internet gehaald, er is dus één content store. Content is daardoor gemakkelijk te beheren of te wijzigen. Hybride app De hybride app verenigt de modellen van de native app en de web app, door een kleine native app op het device te plaatsen (de client) die vervolgens data van een website en/of client-side code (web content: HTML, Javascript, etc.) inlaadt. De kenmerken van beide typen worden hier vermengd: - Is beschikbaar op het device; - Kan wel gebruik maken van device features; - Heeft echter ook een webserver nodig die de applicatie beschikbaar maakt; - Heeft meerdere versies nodig voor verschillende platformen; - Voorbeelden: LinkedIn, Trello. HTML5 apps en Widgets Het concept van de standaard W3C Widgets is functioneel gezien niet wezenlijk anders dan de app modellen die voor diverse mobiele platformen (IOS, Android, Windows Mobile) worden opgezet. Ook in deze vorm wordt er een applicatie op de telefoon geplaatst en wordt een netwerkverbinding voor data verkeer gebruikt. Voor deze proprietary systemen geldt echter dat ze allen een eigen specifiek ontwikkel- en programmeerplatform kennen voor het bouwen van applicaties. Voor Widgets geldt juist, dat deze gebruikt maakt van open web technologie. De toegevoegde waarde van de W3C widgets standaard is dus dat deze het mogelijk maakt dat overheden platformonafhankelijke apps realiseren. Overheden kunnen m.b.v. de Widgets standaard apps ontwikkelen die door gebruikers op een breed scala aan platformen (mobiel, desktop) ingezet kunnen worden. Nu worden vaak nog niet-interoperable, platformafhankelijke (b.v. alleen ios of Android) apps gemaakt door overheden, die gebruikers dwingen tot aanschaf van specifieke hardware of software. Het steeds verder ontwikkelen van HTML5 voor webapps en het toegankelijk maken van meer functionaliteiten in de browser heeft wel gevolgen voor de mogelijkheden van webapps, voor het maken van hybride apps en voor de meerwaarde van de Widgets standaard. Webapps zullen door een aantal ontwikkelingen steeds meer op native apps gaan lijken 12 : - Toename van 3D grafische mogelijkhedenbinnen HTML5 in de browser 12 Pagina 12 van 20

13 - Webappstores om ook met webapps geld te kunnen verdienen en ze makkelijk te kunnen vinden en installeren (Firefox Marketplace 13, Chrome Webstore 14, etc.) - Er zullen steeds meer toegangsmogelijkheden komen voor webapps om van apparaatspecifieke toepassingen gebruik te maken in (o.m. GPS) Door Mozilla wordt met de ontwikkeling van Open Web Apps ook nog aan een opvolger van W3C widgets gewerkt, die soortgelijke functionaliteit beoogt: gebaseerd op open webstandaarden en met het doel om lokale installatie en offline opslag mogelijk te maken Toepassing app/widget varianten Apps/widgets kunnen door overheden zowel worden gebruikt als informatiekanaal als dienstenkanaal. De overheids apps zorgen in beide gevallen voor informatie uitwisseling met en dienstverlening aan burgers, bedrijven, binnen de eigen organisatie en met andere overheden. Bij toepassingen voor de app kan men denken aan 16 : - Sociale interactie, bv. binnen de eigen organisatie (intranet extensie). - Informatie verstrekking of dienstverlening aan burger/bedrijf (meldpunt accijns, douane reizen) Ondersteuning primair proces, zoals toezicht houden in buitendienst. - Werkplek ondersteuning, b.v. digitaal vergaderen. Zowel native apps als hybride apps kennen door hun toegang tot de functies van het device met name een toegevoegde waarde, wanneer deze functionaliteit in de dienstverlening ook daadwerkelijk wordt benut. Ook de snelheidswinst van beide soorten apps kan een voordeel zijn, als deze