Mijn verhalen. in het Nedersaksisch van de oostelijke Achterhoek. Herbert Leerink

Transcriptie

1 Mijn verhalen in het Nedersaksisch van de oostelijke Achterhoek Herbert Leerink

2 Moedertaal / moderspraoke Je moedertaal is de taal waarmee je opgroeit. Mijn ouders waren allebei in het Nedersaksisch opgevoed. Mijn moeder in het Winterswijks, mijn vader in het Aaltens, twee talen waar slechts kleine verschillen tussen bestaan. Met ons, de kinderen, spraken zij echter Nederlands. Waarom? Nedersaksisch heet nu dialect, terwijl het ooit de echte taal van ik schat 30% van de Nederlanders was. Het werd gesproken in Groningen, Drenthe, Overijssel, op de Veluwe en in de Graafschap. Zelfs in een klein deel van Friesland (rond Stellingwerf). In de aangrenzende regio's in Duitsland sprak men dezelfde taal, van Ost-Friesland tot in Westfalen. Binnen de verschillende gebieden waren er behoorlijke verschillen in uitspraak en vocabulaire. Toch was het één taalsysteem. Nu denkt men dat Nederlands (ABN) de echte taal is, maar dat is in feite een geconstrueerde taal. Men kreeg in de negentiende eeuw behoefte aan een standaardtaal, omdat mensen door het hele land steeds meer met elkaar gingen communiceren. Er kwamen treinen, dus men ging reizen. Later kwam er telefoon, dus men ging bellen met mensen die een andere taal spraken. Wat bleek: iemand die Nedersaksisch sprak kon een Zeeuw moeilijk verstaan, terwijl een Westfries moeite had met het Limburgs. Dus moest er een soort gemeenschappelijke taal worden gemaakt. Op zich heel begrijpelijk. Onderwijzers in het hele land gingen aan de slag. Nu het onderwijs voor iedereen een recht was geworden, kon je mooi ook één taal aan alle mensen leren. Toen gebeurde iets vreemds. Men ging denken dat je slim was als je Nederlands sprak (dan was je immers naar school geweest!) en dat je dom was als je dialect sprak. Terwijl het in feite zo is, dat kinderen die tweetalig opgroeien slimmer en creatiever worden in taal. Ze kunnen ook beter multitasken. Aan het spreken van Nederlands werd een status toegekend, terwijl de echte moedertalen als iets minderwaardigs werden afgeserveerd. Mijn ouders gingen studeren. Zij wilden niet meer in hun eigen taal spreken. Alleen nog met hun ouders, broers en zusters en sommige familieleden spraken zij Nedersaksisch, maar met hun kinderen en de meeste vrienden Nederlands. Dat is jammer. Gelukkig sprak ik als kind met al mijn grootouders en ooms en tantes en met mijn vriendjes wel in het Aaltens en Winterswijks, dus ik ben toch een beetje tweetalig opgegroeid. Tot we naar het "Westen" gingen verhuizen. Toen zei mijn nieuwe meester ten overstaan van de hele klas dat ik een "boertjen van buten" was. Dat was zo dom van die man. Maar als kind zei je natuurlijk niets. Je dacht het alleen. De meester had trouwens ook een tongval, iets Noordhollands denk ik. Maar dat had hij zelf niet door. Dialecttalen zijn meer dan tongval alleen, het zijn echte talen. Ze beleven een revival, al vrees ik dat ze op termijn zullen verdwijnen. Ik ben na vijfenvijftig jaar weer actief in de taal die eigenlijk mijn moedertaal is. Dat is best moeilijk. Ik ken het Nedersaksisch van de jaren vijftig van de vorige eeuw, maar het is een levende taal, dus mijn Nedersaksisch is wel wat verouderd. Ik ben ook veel woorden en uitdrukkingen vergeten plus een stuk grammatica. En ik spreek mijn moedertaal met een "Hollands" accent. Maar ik heb er zo n emotionele band mee, dat ik er veel tijd in steek om het weer opnieuw te leren. Ik ben lid geworden van een dialectkring en ik schrijf verhalen in mijn dialect. Spreken vind ik nog steeds eng, net als iemand die voor het eerst in een vreemde taal moet spreken en bang is om fouten te maken.

3 Mijn verhaal Den smaak van dialect, dat in Flonkergood van 2017 verscheen, vertelt waarom ik na een halve eeuw weer door de moedertaal van mijn familie werd gegrepen. In de Achterhoek (het zuidoostelijke deel van Gelderland) en de Liemers (de streek tussen de Oude IJssel en de Rijn) hebben ze een eigen Boekenweek, met prijzen voor boeken die over de streek gaan of die in het Nedersaksisch zijn geschreven. Dan geven ze ook een eigen boekenweekgeschenk, Flonkergood, een boekje met verhalen in de dialecten van de Achterhoek en de Liemers. Daarvoor wordt elk jaar een verhalenwedstrijd uitgeschreven. De verhalen moeten in het dialect worden geschreven en er is een verplicht thema. Het aantal woorden is beperkt, soms maximaal 300 woorden, soms 500 woorden. Het thema was in 2015 "de grens". Ik had een verhaal ingezonden, waarin ik vertel hoe ik als kind smokkelaar werd (in elke grensstreek werd veel gesmokkeld; men beschouwde dat als een sport, niet als een criminele activiteit!!). Dat verhaal mocht ik in s-heerenberg voorlezen en het is het eerste verhaal van dit bundeltje. Mijn andere verhalen die in Flonkergood verschenen, gaan over Koninginnedag en over de grenzen van vrijheid. En zoals gezegd de smaak van dialect. Een verhaal dat ik in Laorne (Laren, Gld) mocht voorlezen voor de Nedersaksische Dialectkringen is Het Geweer. Bijna alle andere verhalen zijn in de Moespot verschenen, het driemaandelijkse tijdschrift van het Verbond van Nedersaksische Dialectkringen. De verhalen zijn geschreven tussen november 2014 en november Er zullen meer verhalen volgen. Ook werk ik aan een langer verhaal dat zich tussen Aalten en de Duitse grens afspeelt. Hierin verbind ik ware gebeurtenissen met fantasieën, die ik tijdens mijn werk als leraar voor mijn leerlingen heb verzonnen. Herbert Leerink

