Het veld is niet het gebied

Transcriptie

1 Annemie Hanssen In gesprek met Robert Dilts en Judith Delozier over Derde Generatie NLP Het veld is niet het gebied Derde Generatie NLP is een veelbesproken nieuwe ontwikkeling in NLP-land. Of hebben we het gewoon over een nieuwe hype? Het fenomeen lokt in ieder geval discussie uit; reden voor de NVNLP om deze discussie tot het thema van het Najaarscongres 2007 te maken. Toen ik afgelopen augustus in Santa Cruz, California, deelnam aan de Coaching & Modeling certification van Robert Dilts en Judith Delozier, had ik de mogelijkheid om deze 'NLP-kopstukken' uitgebreid persoonlijk naar hun mening hierover te vragen. Hieronder leest u hun verhelderende visie op Derde Generatie NLP. Annemie Hanssen en Robert Dilts De NVNLP heeft voor haar Najaarcongres het geldt of bruikbaar is. Je brengt ze meer bij elkaar. thema Derde Generatie NLP gekozen. De vraag Derde generatie NLP brengt daarbij een notie van een die hierbij echter centraal staat is: is Derde generatie NLP een marketingstrategie en/of een logi- cognitieve en somatische structuur. 'wetend veld', iets wat je niet kunt benaderen met een sche ontwikkeling? Wat is volgens jou het antwoord op die Veel andere stromingen en vraag? Dilts: Milton Erickson zou zeggen: 'invariably', dat hangt er vanaf. Als je het mij vraagt, is het geen marketingstrategie. Het doel van derde generatie NLP is om een differentiatie, een verfijning van NLP te realiseren. Dat heeft weer ten doel om meer bewustzijn te creëren. Was het een marketingstrategie, dan zouden we zeggen: hier is iets totaal nieuws dat je van ons moet kopen en het is beter dan de andere generaties, beter dan andere modellen. Dat is echter niet het geval. Eerste en tweede generatie NLP is nog steeds even waardevol en belangrijk als het altijd was. Maar derde generatie NLP maakt dingen mogelijk die niet mogelijk zijn met eerste en tweede generatie NLP. 1e en 2e generatie NLP is nog steeds éven waardevol als het altijd was methoden onderkennen ook een 'veld', spiritualiteit, verlichting en/of healing, etcetera. Wat heeft NLP daar aan toe te voegen en is het nog wel nodig als het er al is? Dilts: Ja, NLP is daar inderdaad niet uniek in. Wat de bijdrage van NLP is en altijd is geweest, is het modelleren van wat er al is aan kennis in die verschillende zienswijzen en het integreren daarvan in een heldere, bruikbare structuur. Zo is NLP ontstaan, door het modelleren van uitzonderlijke hypnotherapeuten, systeemtherapeuten, gestalttherapeuten; de therapeutische stromingen waartoe zij behoren, bestonden al. Zo is iets ontstaan dat die therapieën overstijgt en bruikbaar maakt voor andere dis- Kort gezegd beschrijft eerste generatie NLP het cognitieve brein en de cognitieve structuren van de erva- marketing en dergelijke. Er is iets nieuws ontstaan ciplines, zoals in bedrijfskundig procesmanagement, in ring. Tweede generatie NLP heeft het psychosomatische brein en haar structuren in kaart gebracht, maar dat het zich niet richt op de inhoud, maar op het pro- door te modelleren wat er al is. De kracht van NLP is dit betekent niet dat de cognitieve structuur niet meer ces. Het gaat over de structuur, niet over een normen- 11

2 en waardensysteem. Als ik bijvoorbeeld het sjamanisme modelleer, dan modelleer ik de structuur van de werkzame delen van het sjamanisme. Ik hoef niet het waarden- en normensysteem van het sjamanisme over te nemen. Dat maakt het veel breder bruikbaar. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het metamodel, dat taalpatronen omvat die zijn gemodelleerd van onder andere gestalttherapeuten en systeemtherapeuten. Ik hoef het niet eens te zijn met één van die therapieën, ik hoef zelfs geen therapeut te zijn. Ik kan het metamodel gebruiken als manager, of als docent of voor mezelf in alledaagse situaties. Je bent momenteel samen met Judith Delozier een boek over Derde Generatie NLP aan het schrijven. Waarom dit boek? Dilts: Derde Generatie NLP is in feite niets nieuws; het was er al vanaf het begin van NLP. Het behelst het gedeelte dat nog niet beschreven is. Je vindt het niet terug in de stappen van zes-staps herkaderen of