noodzakelijk is voor een goede gebruikerservaring. In de meeste gevallen spelen bij het ontwikkelen van apps de volgende overwegingen 18 : - Aantal gebruikers per platform: Een app ontwikkelen is vooral zinvol als er sprake is van voldoende gebruikers per platform. - Frequente interactie: Een app dient iets te bieden dat regelmatig wordt gebruikt. - Beleving: een app kan door de grotere vrijheid in vormgeving en uitwerking toegevoegde waarde bieden in gebruikers (klant, werknemer) engagement bij de geleverde dienst. Bij het gebruik van apps die overheidsdiensten aanbieden aan bedrijf/burger kan de vraag worden gesteld of het gebruik van de diensten dere_onderwerpen/apps_voor_uw_mobiele_telefoon/ 18 Pagina 13 van 20

14 van sommige overheden (beperkte, infrequente interactie met burger/bedrijfsleven), ontwikkeling van een aparte app rechtvaardigt. In deze gevallen zijn native apps of hybride apps dan wellicht ook niet nodig, zeker gezien het feit dat een app daarbij voor meerdere (veranderende) platformen moet worden onderhouden. Toepassing van apps binnen de eigen werkstroom en primaire processen van de overheid en ter ondersteuning van de werkplek kan wel toegevoegde waarde bieden. De app kan dan ondersteuning bieden op een mobiel apparaat bij dagelijkse werkzaamheden van werknemers. Binnen de overheid wordt momenteel gebruik gemaakt van verschillende soorten apss, zowel voor intern gebruik als voor communicatie met burger/bedrijfsleven. Deze apps zijn meestal van de native variant. Er is momenteel geen toepassing van de standaard W3C Widgets bekend. 2.6 Problematiek bij app distributie In de meeste gevallen is het business model achter de apps zelf en de platformen waar de huidige apps op draaien gericht op distributie via gatekeeper app stores, die worden gecontroleerd door de eigenaren van het platform (bv Apple bij de Ios store, Google bij de Android Play Store). De huidige distributie van veel overheidsapps richting burger/bedrijfsleven maar ook richting overheidsmedewerkers via gesloten ecosystemen als die van Apple en Google brengt echter de nodige beveiligings- en privacyrisico s met zich mee. Volledige controle over de softwarecode die uiteindelijk bij eindgebruikers op desktop of mobiel platform terechtkomt is met de huidige distributiemechanismen namelijk grotendeels afwezig. Verder kleeft aan publicatie in de gatekeeper app stores ook het bezwaar dat dit een tijdrovend en een omvangrijk proces is, onder meer vanwege keuringen door appstore-eigenaren. Een enterprise app store (EAS) biedt hiervoor een oplossing, doordat het organisaties zelf toezicht laat houden over distributie, licenties en management van mobiele apps. Een overheidsappstore als EAS is dan een bedrijfsmatig antwoord op consument-gerichte app stores zoals die nu nog veel worden gebruikt. De Rijks Applicatie Store (RAS) is momenteel onderwerp van onderzoek die vanuit de I-strategie van het Rijk wordt ontwikkeld 19. Omdat eigenaren van de gatekeeper stores geen andere Stores toelaten voor individuele gebruikers (consumenten), biedt een RAS echter alleen een oplossing voor distributie van applicaties richting overheidsmedewerkers. Apps die gebaseerd zijn op open webstandaarden (HTML5, Widgets) kunnen in geval van een EAS/RAS ingezet worden om distributie naar diverse platformen te faciliteren. De gewenste functionaliteit van de app zal echter leidend zijn voor de keuze tussen webstandaard of native app technologieën, waarbij een analyse van kosten/baten de onderbouwing verzorgt Pagina 14 van 20

