STRAFBARE DEELNEMING. Docent Mr W. Römelingh. Datum 20 juni Plaats Haagrecht Advocaten. Punten 2 PO Juridisch

Transcriptie

1 STRAFBARE DEELNEMING Docent Mr W. Römelingh Datum 20 juni 2008 Plaats Haagrecht Advocaten Punten 2 PO Juridisch

2 STRAFBARE DEELNEMING Tekenen bij aankomst Tekenen bij vertrek Evaluatie

3 STRAFBARE DEELNEMING College Cursus Aanmelden Annuleren Cursusaanbod Cursusmateriaal

4 STRAFBARE DEELNEMING 1 Gaat u altijd zo intiem om met uw cliënten? 2 Aanleiding onderwerp 3 Wettekst 4 Medeplegen versus medeplichtig 5 Ontwikkeling daderschap 6 Deelneming bij cassatierechter 7 Deelneming bij feitenrechter 8 Bijvangst 9 Rondvraag

5 MELD MISDAAD ANONIEM 24 december 2003 Oprichting Stichting Meld Misdaad Anoniem Telefoon Publiek-Privaat samenwerkingsverband Politie als opsporingsinstantie voorzien van concrete informatie over misdrijven Raad van Hoofdcommissarissen verstrekt noodzakelijke financiële bijdrage en eigen/politie informatie over criminaliteit

6 MELD MISDAAD ANONIEM Rechtmatige opsporingsmethode? Hoge Raad 13/06/2006 NJ 2006, 346 Geen rechtsregel staat eraan in de weg dat de politie anonieme informatie gebruikt als startinformatie voor een opsporingsonderzoek Gebruik van Meld Misdaad Anoniem-informatie is niet in strijd is met artikel 6 EVRM dan wel met beginselen van behoorlijke procesorde

7 MELD MISDAAD ANONIEM Juistheid van informatie moet door politie zijn getoetst en onderbouwd met nadere onderzoeksgegevens Rb Maastricht 24/01/2007 NJFS 2007, 113 Vermoeden van overtreding van Opiumwet Vermoeden gebaseerd op Meld Misdaad Anoniem Concretere gegevens waren niet bekend

8 MELD MISDAAD ANONIEM De rechtbank stelt vast dat bij gebreke van een redelijk vermoeden als bedoeld in de Opiumwet het door de verbalisanten verrichte onderzoek en de daarop volgende inbeslagneming onbevoegdelijk en derhalve onrechtmatig zijn verricht Sprake van een verzuim bij het voorbereidend onderzoek Dit verzuim kan niet meer worden hersteld à welk rechtsgevolg?

9 MELD MISDAAD ANONIEM "Het geconstateerde vormverzuim is afkeurenswaardig, maar niet van dien aard dat een zovergaande sanctie dient te volgen dat alle daaruit voortvloeiende bewijsmiddelen van het bewijs dienen te worden uitgesloten." Strafvermindering in plaats van bewijsuitsluiting (bedrijfsruime in plaats van woning)

10 MELD MISDAAD ANONIEM Rb 's-gravenhage 19/06/2008 Hennepkwekerij aangetroffen in woning Onderzoek gestart naar aanleiding van anonieme melding Concrete omstandigheden die aanleidinggaven tot het onderzoek: verdachte heeft eerder in diezelfde woning een hennepkwekerij geëxploiteerd

11 MELD MISDAAD ANONIEM M-melding en omstandigheid dat verdachte bekende is van de politie: is onvoldoende om woning rechtmatig te kunnen binnentreden à vrijspraak Sprake van verzuim bij het voorbereidend onderzoek Dit verzuim kan niet meer worden hersteld à welk rechtsgevolg?

