HEIST-OP-DEN-BERG. RUP Kern Wiekevorst. Verzoek tot raadpleging maart 2017 aanpassing na adviesvraag - juni 2017

Transcriptie

1 HEIST-OP-DEN-BERG RUP Kern Wiekevorst Verzoek tot raadpleging maart 2017 aanpassing na adviesvraag - juni 2017

2 colofon opdrachtgever: Gemeente Heist-op-den-Berg project: RUP Kern Wiekevorst fase: Verzoek tot raadpleging aanpassing na adviesvraag datum: juni 2017 opdrachthouder: Dienstverlenende Vereniging Intergemeentelijke Samenwerking IOK Antwerpseweg 1, 2440 Geel - projectteam: projectcoördinator: Projectverantwoordelijke: ruimtelijke planning: CAD-GIS: secretariaat: IOK plangroep Ir. Greet De Ruysscher An Vandeplas Rhea Denissen, Greet De Ruysscher, Luk Helsen, Dirk Heylen, Liselotte Raes, David Rombaut, Marijke Sannen, Stijn Sneyers, Danny Vaes, An Vandeplas, Johan Van Opstal Dirk Poelmans, Tania Van Dooren, Anja Dello Annick Sprengers

3 Inhoud INHOUD DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA Onderwerp en doelstelling Onderwerp Doelstelling Bestaande context Ruimtelijke situering Wiekevorst Het plangebied Bestaande kernvoorzieningen in Wiekevorst Historische bezienswaardigheden Sociale woonwijken Openbare bibliotheek - pastorie Kerkpaden en voetwegen Parking Wiekevorst Dorp Gerealiseerde ontwikkelingen sinds RUP Dorp Zuid Geplande projecten op korte termijn Bestaande woningtypologieën en woningdichtheid in de kern Juridische en sectorale context Planningscontext Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen Ruimtelijk structuurplan Provincie Antwerpen Gemeentelijk Ruimtelijk structuurplan Heist-op-den-Berg Visie voor de deelgemeente Wiekevorst Bestemmingen Gewestplan Relatie met APA, BPA, andere RUP s Relatie met het mobiliteitsplan Knelpunten en potenties RUP Dorp zuid Knelpunten Potenties en uitdagingen Wiekevorst Gewenste ruimtelijke structuur Visie Een duurzaam geïntegreerd RUP In de lijn van het beleidsplan Ruimte Vlaanderen Inspelen op maatschappelijke uitdagingen en trends Hedendaagse benadering van de Vlaamse Woonwens Verdichten van de kern Flexibiliteit Afbakening RUP Kern Wiekevorst en werken met deelruimten Deelruimten Afbakening van de deelruimten Ontwikkelingsprincipes Voorstel grafisch plan DEEL 2 VERZOEK TOT RAADPLEGING Algemeen Toetsing planmer-plicht Methodologie Alternatieven Referentiesituatie Beoordeling milieueffecten Ingrepen, effecten en relevante milieudisciplines Ingrepen Selectie van relevante milieudisciplines Analyse van mogelijk voorkomende effecten Beoordeling discipline Bodem en water Studiegebied Referentiesituatie Analyse van ingrepen effecten Beoordeling van de effecten Conclusie: maatregelen en aanbevelingen beoordeling discipline mens Studiegebied Referentiesituatie Analyse van ingrepen effecten Beoordeling van de effecten Conclusie: maatregelen en aanbevelingen Beoordeling discipline erfgoed en landschap Studiegebied Referentiesituatie Analyse van ingrepen effecten Beoordeling van de effecten Conclusie: maatregelen en aanbevelingen Algemene conclusie DEEL 3 BIJLAGEN Kaartenbundel Overzicht figuren Figuur 1: situering plangebied RUP - topokaart... 4 Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep

4 Figuur 2: situering plangebied RUP - orthofoto d.d Figuur 3: lagere school... 5 Figuur 4: kleuterschool... 5 Figuur 5: sociaal project Itegemseweg-Lindestraat... 7 Figuur 6: pastorie bibliotheek... 8 Figuur 7: parking Wiekevorst Dorp... 8 Figuur 8: project Vlabo... 9 Figuur 9: uitbreiding kerkhof Wiekevorst als parkbegraafplaats Figuur 10: links: watertoetskaart infiltratiegevoelige gebieden en rechts watertoetskaart infiltratiegevoelige gebieden Figuur 11: links: recent overstroomde gebieden (bron: geopunt) en rechts: risicozones voor overstromingen (bron: geopunt) Figuur 12: RUP Kerkhof Wiekevorst Figuur 13: RUP Dorp Zuid d.d deel Figuur 14: RUP Dorp Zuid deel Figuur 15: fragment RUP Dorp Zuid d.d met grote tuinzones Figuur 16: voorbeeld Figuur 17: interdisciplinaire relaties Overzicht tabellen Tabel 1: beschermde monumenten en Landschappen... 6 Tabel 2: gebouwen opgenomen in inventaris bouwkundig erfgoed en gelegen binnen het plangebied RUP... 6 Tabel 3: sectoraal juridisch kader Tabel 4: planmer-screening: overzicht mogelijke bronnen en beoordelingsaspecten per milieudiscipline Tabel 5: selectie van relevante en niet relevante disciplines voor het project Tabel 6: ingreep-effectenschema IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

5 DEEL 1 Toelichtingsnota Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 1

6

7 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 1 Onderwerp en doelstelling 1 Onderwerp en doelstelling 1.1 Onderwerp Het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Kern Wiekevorst betreft de herziening en een beperkte uitbreiding van het RUP Dorp-Zuid te Wiekevorst. Het plangebied van het RUP stemt overeen met het plangebied van het RUP Dorp- Zuid, dat door de deputatie werd goedgekeurd op 10/06/2004, en wordt ten aanzien van dit RUP beperkt uitgebreid aan de noordzijde (woongebied cf. gewestplan) in samenhang met enerzijds het perimeter RUP meergezinswoningen en anderzijds de aanduiding van het detailhandelsgebied vanuit de detailhandelsstudie (opgemaakt in samenwerking met de detailhandelscoach van de provincie Antwerpen), die beide inzetten op kernversterking Zie kaart 3 bestemmingen in kaartenbundel 1.2 Doelstelling De finaliteit van het RUP is: Het afbakenen van de kern Wiekevorst tot op perceelsniveau waarbij er binnen deze kern een samenhangend ruimtelijk beleid kan worden gevoerd naar kernversterking en kernverdichting; Het kunnen inspelen op de toekomstige uitdagingen voor een landelijke kern als Wiekevorst; Het ondersteunen van een gedifferentieerde en gebiedsgerichte ontwikkelingsmogelijkheden voor deze kern; Het bieden van een duidelijk kader met de nodige flexibiliteit ter realisatie van een duurzame ruimtelijke kwaliteit. 2 Bestaande context 2.1 Ruimtelijke situering Wiekevorst Zie kaart 1 situering topokaart met plancontour in kaartenbundel Zie kaart 2 orthofoto met plancontour in kaartenbundel De gemeente Heist-op-den-Berg situeert zich in het oostelijk deel van de provincie Antwerpen en bestaat uit verschillende bebouwingsconcentraties (11 kerkdorpen): Heist-centrum met Heist-station als uitgesproken centrumkern en Hallaar met een eigen kerndorp identiteit, Itegem, Wiekevorst, Booischot en Schriek als deelkernen. De deelkern Wiekevorst is centraal gelegen in een open ruimte maas. Deze maas is op haar beurt een onderdeel van een nationaal en regionaal infrastructuurnetwerk. Rond Wiekevorst bestaat dit netwerk uit: De autosnelweg E313 met het Albertkanaal ten noorden (economisch netwerk op Vlaams niveau); De N13 ten westen, die de stad Lier ontsluit richting E313 (regionaal niveau); De N19 ten oosten, die de stad Aarschot ontsluit richting E313 en E314 (regionaal niveau); De N10 die de steden Lier en Aarschot met elkaar verbindt (regionaal niveau). Langs deze as is de eigenlijke kern van Heist-op-den-Berg gelegen. De open ruimte- maas zelf wordt ontsloten via een fijnmazig lokaal wegennet dat de verschillende kernen met elkaar verbindt. De deelgemeente Wiekevorst kent door haar situering binnen het hiërarchische wegennet, een beperkte bereikbaarheid. Het dichtstbijzijnde treinstation situeert zich in Heist-op-den-Berg. Naast het infrastructuurnetwerk is het fysisch systeem van het gebied kenmerkend. De open ruimte- maas met haar sterk agrarisch karakter wordt doorsneden door de vallei van Grote Nete en De Wimp. De versnippering van de omliggende open ruimte door bebouwing is hier in vergelijking met de rest van de gemeente laag. Wiekevorst typeert zich als een landelijke kern. Er zijn nog verschillende onbebouwde of open binnengebieden. Door deze onbebouwde delen, kent de dorpskern van Wiekevorst nog een hele lage woningdichtheid. Wiekevorst heeft een oppervlakte van 11,27 km² en telt ongeveer 3631 (d.d. 2013) inwoners. Het is daarmee de dunst bevolkte deelgemeente van Heist-op-den-Berg. Ongeveer 80% van de vroegere gemeentegrenzen van Wiekevorst bestond uit waterlopen, het merendeel hiervan (65%) bestond uit de rivier de Wimp die een natuurlijke grens vormt tussen Wiekevorst en Herentals (Morkhoven). De overige 35% wordt begrensd door de Leibeek en de Goorloop. Het hoogste punt van Wiekevorst bevindt zich ter hoogte van de straat Wittegracht en meet ongeveer 11 meter boven zeeniveau. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 3

8 Wiekevorst grenst in het noorden aan Herenthout en Morkhoven, waar het grootste gedeelte van de grens de rivier de Wimp bedraagt, in het oosten Heultje, in het zuidoosten Hulshout, in het zuiden Heist-op-den-Berg en tenslotte in het westen Itegem. Figuur 1: situering plangebied RUP - topokaart 2.2 Het plangebied Het plangebied betreft een groot deel van het woongebied van Wiekevorst. Het volledige plangebied van het RUP Dorp Zuid wordt opgenomen. Aan de noordzijde wordt nog een deel woongebied, gelegen buiten het RUP Dorp Zuid, mee opgenomen dat tot doel heeft deel uit te maken van centrumkern van Wiekevorst. De totale oppervlakte van het plangebied bedraagt ongeveer 99 ha. Door de opname van een groot deel van het woongebied van Wiekevorst, kan er een samenhangend en gedifferentieerd ruimtelijk beleid worden gevoerd in de eigenlijke kern van Wiekevorst, met als uitgangspunt kernversterking. Afbakening plangebied RUP Kern Wiekevorst De contour van het plangebied wordt bepaald door enerzijds het bestaande RUP Dorp Zuid en anderzijds het perimeter RUP Meergezinswoningen (dd. maart 2017 in de fase van plenaire vergadering) dat voorziet in de afbakeningen waar meergezinswoningbouw zal worden toegelaten en waar niet. Ook de detailhandelsstudie die is opgemaakt in samenwerking met de provincie Antwerpen en dat de eigenlijke voorzieningenkern(en) afbakent is hierin een ondersteunende factor en beoogt tevens kernversterking. Zie kaartbijlagen. Figuur 2: situering plangebied RUP - orthofoto d.d Bestaande kernvoorzieningen in Wiekevorst Handels- en horecazaken (niet limitatieve lijst dd. maart 2017): Dagbladhandel Mens Wiekevorst-Dorp Schoenwinkel Fietsen Bycicle Herenthoutseweg Beenhouwer Verelst-Daems Wiekevorst-Dorp Apotheek Lloyds Wiekevorst-Dorp Taverne t Centrum Wiekevorst-Dorp Brasserie t Straatje kruispunt Louis Van Bouwelstraat Morkhovensesteenweg Frituur - Itegemseweg Voedingswinkel nachtwinkel Louis Van Bouwelstraat Frituur t Smulhuis Louis Van Bouwelstraat Bloemenwinkel Orris Louis Van Bouwelstraat 4 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

9 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 2 Bestaande context Groenten en fruit Louis Van Bouwelstraat Dagbladhandel hoek Louis Van Bouwelstraat-Paradijzen Kledingwinkel Helou Louis Van Bouwelstraat Schoenwinkel La Boté Louis Van Bouwelstraat Aveve Kruisstraat De Heide Bouwmaterialen Lindestraat Bakkerij t Pistoleeke Itegemseweg Café De Molen Itegemseweg Techno Witte Gracht Financiële instellingen: Axa Wiekevorst-Dorp Dexia (met automaat) Wiekevorst-Dorp Crelan Herenthoutseweg 13 KBC - Itegemseweg Socio-culturele voorzieningen (niet limitatieve lijst dd. maart 2017): Parochiezaal Wiekevorst-Dorp Jeugdhuis Kwinten Wiekevorst-Dorp KLJ Wolfsdonk Dalstraat (buiten het plangebied) Sport- en recreatie: Voetbalterrein Valleistraat (buiten het plangebied) Sporthal Dalstraat (buiten het plangebied) Zorg: Woonzorgcentrum Sint-Jozef (buiten het plangebied) De Kleine Sint Jan kleuterschool: De kleuterschool van Wiekevorst ligt aan de Sint Jozefstraat. Figuur 4: kleuterschool Onderwijs: In Wiekevorst is er een kleuter- en lagere school aanwezig. Het complex van de lagere school situeert zich binnen het plangebied, de kleuterschool net buiten het plangebied. Beide scholen zijn goed bereikbaar voor voetgangers en fietsers, door de aanwezigheid van kerkpaadjes. Sint Jan school lagere school: De lagere school van Wiekevorst ligt tussen Paradijzen en de Graanweg. Het schoolcomplex werd gerealiseerd in De nieuwe gebouwen werden opgericht ten zuiden van de straat Paradijzen. Achter deze nieuwe schoolgebouwen ligt een voetbalveld. Figuur 3: lagere school Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 5