4 Ovver den schreef gaon Elken bewoner van de grensstreek is wal es ovver den schreef egaone. t Zit ons in t blood. Ik wist nog neet ens wat smokkelen was, too-k veur mien moder bi j de Kreuzkapelle de contrabande al ovver de grens brachten. Dat ging zo: wi j hadd n in die jaoren manchester boksen, waor t ze elastiek an de piepen hadd n emekt. Nen drollenvanger heetten dat. Uut evonden in Engeland, maor zeer geschikt veur t grensverkeer met Pruussen. I j konnen der zo ne tute met koffie in laoten zakken en dan hunk de koffie ow argens tussen de bene. Gin douanier wie t der op letten, zekers at er een kind in zo ne bokse staeken. Mien moder had ons kindere in den pas staon en veurdat zee veur de controle naor t kantoortjen gingen, gaf zee mien ok nog een tesken met botter. Botter ging neet in de bokse, dat lekt ow jao op de veute. Mammie, zo heetten moder, zae: Loop i j maor vast deur, dan mo-j an de andere kante maor effen wachten. Mien zusjen en ikke gingen in onzen onschuld onder den slagboom deur en stonnen daor tut mammie der ankwam, ik in mienen drollen-, alias koffievanger en zusjen in eur mooisten kleedjen. Teggen de douaniers had zee ezegd daw op familiebezeuk gingen bi j Koop in Bokelt. t Was neet waor, maor waorumme mammie zo n leugentjen vertellen, wist ik ok neet. Daor he-k wal wat van eleerd: bi j keerls in een uniform mo-j oppassen. Wi j hadden gold in de hande, want kort nao den oorlog ko-j in Duutsland alles kriegen veur cafeïne uut de koloniën en t gold van de botterfabriek op t Rot in Aalten. De Duutsers an de andere kante hadden luxe industriële artikelen, die j bi j ons weer neet konnen kopen. Der was dus nen laevendigen ruilhandel ontstaon en niemes wie t zich nog wat van de vroggere vi jandelijkheden antrok. t Laeven ging deur en de mensen mekten der t besten van. Af en too kwam t malheur van de bezetting nog wal es bovven drieven. Too-t wi j ne kaere op de fietse onderweg wazzen had oma zich bi j kasteel Anholt wat mooie blome eplukt. To kwam der een Pruus, wie t zae dat dat Diebstahl was. Oma zae alleneg maor: I j hebt in den krieg bi j ons al genog eklaut, now he-w Wiedergutmachung. Den Pruus, wie t neet op de Gnade der späten Geburt kon terug vallen, was kats van t rabat en most haost grienen. Ik hebbe der Spiet van, zae-e. Soh! t is mooi ewest. Wi j gaot maor es verdan, gaf oma te kennen. Dat verstaot zee daor ok wal. Deur zukke gebeurtenisse he-k mien hele laeven ne bezundere relatie tut de Duutse spraoke en t Duutse volk ehollen. Ik hebbe viefendartig jaor geld an de Duutse spraoke verdeend, maor dat zol nooit passeerd waen a-k as kind neet een paar keer ovver den schreef was egaone.

5 Het geweer As gewere praoten konnen, dan ko-j beuke vol schrieven ovver moord en ander verderf. Gelukkig könt zee dat neet en daorumme zal ìk ow t verhaal van mien ovvergrootvader s knikloopgeweer vertellen: Wat et zoal hef met emaakt met de keerls wie t et in de hande hebt ehad. Maor ne romantische geschiedenis zal et neet wodden. t Geweer heetten Diana. En Diana lei geerne in de hande van keerls, wie t uut jagen gingen. Onder toeziend oog van de godin van de jacht hef mien ovvergrootvader Johannes t dan ok ekof. Hee had een stuksken grond langs de Slingebaeke in Aalten, vanaf de Koembrug in de Stationsstraote tut waor t ze later de botterfabriek hebt ebouwd. Daor was zien greuntenhof; hee had der ok hoondere lopen en d r stonnen wat karsebeume. t Land was van Ten Dam ewest, den leerlooier. Langs de baekenwal ko-j mooi de beestevellen laoten dreugen. Later was Johannes met Annigjen Ten Dam etrouwd en zo kon-e zich den trotsen bezitter van den grond neumen. Ten Dam had t trouwens toch neet meer neudeg. Hee was goud- en zilversmid ewodden. Het leerlooien stonk em te völle. Alles better as de loch van rottend vleis en miege, kalk en hondekladden, de ingrediënten veur et looien. Johannes en Antjen hadden völ plezier van den greuntenhof. Zee konnen daor de ale van het woonhuus an de Kerkstraote hen brengen in 1925 was d r nog gin riolering in Aalten - en zee hadden d r volop greunte en eier van. D r was feitelijk maor één probleem. Zee hadden dan wal gin roepen op den moos, maor wal ratten in t kroos. En die ratten vratten um de eier en t hoondervoer weg. Dus een geweer kon-e wal gebruken. En zo dee t knikloopgeweer Diana zien intree. t Kwam uut Bokelt en het schotten neet arg zuver. De köggelkes wazzen klein van kaliber, maor t was good genog teggen t ongedierte. Heel wat ratten hebt daor t loodjen elegd. Johannes hef d r zelfs bi j vergis nen groten vis met kapot eschotten. Nen zalm. Nen zalm? heur ik ow zeggen, da s toch neet meugelijk, in Aalten in de Slingebaeke Ik zae dat zelvers ok, at mien ome Hans t mi j vertellen. Maor Hans zae dat de Slingebaeke vrogger op de een of andere manier met den Iessel verbonden was en den Iessel met de Zuiderzee en de Rijn en daor gaf t volop zalm. Dus zo vrömd was t verhaal toch neet. Johannes zag de rugge van den vis veur nen vetten waterrat an en richtten zien Diana op den Leviathan. Nao twee keer scheeten was t beest dood en bleken-et zo as ezegd nen zalm te waezen en gin rat. Hee hef de familie good esmekt. To de botterfabriek d r kwam mosten zee een huus bouwen veur IJsbrand Donker, den botterdirekteur. De leu van de botterfabriek hebt daorumme t land ekof. En zo had Diana gin bestaonsrecht maer. Zee wodden in den slaopkamer an de zied van de Kerkstraote in de kaste ezat. Daor hef zee twee generaties eslaopene, want grootvader Gerard was pacifist, mien vader Willem wol dommenaer wodden en zien breurs Johan en Frans wazzen dokter en mosten laevens redden in plaatse van beschadigen, dus niemand had belangstelling veur Diana. Mien breur Harm was feitelijk den eersten wie t eur na zo n viefentwinteg jaor uut de kaste hef ehaald um zich samen met zienen vriend Joop de Boer op het dak te verschansen. Köggelkes wazzen d r genog en de vrouwe van den slager teggenovver Rathmer onderan de Kerkstraote most d r as eerste slachtoffer an geleuven. t Was meteen raak en tot zien geluk blif t köggelken in t corset staeken, maor zee had het wal an de derrière eveuld. t Hef mien vader een ni j corset en nen slagroomtaart van bakker Wijers ekost. Mien breur ging naor den H.B.S. in Deutekom en daor was e zo drok, dat-e veur t geweer gin tied maer had. Dus now was t mien beurte. Maor eerst most d r nog wat slims gebeuren.