15 2.7 Samengevat Widgets kan gebruikt worden voor het aanbieden van platformonafhankelijke toepassingen op basis van open web technologie. Er zijn weinig implementaties van de standaard, zowel bij overheden in Nederland als werldwijd. Er is ook weinig ondersteuning van de standaard op platformen (client en server). De standaard heeft momenteel de hoogste status van volwassenheid binnen W3C, maar de ontwikkeling aan de standaard ligt sinds de laatste versie stil. Er is op dit moment geen verder werk gepland aan de standaard. Er wordt gewerkt aan nieuwe standaarden (o.a. bij W3C) voor verpakkingsformaten voor webtechnologie. De toekomst lijkt zich verder te richten op het uitbrengen van hybrid apps met gebruik van HTML5, pure web apps (alleen HTML5) of standaarden die het idee/model van Widgets volgen, maar andere technologieën gebruiken. De huidige vernipperde distributie modellen van apps via verschillende gatekeer stores als die van Apple en Google, kennen inherente beheer-, privacy- en beveiligingsrisico s. Pagina 15 van 20

16 3 Rondgang langs een aantal betrokkenen 3.1 Overzicht In het kader van dit verkennende expertonderzoek zijn er gesprekken gevoerd met een aantal potentiële betrokkenen binnen de overheid. Hierbij is ondermeer gevraagd: Welke toepassingen men ziet voor apps vanuit het overheidsdomein en de standaard Widgets in het bijzonder. Of men gebruik maakt van gerelateerde en/of concurrerende standaarden 3.2 Logius / MijnOverheid Gesproken is met Jochem Schulenklopper, architect voor MijnOverheid bij Logius. Gesproken is met Jochem Schulenklopper, architect voor MijnOverheid bij Logius op 6 maart Jochem geeft aan dat MijnOverheid een web-frontend (portaal) is voor het tonen van persoonlijke gegevens van en aan de burger, inclusief berichten in een persoonlijke en beveiligde Berichtenbox. MijnOverheid toont deze persoonlijke gegevens door informatie/data van verschillende externe bronnen/informatieleveranciers te betrekken en presenteert deze gegevens conform eigen presentatielogica. Het portaal integreert geen interface componenten, met één uitzondering. Uitzondering is het onderdeel berichtenbox, dat op basis van een WSRP-component (remote portlet) presentatie van berichtenbox en berichten verzorgt voor de burger. Naast het feit dat er vanuit MijnOverheid weinig functionele behoefte aan is, ziet hij op dit moment weinig toegevoegde waarde in het gebruik van de W3C-Widget standaard, mede omdat de ontwikkeling en marktbrede adoptie of gebruik van de standaard stil lijkt te staan. Het typische gebruik van de diensten van MijnOverheid (interactie in het huidige tijdsbestek typisch enkele keren per maand), rechtvaardigt naar zijn mening ook geen ontwikkeling van een aparte app voor mobile devices of tablets. Op de roadmap voor de komende jaren (i.i.g. t/m 2015) is daarnaast ook geen plaats ingeruimd voor app ontwikkeling. Hij geeft aan, dat in geval er wel sprake zou kunnen zijn van dergelijke ontwikkeling, er ook nog zal moeten worden gekeken naar de te gebruiken technologie (pure HTML5 web app, hybride app, etc.). Jochem ziet daarbij de ontwikkeling van HTML5 wel als een interessante, vanwege de uitgebreide functionaliteit en o.a. lokale opslagmogelijkheden (aan de kant van de client) van de standaard. Bij distributie van apps is het dan de vraag of HTML(5) apps perse via een app store moeten worden gedistribueerd. Dit zou ook via andere kanalen dan de AppStore/PlayStores kunnen gebeuren, bv. via daarvoor geautoriseerde bedrijfs-interne app stores. Samengevat Pagina 16 van 20