12 MELD MISDAAD ANONIEM Het geconstateerde vormverzuim is afkeurenswaardig, en wél van dien aard dat een zovergaande sanctie dient te volgen dat alle daaruit voortvloeiende bewijsmiddelen van het bewijs dienen te worden uitgesloten. Dus: bewijsuitsluiting (oorzaak woning) Dus: weg strafzaak, weg ontnemingsvordering van EUR

13 AANLEIDING ONDERWERP Sultan mept overvallers weg Haagse jongens en Antilliaans meisje Bij wijze van grap geopperd Geen goed plan Stratenmakers Ananassen

14 AANLEIDING ONDERWERP Voltooid delict of poging? Medepleger of medeplichtig? Vrijwillige terugtred?

15 AANLEIDING ONDERWERP Deelnemingsvormen Plegen Medeplegen Doen plegen Uitlokken Medeplichtigheid

16 AANLEIDING ONDERWERP Rechtsgebied Strafrecht Instanties Onbeperkt Datum Onbeperkt Tekst Uitspraak/Conclusie

17 AANLEIDING ONDERWERP Plegen % Medeplegen % Doen plegen 180 1% Uitlokken 287 2% Medeplichtigheid 447 3% Totaal %

18 WETTEKST Artikel 47 Sr Daders Artikel 48 Sr Medeplichtigen Artikel 49 Sr Strafmaat Artikel 52 Sr Strafbaarstelling/Strafuitsluiting

19 WETTEKST Artikel 47 Sr Als daders worden gestraft zij die: 1 plegen, doen plegen of medeplegen 2 door blablabla opzettelijk uitlokken giften beloften misbruik van gezag geweld bedreiging misleiding gelegenheid middelen inlichtingen

20 WETTEKST Artikel 48 Sr Als medeplichtigen worden gestraft zij die: 1 opzettelijk behulpzaam bij het plegen 2 opzettelijk blablabal verschaffen tot het plegen gelegenheid middelen inlichtingen

21 WETTEKST behulpzaam bij gelijktijdige medeplichtigheid verschaffen tot voorafgaande medeplichtigheid Ratio blablabla wetgever Hoe verder gedraging van feit verwijderd, hoe terughoudender met strafbaarstelling

22 MEDEPLEGEN VERSUS MEDEPLICHTIG Punt 1 Strafmaat Artikel 49 Sr 1 Maximum hoofdstraf verminderd met eenderde 2 Straf moet uitsluitend zien op handelingen opzettelijk gemaakt of bevorderd

23 MEDEPLEGEN VERSUS MEDEPLICHTIG Punt 2 Strafbaarstelling Artikel 50 Sr Medeplichtigheid en overtreding? Medeplichtigheid en poging?

24 MEDEPLEGEN VERSUS MEDEPLICHTIG Punt 3 Doorwerking andere deelnemers Van der Leij Plegen en Deelnemen Inbraak woning Eerste jonge slaat ruitje woning in Tweede jonge neemt uit woning weg

25 MEDEPLEGEN VERSUS MEDEPLICHTIG Eerste jongen aanmerken als medepleger levert voor tweede jongen op "diefstal door braak in vereniging" Eerste jongen aanmerken als medeplichtig levert voor tweede jongen op "diefstal"

26 ONTWIKKELING DADERSCHAP Hoe groter kring medeplichtigen hoe kleiner kring daders Hoe groter kring daders hoe kleiner kring medeplichtigen

27 ONTWIKKELING DADERSCHAP HR 29/10/1934 NJ 1934, 1673 (Wormerveerse Brandstichting) HR 23/02/1954 NJ 1954, 378 (IJzerdraad) HR 19/11/1985 NJ 1986, 125 (Slavenburg I) HR 16/12/1986 NJ 1987, 321 (Slavenburg II) HR 21/10/2003 NJ 2006, 328 (Drijfmest)

28 ONTWIKKELING DADERSCHAP HR 29/10/1934 NJ 1934, 1673 (Wormerveerse Brandstichting) Hooischuur Ene man klimpt trap op Andere man houdt trap vast Hooi wil niet branden Hooi van grond wordt aangereikt Hooi van grond wil ook niet branden Na verloop van tijd vat hooi alsnog vlam

29 ONTWIKKELING DADERSCHAP Verweer Behulpzaam bij Geen medepleger, maar medeplichtige Hoge Raad Bewuste, nauwe en volledige samenwerking Toeval wie wat deed

30 ONTWIKKELING DADERSCHAP HR 23/02/1954 NJ 1954, 378 (IJzerdraad) Eenmanszaak IJzerdraad van Nederland naar Finland Exportformulieren ingevuld door medewerker Zowel medewerker als eigenaar vervolgt Verweer Niet bewezen kan worden dat eigenaar exportformulieren heeft ingevuld laat staan dat eigenaar handelingen opzettelijk heeft verricht

31 ONTWIKKELING DADERSCHAP Rb Haarlem Economische Kamer Wat ondergeschikten verrichten wordt binnen eenmanszaak geacht door eigenaar te zijn verricht Hof Arnhem (Niet Hof Amsterdam) Economische Kamer In tegenwoordige samenleving moet eigenaar als pleger worden aangemerkt zelfs ingeval...