het metamodel, elk model is nu eenmaal een weglating, vervorming of generalisatie van iets anders. Bij Milton Erickson was cognitief, psychosomatisch en het veld bij elkaar gebracht zeker sprake van werken met een 'veld', maar dat werd niet beschreven in het boek Patronen van Milton Erickson volume 1. Men beschreef Ericksons taalpatronen. Dus Judith en ik vinden dat Derde Generatie NLP op een bepaalde manier niets nieuws is. Wat wel nieuw is, is de manier waarop het nu de aandacht krijgt die het verdient. Als deze aandacht zorgt voor meer aandacht voor NLP in het geheel, dan maakt Derde Generatie NLP de eerdere generaties NLP krachtiger en bruikbaarder. Is het niet een onmogelijke opgave om zoiets als de structuur van een 'wetend veld', van energieën en dergelijke te beschrijven? Dilts: Het is eigenlijk hetzelfde als de ontwikkeling van NLP-begrippen zoals 'strategieën' en 'overtuigingen'. Voordat deze zaken zo benoemd werden in NLP, was het moeilijk om erover te praten. Één van de eerste dingen die ik van John Grinder leerde, in de tijd dat NLP nog geen NLP heette, was stap in je ervaring en neem waar, merk iets op wat je nog niet eerder zo hebt waargenomen en benoem het, geef het een naam. En 13

3 merk dan hoe je besef van die ervaring verandert nadat je het een naam hebt gegeven. Ik weet nog dat ik aan hem vroeg wat hij bedoelde met: nog niet eerder zo waargenomen, waarop hij zei: 'wat is dat'? Ik vroeg: 'wat'? En hij zei: 'je ogen gingen zojuist in die richting'. 'Oh', zei ik, 'daar was ik me niet van bewust', en ik geloof dat ik het benoemde als een 'onbewuste aanwijzing' of zoiets. Toen gebeurde het verbazingwekkende, want ineens begon ik al die dingen te zien die mensen deden met hun ogen, een heel nieuwe wereld ging voor me open, een wereld die er altijd al was, maar waar ik me nooit van bewust was geweest. Dat is de kracht van het benoemen, de kracht van het woord. Zo denk ik overigens ook dat door het benoemen van iets als 'Derde Generatie NLP een nieuw bewustzijn gecreëerd kan worden, Robert Dilts een bewustzijn van iets dat er altijd al was in het 'gebied', in de werkelijkheid, maar dat nog niet overal zo wordt benoemd en begrepen. De grootste uitdaging is 'proper naming', juist benoemen. Want elke benoeming is immers een weglating, vervorming en generalisatie van de werkelijkheid. Als NLP de studie van de structuur van de subjectieve ervaring is, is Derde Generatie dan de studie van de structuur van de intergerelateerde ervaring? Dilts: Dat is een zeer goede vraag! Ik moet denken aan een van eerste lessen die ik kreeg van John Grinder. Als iemand een vraag stelde, dan kon hij plotseling zijn lessen onderbreken en tegen ons zeggen: ik wil dat jullie je realiseren hoe belangrijk dit moment is. Niemand heeft deze vraag ooit eerder gesteld in de geschiedenis, omdat niemand eerder de mogelijkheid of de attentie had om het uit te drukken in taal en die vraag te stellen. Realiseer je hoe belangrijk dat is. Want zo'n vraag stellen opent de mogelijkheid voor een nieuwe realiteit. Wat ik waardeer in je vraag is in de eerste plaats het benoemen van NLP als studie van de structuur van de subjectieve ervaring. Dat is wat NLP in wezen is en altijd zal blijven. En studie betekent: studeren, het is een proces dat altijd doorgaat. Je kunt altijd verder studeren en leren. Het is een ontwikkeling, het groeit, het staat niet stil. In de tweede plaats, gaat het om de structuur van de subjectieve ervaring. Het gaat niet om de inhoud van de ervaring. Dus in de studie van dingen zoals 'het veld' en 'energie' en dergelijke is het een beetje zoals in de tijd dat ik de neurologische niveaus aan het uitwerken was, zoals bijvoorbeeld het niveau van spiritualiteit. En mensen zeiden tegen me, spiritualiteit, spirit, dat is toch geen NLP, wat moeten we daar nu mee. Maar als ik een spirituele ervaring heb, dan is dat mijn subjectieve ervaring, dus hoe kun je zeggen dat dat geen NLP is, NLP is immers de studie van de subjectieve ervaring. Alles wat ik menselijkerwijs kan ervaren, is dus onderdeel van NLP. Vervolgens is de vraag: hoe kan ik de structuur van die ervaring benoemen, niet de