6 Ik was nog op de openbare laegere schole, waor meister Siebrands met zienen stok de kindere angst anjagen. Elken dag most ik van de Kerkstraote naor de schole achter den Markt lopen. En weer terugge. Vier keer per dag. En to k een jaor of tien was, kwam der een op nen dag een jonge van een jaor of dertien met een fiets op mien af en den hef mien bang emekt. Dreigen was et, now neumt ze t pesten. Maor ik neum et altied nog dreigen. Het hef zich een paar keer herhaald. Hee douwen mien teggen de muur van een steegjen waor niemand et kon zeene en dan begon-e te dreigen, altied zunder een woord te zeggen. Hee had nen bozen bakkes en t wodden allengs slimmer met de bedreigingen. Hee was groter as ikke en ok völ starker. Ik most er wat teggen done, maor wat? Ik had Diana ne kaere ezene, to k mi j in de kaste verstopt hadde. Het geweer mekten völ indruk. Met een bizar geveul veur humor hadden mien ovvergrootvader en mien breur kleine krasjes in den kolf van het geweer ekerfd, zoas de premiejagers in t wilde westen vrogger euren kerfstok hadd n. Een kerfken veur elk slachtoffer. t Leste kerfken was veur vrouw S., de slagersvrouw. Opa Johannes had ok met nen gleuienden naegel zien initialen in den kolf ebrand: J. L. ko-j laezen, en daor naost, maor bescheidener, H. L., as of Harm now den rechtmaotigen eigenaar was. Mien initialen wazzen ok H. L. en t was net of t geweer now van mien was. Ik wist neet hoo k t knikken most en ho of de köggelkes der in pasten. Maor daor ging et neet umme. Het was de afschrikking. Net zo as de grootmachten an weerszieden van het Iezeren Gardien mekare deur afschrikking in aevenwicht hollen at den Kolden Oorlog op zien hoogtepunt was. Elken dag zat ik veur et raam van den slaopkamer van mien olders en wachtten op den bozewicht. Het wachten wodden beloond. Ik zag em met zienen fiets veurbi j kommen en reepe: Heej. Hee kek omhoog en ik richtten Diana op zienen mombakkes. D r zat gin köggelken in, maor dat wis den viezen piezewiet neet. En t effect was d r neet minder umme. Ik zag den schrik in zienen ogen. Belangriek was ok, da-k drie meter hoger zat as hee. Psychologisch heel belangriek! Gao naor ow moder en pis t vuur uut, reep ik. Ik hebbe doornao nooit gin last meer van em ehad. Diana hef mi j eholpen. Zee was mien godin van de jacht. Zee kreeg een ni j kerfken in den kolf. Ik heb het mien olders nooit verteld. t Is now meer as zeuvenenviefteg jaor gelene. Ik wol zo geerne wetten wie t ewest is. Ik zol d r nog wal es met um ovver willen praoten. t Vrömde an het hele geval is, da-k em korts nog in een dreum veur mi j zag staone. Hee was now eenenzeuventig. Een bekend gezicht. t Zal toch neet waor waen? dech ik in mienen dreum. Waorumme he-k dat edreumd? Mescheen mo-k mi j es bi j nen psychoanalyticus dale leggen. Freud en zien anhangerschap hebt altied zukke mooie dreuminterpretaties. Waor Diana now is wet-ik neet. Ik geleuve dat mien ome Jan eur naor Brevoort hef met enommen. In de beukestad zal zee wal een eenzamen dood estorven waen. Beuke met herinnerings van gewere zö-j daor trouwens neet vinden. Maor now wet i j in ieder geval de geschiedenisse van het geweer Diana.

7 Den smaak van dialect Soms kan t laeven ow wat brengen, wa j nooit verwacht hadden. Een onverwachtse gebeurtenis gooit alles op zienen kop en zet ow an t prakke-zeeren. t Was in t veurjaor van Ik voer in mienen auto met radio Gelderland op naor den super. Ik won in de Betuwe, maor daor hebt ze t zelde programma as in den Achterhook. En denzelden keerl, wie t in t ABN de programma s en de plaatjes an mekare praot (Waorumme toch? Ze praot toch neet veur de leu in Haarlem?). Den keerl kundigt een versjen an van Boh Foi Toch. Nooit van eheurd, maor mien grootmoder zae altied boh foi toch, dus t kwam mi j argens wal bekend veur. En t ging ovver Kuperij. Now he-k met ene Kuperij in de klas ezaeten op de laegere schole en dan gao-j vanzelf toch baeter luustern. Dat liedjen ovver nen boerenjonge wie t een deerntjen zeukt hef bi j mi j onmundig völ los emekt. In eenen klap was ik zeuvenenviefteg jaor terug in de tied en ston ik bi j grootmoder in Brevoort in de kökken. Ik zag ho grootvader t naegelholt uut den schoorsteen halen. Ik heuren miene familie praoten. Ik vergaet de leste tied alderbarstens völ, maor de synapsen in miene hasses warkten weer as o k een keerl van twintig was. Miene moderspraoke kwam terugge en ik was weer efkes in Aalten, woar mi j veur t eerst het lech opging. As en keerltjen van een joar of elf most ik verhuzen. Vader was dommeneer ewodden. In de stad van de Bintangs. Of all places! An de kust, waor t ze keerltjes wie t Aaltens praot een boertjen van buten neumt. Ik heb ze d r op epokkeld, die falderabbesen. Maor nao een tiedjen bun-k toch maor standaardspraoke gaon praoten. En a-j dan daornao viefteg jaor in Utrecht, Amsterdam en de Betuwe wont, dan kö-j wal van ne metamorfose tut nen westerling spraeken. En to was daor Boh Foi Toch! Nostalgie. Internetzeuktocht. Opwinding! CD Zeet de jongs ekocht. Alle andere CD s ekocht. T-shirts an etrokken met nen trekzak d r op. In twee jaor tied twintig optraedens bezocht en altied helemaol veuran estaone. De kleinkindere hebt zich kapot elacht. Opa praoten plots zo vrömd en hee was an et dansen in den huuskamer op cajunmuziek en zeydigo. Opa was een laevend anachronisme, zae der eene. Maor dat stök opa niks. As alle olde leu was-e an t zeuken naor de verloren tied en now hef-e dee weer evonden. En oma is t d r helemaol met ens! Veural at ze zingt I j heurt wal good, maor i j luustert slecht. Oma kump uut Utrecht, maor zee kan ok al een betjen dialect praoten. Den Greuntenhof, den Truckchauffeur en De Jonges van de Schutteri j bunt eure favorieten. En natuurlijk Hans Keuper, wie t ze nen knappen keerl vindt. Daor mot opa nog met uutkieken! Maor al met al kan-k wal zeggen dat de smaak van t dialect mi j völ ebracht hef. Alderbarstens völ.