10 2.2.2 Historische bezienswaardigheden De Sint-Jan Baptistkerk, daterende uit 1757 en gebouwd in Nieuwgriekse stijl. De pastorie, uit De Wimpelhoeve, een van oorsprong middeleeuwse hoeve. De monumentale lemen schuur met rieten schilddak is beschermd. (buiten het plangebied) Klein Scherpenheuvel, een kapel genoemd naar de gelijkenis met de grote basiliek in Scherpenheuvel De Kapel Onze-Lieve-Vrouw Toevlucht der Zonderaards, ook wel Krijserskapel, uit (buiten het plangebied) Het Gildenhuis, vroeger afspanning "De Doornboom", dateert uit de 18de eeuw. Locatie Gebouw Graanweg 3B Voormalig Molenhuis 1860 Hoogbraak 18 Schuur baksteen Kapellekensdreef 45 Volks bedevaartsoord Klein Scherpenheuvel 1842 Tabel 1: beschermde monumenten en Landschappen Wimpelhoeve + omgeving (buiten het plangebied) Monument en landschap KB 19/11/1976 Klein Scherpenheuvel Monument MB 20/02/1998 Krijserskapel Kapelledijk (buiten het plangebied) Monument MB 20/02/1998 Sint Jan Baptistkerk Monument MB 20/02/1998 Pastorie Wiekevorst met tuin Monument MB 20/02/1998 Tabel 2: gebouwen opgenomen in inventaris bouwkundig erfgoed en gelegen binnen het plangebied RUP Louis Van Bouwelstraat 4 Louis Van Bouwelstraat 14 Woonstalhuisje 20 ste eeuw Burgerwoning met omhaagde voortuin 19 de eeuw 6 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

11 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 2 Bestaande context Louis Van Bouwelstraat hoek Paradijzen 22 Huize Melati burgerwoning met tuin 19 de eeuw Wiekevorst Dorp Voormalige brouwerswoning begin 20 ste eeuw Straat Wiekevorst Dorp Geknikte historische straat met onregelmatige rooilijn Wiekevorst Dorp 2 Pastorie met omhaagde tuin 1763 Wiekevorst Dorp 17 Wiekevorst Dorp 24 Burgerhuis midden 19 de eeuw Vrijstaande dorpswoning aan doodlopende steeg einde 19 de eeuw Bedevaartsoord Klein Scherpenheuvel Klein-Scherpenheuvel werd in 1842 gebouwd aan de Kapellekensdreef. Het is een kapel in ronde vorm met een koepel, geplaatst op een daartoe aangebrachte heuvel. Klein-Scherpenheuvel, zo genoemd omwille van de gelijkenis met de basiliek van Scherpenheuvel, werd vanaf zijn ontstaan een druk bezocht bedevaartsoord. Rondom de kapel bevindt zich een openlucht kruisweg en in de geometrische tuin staat een H-Hartbeeld. Er is ook een Engels parkje met calvarieberg en een openluchtaltaar. Klein Scherpenheuvel is sinds 1998 beschermd. Naar aanleiding van de opmaak van het RUP Dorp-zuid werd een aangrenzend perceel van de kerkfabriek Sint-Jan-Baptist van Wiekevorst bestemd tot parkgebied, als uitbreiding van Klein-Scherpenheuvel. De kerkfabriek stelde het perceel van 68 are ter beschikking van het gemeentebestuur voor effectieve inrichting als openbaar groen rond het bedevaartsoord Sociale woonwijken Wiekevorst Dorp 38 Dorpswoning midden 19 de eeuw Wiekevorst Dorp 42 Voormalige onderwijswoning 1871 De sociale woonwijk Winterstraat-Zomerstraat-Lentestraat-Herfststraat werd gerealiseerd einde jaren 60. Deze wijk ligt tussen de Itegemseweg en het park Klein Scherpenheuvel. Aan de Overzijde van de Itegemseweg, werd recent een nieuw klein sociaal project gerealiseerd door de Heistse Maatschappij voor de Huisvesting. Figuur 5: sociaal project Itegemseweg-Lindestraat Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 7

12 deel bestemd als plein met parking en een deel als bouwstrook voor meergezinswoning, om een pleinwand te kunnen creëren. Het is wenselijk de parking omwille van het veelvuldige gebruik en de gunstige ligging ten aanzien van de verzorgende centrumfuncties te behouden. Naast de parkeerfunctie heeft het plein een ontsluitende functie t.a.v. de achterliggende woningen. Figuur 7: parking Wiekevorst Dorp Openbare bibliotheek - pastorie De openbare bibliotheek bevindt zich in de oude pastoriewoning. Het huidige gebouw dateert uit 1763, en beantwoordt aan het 18de-eeuwse pastorietype. Een gevelsteen met jaartal 1682 boven de deur verwijst naar de eerste pastorie van Wiekevorst. In 2003 kreeg dit gebouw na de restauratie o.a. de functie van openbare bibliotheek. Beschermd als monument sinds 20 februari Figuur 6: pastorie bibliotheek Gerealiseerde en geplande ontwikkelingen sinds RUP Dorp Zuid Kerkpaden en voetwegen Het dorp van Wiekevorst wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van verschillende kerkpaden. Deze worden veelvuldig gebruikt door wandelaars, fietsers, schoolkinderen e.a. De paden zijn weergegeven op de plannen Parking Wiekevorst Dorp Ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan sinds de introductie van het bestaande RUP Dorp Zuid (2004): Basisschool Sint-Jan: Binnen de projectzone 1 van het RUP Dorp Zuid, werd een complex voor de lagere school gerealiseerd. Dorpsparking: Voor de zone P, plein met parking, werd de grond aangekocht. Er zal een herinrichting van deze parking gebeuren in het kader van de geplande herinrichting van de doortocht van Wiekevorst. De parking die het centrum bedient, is spontaan gegroeid. Bij het oude BPA, werd een bouwstrook ter plaatse voorzien. Bij het RUP Dorp Zuid (d.d. 2004) werd een 8 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

13 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 2 Bestaande context Figuur 8: project Vlabo Binnen de zone PA is reeds een belangrijke uitbreiding van het park Klein Scherpenheuvel gerealiseerd op gronden van de Kerkfabriek. Uitbreiding kerkhof: In 2007 werd het RUP Uitbreiding Kerkhof Wiekevorst goedgekeurd in functie van de uitbreiding van het kerkhof. Deze uitbreiding werd inmiddels gerealiseerd. Figuur 9: uitbreiding kerkhof Wiekevorst als parkbegraafplaats Sociale woningbouw: Wiekevorst kent reeds een groot aandeel sociale woningbouw. Intussen lopen er gesprekken met de SHVM Heist-op-den-Berg en de eigenaar van projectzone 3B over de invulling van dit gebied met een mix van particuliere en sociale woningen, waaronder een gedeelte meergezinswoningbouw. Tevens is in de zone 4 van dit RUP ook nog een project van de SHVM goedgekeurd voor 28 sociale woningen. Wiekevorst mag zich dan al profileren als het dorp van de zorg, het aandeel sociale woningen zal met de nodige omzichtigheid behandeld moeten worden. Het aandeel sociale woningen in Wiekevorst is immers al aanzienlijk. Het sociaal objectief is in Heist anno 2017 bereikt. Woonproject Vlabo: Van de zone 3, werd zone 3A gerealiseerd met een woonproject van Vlabo (Vlaanderen Bouwt vzw). Het project bestaat uit 3 rijwoningen, 4 lofts en 1 gerenoveerde woning. Het schoolgebouw langs de Dorpstraat werd bewaard en omgevormd tot 4 ruime lofts. Aan de andere zijde van de voormalige speelplaats werden 3 nieuwe woningen opgetrokken. De naastliggende onderwijzerswoning werd behouden en volledig gerenoveerd tot een ééngezinswoning. Het project is een voorbeeld van een kwalitatieve verdichting in het dorpscentrum met waardering voor het historisch erfgoed. Ontwikkelingen die nog in ontwerpfase of startfase zitten: Ontwikkeling projectzone 5 (woningen en verkaveling) De projectzone 5 cf. RUP Dorp Zuid wordt gerealiseerd door projectontwikkelaar Novus. De verkavelings-en weguitrustingsplannen zijn goedgekeurd. De wegenwerken zijn in uitvoering. Het betreft kavels voor gekoppelde eengezinswoningen. De indeling van dit goedgekeurde project is weergegeven op het plan bestaande toestand. Zie lichtgrijze inrichting op de volgende figuur. Er wordt een woningdichtheid gerealiseerd van 20 won/ha. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 9

14 zoveel mogelijk benadert, doch zullen meer gesitueerd worden aan de linker en achterzijde van de kerk, de rechterzijde zal een volledig groene invulling krijgen. De parkeerplaatsen aansluitend op de kerk zullen meer geïntergreerd worden in de groene sokkel. De stedenbouwkundige vergunning werd reeds verleend voor de doortocht, de circulatiezone en het verharde plein rondom de kerk d.d. 15/11/2016. De vergunningsaanvraag voor de groene sokkel (met geïntegreede parkeerplaatsen en fietsparking) wordt intussen gefinaliseerd. Sociaal woonproject Graanweg: Aan de Graanweg is er een project gepland van 25 tot 30 wooneenheden in het kader van een ADL-project (Activiteiten Dagelijks Leven). Dit project zal gerealiseerd worden binnen de projectzone 4 conform het RUP Dorp Zuid. 2.3 Bestaande woningtypologieën en woningdichtheid in de kern Ten zuiden van deze verkaveling zal nog een project ontwikkeld worden tussen deze verkaveling en het park Klein Scherpenheuvel. Dit project zal deels als park ingericht worden en zo een functionele en visuele overgang vormen tussen de verkaveling en het park. Herinrichting doortocht Wiekevorst: Op korte termijn zal de zone tussen de Herenthoutsesteenweg en de Louis Van Bouwelstraat heringericht worden. Aan de uiteinden van de straat komen er in betonnen bakken met bomen als toegangspoort tot het centrum van Wiekevorst. De weg wordt heraangelegd in wisselend getinte straatstenen en de rijweg wordt versmald tot vijf meter, de weg rond de kerk tot vier meter. Er is tevens voorzien in de heraanleg van het plein rondom de kerk. Er zal een groene sokkel worden gecreëerd rond de kerk waarrond zich de circulatie en de verharde pleinfunctie zal situeren. De sokkel wordt uitgevoerd met verhoogde plantzones waarvan de randen als zitelement zullen functioneren. Het bestaande aantal parkeerplaatsen wordt De woningdichtheid van Wiekevorst is eerder laag. De woningtypologie bestaat vandaag hoofdzakelijk uit vrijstaande eengezinswoningen. Enkel aan Wiekevorst- Dorp, de Louis Van Bouwelstraat, deel Witte Gracht en deel Herenthoutseweg, ligt de dichtheid wat hoger en komt ook gegroepeerde en gekoppelde bebouwing voor. Bij de oudere sociale woonwijk aan de Kapellekensdreef ligt de dichtheid veel hoger. De bestaande woningdichtheid bedraagt hier ongeveer 35won/ha. Bij het aansluitende geplande project van Novus bedraagt de woningdichtheid ongeveer 20won/h. Ook het kleine woonproject van Vlabo aan Wiekevorst-Dorp is een goed voorbeeld van een verdichtingsproject. Door deze projecten ontstaat er in de kernlob Wiekevorst-Dorp Pompoenstraat - Kapellekensdreef Itegemseweg een dichtere en meer gevarieerde woonomgeving dan voor de kerndelen daarbuiten. Doordat er binnen deze dichtere lob een netwerk aanwezig is voor voetgangers en fietsers, is de relatie met het dorpscentrum en bv. de scholen toch zeer goed. 10 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

15 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 3 Juridische en sectorale context 3 Juridische en sectorale context Zie kaart 4 ruimtelijk-juridische context met plancontour in kaartenbundel Zie kaart 5 sectoraal-juridische context in kaartenbundel Zie kaart 6 fysisch systeem in kaartenbundel Zie kaart 7 watertoetskaart in kaartenbundel Tabel 3: sectoraal juridisch kader Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Natuur en bos Gebieden van VEN/IVON Vogelrichtlijngebied Habitatrichtlijngebied Afbakening van deze gebieden met natuurfunctie cf. natuurdecreet Europese Richtlijn 79/409/EEG Speciale beschermingszone cfr. natuurdecreet Europese Richtlijn 92/43/EEG Speciale beschermingszone cfr. natuurdecreet Natuurreservaten Gebiedsgericht beleid natuurreservaten cfr. natuurdecreet Er is geen VEN of IVON aanwezig binnen of nabij het plangebied. Er is geen vogelrichtlijngebied aanwezig in of nabij het plangebied. Er is geen habitatrichtlijngebied aanwezig in of nabij het plangebied. Er is geen natuurgebied aanwezig binnen of nabij het plangebied. Bosdecreet Bosdecreet 13/06/90, zoals gewijzigd Er is geen bos aanwezig binnen het plangebied. Er zijn wel nog bomengroepen en bomenrijen aanwezig die reeds aangeduid zijn op de Ferrariskaart (1775). In de binnengebieden zijn er bomenrijen en houtkanten aanwezig. Deze zijn sterk beeld- en ruimtebepalend en moeten zoveel mogelijk behouden blijven bij ontwikkelingen. Biologische waarderingskaart Enkele percelen binnen het plangebied zijn aangeduid als biologisch waardevol. Het gaat om enkele, nietaaneengesloten percelen op onbebouwde percelen. Het betreft percelen die cf. het gewestplan of het RUP een woonbestemming hebben. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 11

16 Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Landbouw Ruilverkaveling Afbakening natuurlijke en agrarische structuur Afgebakend cf. de ruilverkavelingswetten 12 juli 1970 en 11 augustus 1978 Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos, als basis voor het uitwerken van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen Binnen het plangebied is er geen ruilverkavelingsgebied aanwezig. Er is geen herbevestigd agrarisch gebied aanwezig binnen het plangebied. Landbouwgebruikspercelen Inventaris landbouwgebruikspercelen (AVL) 2015 Landbouwgebruikspercelen: delen van het plangebied zijn in gebruik als grasland, graanveld, mais. Op enkele percelen is een landbouwbedrijf aanwezig. 12 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