inhoud, de betekenis die ik eraan geef, maar de structuur ervan. Als we zaken als de structuur van 'wetende velden' en 'energievelden' gaan beschrijven, zullen mensen ook weer gaan zeggen: dat heeft toch niks te maken met NLP. Maar als men subjectief iets van een energieveld ervaart, dan is het iets waarvan NLP de structuur kan gaan bestuderen. Het gaat niet om de inhoud van de ervaring we moeten proberen zo zuiver mogelijk de structuur ervan te beschrijven. Want elke ervaring is een beleving van de werkelijkheid en elke ervaring is in die zin 'waar.'mensen hebben transpersoonlijke ervaringen en je kunt niet zeggen: 'dat is onzin', of 'dat heeft niks met NLP te maken'. Die defini- 15

4 tie van NLP is zo krachtig en helder: alles wat een mens subjectief kan ervaren is de moeite waard om te bestuderen in de context van NLP. Dus als iemand tegen je zegt; 'jouw ervaring telt niet, of wat jij ervaart, is niet waar', dan is dat voor mij geen NLP-er. Een NLP-er zegt: elk subjectieve ervaring heeft waarde en is waar voor die persoon op dat moment, om dan vervolgens de structuur in kaart te brengen. Om daar een vorm voor te vinden, daar zoeken we naar in Derde Generatie NLP. 3e generatie maakt eerdere generaties NLP krachtiger Dit 'juist benoemen'en nieuwe structuren vinden voor menselijke ervaringen kan nieuwe mogelijkheden creëren voor mensen. Maar waarom al die moeite om het in woorden te proberen te vatten? Dilts: Dat heeft te maken met missie en zingeving. De start van NLP heeft voor mij de toon gezet voor wat NLP in wezen beoogt: het modelleren van, het leren van 'healers', mensen die anderen kunnen helen. Die meer gezondheid en welzijn kunnen brengen voor anderen. Bandler en Grinder zeiden in hun eerste boek 'The structure of magic': het grootste verschil tussen bijzonder begaafde mensen en zij die worstelen met hun leven, is hun rijkdom, de uitgebreidheid van hun 'kaart van de wereld'. Zij hadden meer flexibiliteit en meer keuzemogelijkheden. Hoe meer keuzemogelijkheden mensen zien in een gegeven situatie, des te gezonder en gelukkiger ze zullen zijn. Des te meer zullen ze door zelf te groeien, de mogelijkheid hebben anderen te ondersteunen en te laten groeien. Voor mij is NLP iets dat je voor jezelf en anderen toepast in dienst van meer heling, betere communicatie, betere relaties. Zoals Bandler en Grinder al zeiden in de eerste dagen van NLP: NLP is het generen van groei en keuzemogelijkheden. Helpen om mensen naar een meer gewenste toestand te brengen en meer keuzemogelijkheden te laten zien. Tony Robbins maakte een rake opmerking toen hij zei: alles verandert voortdurend maar het is niet altijd een vooruitgang. Niet alleen verandering, maar vooruitgang dat is waar het bij het bestuderen van de structuur van de subjectieve ervaring om gaat. Iedereen heeft subjectieve ervaringen en die kunnen op zichzelf heel onplezierig zijn. De vraag is hoe je die subjectieve ervaring kunt gebruiken en benutten voor vooruitgang. Laatst sprak ik over het ontwikkelingsproces van mijn moeder, in de tijd dat haar borstkanker terugkwam. Dat ervoer ze op dat moment als het ergste wat haar kon overkomen. En later, toen ze er op terug keek, welke levenskrachten dat in haar had losgemaakt, zag ze het als het beste dat haar in leven was overkomen. Dat is, wat NLP over gaat en over zou moeten gaan: mensen instrumenten bieden voor verandering, voor leren, voor vooruitgang, instrumenten die mensen leren dat er meer mogelijk is, dat er een keus is. Het doel van Derde Generatie NLP is voor mij om een hoger niveau van bewustzijn te genereren, zodat nieuwe ontwikkelingen kunnen ontstaan. Als je bijvoorbeeld naar de fysica van Albert Einstein kijkt en ze vergelijkt met de fysica van Newton, dan zou je kunnen zeggen, Newton was eerste generatie fysica. Einstein's relativiteitstheorie maakte niet dat Newtons wetten ongeldig werden, ze zijn nog steeds even geldig en worden tot vandaag aan toe overal gebruikt. Maar door Einsteins ontdekkingen kunnen we veel meer begrijpen en benutten in bijvoorbeeld de quantum fysica dan voorheen. Het brengt nieuwe mogelijkheden in de wereld. En dat is wat ik ook met derde generatie