8 Modermelk in Babberich Mien grootvader had een "reiszaak" in manufacturen. Vief reizigers warken veur em, in verschillende delen van de Liemers en den Achterhook. Zien neef Jan uut Varsseveld bereizen een stuk van de Liemers en enkele plaatsen in den Achterhook. Ik heb nog een beuksken van Jan met de namen van meer as 300 klanten waor-te-kwam. "J.Kemper, molenaar, Breedenbroek", laes i'j daor, of "G.J. Kuperij op den Koudenmorgen in Drempt". "De beste klanten wont langs de rivieren", zae Jan, "want daor hebt zee goeien grond. Rivierklei van den Iessel en den Rijn. Zee hebt meer geld as in Keppel, want op 't kasteel koopt ze nooit meer as een paar zakdeukskes". Jan was een heel amparten keerl. Ze hebt mi'j wal es verteld, dat hee alle klanten - de meisten wazzen boeren - naor zienen hand had ezat. Zee mochten alleneg bi'j Jan kopen. Zo kwam d'r ens een reiziger van een firma uut Daeventer bi'j een van Jan's klanten in de buurt van Angerlo. Wet i'j dan neet, dat wi'j bi'j Leerink koopt? D'r uut!!" zae den boer. Jan had nooit een pette, maor altied nen hogen hood op zienen kop en hee drog 'n pandjesjas. Da-s zo ne jas met twee punten an ieder ende. En in die punten staeken Jan alles wat de boeren em gavven veur onderweg. Want Jan ging met de benenwagen, nooit met de GTW. Den enen boer gaf hum een stuksken dreuge wos, den anderen een botterham. Deur den vleisloch dee uut zienen jas kwam, had Jan altied een heel schoer hunde achter zich an, manges wal van Diem tut Poggendam. Jan leep altied buten en drog op zienen rug nen zwaoren canvastas met een stalenboek en bestellingen. Daorumme had-e völ last van rummatiek. Elken aovend smaeren hee zich den pokkel en de bene in met peerdenvet van den manenstrang. Hee kreeg dat van peerdenslager Iteman ten Bosch in Aalten. En onder den borstrok had hee wal tien bontvellen met töwkes vast emekt. Zo'n vel, wat ze van nen pieman estreupt hadden, was feitelijk een placebo teggen ziene kwaaltjes. Katten bunt elektrisch, a'j ze plekt, dan kroept eur de heure omhoog. En Jan had in de "Graafschapbode" wal es wat ovver elektriseermachines elaezen. Zodoonde. Op een zekeren dag was Jan in de buurte van Babberich bi'j een van zien klanten. Hee zat an taofel teggenover de boerinne, wie't eur kind de borst gaf. Maor 't kindjen wol neet drinken. 't Was af-eleid deur den vrömden keerl. De boerinne staeken de titte opni j in het mundjen en zae: "A'j now neet drinkt, dan gef ik em an de ome". "Ach nae Mina", zae Jan, "doot mi'j maor koffie". Modermelk uut de Liemers was em neet zo naor 't zin. Jan hef dat verhaal nog vaak met völ plezier verteld. Maor of den smaak van modermelk in Poggendam now zo völ better was as die in Babberich, dat hef-e d r nooit bi j ezegd.

9 Rooien Jan D r was een tied, nog neet ens zo lang elaene, do wonnen de mensen met ne verstandelijke beperkinge nog gewoon thuus. Ovverdag leepen ze op straote, mekten n präötjen en kekken es wat in t rond. Gin mense von t vrömd, zee heuren gewoon bi j t dorpsbeeld. Natuurlik wazzen d r altied leu dee-t ze dorpsgek neumen, maor de meesten gingen d r met respect met umme. En manges met nen glimlach. Mien tante Liesjen had t verstand van een dreejaorig kind. Dokter Manschot had bi j de geboorte al ezegd: Den is neet good, den is tekort ekommene. t Was der ene van nen tweeling - den anderen, mien ome Gerhard, was wal good. Grootvader en grootmoder hadden d r völle zorg umme. Hoo mos dat now at zee old wazzen, at zee der neet meer waen zollen?awbz? Was der neet. Gehandicaptenzorg? Mos nog uut evonden worden. Wajong? Nooit van eheurd. Opa en oma mosten zich d r maor met redden. t Was zo as t was en zo was t. Der wazzen meer gezinnen met zukke kindere. Maor t kwam toch altied wal recht op t ende. Der worden duchtig espaord veur een tehuus. Of de kark zorgen veur opvang at de olders dat neet meer konnen. En dee volwassenen met eur kinderverstand sjokten intussen bli jmoedig deur t darp. Ik zee ze nog veur miene ogen deur de straoten van Aalten gaon. Vöggelkes Diene. Toon den Papierkoning uut Lechtenvoorde, wee-t altied vanaf zienen bakfiets reeren: Stem op Romme potverdomme, en neet op Drees, dat vieze beest!. Of grinnekenden Appie, den zönne van den Joodsen slager, wie-t als enigsten van zien famiie t kamp ovverlaefd hadden. En natuurlijk Rooien Jan, met zienen kop met rossig haor. Zukke mensen gavven kleur an t dorpslaeven. Ovver Rooien Jan wo-k et now nog es efkes hebben. Hee was een heel amparten keerl, hee leep altied op klompen deur t darp. In de wiete ko-j um al heuren en as drumband De Eendracht ging marcheren, leep Jan helemaol veuran en gaven ziene klumpen den maot an, zo mooi leep- e in den pas. De drum genk van kaboemskabaats, Jan ziene klumpen gingen van klepper klaats. Hee was nicotine-verslaafd, d r was gin moment dat e neet smoken. At de stoomlocomotief uut Deutekom of Wenters kwam t was nog veur de tied van den Blauwen Engel -, ging Jan bi j den machinist een sigaretjen bietsen. Daorumme neumen z em ok wal Jan van den baanhof. Hee dee ok geerne provoceren. Zo leet-e vaak nen scheet en at de leu dan zeien: Jan, i j mot toch geen scheet laoten!, reep-e: Griept em dan!. Op nen goeien dag was Jan in de Roomse kark. Den koster zag um daor bi j een tamelik kostbaar beeld van Jezus staon. Jan praoten teggen Jezus en den koster luustern vanachter ne pilaar heimelik met. Jan zae teggen Jezus: Ik mot sigaretten hebben. Den koster dech dat e neet terug zol kommen, maor Jan kwam wal terugge, hee zag ginne sigaretten bi j Jezus veute en zae dreigend: Ovver een paar dage bun ik hier weer en a-k ze dan neet kriege, slao-k ow kapot!. Meneer pastoor wier ingelicht en hee zag ne oplossing: Wi j hebt nog wal een klein beeldjen, da-s niks weerd. Zet dat maor neer in plaatse van den groten Jezus. Nao een tiedjen kwam Jan weer naor de kark en dizze kaere had-e een handbieltjen bi j um. Hee zag t kleine

10 beeld en zae giftig: Waor is ow vader? Too hef den koster um toch maor een paar sigaretten egevven. Dizze leste geschiedenisse hef meneer pastoor zelf an mien vader veteld. Vader was protestant, maor van de grovven en neet van de fienen. Dat maken völ uut in Aalten. En. vader was theoloog, hee kon met den pastoor ovver den neet-eschaopene praoten. En da-s nog neet ens zo lang elaene. Ho of et now is wette ik neet. Ik bun al maer as ne halve eeuw weg uut Aalten. Maor a-k d r nog wal es hen gao krieg ik den indruk, dat Aalten meer de kante van Sodom op is egaone en minder Jeruzalem is ewodden. Op zundag zit de terrassen naost de St. Helenakark vol, maor in de kark ik hebbe ne kaere stiekem naor binnen egloept is t tamelijk leug. Leu met ne verstandelijke beperkinge zee-j d r trouwens ok neet meer.