32 ONTWIKKELING DADERSCHAP eigenaar geen (bijzondere) opdracht gegeven had niet van handelingen op hoogte was medewerker eveneens als pleger veroordeeld is Hoge Raad Eigenaar is alleen strafbaar ingeval over handelingen kon beschikken en handelingen heeft aanvaard of placht te aanvaarden

33 ONTWIKKELING DADERSCHAP HR 19/11/1985 NJ 1986, 125 (Slavenburg I) HR 16/12/1986 NJ 1987, 321 (Slavenburg II) Bezwaar tegen dagvaarding Vier tot acht uitspraken

34 ONTWIKKELING DADERSCHAP Slavenburg/CL/GB/Fortis Kantoor 's-gravenhage Parkstraat Kredietovereenkomsten Onvermelde zekerheden Akkoord getekend Beschikken en aanvaarden binnen organisatie Bevoegdheid (om in te grijpen)? Meerderheid (om in te grijpen)? Wetenschap van gebeurtenissen?

35 ONTWIKKELING DADERSCHAP HR 21/10/2003 NJ 2006, 328 (Drijfmest) Medio 1999 te Groote Keeten/Den Helder Z Beheer BV EUR 900 boete voor uitrijden drijfmest Wet Bodembescherming Niet opzettelijk overtreding Wel opzettelijk misdrijf

36 ONTWIKKELING DADERSCHAP Verweer Verdachte beheerder landerijen Mest niet zelf uitgereden Niemand toestemming gegeven Weet niet wie mest wel heeft uitgereden Ontslag rechtsvervolging

37 ONTWIKKELING DADERSCHAP Hof Amsterdam Taak beheerder om over landerijen te waken Verplichting om op derden te letten Niet aannemelijk alle maatregelen getroffen Geen controlemaatregelen Geen (intensieve) inspectie Geen onderzoek naar herkomst drijfmest

38 ONTWIKKELING DADERSCHAP Advocaat-Generaal Beschikken? Ja! Aanvaarden? Nee! Echter, met tegenzin wegens blik over "papieren muur" Eerste verhoor medewerker "Wij verhuren aan iemand uit Noordwijk" Tweede verhoor medewerker Nonchalant: "Ik kan me niets herinneren"

39 ONTWIKKELING DADERSCHAP Hoge Raad Antwoord op vraag wanneer gedraging aan rechtspersoon kan worden toegerekend is afhankelijk van omstandigheden geval Belangrijk oriëntatiepunt is of gedraging heeft plaatsgevonden in sfeer van rechtspersoon Dergelijke gedraging kan in beginsel worden toegerekend aan rechtspersoon

40 ONTWIKKELING DADERSCHAP Van gedraging in sfeer rechtspersoon zal sprake kunnen zijn ingeval: 1 gaat om gedraging van iemand die werkzaam is ten behoeve van rechtspersoon 2 gedraging past in normale bedrijfsvoering van rechtspersoon 3 gedraging rechtspersoon dienstig is geweest 4 rechtspersoon over gedraging kon beschikken en placht te aanvaarden Onder aanvaarden is mede begrepen...