17 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 3 Juridische en sectorale context Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Bedrijvigheid Wonen Recreatie Landschap/onroerend erfgoed Beschermd monument, landschap, dorpsgezicht of stadsgezicht onroerend erfgoeddecreet van 12/04/2013 en onroerenderfgoedbesluit van 16/805/2014 Erfgoedlandschappen onroerend erfgoeddecreet van 12/04/2013 en onroerenderfgoedbesluit van 16/805/2014 Inventaris bouwkundig erfgoed onroerend erfgoeddecreet van 12/04/2013 en onroerenderfgoedbesluit van 16/805/2014 Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed voor Vlaanderen (VIOE) - vastgestelde lijst (dd. 28/11/2014) Er is geen bedrijvenzone aanwezig binnen Wiekevorst. Het plangebied betreft een woonkern. Er is beperkte recreatieve infrastructuur aanwezig net buiten het plangebied: sporthal De Wimpel Dalstraat 28 en een voetbalterrein aan de Valleistraat. Binnen het plangebied ligt nog een voetbalterrein net achter de lagere school. Bestaande kerkpaden/voetwegen worden gebruikt door wandelaars en fietsers. Volgende beschermde monumenten/dorpsgezichten zijn aanwezig binnen het plangebied: Klein Scherpenheuvel MB Sint Jan Baptistkerk - MB Pastorie met tuin - MB Nvt Volgende gebouwen zijn opgenomen in de inventaris onroerend erfgoed (zie ook plan BT-JT): Graanweg nr. 3B voormalig molenhuis Hoogbraak nr schuur van baksteen Kapellekensdreef nr. 45 Volks bedevaartsoord Klein Scherpenheuvel 1842 Louis Van Bauwelstraat nr. 4 intact woonstalhuisje uit 20 ste eeuw Louis Van Bauwelstraat nr. 14 alleenstaande burgerwoning met omhaagde voortuin 19 de eeuw Louis Van Bauwelstraat -Hoek Paradijzen nr. 22 Huize Melati burgerwoning met omringde tuin 19 de Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 13

18 Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg eeuw + uitbreiding 1920 De straat Wiekevorst-Dorp geknikte historische straat met onregelmatige rooilijn Wiekevorst-Dorp nr. 2 Pastorie met omringende omhaagde tuin 1763 Wiekevorst-Dorp nr. 17 burgerhuis midden 19 de eeuw Wiekevorst-Dorp nr. 24 vrijstaande dorpswoning aan doodlopende steeg eind 19 de eeuw Wiekevorst-Dorp nr. 38 dorpswoning midden 19 de eeuw Wiekevorst-Dorp nr. 42 voormalige onderwijzerswoning 1871 Wiekevorst-Dorp nr voormalige brouwerswoning begin 20 ste eeuw (overblijfsel brouwerij De Wijngaard Wiekevorst-Dorp nr. 63 alleenstaande kleine dorpswoning 18de eeuw Wiekevorst-Dorp nr. 67 burgerhuis met bijgebouwen 20ste eeuw Wiekevorst-Dorp nr. 25 voormalige afspanning de Doornboom, thans z.g. Gildenhuis, hoekpand 19de eeuw Archeologisch erfgoed onroerend erfgoeddecreet van 12/04/2013 en onroerend erfgoedbesluit van 16/05/ hoofdstuk 5 (archeologie) Volgens de CAI komen binnen het plangebied volgende elementen voor: ID : Sint Jan Baptistkerk, monumentaal relict uit de late middeleeuwen ID : Graanweg, op basis van archeologisch onderzoek: grondsporen + cirkel in baksteek mogelijk restant van oude windmolen. ID : Huize Melati, datering 18 de eeuw, site met walgracht 14 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

19 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 3 Juridische en sectorale context Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Landschapsatlas Fysisch systeem Traditioneel landschap: behoort tot Zuiderkempen van Lier en Heist-op-den-Berg. Ankerplaatsen: niet aanwezig. Relictzone: niet aanwezig. Lijnrelicten: niet aanwezig. Puntrelicten: Sint Jan Baptistkerk Pastorie Kapel van Onze Lieve Vrouw van Klein Scherpenheuvel Bedevaartsoord Klein-Scherpenheuvel Waterloop Wet op de onbevaarbare waterlopen van 28/12/1967 De waterlopen binnen het plangebied zijn niet geklasseerd en zijn niet overal zichtbaar. Voor de waterhuishouding is het echter belangrijk dat ze behouden blijven en indien nodig verbeterd worden. Beschermingszone grondwaterwinning Besluit van de Vlaamse Regering van 27/3/1985. Watertoets Artikel 8 decreet integraal waterbeleid + uitvoeringsbesluit watertoets Niet aanwezig. Overstromingsgevoelig (zie ook kaart 7 watertoetskaart in kaartenbundel): geen overstromingsgevoelige gebieden aanwezig binnen of grenzend aan het plangebied Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 15

20 Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Bodem Reliëf Zoneringsplan rioleringsinfrastructuur De stroomgebiedbeerplannen werden op 18/12/2015 goedgekeurd door de Vlaamse Regering na een openbaar onderzoek. De definitief herziene zoneringsplannen en GUP s (gebiedsdekkende uitvoeringsplannen) in het noorden, is de vallei van de Wimp aangeduid als mogelijk en effectief overstromingsgevoelig in het zuiden, ten zuiden van de Wiekevorstse Goorweg, zijn delen aangeduid als effectief overstromingsgevoelig Infiltratiegevoelig: het volledige plangebied is infiltratiegevoelig, met uitzondering van het meest zuidelijke deel dat niet infiltratiegevoelig is. (zie Figuur 10 op pg. 18) Erosiegevoelig: zeer kleine en plaatselijke delen binnen het plangebied zijn erosiegevoelig. Grondwaterstromingsgevoelig: het volledige plangebied is matig gevoelig voor grondwaterstroming. (zie Figuur 10 op pg. 18) Winterbedkaart: het plangebied behoort niet tot het winterbed van een grote rivier. Binnen het plangebied zijn geen gebieden aanwezig die recent zijn overstroomd of tot een risicozone op overstromingen behoren (zie Figuur 11 op pg. 18) Deels plaggenbodem op (lemig) zand Deels droge tot matig natte podzol(achtige) grond Vlak terrein. Reliëfovergangen zeer plaatselijk en verwaarloosbaar. De bebouwde delen behoren tot het Centraal gebied. Delen van onbebouwde binnengebieden of randgebieden zijn aangeduid als collectief te optimaliseren buitengebied. Een beperkt gedeelte in het zuiden is aangeduid als collectief geoptimaliseerd buitengebied. Mobiliteit/openbare ruimte 16 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

21 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 3 Juridische en sectorale context Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Buurtwegen Cf. atlas der buurtwegen Zie plan BT-JT Buurtweg nr. 1: Itegemseweg Buurtweg nr. 2: Wiekevorst Dorp Buurtweg nr. 3: deel Hoogbraak-Pompoenstraat-Louis Van Bauwelstraat Buurtweg nr. 4: Witte Gracht Buurtweg nr. 6: deel Wiekevorstse Goorweg - Kruisstraat Buurtweg nr. 36: Kapellekensdreef Buurtweg nr. 37 en 39: Lage Dreef en Heeredreef Buurtweg nr. 38: Advokatestraat Buurtweg nr. 40: Zuidstraat Buurtweg nr. 41: Leemstraat Buurtweg nr. 42: deel Leemstraat - Heeredreef Voetwegen Mobiliteitsplan Rooilijnplan Situering in verkeersstructuur Openbare parking Waterwegen Spoorwegen Buslijnen Andere Recht van voorkoop Onteigeningsplannen Verordeningen Visie geldende mobiliteitsplan Heist op den Berg (datum) Een rooilijn is de grens tussen de openbare weg en een aangrenzende eigendom (aangelanden). Domeinen waarop rechten van voorkoop gelden zijn o.m.: natuurbehoud, ruilverkaveling, ruimtelijke ordening, woonbeleid, waterbeleid, scheepvaart, Zie plan BT-JT Voetweg nr. 56: Herenthoutseweg Voetweg nr : tussen Pastoriestraat en Wiekevorst Dorp en Louis Van Bauwelstraat, deel Graanweg en deel Pastoriestraat, doorheen park Klein Scherpenheuvel en aansluitend op Hoogbraak Voetweg nr. 63: tussen Itegemseweg en voetweg nr. 59 Voetweg nr. 64: Graanweg tussen Itegemseweg en voetweg nr. 60 en deel Paradijzen Voetweg nr. 65: Sint-Jozefstraat Voetweg nr. 67: tussen Sint-Jozefstraat en Wiekevorst-Dorp Zie plan BT-JT Het plangebied is door verschillende steenwegen verbonden met zijn omgeving en de omliggende dorpen en gemeenten. Openbare parking aanwezig rondom de kerk en parking aan Wiekevorst-Dorp. Er zijn geen bevaarbare waterlopen gelegen binnen het plangebied Er zijn geen spoorwegen gelegen binnen het plangebied Het plangebied wordt ontsloten via busverbindingen. Volgende buslijnen bedienen het plangebied: Buslijn 512: Wiekevorst Heist op den Berg Mechelen Buslijn 220: Herentals Hulshout Westmeerbeek Ramsel Aarschot Buslijn 221: Herentals Heultje Houtvenne - Aarschot Nvt Nvt Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 17

22 Sectoraal kader Regelgeving/bron Relevante elementen voor RUP Kern Wiekevorst Heist-op-den-Berg Ruimtelijke veiligheidsrapportage Besluit inzake ruimtelijke veiligheidsrapportage 29/6/2007 Binnen het RUP is geen seveso-bedrijf aanwezig. Het plangebied betreft een aandachtsgebied. Op ca. 800 meter ten zuiden van het plangebied komt het laagdrempelig bedrijf Impextraco voor. Het is niet gekend of de gevaren van dit bedrijf gekend zijn bij de dienst VR. De dienst VR dient te oordelen of een RVR nodig is. Figuur 10: links: watertoetskaart infiltratiegevoelige gebieden en rechts watertoetskaart infiltratiegevoelige gebieden Figuur 11: links: recent overstroomde gebieden (bron: geopunt) en rechts: risicozones voor overstromingen (bron: geopunt) 18 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

23 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 4 Planningscontext 4 Planningscontext 4.1 Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen werd definitief goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 23 september De bindende bepalingen werden op 17 december 1997 bekrachtigd. Het structuurplan werd een eerste maal herzien in 2003 (VR ). De bindende bepalingen daarbij werden bekrachtigd door het Vlaams Parlement bij decreet van Een tweede herziening is gebeurd in 2010 (VR ). De bindende bepalingen daarbij werden bekrachtigd door het Vlaams Parlement bij decreet van Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen heeft voor de overheden een bindend karakter, met weliswaar de mogelijkheid tot gemotiveerd afwijken van het richtinggevend gedeelte. Het RSV vormt de inhoudelijke basis voor de verordenende uitvoeringsinstrumenten en plannen die op termijn de gewestplannen en de gemeentelijke aanlegplannen kunnen vervangen. Intussen blijven deze van kracht. In landelijke kernen (buitengebied) zoals Wiekevorst, wordt gestreefd naar behoud en kwaliteitsverhoging van de open ruimte en de uitbouw van economische activiteiten in functie van plaatselijke investeringsbehoeften. De ontwikkelingsperspectieven voor de nederzettingsstructuur die hier van toepassing zijn, zijn: Wonen en werken concentreren in de kernen van het buitengebied. Zowel de nood aan nieuwe woningen als de behoefte aan gebouwen voor dienstverlening, handel en plaatselijke bedrijvigheid, moeten opgevangen worden in de bestaande kernen. Op die manier wordt de open ruimte beschermd en worden de centrumfunctie en de leefbaarheid van de kernen versterkt. De aangroei van woningen trendmatig vastleggen. Op basis van trends, prognoses en een ruimtelijk gedifferentieerde visie, moet op het gebied van het te realiseren aanbod aan woningbouw tot 2007 een duidelijke kwantitatieve optie worden genomen. Deze wordt door de woningbehoeftenstudie uitgewerkt. Ook de lokalisatie van de nieuw te bouwen woningen, de verschillende fasen waarin deze ontwikkeling moet plaatsvinden en de na te streven maximum en minimum bebouwingsdichtheden, worden in de gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen bepaald. Bereikbaar houden van de voorzieningen. Om de kernen van het buitengebied leefbaar te houden (zonder disproportionele groei en onverantwoord ruimtebeslag) moet een specifiek sociaal-cultureel en economisch beleid worden uitgestippeld. De bereikbaarheid, zeker voor de minst mobielen, is voor die voorzieningen belangrijk. Het aanbieden van collectief vervoer aangepast aan het niet geconcentreerd voorkomen van de vervoersvraag is daarbij een mogelijk instrument. Verdichting en zuiniger ruimtegebruik. Om een economisch draagvlak van voorzieningen te behouden en te creëren en het ruimtegebruik te beperken, is het noodzakelijk om naar minimale dichtheden te streven. Lagere dichtheden maken het steeds moeilijker om een economisch draagvlak voor bijbehorende voorzieningen te garanderen, om een effectieve verbetering van de mogelijkheden voor collectief vervoer te bereiken en om langzaam verkeer voor de korte verplaatsingen aantrekkelijk te maken. Voor de kernen van het buitengebied is een na te streven woningdichtheid van minimaal 15 woningen per hectare - uitgedrukt op een ruimtelijk samenhangend geheel- als een dichtheid eigen aan een woonkern te beschouwen. Het omgaan met minimale dichtheden moet op zodanige wijze gebeuren dat kwaliteitsvolle woonomgevingen worden gecreëerd. Om de woonfunctie te stimuleren en attractief te maken, moet worden gestreefd naar een gedifferentieerde samenstelling van de woningvoorraad. Het gaat hierbij om een differentiatie naar grootte en type. Dit vereist het ontwikkelen van nieuwe woning- en woonomgevingsconcepten. Bij deze zal enerzijds een voldoende woningdichtheid worden nagestreefd om een economisch draagvlak te creëren en het buitengebied van verdere residentiële bebouwing te vrijwaren. Anderzijds moet een kwalitatieve woning- en woonomgeving uitgewerkt worden zodat de woonfunctie blijvend behouden wordt en voldoende attractief is. Geen verdere groei van linten en verspreide bebouwing. Slechts op deze wijze wordt de resterende onbebouwde ruimte maximaal van versnippering en aantasting gevrijwaard, worden de hoge maatschappelijke kosten van het verspreid wonen en werken teruggedrongen, wordt de centrumfunctie en dus leefbaarheid van de kernen versterkt, kunnen de structuurbepalende functies (landbouw, natuur en bos) van het buitengebied duurzaam functioneren, wordt de mobiliteitsbehoefte beheerst en blijft de bereikbaarheid en de (verkeers-) leefbaarheid van de kernen van het buitengebied gegarandeerd Beleidsplan Ruimte Vlaanderen De Vlaamse Regering keurde tevens op 30 november 2016 het Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen goed. Dit is een belangrijke nieuwe formele stap op weg naar het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, dat het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen zal vervangen. De Vlaamse Regering formuleert in het Witboek doelstellingen, ruimtelijke ontwikkelingsprincipes en werven die de basis zullen vormen om samen aan de slag te gaan en de ruimte van Vlaanderen te transformeren. Het uiteindelijke Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zal bestaan uit een strategische visie en een operationaliseringsprogramma in de vorm van een set beleidskaders. Het zal de strategische krachtlijnen schetsten voor de ruimtelijke ontwikkeling voor Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 19