11 Den dag at de könneginne jaorig was Wa-k ow te zeggen heb is al lang elaene. Mien vader hef et mi j verteld en a-j zegt wat mot ik met den olden kraam, dan mo-j maor es prakkezeern ovver de weurde van den Duutsen dwerg Oskar met zien blikken trömmelken: Meine Zeit beginnt weit vor mir, wat wil zegg n dat de tied lange veur ons begint. Wi j laeft jao in de tied van de generaties veur ons. Zee hebt ons emekt en veur onze vri jheid evochten. In 1939 hunk bi j mienen grootvader de vlagge uut. Dat was teggen de regels, umdat in Aalten alleen de Fienen de vri jheid hadd n um de vlagge veur de könneginne te laoten wapperen. De Roomsen, de Groven en de Jödden hadden dat veurrecht neet en umdat mien grootvader nen Groven was, kwam de burgemeister an den deur. Laerink, zeg-e, i j könt de vlagge neet uuthangen. Waorumme do-j dat dan? Meneer den burgemeister, zae mien grootvader, t is de leste keer is da-w dat doon könt, der kump oorlog. Daorumme. En der kwam oorlog. Nao den oorlog was alles anders. Ik bun in 1947 geboren en ik wette nog good dat op könneginnedag alle bewoners van Aalten de vlaggen konnen uuthangen en dat de kindere van alle laegere scholen, Rooms, Openbaar en Fien, op den markt veur den burgemeister, de könneginne en den lieven Heer mooie liedjes ezongen hebt ovver vri jheid, vaderland en geloof. Onder toeziend oog van brigadier Ploos van Amstel van de plietsie. Vri jheid is een betrekkelijk begrip. A-j d r te völle van hebt, dan wet de leu gaar neet meer wat vri jheid is. Dan is t vanzalfspraekend. Maor at et d r neet is, dan mo-j es zeen wat ze te näölen hebt. Bo wisse, alles hef met vri jheid te maken.

12 Landverhuzers A k t liedjen van Hans Keuper ovver de Landverhuzers heure, mo-k altied an Johanna Ubbink denken. Ik ken Johanna neet, ik wette neet ens waor zee geboren is. Wal he-k elaezen dat zee honderdvieftien jaor gelene met t schip Spaarndam in New York an ekommen was. To was zee vieftig jaor old. Johanna had in oktober 1896 een breefken eschrevven an juffrouw Kruisselbrink, de vrouwe van meister Kruisselbrink ( hoofd eener school in Ratum). Vrouw Kruisselbrink was een zuster van mien ovvergrootmoder en ho t breefken no in het laatjen van den linnenkaste van mien grootmoder op den Vinkenburg in Brevoort is beland mag Joost wetten. Maor daor hef t viefteg jaor elegene, tut mien ome Jan uut Zeuvener t mi j egevven hef. Hee had de kaste e orven en daor lag t dan nòg es veertig jaor, tut-e der van af wollen. I j interesseert ow wal veur de familie, kö-j der wat met doon?. Tsja, wat mo-j met zo wat an? Ik bun eerst maor es op t internet gaon zeuken wa-k ovver Johanna Ubbink kon vinnen. Niks dus, no jao, alleneg dat van t schip Spaarndam en eur laeftied, wat op de passagierslijst steet. Der bunt wal Ubbinks in Amerika, he-k ezene. Allemaol in de buurte van Rochester (NY), dicht bi j de grenze met Canada. En daor laeven Johanna ok, dat steet op t breefken, wat op zien Engels is gedateerd october Johanna schrif trouwens in t Nederlands. Keurig Nederlands in een mooi handschrift, al ontbraekt de leestekens. In eur moderspraoke schrieven kon zee gaar neet, want dat had zee bi j meister Kruisselbrink neet eleerd. t Völt op, dat der al een betjen Engels in staekt. Ze neugt de familie Bollen 1 uut um ok naor de Verenigde Staten te emigreren: Kekkers uit clijmer 2 is hier de boerenplaatsen zijn goedkoop voor tweeduizend daalder kan iemand een goede boerenplaats koopen zoo als uwe familie Bollen zin hebben om naar clijmer te koomen dan zal ik haar geld leenen om een boerenplaats te koopen misschien zal het wel beter zijn voor een groot huishouding van kinderen als daar is. Het ging Johanna Ubbink dus gaar neet slecht. t Was ok neet de eerste kaere at zee naor Amerika voeren. Zee schrif, dat ze maer storm hebt ehad as bi j de eerste reise. Zee had dus geld genog um de familie en de buurtschap in Wenters te bezeuken. As ne goeie boerinne bericht zee vanzelfspraekend ovver de prieze van de landbouwproducten: het is van dit jaar hier een vruchtbaar jaar appels en peren in overvloed 15 en 35 cent het schepel appels en 10 cent het schepel aardappelen en wijndruiven zijn er ook veel [ ] de boter kost 15 en 18 cent het pond de eijeren 20 de twaalf jan cok verdiend 2 dollar 50 cent en willie cok verdiend negen dollar in de week diena gaat nog een week of zes naar school zij hebben altijd nog zin om nog eens naar holland te gaan zoo het beste zal zijn om op een ander jaar maar daar eens toe over te gaan. Ok politiek hef Johanna s interesse: het is hier tegenwoordig druk met den optrek voor den aanstaanden precedent jan cok zegt dat den heer mc Kinley een goeden man is voor precedent er is hier op het ogenblik niet veel werk maar dat is altijd zoo met het stemmen voor een nieuwen precedent. 1 Van boerderi j Bollen bi j Kossink in Huppel; Jannemenie Bollen was ok een zuster van juffrouw Kruisselbrink-Koks. 2 Clymer (NY), een darp bi j de Canadese grenze, umsgevaer 200 km van Rochester