41 ONTWIKKELING DADERSCHAP "Het niet betrachten van de zorg die in redelijkheid van de rechtspersoon kon worden gevergd met het oog op de voorkoming van de gedraging." Van bewuste, nauwe en volledige samenwerking naar aanvaarden en beschikken naar niet vereiste zorg om te voorkomen

42 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Antwoord op vraag of sprake is van medeplegen en/of medeplichtigheid afhankelijk van feiten en omstandigheden Geen rechtsoordeel, maar feitenoordeel Geen rechtsklacht, maar motiveringsklacht

43 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER "oordeel hof niet onbegrijpelijk" Enerzijds: beslissing kan in stand blijven Anderzijds: andere beslissing wellicht mogelijk "evenmin onbegrijpelijk geweest"

44 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Cassatiegrond schending vorm Vermelding artikelen/beginselen doordat weergave aangevallen oordeel aangezien onbegrijpelijke motivering: - Redenering is fout - Redenering is tegenstrijdig - Verweer/stelling niet behandeld Toelichting (literatuur, rechtspraak of redenering)

45 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Standaard conclusie advocaat-generaal Toets in cassatie beperkte reikwijdte Wellicht onbegrijpelijk Opvatting leerstuk medeplegen Wellicht verhelderend Bespreking rechtsontwikkeling door advocaat-generaal

46 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Wetgever geeft rechter vrije hand Bewuste, nauwe en volledige samenwerking HR 29/10/1934 NJ 1934, 1673 (Wormerveerse Brandstichting) Lijfelijke afwezigheid geen beletsel HR 17/11/1981 NJ 1984, 84 (Containerdiefstal)

47 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Lijfelijke aanwezigheid geen onweerlegbaar vermoeden HR 19/10/1993 NJ 1994, 50 (Petanqueclub) Doet er in beginsel niet toe wie wat doet HR 17/05/1943 NJ 1943, 576 Uitvoeringshandeling niet noodzakelijk HR 25/03/1975 NJ 1975, 270 (Wisselkantoor)

48 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Plan niet noodzakelijk/stilzwijgende samenwerking HR 10/04/1973 NJ 1973, 468 (Panachiakon) Gemeenschappelijk opzet wel noodzakelijk Achtervolging doorrijden na ongeval - een wil bestuurder aanhouden/tegenhouden - ander steekt bestuurder neer

49 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Lijfelijke aanwezigheid geen onweerlegbaar vermoeden HR 19/10/1993 NJ 1994, 50 (Petanqueclub) Petanqueclub in Best Ik ben met vrienden naar clubgebouw gegaan Ik wist dat ze gingen inbreken Mijn vrienden gingen naar binnen Ik bleef buiten Zij kwamen met bier en snoep naar buiten Ik heb er van gedronken en gegeten

50 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Meer bewijs niet gebruikt Hoge Raad nauwe samenwerking moet ergens uit blijken zeker bij verweer in feitelijke aanleg kan uit verrichten uitvoeringshandeling of gezamenlijk plan

51 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Uitvoeringshandeling niet noodzakelijk HR 25/03/1975 NJ 1975, 270 (Wisselkantoor) Hold Up door twee personen in Brussel Ene overvaller had geld weggenomen Kassier met vuurwapen bedreigd Jas over hoofd kassier gegooid Andere overvaller was bij deur blijven staan

52 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER Hoge Raad samen als medeplegers begaan ook heeft slechts een van twee uitvoeringshandelingen verricht De Hullu Wellicht minder vergaand dan gedacht Let op noot advocaat-generaal Kassier sprak over twee overvallers Tweede man stond dicht bij uitvoering Bleek volledige buit onder zich te hebben

53 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER De Hullu Vereiste "nauwe samenwerking" behoeft invulling Geen gewone samenwerking, maar nauwe samenwerking Materiële elementen 1 Intensiteit samenwerking 2 Taakverdeling 3 Rol in voorbereiding 4 Rol in uitvoering 5 Rol in afhandeling

54 DEELNEMING BIJ CASSATIERECHTER 6 Belang van die rol 7 Zich niet terugtrekken op geëigend tijdstip 8 Aanwezigheid op belangrijke momenten Formele elementen 1 In hoeverre verweer gevoerd? 2 In hoeverre onduidelijkheid over voorval? (wat aan proceshouding verdachte is te wijten)

55 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Rb Haarlem 03/08/2006 LJN AY6625 (Geen gehoor) Rb Dordrecht 24/06/2004 LJN AP4401 (Turkse eerwraak) Rb Roermond 25/03/2003 LJN AL1526 (Venlose Drugspanden I) Rb Roermond 27/10/2006 LJN AZ2572 (Venlose Drugspanden II) Hof 's-gravenhage 16/03/2006 LJN AV5198 Hoge Raad 18/03/2008 LJN BC6157 (Rijswijkse stoeptegel)