24 de komende decennia en de basis vormen voor operationele maatregelen zoals het opmaken en bijsturen van regelgeving, instrumentarium, beleidskaders of ontwikkelingsprogramma s. Dit RUP tracht ook kadert reeds en tracht tegemoet te komen aan de belangrijkste krachtlijnen vanuit het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. De belangrijkste richtlijnen die we meepakken bij de uitwerking van het RUP kern Wiekevorst zijn: Inzetten op een ommekeer en het ruimtelijk rendement verhogen binnen de kern en in de nabijheid van voorzieningen: intensivering, hergebruik, verweving, tijdelijk ruimtegebruik; Vorm geven aan sterke dorpen in een robuurste open ruimte: kernversterking, gemengde kernen, greone kernen in een groene omgeving, elke kern zijn eigen rol; Inzetten op ruimtelijke kwaliteit waarbij ruimtelijke projecten rekening houden met groen en voorzieningen, verkeersveiligehied, gezondheid en lokale karakteristieken zoals landschap en bestaande gebouwen; Wonen en werken nabij collectieve vervoersknopen en voorzieningenconcentraties. Geen substantieel bijkomende woningen en werkplekken verder van knopen en concentraties; Biodiversiteit en voedselproductie verzekeren binnen een robuuste open ruimte. Dit betekent voldoende open ruimte en essentiele functies waarborgen; Klimaatbestendige inrichting door de realisatie van fijnmazig groenblauw netwerk, meer water en groen in de steden en dorpen. 4.2 Ruimtelijk structuurplan Provincie Antwerpen De Provincie Antwerpen beschikt sinds 28 augustus 2001 over een goedgekeurd Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen (R.S.P.A.). Het structuurplan werd een eerste maal herzien in 2011 (MB ). Bestaande structuur Bij de interpretatie van de bestaande structuur worden er een aantal deelruimten afgebakend met eigen karakteristieken. De bestaande ruimtelijke structuur wordt beschreven aan de hand van 5 deelstructuren of ruimten van gelijke aard: ruimtelijknatuurlijke structuur, nederzettingsstructuur, ruimtelijk-economische structuur, ruimtelijke verkeers-en vervoersstructuur en de landschappelijke structuur. Deze bestaande ruimtelijke structuren worden geïnterpreteerd en op basis hiervan worden er deelruimten aangeduid. De gemeente Heist-op-den-Berg ligt binnen de deelruimte Mechelen-Lier- Aarschot. Deze deelruimte grenst in het oosten aan het valleigebied van de Grote Nete. De deelgemeente Wiekevorst ligt op de grens van deze twee deelruimten. Belangrijke structurerende landschapselementen voor de deelgemeente Wiekevorst, zijn de open ruimte, het gaaf landschap en de Grote Nete. De kern van Heist-op-den-Berg, het zuidelijk deel en het noordwestelijk deel worden gekenmerkt door een nieuw landschap, meer bepaald een rasterlandschap. Ook op toeristisch en recreatief vlak zijn er verschillende deelgebieden afgebakend; de gemeente Heist-op-den-Berg behoort hierbij tot 3 verschillende deelgebieden; het oostelijk deel met de deelgemeente Wiekevorst behoort tot de Zuiderkempen, het westelijk deel behoort tot het waterland en het noordwestelijk deel tot de Groene Kempen. Wat betreft de ruimtelijk-agrarische structuur behoort het noordelijk deel van Heistop-den-Berg (met Wiekevorst) tot het Neteland van Lier-Heist-op-den-Berg en het zuidelijk deel tot het serreland van St. Katelijne Waver. Op het vlak van de bestaande verkeers-en vervoersstructuur, wordt Heist-op-den- Berg en omgeving gekenmerkt als een versnipperd gebied met een hoge interne verkeersdruk. De kern van Heist-op-den-Berg ligt binnen een provinciale bundel welke vertrekt vanuit Antwerpen en de N10 volgt. Hij verbindt Antwerpen en Aarschot via Lier en Heist-op-den-Berg. Op het vlak van openbaar vervoer is de deelgemeente Wiekevorst voor het treinverkeer aangewezen op het station in het centrum van Heist-op-den-Berg. Er zijn verschillende busverbindingen met Wiekevorst. Deze hebben een frequentie van om het uur. Voor de bestaande economische structuur is de Liersesteenweg-Aarschotsebaan (N10) van belang als een kleinhandelsconcentratie in ontwikkeling. Tussen Lier en 20 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

25 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 4 Planningscontext Aarschot, met inbegrip van Heist-op-den-Berg en Berlaar, de N10 en de spoorweg (belangrijke verbinding passagiers èn goederen) ligt er een belangrijke economische concentratie op schaal van de provincie. Ten zuiden van het centrum van Heist-opden-Berg ligt er een groot bedrijventerrein. Heist-op-den-Berg zelf, wordt aangeduid als een kleine stad. Gewenste structuur De gemeente Heist-op-den-Berg wordt aangeduid als een kleinstedelijk gebied op provinciaal niveau waarbij de kern van Heist-op-den-Berg wordt geselecteerd als een hoofddorp type III, dat wil zeggen dat naast het stedelijk gebied de kernen Itegem, Booischot, Pijpelheide, Schriek en Wiekevorst worden beschouwd als woonkern. De deelgemeente Wiekevorst situeert zich buiten het kleinstedelijk gebied Heist-opden-Berg en wordt geselecteerd als ruimtelijke beleidscategorie woonkern. De woonkernen in buitengebied spelen een rol in het tegengaan van de verdere verspreiding van de bebouwing in het buitengebied. De geselecteerde woonkernen zijn nederzettingen waar een beperkte uitrusting (voorzieningen, bereikbaarheid) voor dagelijkse behoeften aanwezig is en waar een zeker draagvlak aanwezig is om deze voorzieningen in stand te houden. In de woonkernen kan de natuurlijke groei opgevangen worden en wordt het wonen en werken geconcentreerd. De huidige juridische voorraad aan bouwgrond kan er worden ingevuld. Onder juridische voorraad wordt verstaan: de bouwgronden langs uitgeruste wegen in woongebied volgens het geldende plan van aanleg en bouwgronden in nietvervallen verkavelingen. In een woonkern kan in principe geen lokaal bedrijventerrein worden aangelegd. Op het gebied van de landbouw wordt de deelgemeente Wiekevorst gecategoriseerd als een agrarisch gebied met grondgebonden melkveehouderij als ruimtelijke drager. Het aanliggende valleigebied in het zuiden wordt gecategoriseerd als een agrarisch gebied voor grondgebonden landbouw. Op het vlak van toerisme en recreatie behoort de deelgemeente Wiekevorst tot een strategisch rustgebied. Heist-op-den-Berg zelf is een gebied van primair toeristisch recreatief belang. Op het vlak van de economische structuur, behoort de gemeente Heist-op-den-Berg tot een economisch netwerk van Vlaams niveau en tot een stedelijk netwerk van provinciaal niveau waartoe ook de gemeente Lier behoort. Bij de gewenste economische structuur wordt ook de grondgebonden veehouderij als drager aangegeven. Bij de gewenste nederzettingsstructuur behoort de gemeente Heist-op-den-Berg tot een gebied gekenmerkt door lintlandschappen bestaande uit dorpenbanden en open ruimten en het centrum van Heist-op-Berg behoort tevens tot het stedelijk netwerk van provinciaal niveau, namelijk het netwerk Lier-Aarschot. Binnen de gemeente ligt er een natuurverbindingsgebied en een ecologisch gebied van bovenlokaal belang, grenzend aan de deelgemeente Wiekevorst. Dit natuurverbindingsgebied legt een relatie tussen een natuuraandachtsgebied in Herenthout en één in Herselt / Hulshout. Deze gebieden moeten in RUP s duidelijk worden afgebakend. Belangrijk voor de ruimtelijk-natuurlijke structuur is het valleigebied met de Grote Nete 4.3 Gemeentelijk Ruimtelijk structuurplan Heist-op-den- Berg Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Heist-op-den-berg werd op 19 juni 2001 bij Ministerieel Besluit goedgekeurd Visie voor de deelgemeente Wiekevorst Bestaande ruimtelijke structuur deelgemeente Wiekevorst De open ruimte in Wiekevorst primeert en heeft hier nog een echt open karakter. De op het gewestplan voorziene woonzone werd eerder ruim bemeten. Dit heeft tot gevolg dat er nog verschillende open binnengebieden in woonzone liggen. Gewenste ruimtelijke structuur Wiekevorst: landbouwkern Er moet een sterkere concentratie komen van de bebouwing waarbij er in de binnengebieden ruimte wordt vrijgehouden voor open (publieke) ruimten zoals een buurtparkje, een speelterrein in relatie tot de bestaande kerkpaden, pleintjes e.d.. Allerlei voorzieningen zoals winkels, diensten, scholen, sportfaciliteiten, moeten gebundeld worden zodat er een multifunctionele dorpskern ontstaat waarbij deze voorzieningen op fietsafstand liggen. De bestaande sporthal ligt echter ver van de kern. Deze moet veilig bereikbaar zijn. Bij de heraanleg van het kerkplein en van de hoofdstraten moet het zwaar autoverkeer worden ontmoedigd. Aan de noordoostelijke zijde van Wiekevorst ligt de Wimp. Deze vormt een harde grens tussen de bebouwde ruimte en de open ruimte, welke versterkt wordt door een zware bomenrij. De landbouwactiviteiten vormen de hoofdactiviteit van het gebied rondom. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 21

26 De landbouwwegen (en ook andere wegen) moeten ontwikkeld worden als lanen met bomenrijen (verlaning) om ritme te brengen in deze landbouwvlakte. Hierbij kan men verder bouwen op de hier en daar nog aanwezige dreeffragmenten. Op agrarisch gebied is Wiekevorst, als ruilverkavelingsgebied, zeer geschikt voor grootschalige landbouw en veeteelt. De niet grondgebonden bedrijven situeren zich hierbij best aan de rand. In het kader van de kernversterking bakent de gemeente bij de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP s), binnen de bestaande woongebieden van het gewestplan, zones af voor gesloten, halfopen en open bebouwing, met inbegrip van de wenselijke kavelbreedten en kavelgrootten. De deelgemeente Wiekevorst is een kern in het buitengebied en hier moet er een woningdichtheid van 15 woningen per hectare worden nagestreefd. Er moet ook ruimte worden voorzien voor kleine woningen en het aandeel vrijstaande woningen moet worden teruggedrongen. Men moet streven naar een gemiddelde hogere woningdichtheid dan vandaag. In functie van deze kernversterking moet de vernieuwbouw en het herbruik van bestaande gebouwen worden gestimuleerd. In dit opzicht krijgt o.a. de oude school van Wiekevorst een herbestemming. De kern van Wiekevorst wordt in het GRS geselecteerd als een verblijfsgebied. Dit houdt onder meer in dat verkeersingrepen moeten kaderen binnen het ontwikkelingsperspectief voor dat verblijfsgebied; Er is hier een aangepast gedrag gewenst van het gemotoriseerde verkeer ten voordele van de fietsers en voetgangers. Binnen de deelgemeente Wiekevorst gaat het hier o.a. om Wiekevorst-Dorp. Er wordt hier tevens een fietspadennetwerk geselecteerd, een west-oost gerichte fietsas van Putte via Heist-op-den-Berg naar Wiekevorst. In het kader van het openbaar vervoer, wenst het gemeentebestuur een verbetering van de verbindingen van de verschillende kernen met het centrum van Heist-op-den-Berg. In dit kader werden de lijndiensten in 2001 sterk verruimd (hogere frequentie, ook in weekends, ook s avonds laat). De lijnen 51 en 51B (Heist-op-den-Berg Wiekevorst) werden hierbij gevoelig uitgebreid. Richtinggevende bepalingen voor de deelgemeente Wiekevorst De deelgemeente Wiekevorst behoort tot het buitengebied. Voor het buitengebied gelden volgende uitgangspunten: het fysische systeem moet de basis zijn voor ontwikkelingen; de natuurlijke structuur moet versterkt en uitgebreid worden; de agrarische gebieden moeten afgebakend worden; wonen en werken moet in de kern gebundeld worden; verspreide bebouwing en verdere groei van de linten moet tegengegaan worden; de verschillende ruimtelijke ingrepen moeten afgewogen worden in functie van het landschap; lokale bedrijventerreinen kunnen opgericht worden aansluitend bij de kern. Visie op het gemeentelijk woonbeleid vanuit het GRS Steunend op de basisprincipes van het RSV en PRSA worden volgende visieelementen op het gemeentelijk woonbeleid geformuleerd (zie GRS): De gemeente bestaat uit een landelijk Heist-op-den-Berg (Wiekevorst, Itegem, delen van Heist-centrum, Booischot en Schriek) en een stedelijk centrum (stedelijk Heist-centrum en Hallaar). Conform de bepalingen van het RSV worden bijkomende woongelegenheden, tewerkstelling en voorzieningen prioritair ontwikkeld in stedelijk gebied. In het buitengebied kunnen in eerste instantie de woonkernen en in tweede instantie de gehuchten de natuurlijke bevolkingsgroei opvangen. Het RUP- plangebied wordt geselecteerd als gebied voor de opvang van de natuurlijke groei in woonkernen en gehuchten. De nietontsloten binnengebieden ten oosten en westen van de Van Bauwelstraat worden schematisch aangeduid als gebieden te reserveren na 2007 of mogelijk te herbestemmen tot open ruimtefunctie. Versterking van het stedelijk gebied door een doordachte kwaliteitsvolle groei en een zachte groei voor het buitengebied. Een zachte groei van het aantal inwoners door de natuurlijke aangroei en een zachte groei van het aantal woningen door de gezinsverdunning. Zachte groei betekent dat de bestaande inwijking in het buitengebied moet worden afgeremd. Een beperkte inwijking wordt als positief gezien om waar nodig nieuw bloed in de dorpskernen te brengen en is best sociaal gedifferentieerd. Om een zachte groei mogelijk te maken moeten bouwmogelijkheden in verschillende fasen gerealiseerd worden en kleine projecten worden uitgewerkt. Omvangrijke verkavelingen en projecten die een groot aantal kavels of woningen op korte termijn op de markt brengen, moeten worden vermeden. Daarom wordt een duidelijke fasering opgelegd binnen grote bouw -en verkavelingvergunningen. De klemtoon ligt op kernversterking. Dit betekent het tegengaan van de verdere uitwaaiering van functies en activiteiten door het stimuleren van verdichtings -en inbreidingsprojecten. Het prioritair bouwen in de kernen wil niet zeggen dat elke open plek in de kern wordt volgebouwd. De aanwezigheid van pleinen, parken en speelruimten is belangrijk voor de leefbaarheid van de kern. Het gemeenschapsleven in de kernen wordt ondersteund en versterkt. Er moet aandacht zijn voor een kwalitatieve invulling van het openbare domein. Verdere bebouwing en uitbreiding van de linten wordt tegengegaan. De klemtoon in het woonbeleid dient te verschuiven van het toelaten van kavels naar het voorzien van woningen en om de algemene tendens van de gezinsverdunning te volgen, moet een behoorlijk deel van de bijkomende 22 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