13 At zee t opschrieft, zit ze allemaol bi j den kachel, Jan, Willie en Diena, wie t op t orgel spölt. En gister wazzen moder en zuster Na nog an t stengelen inmaken ewest, zeg Johanna. t Blieft toch leu oet Raotum, zo at zee daor zit en warkt en praot, alleneg geet t de familie völ better now zee in t land van de grote belofte bunt. Zo völ better, dat Jan Cok de reise van Rochester naor Wenters v.v. in 1907 ok nog es kon maken. t Zal toch een smak geld ekost hebben! Der bunt in de veurbi je eeuwen heel wat leu van den Achterhook naor andere delen van de waereld etrokken. Ik hebbe zelf familie in de USA, maor ik wette dat der bi j veurbeeld leu van Dinxpèr naor Argentinië bunt verhuusd; van Wenters naor Canada en van Poggendam naor Zuid-Afrika. At t familie is, dan wet i j nog wal zo n betjen hoo et eur vergeet, maor de meisten bunt vergetten. Eure kindere hebt zich een ni j bestaon op ebouwd en wet nao een paar generaties al neet meer waor of den Achterhook ligt. I j mot veur de lol es een typisch Achterhooksen naam bi j Google intypen. Ik waoge te wedden, da-j em argens in Noord Amerika terugge vindt. Miggelbrink, Te Paske, gao zo maor deur. Alleneg de familie Fukking uut Aalten vind i j neet terugge. At zee op Ellis Island ankwamen, begonnen de beamten daor opgewonden te praoten. Fukking was indecent en zee mosten ter plaatse euren naam veranderen. Zee wazzen met nen helen groep den dommenaer achternao ereisd um zich een ni j christelijk bestaon op te bouwen, maor deur den ni jen naam kö-j neet maer naogaon waor of zee now bunt. Al dizze herinnerings komt mien in den kop a-k dat liedjen van Hans Keuper heure. En a-k heel eerlek bun: deur t breefken van Johanna he-k mien oordeel ovver de Landverhuzers wal een betjen bi j esteld. t Ging dizze leu toch neet zo slecht.

14 Kruus in de bokse 1945, Aalten. De Engelsen hadden t darp bevri jd en de mensen wazzen in opperbeste stemming. Met de ni je vri jheid kwam der ok ni j grei. Rogge, haver en botter was d r genog en bier ok wal, alleneg textiel was een probleem. Vief jaor lang was d r geen katoen uut Amerika en geen kapok uut Afrika an evoerd. Ze hadden gin bokse meer um t gat en ginne lakens meer op t bedde. Mien vader was manufacturier en toevallig ok in t bestuur van den H.A.R.K. (Hulp Actie Rode Kruis). En zoodoonde kreeg-e den opdracht, hulpgoederen uut Amerika te verdaelen. De leu daor hadden met t volk in den Achterhook te done en hadd n allerhand grei verzameld: speulgoed, blikvoedsel en kleding. Mien vader ging samen met Arentsen, den manufacturier van de Brevoortsestraote, op den markt in Aalten staon um dat allemaol weg te gevven. D r was ok ne lading onderboksen bi j en doar wazzen de vrouwleu gek op. Ze reeren en reepen Do mi j der ene. Moar d r wazzen meer vrouwen as onderboksen. Ho kö-j zowat no eerlijk verdaelen? Arentsen wist et wal. Hee reep: Wel is der hier katholieks?. Waorumme vraog i j dat?, vrog ne vrouwe. Dan krieg i j en kruus in de bokse, zee Arentsen. Ik wette neet of dat eholpen hef. Een endjen wieterop stond dokter Knol, nen huusdokter. Naost em stond ne vrouwe, wie-t zich te beklagen hadde. Ze had een blikjen ekreggen met GRAPEFRUIT MARMELADE, maor zee had daor nog nooit van eheurd. Zee dech dat t roekzeep was en had zich der met ewassene. Now was ze van onder töt bovven klaeverig en t joeken. Jao, vri jheid hef meer um t lief as etten en drinken. I j könt d r wat van leren, van dat grei uut ne andere cultuur.

15 Zo vri j as de hazen op t land Ze zegt wal es, da-w zo vri j bunt as de hazen op t land. Ach gao toch hen. t Is mooi um te zeene ho de hazen op t land spölt, maor as den zwartgriezen pieman kump, of t ulk, dan is de vri jheid ne illusie. Dan mot de haeskes het hazenpad kiezen. Vri jheid is dus schonen schien. Apropos hazen. I j könt midden tussen de hazen zitten, zonder da-j der ene könt scheeten. D r is altied wal nen baas wie-t zegt dat de hazen neet van ow bunt. Dan he-j t dilemma van den streuper en den jachtopzeender. Mien ovvergrootvader Jan Schreurs van den Klumper in Kotten was zo nen streuper. Met streupen ko-j wal niks verdeenen, maor et ging um t principe: de hazen en t andere wild bunt van niemand, dus veur alleman. Hee had altied een busken kopperdraod bi j um, maor eigenlijk had-e dat neet nödeg. Hee kon ok met blosse hande nen haze vangen. Daorumme neumen de leu in Kotten em ok wal den loerhaze. Willink en Meijering, de textielbaronnen uut Wenters, kwammen wal es langs um te jagene. Zo Klumper, zit d r ok wild? vroggen ze dan. Dan wees-e de verkeerde kante op, Daorgunder mo-j waen. Want t beste wild was veur Schreurs! Grootvader hef mi j wal es verteld ho of ze in Wenters den jachtopzeender bi j den nözze hadden enommene. Ze hebt ne glöjende blaozepiepe uut t venster estokkene at-e an de boerderi je veurbi j kwam. Hee zeuken streuper, menen dat de blaozepiepe een geweer was en grep t geval vast met de hande. In Pruussen konnen ze t reeren nog heuren! Awwa, viezen gannef, k-zal ow kriegen! Maor jao, i j hebt altied de vri jheid um ne blaozepiepe uut t raam te staekene.

16 Spaort de longen, heb feducie in de jongen Den titel kump oet een versjen van Boh Foi Toch. A-k et heuren, most ik direkt an Rikie denken, een klein deerntjen oet Wenters, dat vader bli j wol maken. Maor vader had gin feducie in t kind en wol zich de longen neet spaoren. Rikie was in Wenters op t Waliën op ejongd, in t kleine witte hoes naost de ruïne. Vader had zich daor een stuk grond epacht. Hee was een eigenwiezen keerl, den met ruzie van zien oldershoes in Kotten was weg elopene. Zien schoonmoder kwam oet Ratum, van den Meister Kok. Zee was met nen jongen van Stegeman etrouwd. En now wol t toeval, dat eur zuster met den zienen breur was etrouwd, dus t was nen hechten band van twee breurs en twee zusters. Jao, zee wazzen feitelijk van twee zieden familie. Kiek, daor ko-j manges veurdeel van hemmen. Stegeman van Dienemenie had geld. Hee had den boerderi j Decima ekof, met völ land d r bi j. En daor had vader mooi een stuksken van kunnen pachten veur zien boomkwekeri j. Vader was nen strengen keerl, want hee hadde zich te bewiezen. De kindere mosten daor een betjen onder lieden. Vader had wal humor en laevenslust, maor had daor vake gin tied veur. Hee most ziene jonge beumkes teggen hazen en ander wild beschermen. s Aovens wazzen d r völle reeën en den naober had vader al ne kaere teggen zo n ree heuren ropen: A-j weerkomt, scheet ik ow in t gevrat. Met nen deserteur oet Pruussen had-e zich een pistool veur aeten en onderdak eruild. Hee was zich met zien pistool den konink te rieke. s Aovens zat-e met dat schietiezer achter achter nen dikken boom en loeren op wild dat zich an zienen kweek te good wol doon. Hee ston, zo at ze in Duutsland zegt, mit den Hasen auf du und du. Alleneg wisten de hasen neet wat eur bovven de oorne hunk: een zwaord van Damocles in de vorm van een Luger. Hee had zich bi j nen boer wieterop ok een pieman ehaald, nen groten rooien. Bennie heten-e. Met zienen dikken kop kon den ow smaerig angloepen, maor t was nen goeien hazenvanger. Rikie wol em geerne plekken, maor dat leet den falderabbes neet to. Blaozen dat-e kon! Zee most zich met de hoondere redden; die ko-j ok neet plekken, maor zee vraten wal oet de hand, at et maor roepen wazzen. Met de hoondere, witte leghorns, had vader zich al is ne kaere een diploma kippenkruisingen van de landbouwvereniging ewonnen. Den pieman was ok gek op de hoondere. s Anderendaags zat-e nog hoog in den peppel met een honekuken in den bek. Vader was zo hellig dat-e glad vergaeten hadde at t een pieman was en hee reep: I j viezen hond, gao toch hazen vangen, i j. Rikie wol vader een plaezier doon. De leghorns konnen vri j scharrelen en hadden eure eier in de böskes elegd. Daor was vader neet ovver te spraeken. Op nen dag had Rikie zich bi j den naober een paar eier oet t nös enommene. Mooie broene eier. Veur in t nös van de witte leghorns. Maor vader kon dat neet estimaern. Hee had direkt begreppen at t kinderwark was, want van witte leghorns he-j witte eier. Den volgenden dag krig Rikie d r van langs. Dat was neet mis. Vader nam eur an één oor met naor den naober en Rikie most tot eur schande bekennen at zee broene eier had met enommene. Zee hef d r völle van eleerd en ik ok, want Rikie was mien moder en daorumme bun ik now zo wies da-k t verschil tussen witte en broene eier wette.