NLP beoog. Overigens, met de naam generatie wil ik ook zeggen dat het niet het werk is van een paar mensen die ineens iets nieuws ontdekken en beweren dat ze de waarheid in pacht hebben. De reden dat ik het generatie noem, is dat het gaat om een ontwikkeling, het genereren van mogelijkheden die overal al plaatsvinden. Ik denk dan ook aan andere gebieden en mensen die niets met NLP te maken hebben. Er is een ontwikkeling aan de gang in onze wereld op vele gebieden en niveaus. Het is een beweging die zich ontvouwt op allerlei gebied, in de fysica, in andere vormen van therapie, in coaching, in de gezondheidszorg. Het benoemen van derde generatie NLP is geen marketingstrategie omdat het juist erkent wat er al gebeurt in de wereld en het juist versterkt door het juist te benoemen en er meer bewustzijn in te brengen. Dilts benadrukt tot slot het belang van de NLP-vooronderstelling 'de kaart is nooit het gebied'. Dilts: Als we praten over een wetend veld of over een energieveld, dan kan ik nooit zeker weten of dat echt bestaat, ik weet wel dat het aanwezig is op de 'kaart'. En als het aanwezig is op de kaart, dan is de enige relevante vraag: is het bruikbaar, is het nuttig? Dat zal de uiteindelijke test zijn voor de waarde van 17

5 Derde Generatie NLP. Dat doet me weer denken aan de begintijd van NLP, toen begrippen als 'herkaderen' en 'communiceren met delen' (subpersoonlijkheden) in ontwikkeling waren. Ik herinner me een conversatie met John Grinder:'Praten met delen, dat klinkt niet echt wetenschappelijk te bewijzen zoals oogpatronen, en representatiesystemen. Op de één of andere manier is er toch een deel van mij dat protesteert tegen dit hele idee van delen '. En John Grinder begon heel hard te lachen en ik realiseerde me: oooh, dat is dus wat we bedoelen met delen. Je kunt discussiëren of het fenomeen 'delen' wel bestaat en dat er toch niet zoiets is als kleine mensjes die binnenin je rondrijden en elk een andere kant op willen, maar blijkbaar is het iets waar we ons voordeel mee kunnen doen als we het principe van delen gaan gebruiken. Toen ik dat eenmaal accepteerde, ging ik het gebruiken en ervaarde ik het als zeer waardevol voor het werken aan mijn persoonlijke groei. Ik hoop dat Derde Generatie NLP ons ook weer nieuwe geschenken gaat brengen waar we ons voordeel mee kunnen doen. Annemie Hanssen is Orthopedagoge/Opleidingskundige. Ze is internationaal gecertificeerd NLP-trainer en heeft een coaching- en adviesbureau en NLP-opleidingsinstituut in Groningen. Zij werkt tevens als coach bij levens- en carrièrevraagstukken. AANMELDEN!!! STATE OF THE ART NLP CONGRES DERDE GENERATIE NLP Meer info: Contact auteur: Visie Judith Delozier Na het gesprek met Robert Dilts vroeg ik Judith Delozier wat haar visie is op Derde Generatie NLP vanuit haar kennis en voorkeur voor het kinesthetische, haar besef van de wijsheid van het lichaam. Delozier: de verschuiving van aandacht binnen NLP is meestal een teken dat er sprake is van modelleren (nieuwe ontwikkelingen). Bijvoorbeeld in de jaren '80 verschoof de aandacht van het individu naar de relatie tussen mensen waardoor een model als perceptuele waarnemingsposities ontstond. Als we de diepere structuren modelleren om een perspectiefwisseling te krijgen, ontdekken we dat perceptuele posities waardevol zijn. Door bijvoorbeeld in tweede positie te gaan ( in de schoenen van iemand anders gaan staan) kunnen we iets van een diepere structuurverbinding ervaren. Dus, als het lichaam (het kinesthetische systeem) een representatiesysteem is en de somatische syntax (complexe fysiologie) net zoiets is als het metamodel van het lichaam; dan kan Derde Generatie NLP helpen om het modelleren van de dieptestructuur meer mogelijk te maken. Dit leidt ons natuurlijkerwijs naar meer symbolisch werken met archetypen, zoals 'heroes journey' (naar J. Campbell), de Vijf Ritmes (Gabrielle Roth) en de Mandala van Zijn (Richard Moss) en naar andere modellen die werkzaam zijn op het gebied van symbolen, metaforen, beweging, energieën en de archetypische energieën zelf. Wij zijn bezig om modellen te ontwikkelen voor dit proces. zaterdag I N z i c h t H e r f s t