27 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 4 Planningscontext woningen kleinere woningen zijn: kleine en gestapelde eengezinshuizen, appartementen, studio s, enz. Sterke aandacht voor woningverbetering, renovatie en herbruik. Ook een beter gebruik van bestaande woningen moet worden nagestreefd. Zo kan voor bejaarden en alleenstaanden een aangepaste huisvesting worden gerealiseerd zodat grotere woningen vrijkomen. Verscheidenheid aan woningsoorten, betaalbaar en inspelend op de nieuwe behoeften. Het woningaanbod moet inspelen op de trend van de steeds kleiner wordende gezinnen. Omwille van de betaalbaarheid van het bouwen en wonen voor lage en middeninkomensgroepen, wordt ernaar gestreefd voldoende koopwoningen en kleine bouwpercelen (halfopen en gesloten bebouwing met kaveloppervlakten tussen 3 en 7 are) te voorzien. Aandacht voor ruimtelijke kwaliteiten en de draagkracht van de ruimte. Alle projecten horen zich op een logische wijze in te passen in de bestaande structuur van de kern. Elk bouwproject moet rekening houden met mooie zichten en landschap, met de aanwezigheid van natuurlijke elementen (bos, solitaire bomen, beken, ) en beeldbepalende elementen. Per woonkern wordt de gewenste ruimtelijke structuur beschreven. Hierbij wordt Wiekevorst gezien als een landbouwkern. Het wonen is er te verspreid en de begrenzing van het woongebied is erg ruim. De bebouwing moet worden geconcentreerd waarbij er tevens grote aandacht moet worden besteed aan het publiek domein zoals de aanleg van buurtparkjes, speelterreinen en pleintjes. Winkels, school en overige dorpsvoorzieningen worden in het dorpscentrum gebundeld op fietsafstand. Het woonuitbreidingsgebied ter hoogte van de Dalstraat wordt wenselijk gereserveerd voor eventuele toekomstige ontwikkelingen. Woonuitbreidingsgebieden te Wiekevorst Binnen de kern Wiekevorst liggen er twee woonuitbreidingsgebieden. Het woonuitbreidingsgebied tussen de Belstraat en Kapelledijk is reeds volledig ingericht met vrijstaande eengezinswoningen. Het woonuitbreidingsgebied tussen de Dalstraat en de Herenthoutseweg is nog onbebouwd. Dit WUG is reeds ernstig aangesneden. Het wordt in zijn huidige toestand bevroren. 4.4 Bestemmingen Gewestplan De gemeente Heist-op-den-Berg ligt binnen het gewestplan Herentals-Mol. Het gehele RUP -plangebied werd ingekleurd als woongebied. Zie kaartbijlage. De deelgemeente Wiekevorst wordt volledig omsloten door een aaneengesloten agrarisch gebied Relatie met APA, BPA, andere RUP s Het plangebied van voorliggend RUP is niet gelegen binnen (of grenzend aan) een goedgekeurd APA, BPA. Het RUP Kern Wiekevorst is een herziening van het RUP Dorp Zuid met een beperkte uitbreiding van het plangebied aan de noordzijde, binnen woongebied cf. gewestplan. Zie bijlage kaart 3 bestemmingen (kaartenbundel) RUP Kerkhof Wiekevorst (2007) Het RUP werd opgemaakt om een uitbreiding van 0,40 ha van het bestaande kerkhof te kunnen realiseren in agrarisch gebied. De uitbreiding werd inmiddels gerealiseerd volgens het parkconcept met veel groen, een groene omranding en zeer beperkte verharding. WUG Herenthoutseweg-Dalstraat GRS richtinggevende bepalingen: Het binnengebied is nog volledig open. De zone valt excentrisch buiten de dorpskern. Wiekevorst heeft nog meer dan voldoende potentiële bouwgronden. Het open binnengebied wordt herbestemd naar een open-ruimtefunctie. De concrete invulling gebeurt in functie van de woonkern. WUG Itegemseweg-Heerstraat GRS richtinggevende bepalingen Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 23

28 Figuur 12: RUP Kerkhof Wiekevorst Figuur 13: RUP Dorp Zuid d.d deel RUP Dorp Zuid (2004) Het RUP Dorp Zuid werd goedgekeurd in Het plangebied omvat het plangebied van het voormalige BPA Dorp Zuid en het BPA Pastoriestraat. Het RUP Dorp Zuid werd destijds opgevat als een verdichtings-rup i.f.v. een geordend en gefaseerd aansnijden van het gebied of de verdichting (inbreiding) van de kern. Het RUP werd klassiek opgevat met een hoge detailleringsgraad en slechts een deel van de dorpskern werd in het plangebied opgenomen. Er werd een fasering ingebouwd i.k.v. de ontwikkeling van de binnengebieden. 24 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

29 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 4 Planningscontext Figuur 14: RUP Dorp Zuid deel RUP Perimeter meergezinswoningen (in opmaak plenaire vergadering maart 2017) Het RUP Perimeter Meergezinswoningen is een gebiedsdekkend overdruk RUP voor de gehele gemeente. Er worden ook uitspraken gedaan die op Wiekevorst van toepassing zijn. Enkel binnen de oranje zones op onderstaande kaart worden meergezinswoningen toegelaten. Bij de groene zones is vandaag reeds een RUP van toepassing: RUP Dorp Zuid en RUP Kerkhof Wiekevorst (buiten het projectgebied). Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 25

30 4.5 Relatie met het mobiliteitsplan Figuur 15: fragment RUP Dorp Zuid d.d met grote tuinzones -> stand van zaken wordt opgevraagd bij gemeentelijk mobiliteitsambtenaar 5 Knelpunten en potenties RUP Dorp zuid 5.1 Knelpunten De knelpunten voor het projectgebied zijn voornamelijk terug te vinden vanuit RUP Dorp Zuid dd dat werd opgemaakt als gedeeltelijke herziening van het Bijzonder Plan van Aanleg Dorp Zuid. Het principe van de bouwstroken en tuinstroken werd hierbij behouden. Enkel het integreren van een aantal projectzones was de echte wijziging ten aanzien van het BPA. Enerzijds biedt het louter herzien van dit RUP te weinig mogelijkheden om een geïntegreerd gebiedsgericht kernbeleid te voeren en is dus een noordelijke uitbreiding toegevoegd. Anderzijds willen we een totale verrupping van Wiekevorst vermijden aangezien dit niet altijd het geschikte instrument is voor behoeften die er zijn en veelal oplosbaar zijn op basis van hun huidige bestemming. We zoemen dieper in op de knelpunten vanuit het RUP Dorp Zuid dd Het gedetailleerde grafisch plan en de bijhorende voorschriften, bieden te weinig flexibiliteit bij de ontwikkeling van de kern. Hierdoor zijn kwalitatieve verdichtingsprojecten op ruimtelijk goede locaties niet altijd mogelijk. De bestaande woningdichtheid van Wiekevorst is eerder laag en het woonaanbod is weinig gevarieerd. De uitdagingen voor landelijke kernen als Wiekevorst vragen een aangepast kader. Vergrijzing, sociale mix, verdichting op geschikte locaties nabij voorzieningen ter vrijwaring van de open ruimte, zijn maar enkele voorbeelden voor deze kern waarop zal moeten worden ingespeeld met een hedendaagse en toekomstig duurzame kernontwikkeling. Er is behoefte aan een meer gevarieerde woonomgeving in functie van een duurzame kernontwikkeling. Wanneer men kijkt naar het grafisch plan van het RUP Dorp Zuid, is het opvallend dat het grootste deel van het plangebied bestemd is als tuinzone. De bestaande groene binnengebieden en de hele diepe achtertuinen werden bestendigd als tuinzone, waardoor verdichtingsmogelijkheden beperkt zijn, doch een belangrijk verdichtingspotentieel bezitten voor ondermeer nieuwe kwalitatieve en gevarieerde woonprojecten met aandacht voor voldoende (openbaar) groen. Een groot deel van deze tuinen is niet echt ingericht of braakliggend wat in tegenstrijd is met zuinig en efficiënt ruimtegebruik en verdichting in de dorpskern. Binnen het RUP Dorp Zuid is de ruimtelijke en morfologische differentiatie momenteel eerder beperkt. De bouwstroken zijn gericht op klassieke kavels en klassieke woningtypologieën. Ze hebben overal een diepte van 17 m en een gelijkaardige inplanting, ongeacht de locatie van het perceel. Aan Wiekevorst Dorp wordt er aaneengesloten bebouwing toegelaten, maar voor het overige deel van de kern zijn de bouwstroken in hoofdzaak bestemd voor vrijstaande of gekoppelde/gegroepeerde eengezinswoningen. De voorgevelbouwlijn en de diepte van de voortuinen werd vastgelegd. Hierdoor is er geen flexibiliteit met betrekking tot de inplanting van de woning. Ook is er vaak een verschil tussen de locatie van de bestaande gebouwen en de voorziene bouwstrook bij het RUP, waardoor afwijkingen aangevraagd moeten worden en een zekere flexibiliteit wordt gemist. De ondergrond (vooral omwille van de gedetailleerde bestemmingsintekening) van het RUP Dorp Zuid, bestaat uit een kadasterplan, dat vaak niet overeenstemt met de werkelijkheid. De hoge detailleringsgraad van het grafisch plan leidt in praktijk dan ook geregeld tot problemen. Ontwikkeling projectzones Bij het RUP Dorp Zuid werden er een aantal projectzones bepaald en afgebakend tot op perceelsniveau. Er werden projectzones voorzien voor centrumvoorzieningen en voor woonprojecten. Het is echter moeilijk op voorhand te bepalen waar de grenslijn van een projectzone in realiteit komt te liggen, dit is mede afhankelijk van het concrete inrichtingsontwerp en van de samenwerking tussen eigenaars. Ook zijn niet alleen onbebouwde binnengebieden potentiële projectgebieden, zoals bepaald bij het RUP Dorp Zuid, maar ook bebouwde percelen of delen van achtertuinen kunnen bij een project betrokken worden. Projecten buiten deze projectzones, zijn 26 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

31 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 5 Knelpunten en potenties RUP Dorp zuid bij het RUP Dorp Zuid niet mogelijk, wat grote beperkingen oplegt aan de ontwikkeling van de kern. Bouwprofiel Voor elke bouwstrook is eenzelfde standaard (getrapt) bouwprofiel opgenomen in de voorschriften. De afmetingen van deze bouwprofielen leggen beperkingen op i.k.v. architecturale mogelijkheden en duurzaam bouwen en wonen. De kroonlijsthoogte bijvoorbeeld bedraagt maximum 6 m. Deze afmetingen zijn te beperkend in functie van realisatie van benodigde isolatiedikte voor energieneutrale woningen, eventuele groendaken, inplanting en vormgeving i.f.v. zongeoriënteerd bouwen,. Bouwstroken Door het vastleggen van bouwstroken langsheen de bestaande straten, zijn er beperkte mogelijkheden om andere woonprojecten te realiseren zoals bv. groepsprojecten met eventueel gemeenschappelijke voorzieningen of projecten met een ander bouwprofiel en andere inplanting zoals bv. geschakelde patiowoningen. Woningtypologie Het RUP Dorp Zuid (d.d. 2004) is voornamelijk gericht op eengezinswoningen, doch aan verschillende straten en binnengebieden worden ook meergezinswoningen toegelaten.. Uit de praktijk blijkt dat het grootste deel van de percelen ingenomen is door eengezinswoningen. Globaal genomen zijn de mogelijkheden qua projectinvulling eerder beperkt tot zeer klassieke ontwikkelingen, die daarom niet slecht zijn, maar waarbinnen de mogelijkheden tot hedendaaagse invullingen weinig of zelfs niet mogelijk zijn. Gefaseerde ontwikkeling Het RUP Dorp Zuid voorzag in een gefaseerde ontwikkeling van de verschillende binnengebieden. Hoe dichter bij het dorpscentrum, hoe sneller men kon ontwikkelen. Sinds de goedkeuring van het RUP Dorp Zuid in 2004, hebben er zich echter al heel wat ontwikkelingen in het plangebied voorgedaan. Op korte termijn zal het binnengebied tussen Paradijzen en de Kapellekensdreef, bijna volledig ontwikkeld zijn. De gemeente heeft ondervonden dat de in het RUP Dorp Zuid voorziene fasering van de projectzones in de praktijk moeilijk werkbaar is. Ervaring leert dat hierdoor soms leemtes blijven in bepaalde ontwikkelingsfases (zoals bijvoorbeeld ontbrekende verbindende infrastructuur, met verkeersproblemen tot gevolg) en dat de voorziene opeenvolging van de verschillende fases ondertussen grotendeels gerealiseerd en dus achterhaald zijn.wat betreft de nog te ontwikkelen projectzones zoals aangeduid in het RUP Dorp Zuid Pleinen en parkings De voorziene parking in het RUP Dorp Zuid is gerealiseerd en verworven door de gemeente. Het RUP biedt echter te weinig mogelijkheden en flexibiliteit om potentieel gebundelde parkeerzones te voorzien die tevens ten dienste kunnen staan voor de gemeenschap. Sport- en recreatie Binnen de kern zijn er geen echte sport- en recreatievoorzieningen op buurtniveau. Er zijn geen functionele ontmoetings- of speelzones geïntegreerd in de dorpskern. De sporthal ligt wat excentrisch van de kern, doch is door de vele kerkwegen en doorsteken vlot bereikbaar met de fiets vanuit het centrum, het behoud en de eventuele uitbouw van dit trage wegennetwerk is voor een kern als Wiekevorst uitermate belangrijk om het autogebruik binnen de kern zoveel mogelijk te beperken. Historische gebouwen Veel historische gebouwen liggen er verwaarloosd bij en vragen om een nieuwe bestemming of inrichting. Beeldkwaliteit Aanwezigheid van appartementsgebouwen met weinig beeldkwaliteit gaan voor wat betreft het omliggende weefsel ook vaak gepaard met een ruimtelijke schaalbreuk. 5.2 Potenties en uitdagingen Wiekevorst De mogelijkheid om het bestaande RUP Dorp Zuid dd te kunnen herzien beschouwen we op zich al als een potentie. In samenhang met het in opmaak zijnde RUP perimeter meergezinswoningbouw en de detailhandelsstudie werden de basisstenen gelegd voor een geïntegreerd gebiedsgerichte kernbenadering, welke tegemoet komen aan de behoeften en toekomstige uitdagingen van deze landelijke kern. Binnengebieden en grotere percelen en kwalitatieve verdichting Zoals vaak zijn sommige knelpunten ook in belangrijke mate potenties. Nemen we bijvoorbeeld de binnen het RUP Dorp Zuid bestemde tuinzones; deze bieden net potentiële inbreidingskansen in het centrum dichtbij alle voorzieningen. Bestaand netwerk van paden/voetwegen Het bestaand netwerk van paden/voetpaden biedt reeds heel wat voordelen. De herziening van het bestaande RUP met beperkte uitbreiding beschikt bijkomend over de opportuniteit om dit weefsel juridisch te bestendigen waar nodig en het bestaande weefsel verder aan te vullen voor wat betreft missing links. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 27