17 - MijnOverheid maakt geen gebruik van de Widgets standaard en gaat dit naar verwachting op afzienbare termijn ook niet doen. - De standaard wordt gezien als een waarvan de ontwikkeling stil lijkt te vallen, evenals de adoptie in de markt. 3.3 Belastingdienst Gesproken is met Toine Veenhuis en Leendert Versluis, werkzaam bij de Belastingdienst, op 27 maart Gebruik W3C standaard Binnen de Belastingdienst worden zowel native als hybride apps ontwikkeld, voor de platformen Windows Mobile, ios en Android. Bij het uitbrengen van een app voor meerdere platformen is daarbij typisch sprake van ongeveer 80% hergebruik van code. De Belastingdienst gebruikt de standaard W3C Widgets momenteel niet. De belastingdienst realiseert webapplicatie voor intern en extern in een IBM Websphere webserver/portal omgeving, hierbij worden geen W3C widget ingezet. Ook ASP.net widgets worden in een portal omgeving ingezet. Hier zou W3C Widgets mogelijk een alternatief kunnen zijn. Distributie apps Voor interne distributie heeft de Belastingdienst een eigen app store (EAS). Deze wordt o.m. gebruikt voor toepassingen in het primair proces (bv. buitendienst, douane), maar ook voor werkplek ondersteuning. Bij elke app die wordt ontwikkeld wordt goed naar beveiliging gekeken. Distributie van bedrijfstoepassingen richting burger/bedrijf via commerciele app stores is het meest gebruikelijk, omdat zowel burgers als bedrijven daar de toepassingen verwachten en niet in een browser omgeving. Apps die extern worden uitgebracht, worden gecompiled aangeleverd aan de app stores. Ook wordt achteraf controle uitgevoerd op de app die uiteindelijk wordt aangeboden. Een EAS biedt mogelijkheden tot veel maatwerk. Een dergelijke oplossing overheidsbreed gaat verder dan alleen distributie van toepassingen: policies met o.m. gebruik van push faciliteiten behoren ook tot de mogelijkheden. Naar mening van beiden zal een Rijksbrede app store alleen kunnen werken als het beleid en management voor Enterprise mobility oplossingen overheidsbreed ook wordt gecentraliseerd. Toekomst Bij gebruik van tooling is voorspelbaarheid van het resultaat (doorlooptijd, kwaliteit) belangrijk. Toine en Leendert geven aan dat voor gebruik van W3C Widgets betere tooling voor development nodig is om de UI componenten en logica te ontwikkelen. Ook voor HTML5 is ontwikkelsoftware naar hun mening nog niet volwassen genoeg. Voorbeeld is het oplossen van problemen die uit debugging naar voren komen. Ontwikkelen voor hybride apps levert daarbij hetzelfde probleem op als bij ontwikkeling in puur HTML5. De ontwikkeling in HTML5 tooling gaat overigens langzaam, waardoor HTML5 op dit moment als alternatief nog niet serieus genoeg is. De spelers rond de bestaande gatekeeper app stores ontwikkelen daarnaast ook in snel tempo hun proposities voor het zakelijke domein. Pagina 17 van 20

18 Samengevat - De Belastingdienst maakt geen gebruik van de W3C Widgets standaard en overweegt dit momenteel ook niet. - Een RAS voor distributie zal moeilijk worden, omdat alle policies voor de diverse overheidsonderdelen dan ook op elkaar moeten worden afgestemd. - W3C Widgets lijkt niet geschikt voor PtoLU, o.a. vanwege matige ondersteuning in tooling. HTML5 is nu ook nog geen alternatief om volledig op over te schakelen. 