17 Van A naor B: Ovverpeinzinge van een Achterhoeker in de Betuwe Ik stao bi j de vrogte en kieke ovver t land. Wi j hebt ne mooie waeke achter de rugge. Bi j den naober is t hooi van t land. De balenwikkeler hef de greune pakketten as grote paddesteule ovver de weide estreuid. D r zit balsturig weer in de loch. Morgen geet t raegenen, hef den weerman van TV Gelderland ezegd. Ovver den bongerd stuuft nen spräönenvloch. De vöggelkes prebeert zich te redden veur den sperwer, wie t der achter hen zit. Zodalek zal-e der ene griepen en dan is der weer een spräönenlaeven uut de tied ekommen. Een kleine gebeurtenis veur een mense, maor een dramatisch ende veur t dierken. Wi j wont hier now al weer zeuventien jaor. t Is hier ok Gelderland, maor wat is t anders as in den Achterhook, waor ik geboren bun. Ik mis de coulissen, de zandpaekes, de böskes en het glooiende landschap. En t roodbonte vee in de weides met de koeienflatsen en de botterbloome. Dat bunt miene erinnerings van maer as vieftig jaor gelene. As een keerltjen van een jaor of elf kwam ik altied bi j boer L. op den Haort tussen Aalten en Wenters. Dan mocht ik t peerd Nicoline kammen, in den poggenpot reuren en de hoondere eure gerechtigheid gevven. Of met hooien helpen, wat feitelijk völs te zwaor was veur zo n klein keerltjen. Ik ging d r altied op mien fietsken hen, dwars deur t Loohuus. In de wiete ko-j de klokken van Aalten heuren. Al die herinnerings hebt zich vast ezat en t löt mien nooit meer los. Bo wisse, de Betuwe is ok een prachtland. Wi j hebt hier de grote rivieren, vlak bi j ons ligt de Waal, den droksten van gans Europa. En in t veurjaor gef t volop kleur van de bloesems van proemen, karsen, appels en peern. Maor toch is t anders. Ze zegt hier neet ajuus, maor hou doe. En "bömkes" in plaats van "beumkes". Deur de ruilverkaveling is ok alles grootschaliger. En a-j ens ne kere een bos zeet, dan is t deurgaons een productiebos met alleneg peppels. Zo saai. Akkerbouw he-j hier neet zo völle. t Is merendeels fruitteelt en glastuinbouw. Veeboeren bunt d r haost neet meer. Bi j ons bunt d r noch dree, toevallig allemaol naobers. An de grond ligt t neet, want t is hier vette rivierklei, veural in de uiterwaarden, maor daor könt ze gin beeste meer laoten graezen. Het waterschap hef daor ne andere bestemming veur evonden: naevengeulen veur de waterberging. Van goeien grond mekt ze retentiegebied, um Nederland te redden bi j watersnood. De boeren bunt onteigend. Ze hebt binnendieks andere grond ontvangen of ne geldelijke vergoeding. De beeste staot haost altied op stal, alleneg bi j de Campinaboeren zee-j nog wal es wat bewegen. Buten zee-j hoogstens een paar driekwart dikbillen of Zeeuwsche warkpeerde, wie t ze d r as hobby bi j hebt. En schäöpe natuurlijk, sins de vraog naor schäöpevleis is estaegen. Bi j boer L. in de vieftiger jaoren van den veurigen eeuw hadden ze misscheen twaalf beeste, een stuk of wat poggen, hoondere, bouwland en wat grösland. En gin trekker, maor n peerd. Zee hadden eerpels, mangels, knollen en nog wat haver of rogge. Alles bi j mekare zo n zes of zeuven bunder. Een boer was n alleskönner. A-k t vergelieke met ho of t vandage in de Betuwe is, stao-k toch vrömd te kieken. Hier hebt ze tachtig of meer beeste en wal vieftien bunder grösland. Of twintig bunder fruit. Gemengd bedrijf dat gef t in de Betuwe neet. En der bunt boeren bi j, no, daor kö-j van boeren neet ens meer spraeken. Dat bunt grootondernaemers. Ik kom elke waeke bi j een familie in een ander darp, dee hebt