32 Historische gebouwen De aanwezigheid van erfgoed en historische gebouwen bezit de potentie om het karakter en de identiteit van een kern te behouden. De uitdaging ligt niet louter in behoud, maar in het hedendaags en innovatief inzetten van deze strategische plekken met aandacht voor het bestaande weefsel. Duurzame ontwikkeling De aanwezigheid van zorgcluster WZC Sint Jozef, net buiten het plangebied, maar aansluitend op het centrum biedt de potentie om levenslang wonen in deze kern te ondersteunen. De uitdaging ligt in een ruimtelijk beleid dat inspeelt op de vergrijzing van deze kern door naast het stimuleren van aangepast bouwen ook te investeren in een aanbod met voldoende mix opdat ook jonge gezinnen zich er thuis kunnen voelen. Aansluitend hierop zijn scholen en mogelijkheden voor het verenigingsleven een must. Projectzones Het kunnen werken of refereren naar projectzones waarbij voorschriften qua detail minder bepalend zijn biedt heel wat potenties, zeker wanneer nog veel versnipperde onbenutte ruimtes aanwezig zijn. De uitdaging ligt in het kunnen terugvallen op het aspect projectzone indien een voldoend ruim gebied kan worden aangesneden en men zich op dat moment kan loskoppelen van eerder gedetailleerde voorschriften. 28 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

33 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur 6 Gewenste ruimtelijke structuur 6.1 Visie Een duurzaam geïntegreerd RUP De gemeente Heist-op-den-Berg wenst met het RUP Kern Wiekevorst verder te gaan dan het uitvoeren van de langetermijnvisie en de ontwikkelingsperspectieven uit het GRS van Heist-op-den-Berg. Het RUP moet duurzaam zijn, wat betekent voorzien in voldoende flexibiliteit om in te spelen op de nieuwe trends en de maatschappelijke uitdagingen van na de opmaak van het GRS, en tegelijkertijd voldoende ruimte laten voor toekomstige noden en inzichten. Er wordt dan ook geopteerd om een duurzaam geïntegreerd RUP op te maken. Dit is een RUP dat een voldoende flexibel, doch duidelijk beoordelingskader biedt, dat rekening houdt met de context, de schaal en de ambitie van van deze kern In de lijn van het beleidsplan Ruimte Vlaanderen Naast de uitvoering van dit RUP Kern Wiekevorst binnen de geest van het GRS Heist-op-den-Berg, zal de gemeente een RUP opmaken dat tegemoet komt aan de visie van het GRS en inspeelt op de visie uit het Witboek van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. de buurt wordt belangrijker. De ligging op korte afstand van kernvoorzieningen, de nabijheid van een mooi en kwalitatief openbaar domein met speel-en/of ontmoetingsruimte, de aanwezigheid van een school zijn hierin belangrijke leidraden Verdichten van de kern Het RUP Dorp Zuid (d.d. 2004) is voornamelijk gericht op eengezinswoningen, doch aan verschillende straten en binnengebieden worden ook meergezinswoningen toegelaten. Uit de praktijk blijkt dat het grootste deel van de percelen ingenomen is door eengezinswoningen. In het kader van duurzaam bouwen en wonen en het meer kunnen inspelen op de hedendaagse woontrends (zie verder) zal een meer gevarieerde woonomgeving worden gestimuleerd opdat een voldoende mix aan verschillende woonvormen op maat van deze landelijke kern gerealiseerd kunnen worden. Verdichting van de kern hangt hier dan ook mee samen, maar zal met de nodige omzichtigheid omwille van het uitgesproken landelijke karakter moeten benaderd worden. Verdichting aan de hand van meergezinswoningbouw zal zich meer situeren in het eigenlijke centrum nabij de voorzieningen, maar ook voor wat betreft de typologie van eengezinswoningen is verdichting en nieuwe woonvormen afgestemd op het bestaande woonweefel het uitgangspunt Inspelen op maatschappelijke uitdagingen en trends Het RUP Kern Wiekevorst zal inspelen op de maatschappelijke uitdagingen en trends. Het doel is te komen tot een kwalitatieve kernverdichting met een gevarieerde woonomgeving, in combinatie met andere kernfuncties. Het groene en landelijke karakter van Wiekevorst vormen hierbij de de belangrijkste leidraad Hedendaagse benadering van de Vlaamse Woonwens De Vlaamse woonwens is nog steeds een grondgebonden woning met een eigen tuin. De oppervlakte van het perceel en van de tuin speelt vandaag steeds een kleinere rol doordat bv. de vrijetijdsbesteding anders wordt ingevuld dan vroeger en de tijd die men aan het onderhoud van een tuin wenst te spenderen veel beperkter is geworden. Door de hoge grond- en woningprijzen worden grote percelen onbetaalbaar voor jonge mensen. Het RUP benadert de Vlaamse woonwens op een meer hedendaagse manier. Het recht op een eigendom blijft maximaal behouden, echter de grootte en het soort van woonvorm dienen meer mogelijkheden te krijgen. Woonkwaliteit wordt belangrijker dan kwantiteit. Ook de kwaliteit en het uitzicht van Een gedifferentieerd dichtheidsbeheer De gemeente opteert voor een doordachte verdichtings- en aanbodstrategie in het bestaand weefsel van Wiekevorst. De hoogste woningdichtheid moet gerealiseerd worden onder de kerktoren. Hier liggen de centrumvoorzieningen (handel, diensten, school, culturele voorzieningen, bushalten, ) op wandelafstand. Binnen het eigenlijke dorpscentrum worden er meergezinswoningen toegelaten. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 29

34 6.1.6 Flexibiliteit Om tot diversiteit en hedendaagse mogelijkheden te komen binnen bestaand weefsel moet worden ingezet op een zekere flexibiliteit m.b.t. de perceelsconfiguratie en inplanting van de woning. Dit vraagt om andere en meer flexibele voorschriften ten opzichte van de meer individueel perceelsgerichte initiatieven. Door middel van flexibele projectzone (specifieke projectaanvragen), kan er een ander type van (woon)projecten gerealiseerd worden met mogelijks een heel andere architectuur dan in het bestaande straatbeeld. 6.2 Afbakening RUP Kern Wiekevorst en werken met deelruimten Het plangebied is bepaald door enerzijds het bestaande RUP Dorp Zuid en anderzijds het perimeter RUP perimeter meergezinswoningen (dd. maart 2017 in de fase van plenaire vergadering) dat als gemeentebreed overdrukrup voorziet in de afbakeningen waar meergezinswoningbouw zal worden toegelaten en waar niet. Ook de detailhandelsstudie die is opgemaakt in samenwerking met de provincie Antwerpen en de eigenlijke voorzieningenkern(en) afbakent vormt mee de ondersteunende factor waarbij kernversterking wordt beoogd. De uitwerking van dit RUP steunt niet alleen op het perimeter RUP meergezinswoningbouw, maar is tevens de volgende stap in het gemeentelijk verdichtingsbeleid Het perimeter RUP doet namelijk geen uitspraken over bestaande RUP s en/of BPA s, maar de doelstelling vanuit het gemeentelijk verdichtingsbeleid is namelijk net om de in grote mate berupte/gebpade kerngebieden in te zetten op een gebiedsgerichte geïntegreerde verdichting. Het RUP perimeter meergezinswoningen is dus duidelijk een integrerende en complementaire factor inzake deze kernverdichting en herziening van het bestaande RUP Deelruimten Binnen deze afgebakende grens van de kern van Wiekevorst zal een gedifferentieerd ruimtelijk beleid worden gevoerd. Deze differentiatie speelt in op mogelijkheden m.b.t. kernvoorzieningen, woningdichtheid, bebouwingstypologie,. Wonen in het dorpscentrum onder de kerktoren is niet hetzelfde als wonen in een randverkaveling. Het is de bedoeling om de eigenheid en identiteit van deze landelijke differentiatie te bewaren en zelfs te versterken alook om de kern te gaan verdichten op een hedendaagse en duurzame manier. De verdichting van de kern moet op een kwalitatieve wijze gebeuren en mag de draagkracht van de omgeving niet overschrijden. Het RUP moet enerzijds flexibel zijn maar anderzijds ook voldoende randvoorwaarden integreren om dekwalitatieve ontwikkeling van deze kern te bekomen. Om dit te realiseren wordt de kern opgedeeld in verschillende deelruimten. Elke deelruimte heeft zijn specifieke ruimtelijke- en/of functionele rol binnen de kern van Wiekevorst en krijgt ook specifieke stedenbouwkundige voorschriften mee. Ondanks een dominante woonfunctie wordt gestreefd naar een levendig en divers kerngebied met vele gezichten. Het ruimtelijk vertalen van deze differentiatie gebeurt door de indeling in deelruimten. De differentiatie kan samenhangen met verschillen in hoofdfunctie maar ook binnen één hoofdfunctie kan sprake zijn van verschillende beleidsopties (bijvoorbeeld handelskern met meergezinswoningen, woonwijken zonder handel, zones voor kernondersteunende functies, ). De gewenste structuur is de sturende factor voor de indeling in deelruimten. Het bestaande historische weefsel vormt hiervoor wel de belangrijkste eerste opstap. De belangrijke uitdaging is namelijk dat nieuwe ontwikkelingen en verdichtingsinitiatieven zich ruimtelijk zullen moeten integreren en afstemmen op het bestaande weefsel. Inzake het aantal deelruimten is het uitgangspunt te streven naar een goed evenwicht om enerzijds de gewenste gebiedsgerichte differentiatie te kunnen realiseren en anderzijds niet af te glijden naar te complexe plannen en voorschriften. Hierbij wordt steeds het uiteindelijke doel van de indeling in het achterhoofd gehouden : het trekken van een grens zonder dat dit aanleiding geeft tot verschillen in ruimtelijk beleid,. Volgende deelruimten worden afgebakend: 1. Deelruimte Dorpscentrum - zone voor wonen in het centrum 2. Deelruimte Dorpsrand - zone voor wonen in de dorpsrand 3. Deelruimte Randverkavelingen : een woonzone aan de randen van de kern, met een lagere woningdichtheid getypeerd door de bestaande verkavelingen met vrijstaande en halfopen bebouwing 4. Deelruimte: Landelijke kernrand : woonzone grenzend aan het open agrarisch gebied rondom Wiekevorst getypeerd door een zeer lage woningdichtheid en vrijstaande eengezinswoningen (deze kan doorheen het planproces nog komen te vervallen) 5. Deelruimte gemeenschapsvoorzieningen: een bestendiging van bestaande zones met gemeenschapsvoorzieningen i.k.v. het behoud van een multifunctionele dorpskern; 30 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