56 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Rb Haarlem 03/08/2006 LJN AY6625 (Geen gehoor) Plan inbraak Drie keer langs huis Drie keer huis bewoond Plan overval Bewoner huis uit lokken Bewoner met nepwapen bedreigen Verdachte aanwezig bij afhalen nepwapen Verdachte mee naar woning

57 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Bewoner ligt te slapen op bank Steentjes tegen ramen Aanbellen voordeur Geen reactie (bewoner hoort niets) Onverrichte zaken naar huis Verweer Geen medeplegen, maar medeplichtigheid want verdachte wachtte in auto/achter muurtje

58 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Rb Haarlem Onder gegeven omstandigheden bewuste, nauwe en volledige samenwerking Minderjarige Toepassing 77b Sr Volwassenstrafrecht Gezien verdachte inmiddels 18 en wijze waarop hij zich presenteert Gevangenisstraf van 3 maanden

59 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Rb Dordrecht 24/06/2004 LJN AP4401 (Turkse eerwraak) Zondag 30 november 2003 Meisje bekent relatie met man Relatie voor familie onacceptabel Meisje reeds verloofd met andere man Man reeds gehuwd met andere vrouw

60 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Familieberaad - vader meisje - oma meisje - zwager meisje - tante meisje Meisje en man moesten gedood worden "Wie kan een mens doodschieten?" Zwager neemt taak op zich

61 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Week later Zwager toont vuurwapen aan familie "Als jij gevangenis ingaat, zorg ik voor je kinderen" Vader geeft kussen en schouderkloppen Weer week later Zwager schiet met vuurwapen op man Korte afstand op hoofd en bovenlichaam Voorgenomen misdrijf niet is voltooid

62 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Zwager is pleger! Vader (oma en tante) medepleger(s)? Vader is familieoudste Vader is initiator plan Vader heeft meermalen aangemoeid

63 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Geen bewuste, nauwe en volledige samenwerking Vader niet betrokken bij aanschaf vuurwapen Vader niet betrokken bij uitvoeringshandelingen zoals plaats, tijd en modus operandi Zelfde oordeel voor oma en tante (LJN AP4470 en LJN AP1791)

64 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Overweging ten overvloede Uitlokking zeer wel mogelijk Door misbruik van gezag Vader immers familieoudste

65 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Rb Roermond 25/03/2003 LJN AL1526 (Venlose Drugspanden I) Rb Roermond 27/10/2006 LJN AZ2572 (Venlose Drugspanden II)

66 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Hof 's-gravenhage 16/03/2006 LJN AV5198 Hoge Raad 18/03/2008 LJN BC6157 (Rijswijkse stoeptegel) Poging moord vrachtwagenchauffeur Medeverdachte heeft puinzak alleen gegooid Geen uitvoeringshandeling verdachte zelf Geen feiten en omstandigheden waaruit nauwe en volledige samenwerking blijkt Over gooien puinzak is niet instemmend gesproken of op andere wijze gecommuniceerd

67 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Cassatie Openbaar Ministerie Ondergrens medeplegen ligt (volgens laatste stand van de rechtspraak) bij: 1 deel uit maken van een groep dus niet toevallig aanwezig zijn 2 zich niet distantiëren van de groep als er strafbare dingen gebeuren 3 niet ingrijpen door mededaders te beletten

68 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER Hoge Raad Ondanks de volgens het Openbaar Ministerie: 1 aanwezige wetenschap over wat kon gebeuren 2 het zich niet distantiëren van de groep 3 de mogelijkheid van stilzwijgende samenwerking Geen onjuiste rechtsopvatting gerechtshof over medeplegen

69 DEELNEMING BIJ FEITENRECHTER HR 11/02/1997 NJ 1997, 440 "Twee of meer personen" = "Medeplegen" Openlijke geweldpleging

70 BIJVANGST HR 20/02/2007 LJN AZ0663 (IJzerdraadje en EHRM)

71 AFSLUITING College Cursus Aanmelden Annuleren Cursusaanbod Cursusmateriaal Rondvraag