18 zeshonderd beeste, louter zwartbonte. Ik kon t haost neet geleuven too-k et zag. Van W., den eigenaar, zae dat ziene beeste achtentwintig liter gaeft, da-s dan tussen en liter melk per dag. Mensenskind, waor mo-j d r toch met hen! En dan de ale. Hoovöl land mo-j wal neet hebben um alle ale te injecteren? Hovöl grös en brokken he-j neudeg veur al die beeste? Melkcarroussels doot eur wark en buten zee-j wal vier of vief trekkers, een paar aleninjekteurs, balenwikkelers en grondverzet-machines. Van W. is nog loonwarker ok. Waor hölt-e alle tied vandan? Hee mot heel wat volk onder zich hebben! En maer as honderd bunder land, want nao den eersten snee komt de beeste um beurten nog wal es buten ok. Van W. is vol lof ovver t vee in den Achterhook. Fokken dut-e ok. Hee hef heel wat Holsteiners naor Wenters hen ebracht. Maor veur bedrieven met zeshonderd beeste, zeg-e, is in den Achterhook gin plaatse. t Is daor te kleinschaleg. Heimelijk he-k völ plezier van zien constatering. Laot den Achterhook maor kleinschalig blieven. Mi j duch dat t met dat altied maor deurgreujen op t ende toch neet recht zal kommen. Alle investeringen mo-j eerst nog maor es terug verdeenen! Was t dan better in de tied van boer L.? Ik wette t neet. Nao den oorlog hadden de leu ok zörge um t krediet bi j de Middenstandsbank of de Boerenleenbank. Zee mosten warken as een peerd en dan wazzen zee an t ende van de maond toch nog deur al eur geld. t Etten was eentonig. At d r slaat was, dan atten ze slaat en at d r moos was dan atten ze moos. Met varkensvleis uut de pekel en eier uut de kalk. Of dat no zo gezond was? Dokter Hartman in Aalten zae dat sommige boeren krom leepen van de rachitis, deur t eenzijdige etten. D r staekt völ romantiek in miene herinnerings an botterbloome en roodbont vee. Maor zo mooi was t now ok weer neet. A-j realistisch bunt kö-j wal begriepen da-j zo as vrogger ok neet maer könt boeren. Natuurlijk wilt de boeren een better laeven, net as iedereen. Dan mo-j investeren en bi j de bank ankloppen. En greujen (maor neet te völle, astebleef). t Dut mi j toch deugd dat ik zukke zörge neet hebbe. Ik hof mi j niks gin jacht te makene! In de wiete zee-k den sperwer. Hee zit op een päöltjen zienen prooi op te peuzelen. D r zit balsturig weer in de loch. Morgen mo-k maor es een paar beumkes schoorn wie t deur eur gewicht ummevallen bunt.

19 Wat is normaal? Mijnheer, bent u gisteren uitgeweest? Een bengel van een jaor of zeuventien vrög-et. Hoo kan den keerl now wetten da- k gisternaovend in den feesttent bi j Reetmölle bun ewest. Ruik ik naar bier? Heb ik wallen onder mijn ogen? vraog ik. Ik bun in Amsterdam. t Is maondag en haost half negen in den morgen en zo metene mo-k toezicht hollen bi j de schoolexamens op de schole waor ik vrogger ewarkt hebbe. Ik bun um half zes op estaone. Dat veel nog neet met, want wi j wont in de Betuwe en a j van Reetmölle nog anderhalf uur op huus an mot, dan he- j, a j endelek in t echtelijke bedde ligt, den dreunenden bas van Willem te Molder nog neet zomaor uut de oorne. U hebt een blauw polsbandje om, dus u bent uitgeweest, zeg t menneken. Boh foi toch, ik bun glad vergetten dat dommen ding deur te knippen. Ik had te völle tied neudeg um mi j t bier van gisternaovend uut t haor te wassen. En um een paar eier te kokkene veur t middagbrood. Waar bent u uitgeweest? Naar de NDSM? vrög-e. Hee höldt maor neet op. Nee, ik was in de buurt van de Duitse grens, zeg ik. Hoo mo-j dat now an zo n Amsterdams jong uutleggen? Da j as nen negenzestigjaorigen nen fan bunt van een dialectband in den Achterhook. Ok nog is een band, waor-t-e nog nooit van eheurd hef. Ik prebeer t met ne vergelieking. Heb je wel eens van Normaal gehoord? Ja, dat was zo n ruige rockband. Die zanger zie je nog wel eens in de reclame. Met zijn kleinzoon. Maar die bestaan toch niet meer? Veel te oud, die man. Dat keerltjen wet ok alles. Bi jdehand en rap van tong, net as de meiste Amsterdammers. Heuken en daldeejen, toch? zeg-e. Haha, zeg ik, de band die gisteren speelde vind ik veel beter dan Normaal en ze maken heel andere muziek. Meer Texmex en Cajun. Maar het kan er wel ruig aan toe gaan, vooral bij sommige liedjes. Dan springen en klimmen die zware boerenjongens overal bovenop. Cool, mijnheer, zeg-e. En nu zit u hier om op ons te letten. Gaat t wel? Hee kiekt mien meelaevend an. De leerlinge gaot an de computers eure toetsen maken. Ik zit d r bi j en kieke wat in t rond. Maor t is gin dom kieken en niks doon. Mijnheer, ik kan niet inloggen en Mijnheer, de muis doet het niet. De mobieltjes en de teskes ligt allemaol op nen groten hoop in t midden. Vandaag den dag könt ze jao via de social media met mekare communiceren. Ik mot ok nog uutkieken dat ze neet op de olderwetse manier met mekare praot. Ik bun d r maor drok met. Nao twee uur bunt ze klaor. Dan he-k twintig minuten tut de volgende groep kump. t Schrandere keerltjen löp het lokaal uut en röp in t veurbi jgaon Laat uitgaan en dan zo vroeg weer op, da s toch niet normaal, opa?.

20 Ik mot lachen um dizze tospölling op de SNS-reclame van Bennie Jolink. Ik wark hier neet meer, den rekkel zee-k nooit weer. Anders ha-k em wal es mores eleerd. Maor ik zee den humor der wal van in. Amsterdamsen humor, een betjen vrech en direct. t Bunt gin kwaje leu, dizze Amsterdamse kindere. Ik hebbe hier haost dartig joar met völle wille ewarkt. Ik heb eleerd dat Amsterdam ok een darp is, net as Aalten. I j hebt d r gereformeerden, roomsen en atheïsten en Albert Heijn en den Jumbo. De leu in Amsterdam komt net as wi j vaak van t zogenaamde platteland. Ze gaot naor de grote stad umdat t laeven in t dorp eur neet meer past. Maor zee nemt eure mentaliteit met. In Amsterdam gef t net zo völle roddels as in een Achterhooks dorp. Narcisten, opscheppers, filantropen en zakkenvullers he-j der ok. En i j könt doar net as in Wenters en Deutekom wiet kopen. Ze zegt wal eens at de kindere in de stad heel anders bunt als die op t platte land. Natuurlijk bunt d r kleine verschillen. Maor in de feesttent zee-j dat neet. Gisteren in Reetmölle ha-k t best naor t zin. De jongeleu wie j daor zeet bunt vrendelike mensen, altied um een praötjen verlaegen. Ni jsgierig bunt ze ook. Woar bun i j dan van? Bu-j al lang fan van Boh Foi Toch? Za-k effen een foto van owleu (dat bunt de vrouwe en ik) maken? Nao de pauze, at de band nummers as Nen Amerikaan en De Coöperatieve Landbouwwerktugenvereniging spöllen, steg de spanning en wodden de jongeleu zoas altied een betjen onrustig. t Is jao deurdondern. Dan mo-j ow schrap zetten teggen t geweld. D r vlog wat bier deur den zaal en ton d r ene mien onbezoesd ummegooien, kek-e mi j verontschuldigend an. Sorry, meneer, zae-e. Bo wisse, of i j now in Amsterdam of in Reetmölle bunt, ovveral bunt t jonge hunde. Da-s toch normaal?