35 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur 6. Deelruimte openbaar groen: een bestendiging van bestaande zones met openbaar groen i.k.v. het behoud multifunctionele dorpskern en groen/landelijk karakter. Per deelruimte zal het RUP specifieke voorschriften bevatten. De voorschriften leggen in de eerste plaats de bestemmingen vast gericht op de functies die uiting geven aan de gewenste rol van de dorpskern van Wiekevorst. Er zullen bijkomend overdrukmarkeringen worden voorzien in functie van een kwalitatieve ontwikkeling van de kern en het behoud van bestaande kwaliteiten en de dorpsidentiteit zoals: aanduiding waardevol bouwkundig erfgoed indicatieve weergave verbindingen langzaam verkeer: bestaande paden moeten behouden blijven en bijkomende moeten gerealiseerd worden indicatieve weergave situering plein of publieke groenzone (kan nog komen te vervallen) indicatieve weergave landschappelijke dreef zones handel- en bedrijvigheid buiten het dorpscentrum Afbakening van de deelruimten De verschillende deelruimten worden afgebakend tot op perceelsniveau. De verfijning is gebaseerd op een aantal afbakeningspunten en afbakeningslijnen die fysisch aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld straten en voetwegen. Om het verschil in deelruimten ruimtelijk en visueel te benadrukken wordt de grens maximaal op de as van de weg genomen. Asymmetrie in straatbeeld benadrukt de begrenzing en maakt het straatbeeld boeiend. Ook kan een grenslijn liggen ter hoogte van een kruispunt, omdat de bebouwing rondom een kruispunt soms dichter en meer geconcentreerd is dan verder van het kruispunt. Dit is vaak historisch zo gegroeid. In bepaalde gevallen wordt de grenslijn gelegd op de laatste bestaande bouwtypologie van een cluster of een straatbeeld. Op sommige plaatsen is er een aansluiting met kernondersteunende zones zoals bijvoorbeeld de deelruimten dorpscentrum en dorpsrand die aansluiten op de zones voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar groen Deelruimte dorpscentrum De grootste verdichting moet gerealiseerd worden onder de kerktoren op wandelafstand van de centrumvoorzieningen en bushalten. Deze verdichting zal gerealiseerd worden door de integratie van meergezinswoningen, projecten en door verdichting binnen het bestaande weefsel. De deelruimte dorpscentrum stemt overeen met het historische dorp Wiekevorst en de contour die zichtbaar is op de Ferrariskaart (1775). Het betreft de straten Wiekevorst Dorp en Louis Van Bouwelstraat. De deelruimte dorpscentrum situeert zich tussen de 3 centrumpoorten en wordt in het zuiden begrensd door de bestaande voetweg tussen Wiekevorst-Dorp en de Louis Van Bouwelstraat en de Herenthoutseweg. In het noorden ligt de grenslijn op en in het verlengde van de Dalstraat tot de centrumpoort Morkhovenseweg- Wiekevorst Dorp-Louis Van Bouwelstraat. De te behouden kenmerken van deze deelruimte zijn: netwerk van kerkpaden/voetwegen ligging tussen de 3 poorten tot het dorpscentrum binnengebieden die potenties hebben i.f.v. verdichtingsprojecten kerkplein aanwezigheid historische panden aanwezigheid meergezinswoningen, handel, horeca, socio-culturele voorzieningen Binnen het dorpscentrum wordt een mix gerealiseerd van één-en meergezinswoningen. De bouwhoogte blijft gezien de landelijkheid van de kern beperkt tot 3 bouwlagen. Omwille van de beperkte rooilijnbreedte van de hier aanwezige historische straten, is een hogere bouwhoogte ook niet wenselijk. Het dorpscentrum wordt vandaag gekenmerkt door een structuur van kerkpaden. Deze worden vandaag veelvuldig gebruikt door wandelaars en fietsers en bieden een belangrijke meerwaarde. Deze paden moeten behouden blijven en nieuwe projecten moeten voorzien in nieuwe verbindingen aansluitend op het bestaande weefel voor voetgangers en fietsers, tevens gelinkt aan nieuwe publieke groenzones. De publieke ruimte bepaalt in belangrijke mate de kwaliteit en identiteit van een dorpscentrum. Voor het kerkplein van Wiekevorst wordt vandaag gewerkt aan een kwalitatieve inrichting van publieke ruimte met parking. Het realiseren van kwalitatieve pleinwanden vanuit dit RUP zal voorzien in de realisatie van een volwaardig dorpshart voor Wiekevorst. Binnen het dorpscentrum worden meergezinswoningen overal toegelaten. Er zijn reeds een aantal meergezinswoningen aanwezig. De meergezinswoningen moeten de kleinschaligheid van de dorpsbebouwing weerspiegelen. De gevelopbouw en Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 31

36 volumewerking moeten het uiterlijk hebben van rijwoningen. De projecten moeten tevens bijdragen aan de kwalitatief van de historische dorpskern. Ook gebouwen met een bepaalde erfgoedwaarde kunnen interessant zijn om een herbestemming te krijgen als meergezinswoning. In het dorpscentrum van Wiekevorst werd bv. de oude school omgevormd tot lofts in combinatie met een nieuw woonproject. De vergrijzing heeft ook zijn invloed op het woonzorgbeleid van de gemeente. Woonzorg dient wel benaderd te worden in de brede zin van het woord, het betreft niet enkel de ouderen. Deze differentiatie dient zich ook te vertalen in een gedifferentieerd woonzorgbeleid. Er moet ruimte zijn voor zorgbehoevenden die zelfstandig kunnen wonen en diegenen die in een zorgcentrum de nodige zorg en bijstand verkrijgen. Voor zorgbehoevenden die zelfstandig kunnen wonen is het blijven wonen in eigen buurt erg belangrijk, voor sommigen is het verhuizen naar een woonzorgcentrum dan weer gevoelig (te hoge sociale drempel). Dit centrumgebied, wordt behandeld als een woonzorgzone. De dorpskern is een goede locatie voor ouderen of andere zorgbehoevenden door de ligging op wandelafstand van de handelsvoorzieningen, diensten, openbaar vervoer en andere. In het dorpscentrum wordt er daarom ingezet op woonzorgcentra en geïntegreerde aangepaste woningen in het bestaande woonweefsel. Op deze manier zijn zorgdiensten altijd in de nabijheid en wordt het werkingsgebied van de zorgverlener efficiënt afgebakend. Het realiseren van woonzorgcentra moet op maat van de gemeente zijn, zodat op termijn, na de vergrijzingsgolf, geen overaanbod en vervolgens leegstand ontstaat. In het dorpscentrum wordt de verplichting opgelegd om bij meergezinswoningen de gelijkvloerse appartementen in te richten als een aangepaste woning in het kader van levenslang wonen. Dit houdt in dat de woning op zo n manier gebouwd en ingericht is dat een persoon in een rolstoel de woning kan bewonen. Dit betekent ook dat in geval van meergezinswoningen de gemeenschappelijke circulatieruimte hierop is afgestemd. Een dergelijke woning kan ook van nut zijn voor personen die slecht te been zijn zoals bv. ouderen die zich met een looprekje moeten verplaatsen. Door de aanwezigheid van het rust- en verzorgingstehuis Sint-Jozef in de kern van Wiekevorst, kent het dorp reeds een belangrijke zorgfunctie. Er kan een wisselwerking bestaan tussen ouderen die thuis blijven wonen in een aangepaste woning in het dorpscentrum en dit RVT. Om kwalitatieve grootschaligere woonprojecten mogelijk te maken en voldoende flexibiliteit te bieden, gelden er andere voorschriften voor flexibele projectzones. Nieuwe grotere woonprojecten kunnen zo de variatie aan woningtypologieën versterken en nieuwe woonvormen toelaten. De woningdichtheid voor projectontwikkelingen binnen dit deelgebied, via flexibele projectaanvragen, bedraagt min 25 w/ha. Doordat de projectontwikkelingen een verplicht aandeel publieke groene ruimte moeten voorzien en verbindingen voor langzaam verkeer, worden er groene stapstenen in het centrum gerealiseerd. Het opleggen van een hogere woningdichtheid leidt dan ook tot andere en meer gevarieerde woonprojecten dan het bestaande straatbeeld. Voorbeelden ontwerpend onderzoek De volgende voorbeelden illustreren mogelijke verdichtingsprojecten in het dorpscentrum ter plaatse van onbebouwde percelen en diepe achtertuinen, waarbij er verbindingen voor langzaam verkeer en groene publieke ruimten worden voorzien. 32 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

37 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur Binnen de dorpsrand worden meergezinswoningen overwogen eventueel mits bepaalde randvoorwaarden die strikter zijn dan in het dorpscentrum (zal nog verder worden uitgeklaard binnen dit planproces). Ook kwalitatieve flexibele projectzones zullen mogelijk zijn in de dorpsrand. Nieuwe woonprojecten kunnen de variatie aan woningtypologieën versterken en nieuwe woonvormen toelaten. Met nieuwe projecten of verkavelingen kan men maximaal inspelen op de principes van duurzaam bouwen en wonen. Bij grotere projecten is het tevens belangrijk te voorzien in de integratie van een kwalitatieve publieke groenzones en aandacht voor verbindingen voor voetgangers en fietsers. Ruimtelijke randvoorwaarden m.b.t. deze projecten in de dorpsrand: publieke groenzone min. 10% projectzone bij grootschalige projecten meergezinswoningen enkel aan functionele publieke groenzone en op schaal omgeving realisatie verbindingen voor voetgangers/fietsers Deelruimte dorpsrand De dorpsrand is grotendeels omrand door de oude steenwegen Itegemseweg en Louis Van Bauwelstraat. Typerend voor deze ruimte is de aanwezigheid van Klein Scherpenheuvel, de sociale woonwijk, de school. Een groot woonproject van Novus wordt momenteel gerealiseerd waardoor bijna het volledige binnengebied ontwikkeld zal worden. Net als in het dorpscentrum, zijn er ook hier paden voor voetgangers en fietsers aanwezig. Hier wordt er in eerste instantie verdicht via het bestaande woonweefsel. Er is nu hoofdzakelijk open bebouwing aanwezig. De woningdichtheid voor flexibele projectontwikkelingen, bedraagt min 20 w/ha. Er zal ook een verplicht aandeel publieke groene ruimte moeten worden voorzien (10% van het projectgebied). Hierdoor blijft het landelijke karakter gewaarborgd en worden er groene stapstenen gerealiseerd. Ook binnen deze deelruimte zijn verschillende historische panden aanwezig. Deze bepalen mede het karakter en de identiteit van het dorp Wiekevorst. De te behouden kenmerken van deze deelruimte zijn: Netwerk kerkpaden Binnengebieden die potenties hebben ifv verdichtingsprojecten: ontwikkeling echter reeds bezig cfr. RUP Dorp Zuid Deelruimte randverkavelingen Het uitgangspunt voor deze deelruimte is aansluiten op bestaand weefsel en het behoud van de landelijkheid van Wiekevorst. Binnen de randverkavelingen worden er enkel eengezinswoningen toegelaten. Meergezinswoningen horen thuis op wandelafstand van de kernvoorzieningen in combinatie met ontsluiting via openbaar vervoer (specifiek collectief geregeld vervoer). Ook binnen deze deelruimte krijgen kwalitatieve grootschaligere woonprojecten een kans via flexibele projectzones waarin een noodzakelijke flexibiliteit ingebouwd wordt die typologisch en architecturaal anders is dan de bestaande bebouwing. Deze flexible projectzones kunnen de variatie aan woningtypologieën versterken en nieuwe woonvormen toelaten. Met nieuwe projecten of verkavelingen kan men maximaal inspelen op de principes van duurzaam bouwen en wonen. Het is tevens belangrijk dat er een ruimtelijke meerwaarde wordt gerealiseerd ten aanzien van de hele kern door o.a. de integratie van een kwalitatieve publieke groenzone en aandacht voor verbindingen voor voetgangers en fietsers. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 33

38 Voorbeeld ontwerpend onderzoek: Deelruimte landelijke kernrand Deze deelruimte wordt getypeerd door een zeer lage woningdichtheid en vrijstaande eengezinswoningen. Uitsluitend vrijstaande en halfopen bebouwing wordt hier toegelaten. Deze deelruimte vormt de overgang naar het omliggende landelijke weefsel. De mogelijke toepassing van flexibele projectzones zal nog worden uitgeklaard tijdens het planningsproces. 6.3 Ontwikkelingsprincipes Vanuit de visie over de afbakening met een aanpak gedifferentieerd ruimtelijk beleid - dat wordt vertaald met een uitwerking in deelruimten - schetsen we hieronder de belangrijkste ontwikkelingsprincipes die concreet zullen worden vertaald binnen de voorschriften. Flexibele projectzones (specifieke projectaanvraag) De toepassing van deze flexibele projectzones richt zich naast de gangbare vergunningsaanvragen tot wat grotere projectinitiatieven. We denken hierbij bijvoorbeeld aan de aanpak van nog niet aangesneden binnengebieden, maar ook een gebundeld initiatief van meerdere percelen aansluitend op elkaar met al dan niet beboud van bestaand weefsel waarvoor een nieuwe typologische en architecturale aanpak ruimtelijk kan worden ingepast. Door middel van specifieke projectaanvragen, kan er een ander type van woonprojecten gerealiseerd worden met mogelijk een heel andere architectuur dan in het bestaande straatbeeld. De specifieke projectaanvraag is een ingreep op projectniveau. Specifieke projectaanvragen hebben betrekking op projecten waarvan de inhoud en schaal verder gaat dan bv. louter één (of enkele gezinswoningen nog te verfijnen). Volgende ingrepen worden als een projectontwikkeling beschouwd en komen in aanmerking voor een specifieke aanvraag : Een ingreep met meer dan 3 wooneenheden (en waarvoor nieuw openbaar domein wordt aangelegd, zoals een straat en/of plein, of een erfdienstbaarheid met openbaar nut nog verder te verfijnen). Niet-woonprojecten zoals bijvoorbeeld een school, rusthuis, kinderopvang, wordt als een specifieke aanvraag beschouwd. Een project met behoud of deels behoud van een gebouw met historische waarde; deze gebouwen zijn aangeduid op het grafisch plan. Aan de ontwikkelaar wordt een flexibel beoordelingskader aangeboden waarbinnen een duurzaamheidsvisie op het projectgebied en de omgeving wordt opgemaakt. Omdat elk bebouwd en onbebouwd gebied een potentieel projectgebied is en omdat de concrete afbakeningslijn van een project niet op voorhand eenduidig bepaald kan worden, worden in het RUP geen projectzones aangeduid of afgebakend. Door het aanreiken van een meer flexibel kader voor projecten, zijn er andere woonprojecten mogelijk, andere woning typologieën en woonvormen. Hierdoor ontstaat er geleidelijk aan een meer gevarieerde woonomgeving, een grotere mix aan verschillende woning typologieën en kan beter ingespeeld worden op de verdichting en de versterking van de dorpskern van Wiekevorst. Het kan hierbij gaan om woonprojecten (bouwprojecten) maar ook om verkavelingen. Enerzijds zijn de voorschriften m.b.t. projectaanvragen meer flexibel, omdat er geen bouwprofiel wordt bepaald, anderzijds moet een project beantwoorden aan andere regels zoals een bepaalde woningdichtheid en het realiseren van functionele 34 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