3.4 SURFnet Gesproken is met Niels van Dijk, werkzaam bij SURFnet, op 27 maart W3C Widgets functionaliteit en andere standaarden Niels geeft aan dat W3C Widgets typisch een standaard is voor relatief beperkte functionaliteit, waarbij informeren van de gebruiker voorop staat. Uitgebreide communicatie met een backend is meestal afwezig. SURFnet beschouwt HTML5 applicaties als alternatief voor native apps en geeft daarbij als advies de voorkeur aan gebruik van HTML5. In de vergelijking tussen HTML5 en W3C Widgets, geeft Niels aan dat de standaard W3C Widgets als standaard verpakking geldt voor een inhoud, die wel op HTML5 gebaseerd kan zijn. W3C Widgets is daarbij een goede standaard voor deze verpakking, maar specificeert dus alleen het delivery mechanisme en niet de inhoud/payload. Omdat de inhoud/payload van widgets conform W3C Widgets niet is gestandaardiseerd, is de functionaliteit simpel gehouden. In vergelijking met OpenSocial standaard, biedt de laatste niet alleen het delivery mechanisme, maar ook een meer uitgewerkte specificatie voor de inhoud. De interactie met een backend systeem (o.a. op het gebied van authenticatie) is bijvoorbeeld bij OpenSocial wel verder uitgewerkt. App distributie Het gebruik van commerciële gatekeeper stores brengt een aantal beperkingen met zich mee bij app distributie. Ten eerste zijn de eigenaren (Apple/Google) niet-controleerbaar in het beheer van de stores. Verder zijn policies (te) eenzijdig opgelegd en niet altijd realistisch/acceptabel voor elke organisatie om de stores in te zetten voor professioneel gebruik. Buitenlandse wetgeving (US) kan hierbij een rol spelen. Tenslotte is bij ios het gebruik van andere app stores niet mogelijk, terwijl dit bij Android niet onmogelijk is, maar wel lastig. In de discussie komt tenslotte de vraag naar voren of banken bij dergelijke beperkingen een gecalculeerd risico nemen. Een reden voor een alternatief distributie mechanisme is dat er op nationaal/sector niveau afspraken worden gemaakt over de functionaliteit van een toepassing. Zeker als het gaat om whitelabel apps, waarbij de universiteiten/overheden een sturende rol hebben. De technische uitdaging zit dan wel in inzet en gebruik van andere app stores voor distributie. Toekomst Pagina 18 van 20

19 De W3C ontwikkeling lijkt naar mening van Niels nu gestopt. Hij geeft aan, dat de standaard nu blijkbaar doet wat deze moet doen en wellicht niet veel meer functionaliteit nodig heeft. In de markt is met name het grootste platform (Android) versplinterd en accepteren app ontwikkelaars native app ontwikkeling, i.p.v. het gebruik van widgets. Met de ontwikkelingen van HTML5, waarmee HTML van alleen content beschrijving ook opschuift richting een volwaardig totaalpakket aan functionaliteit, wordt de relevantie van W3C Widgets wellicht ook minder. Niels geeft aan dat vanwege te kleine uptake/impact in de markt en de stilstand in ontwikkeling, hij geen voorstander is van voordracht van W3C Widgets voor opname op de lijst voor pas toe of leg uit. HTML5 is nu nog in ontwikkeling, maar geldt als een perspectiefrijker alternatief. Deze standaard heeft vanwege de grote belangstelling echter geen stimulans in adoptie nodig. Samengevat - SURFnet maakt gebruik van OpenSocial als alternatief, met meer mogelijkheden voor specificeren van de inhoud. - SURFnet ervaart de geslotenheid van de commerciële app stores als onwenselijk met een aantal ernstige beperkingen. - W3C Widgets lijkt niet geschikt voor PtoLU, vanwege te kleine impact en stilstand in de ontwikkeling. HTML5 als alternatief heeft nu geen stimulans in adoptie nodig. Pagina 19 van 20

20 4 Referenties [1] Actieplan Nederland Open in Verbinding, 's-gravenhage: Ministerie van Economische Zaken, [2] "Pas toe of leg uit" is vastgelegd in de "Instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT- producten" van 8 november 2008, en daarnaast in convenanten en afspraken met decentrale overheden. [3] "Instellingsbesluit College en Forum Standaardisatie 2010", [4] Toetsingprocedure en criteria voor indieners en experts, [5] HTML5 apps, SURFnet, Pagina 20 van 20