39 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur publieke groene ruimten. Bijkomende voorwaarden bij woonprojecten zijn afhankelijk van de deelruimte waarbinnen deze projecten gelokaliseerd zijn. Waardevol bouwkundig erfgoed Waardevol bouwkundig erfgoed als indentiteit en als beeldbepalende factor voor de kern. Waardevolle historische gebouwen bepalen mee het karakter en de identiteit van het dorp. Om deze gebouwen functioneel interessant te maken of een herbestemming te geven, is het belangrijk dat er hiertoe voldoende kansen worden geboden met betrekking tot bestemming, verbouwing en uitbreiding. Het gewone bouwprofiel dat wordt opgelegd bij de gewone aanvragen biedt hier vaak onvoldoende mogelijkheden. Een combinatie van historisch erfgoed en hedendaagse architectuur kan tot mooie resultaten leiden. Naast de beschermde gebouwen en de gebouwen opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed, zijn er talrijke andere gebouwen met een zekere beeldwaarde. Deze zijn vanuit architecturaal of historisch oogpunt misschien niet allemaal even waardevol op zich, maar zijn wel van belang voor het straatbeeld en het globale uitzicht van de kern van Wiekevorst. In Wiekevorst zijn er verschillende gebouwen terug te vinden die beschermd zijn als monument of opgenomen zijn in de inventaris waardevol bouwkundig erfgoed. Deze gebouwen zijn aangeduid op het grafisch plan. Het RUP zal een flexibel kader bieden om voldoende kansen te geven m.b.t. het behoud, herbestemming, uitbreiding van deze gebouwen. Voor de beschermde monumenten is de bestaande wetgeving hier omtrent uiteraard van toepassing. Vanuit de bestaande regeling zijn er voor beschermde monumenten en gebouwen op de inventaris van bouwkundig erfgoed al een aantal beschermingsmaatregelen. Deze blijven los van het RUP sowieso van toepassing. (Voor de overige historische gebouwen in de kern zijn er op dit moment geen beschermingsmaatregelen. Het is eventueel zinvol om de omgang met deze gebouwen af te stemmen op de bepalingen van de gebouwen op de inventaris erfgoed. In het RUP zal een mogelijkheid ingebouwd worden om later, na goedkeuring RUP, een bijkomende lijst met gemeentelijk waardevol bouwkundig erfgoed op te maken die gerelateerd wordt aan het voorschrift voor waardevolle gebouwen. zie hoger. nog te bekijken naar mogelijkheden of aanduiding binnen planproces) Figuur 16: voorbeeld Inspelen op de evolutie van E70 woningen naar BEN woningen De Europese richtlijn 2010/31/EU legt de lidstaten op toe te zien dat vanaf 01/01/ 2021 alle nieuwbouwwoningen bijna energieneutrale woningen (BEN) zijn. De transitie is inmiddels ingezet, het E-peil voor nieuwbouw bedraagt momenteel E70 en wordt in 2014 verlaagd naar E60. Bijkomend legt de Vlaamse regering op dat vanaf 2014 elke nieuwbouw in eigen hernieuwbare energie voorziet. Om deze norm te blijven halen is het van belang rekening te kunnen houden met de compactheid en oriëntatie, inclusief doordachte zonwering, van de woningen. Het RUP moet voorzien in de mogelijkheden om kwalitatieve en duurzame projecten mogelijk te maken, al dan niet met gemeenschappelijke voorzieningen. Inzetten op woonkwaliteit Om de woonkern van Wiekevorst attractief te houden voor jonge koppels tot ouderen, zet de gemeente sterk in op het verhogen van de woonkwaliteit. Onder woonkwaliteit wordt o.a. verstaan: Voldoende private buitenruimte in verlengde van de leefruimte Het is belangrijk dat er voldoende private buitenruimte aanwezig is, als een soort bruikbaar verlengstuk van leefruimten binnen. Ook bij meergezinswoningen moet er een kwalitatieve buitenruimte worden voorzien. Het RUP legt minimale oppervlaktes op m.b.t. deze private buitenruimten. De private buitenruimten moeten steeds in verhouding zijn met de oppervlakte van de woongelegenheid. Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 35

40 Zicht op groen Voor alle woonvormen draagt het zicht naar buiten, en liefst op groen, bij aan een aangename woon- en leefomgeving. Zeker in verdichte woonomgevingen waar er vaak gewoond wordt op verdiepingsniveau is het zicht op bijvoorbeeld een groendak aangenamer dan uitkijken op golfdakconstructies van de achterbouwen. Ook publieke groene ruimten dragen sterk bij aan een kwalitatieve en gezonde woonomgeving. Groene ruimten dragen tevens bij aan een goede waterhuishouding en het versterken van de biodiversiteit. Bij grootschalige nieuwe woonprojecten moeten er voldoende functionele en private groene ruimten geïntegreerd worden. Voorzieningen met betrekking tot de opvang van hemelwater moeten zoveel mogelijk landschappelijk geïntegreerd worden in de publieke open ruimte. Voldoende dag- en zonlichttoetreding in woningen Het beoordelen van stedenbouwkundige aanvragen zal niet meer uitsluitend gebeuren op basis van het standaard bouwprofiel dat door de jaren heen als star bouwprofiel werd gehanteerd. In het RUP Kern Wiekevorst wordt getracht om bouwprofielen op maat van de omgeving aan te reiken en die gericht zijn op duurzaam bouwen en wonen. Er wordt een kader aangereikt waarbinnen woonvormen ontwikkeld kunnen worden rekening houdend met leefbaarheids- en duurzaamheidsaspecten. Alle bouwprofielen voor de gewone en flexibele projeczones trachten te voldoen aan volgende conceptbepalingen: Inpasbaar in de omgeving: Met inpasbaarheid wordt bedoeld dat een bouwprofiel bebouwing creëert die in het straatbeeld van een bestaande woonstraat past of projectontwikkelingen waarbij de bouwprofielen afgestemd zijn op morfologie, schaal en korrelgrootte van de omgeving. Zonorïentatie op plaatsen waar dit integreerbaar is in het bestaand weefsel (nog verder te verfijnen binnen het planproces): Een bouwprofiel kan stimulerend zijn om, zongeoriënteerd te bouwen. Men moet o.a. de mogelijkheid hebben om de leefruimte (met grootste beglaasde oppervlakte) en leeftuin optimaal te oriënteren. Onder zongeoriënteerd bouwen worden alle maatregelen op perceels- en bouwniveau verstaan die de woning optimaal geschikt maken voor de benutting van actieve zonne-energie (bvb zonnepanelen, boilers, ) en passieve zonne-energie (ramen, materiaal, massa, ) en het creëren van een aangename woonomgeving (daglichttoetreding en zicht naar buiten leeftuin). Het gaat enerzijds om oriëntatie en anderzijds om de inrichting van de woning zelf. Naar oriëntatie toe is het van belang maximaal open te bouwen naar het zuiden en meer gesloten naar het noorden. Dit impliceert dat aanpasbare zonwering voorzien moet worden om oververhitting te vermijden. De beste oriëntatie is gelegen tussen zuidoost en zuidwest over het zuiden. Woon- en leefkwaliteit: Onder woon- en leefkwaliteit wordt verstaan dat in alle leefruimten en slaapkamers er voldoende daglicht- en/of zonlichttoetreding aanwezig is. In één leefruimte moet er ook zonlichttoetreding zijn. De intensiteit van de daglichttoetreding hangt nauw samen met de beschaduwing van de ramen. Bouwprofielen die schaduwhinder veroorzaken bij aanpalende gebouwen worden geweerd. Integratie meergezinswoningen Door de toenemende gezinsverdunning en andere tijdsbestedingen vandaag (zie woontrends) is het opportuun woningdifferentiatie te stimuleren en dus naast de klassieke grondgebonden woningen ook de uitbouw van kleinere woongelegenheden en kavels toe te laten, alsook hedendaagse woonprojecten. Met dit RUP wil men verschillende ruimtelijke beleidsdoelstellingen ondersteunen: Differentiatie van het woningaanbod om de eigen inwoners te kunnen houden: de vrijstaande woning met ruime tuin primeert in het woningbestand van Wiekevorst. Er dienen ook woonvormen geïntegreerd te worden die tegemoet komen aan de wensen en mogelijkheden van alleenstaanden, starters, ouderen, of gezinnen die geen behoefte hebben aan een grote woning of private tuin. Het behoud van het kleinschalige, dorpse karakter van Wiekevorst als groene plattelandsgemeente. Bij de integratie van dichtere woonvormen dient de kleinschaligheid van het dorp behouden te blijven. Uitgaande van deze beleidsdoelstellingen worden slechts delen van het plangebied van Wiekevorst aangeduid waar de oprichting van meergezinswoningen toegelaten wordt en worden hiervoor ook een aantal randvoorwaarden opgelegd. Een meergezinswoning stelt omwille van de beoogde doelgroepen andere locatieeisen dan de klassieke grondgebonden woning. Een meergezinswoning bevindt dicht bij de kernvoorzieningen en infrastructuren van openbaar vervoer. Anderzijds mag het bestaande wooncomfort van de klassieke grondgebonden woningen en het kleinschalige, dorpse karakter van de gemeente niet in het gedrang komen door de bouw van meergezinswoningen. Het toelaten van meergezinswoningen in bepaalde deelruimten biedt ook een oplossing voor de ruime kavels en woningen uit het verleden (jaren 60, 70, 80, ) die vandaag moeilijk in de markt liggen en niet tegemoet komen aan een verdere duurzame ontwikkeling. Zo kunnen bestaande woningen in deze deelruimten een andere inrichting krijgen. Hierdoor kunnen 2 generaties een bouwproject delen waardoor ouders in hun huis kunnen blijven wonen, door de woning/kavel (na verbouwing, eventuele uitbreiding) te delen met de kinderen. 36 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

41 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur De meergezinswoningen moeten goed geïntegreerd zijn tussen de andere woningen qua schaal en vormgeving. Dit betekent niet dat enkel een klassieke vormgeving wordt toegelaten maar er ook onderzoek zal gebeuren naar mogelijke andere gabarieten. Integratie zorgwonen en levenslang wonen Wooneenheden die onder de noemer van zorgwonen kunnen gecatalogeerd worden, vallen niet onder de noemer van meergezinswoningen en zijn overal binnen het plangebied mogelijk. De meest recente versie van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening bepaalt immers dat zorgwonen een ééngezinswoning is. Het moet wel gaan om zorgwonen in de zin van artikel 4.1.1, 18 van de VCRO. Aangezien zij niet vallen onder meergezinswoningen kunnen zij voorkomen over het gehele grondgebied van Wiekevorst. Aanpasbaar bouwen is het realiseren van woonruimte die van meet af aan voor iedereen beter bruikbaar is en die daarenboven op eenvoudige en daardoor relatief goedkope wijze kan aangepast worden indien daar om een of andere reden behoefte toe ontstaat. Aanpasbaar bouwen richt zich niet uitsluitend tot personen met een handicap. Een aanpasbare woning houdt echter rekening met deze groep in die zin dat ze van meet af aan bezoekbaar is voor rolstoelgebruikers en dat ze aangepast kan worden indien de fysische mogelijkheden van een bewoner afnemen. Een aanpasbare woning behelst een aanpasbare structuur. Vanaf het moment dat de structuur zodanig geconstrueerd wordt dat aanpassingen in de afwerking voldoende zijn om gewenste veranderingen door te voeren, zullen inspanningen en kosten tot een minimum herleid worden. Voorbeelden van aandachtspunten bij een aanpasbare woning: Het vermijden van drempels en onnodige niveauverschillen tussen woonvertrekken; Het organiseren van ruimtes zodat ze later een nieuwe functie kunnen krijgen (bijvoorbeeld een bureau op het gelijkvloers dat kan omgevormd worden tot een slaapkamer of badkamer); Het verbreden van deuren (85 cm) en gangen (100 cm) zodat je altijd met een kinderwagen of een rolstoel binnen kan; Het kiezen voor een rechte trap zodat later eventueel een stoellift gemonteerd kan worden; Handel en horeca clusteren onder de kerktoren In functie van een multifunctionele dorpskern en kernversterking, is het belangrijk dat er binnen de kern een mix van verschillende functies aanwezig blijft. Hierbij is de verenigbaarheid met de woonomgeving het uitgangspunt. Om handel, horeca, diensten en vrije beroepen en bedrijvigheid te stimuleren, aan te trekken en te behouden, moeten er hiertoe voldoende kansen worden geboden bij de uitwerking van de voorschriften voor dit RUP. Binnen de deelruimte dorpscentrum moet de handel en horeca zoveel mogelijk geconcentreerd worden. De oppervlaktemogelijkheden moeten hier dan ook het grootste zijn. Het RUP biedt de mogelijkheid om op het gelijkvloers een ruime uitbreiding te realiseren in de tuinzone. Op het grafisch plan wordt via overdrukmarkeringen weergegeven welke tuinzones bebouwd mogen worden, als uitbreiding van de niet-woonfunctie op het gelijkvloers. Er zijn twee typen van overdrukmarkeringen, elk met andere voorschriften. Binnen de deelruimte dorpsrand zijn er ook een aantal zones met een overdrukmarkering aangeduid, om uitbreiding van handel, horeca of bedrijvigheid met een agrarische link op het gelijkvloers mogelijk te maken. Het betreft hier de mogelijkheden vanuit een historisch gegroeide situatie gelinkt met het agrarisch karakter van Wiekevorst. Fijnmazig netwerk langzaam verkeer Eigen aan Wiekevorst is de aanwezigheid van een aantal voetwegen. Deze worden veelvuldig gebruikt door voetgangers, fietsers, schoolkinderen. Al de bestaande verbindingen voor langzaam verkeer moeten behouden blijven. Deze zijn aangeduid op het grafisch plan. Bij nieuwe projecten moeten er bijkomende verbindingen gerealiseerd worden, gelinkt aan een nieuwe publieke groenzone. Zo ontstaat er op termijn een fijnmazig netwerk, in relatie met verschillende groene publieke ruimten, die de groene stapstenen vormen binnen de kern. Bij het RUP zijn de bestaande publieke groenzones als een afzonderlijke deelruimte aangeduid. De pleinen zijn met een overdrukmarkering weergegeven. Landschappelijke dreefstructuren De kern van Wiekevorst wordt gekenmerkt door een aantal landschappelijke dreven, zoals de Kapellekensdreef. Omwille van het karakter en de identiteit is het belangrijk dat deze behouden blijven. Voorbeelden van dergelijke dreefstructuren zijn : Kapellekensdreef Hoogbraak Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 37

42 6.4 Voorstel grafisch plan Hieronder wordt een beeld geschetst van de grafische uitwerking van de verschillende deelruimten. Deze zal gedurende het planproces verder worden uitgewerkt en verfijnd. 38 IOK plangroep Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst

43 DEEL 1 TOELICHTINGSNOTA 6 Gewenste ruimtelijke structuur Heist-o/d-Berg RUP Kern Wiekevorst IOK plangroep 39