Religie en psychiatrie: hoe empirisch onderzoek kan nuanceren en legitimeren
|
|
- Sylvia Verstraeten
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Religie en psychiatrie: hoe empirisch onderzoek kan nuanceren en legitimeren Arjan Braam Psychiater Altrecht GGz & Opleider psychiatrie Bijzonder hoogleraar Universiteit voor Humanistiek (KSGV) Klinische psychotherapie - Zingeving in therapie Studiedag Geel 1 december 2016
2 Zeeuws appèl: Van Scheyen TvP 1975 / 1981 Pre-depressieve geaardheid = prototype van Calvinistische levenshouding? = bevindelijk gereformeerden Predestinatieleer Angst inducerend Beslissende nederlaag Definitief verloren zijn
3 Van Scheyen TvP 1975: depressie Gasthuis te Middelburg opnames Afdeling interne + chirurgie op één dag in 1973 Periode psychogene depressie (N = 146) (N = 54) gereformeerde gemeente 6% 15% P<.05
4 Van Scheyen TvP 1981: psychose Gasthuis te Middelburg opnames Periode Controlegroep psychiatrisch psychogene psychose (N = 50) (N = 28) gereformeerde gemeente 4% 42% P<.01
5 Folmer TvP 1991: commentaar op Van Scheyen - Karikaturaal beeld calvinisme - Case-control: - Diagnostiek depressie onduidelijk - Risico daar heb je er weer één - Psychose: relatief vaak alsnog schizoaffectief
6 Folmer TvP 1991: commentaar op Van Scheyen Gasthuis te Middelburg opnames Afdeling interne + chirurgie op één dag in 1973 Periode psychogene depressie (N = 146) (N = 54) Bevolking Middelburg 1973 gereformeerde gemeente 6% 15% 9,5% P<.05 Opname-selectie: Voorkeur Gasthuis ipv PAAZ Vlissingen? Busroute? Ook patiënten van buiten regio Walcheren?
7 Bijbelgordel Tholen Reimerswaal Borssele Veere SGP-stemmers Tweede Kamer 2010
8 Toch: gereformeerde depressie? LASA studie (Braam e.a / 2000a) Ouderen in Genemuiden ca. 2x vaker depressief Bevindelijken én onkerkelijken Normatief klimaat? Geografische selectie? Ouderen met major depression (Braam e.a. 2000b): Protestanten minder somber, vaker remming Protestanten én Katholieken vaker schuldgevoelens De Lely e.a. (2009) patienten met DSM-IV depressie Gereformeerden dissimuleren ivm onkerkelijken Risico onderdiagnostiek?
9 Voorlopige conclusie gereformeerde depressie Andere symptomatologie (cross-cultureel) Minder affect expressie Meer schuldbelevingen ~ congruent met geloof Geloof in genade valt weg (eenzaamheid / anhedonie) Ander hulpzoekgedrag Gemeenschap kan veel aan Mogelijk later/selectiever appèl op GGZ Synodaal of suïcidaal gereformeerd: mythe? Waarschijnlijk minder suïcides Cave: breuk met gemeenschap Calvijn door Derko Laan
10 Leeropdracht KENNISCENTRUM VOOR LEVENSBESCHOUWING EN GEESTELIJKE VOLKSGEZONDHEID KSG V Levensbeschouwing en psychiatrie Empirisch onderzoek: 1. Geeft richting 2. Nuanceert 3. Legitimeert
11 Review on Prospective Studies on Religiousness/Spirituality and Depression Arjan Braam, psychiatrist Utrecht, The Netherlands WPA CAPE TOWN 2016
12 Reviews on R/S and depression Many reviews (Toussaint 2012: about 30) The Koenig collection (Handbook 2012) Smith, McCullough and Poll (Psychol Bull 2003) 147 studies: many aspects of religiousness Meta-analysis Meta-analysis is not yet feasible for all prospective studies because of different analytical procedures
13 The Koenig collection Table 1: Systematic review on depression and religiosity/spirituality ( ). Observational studies Clinical trials Total (column) Cross-sectional Prospective Findings N (%) N (%) N (%) N (%) Inverse /improved 214 (62) 39 (56) 19 (63) 272 (61) More depression 19 ( 6) 7 (10) 2 (7) 28 (6) Mixed or no association 111 (32) 24 (34) 9 (30) 144 (32) Total N 344 (100) 70 (100) 30 (100) 444 (100) Religious / Spiritual Involvement: importance, commitment, time spent in religious activities Bonelli e.a o.b.v. Handbook Religion & Health, Koenig e.a. 2012
14 Exclusion Trials on religiousness, spirituality, meditation Forgiveness studies Model should be T 0 R/S T 0 DEP T i DEP
15 Abstracts up to Dec Pubmed Abstracts: 964 Selected: 189 Psychinfo Abstracts: 650 Selected: 88 Combined Double: 55 Papers: 222 Other sources Own collection: 3 References: 2 First selection 227
16 First selection (N=227) Not included Cross-sectional 20 T0 DEP not modellized 24 Association not described 31 R/S only at Ti 7 Incomplete R/S or DEP 8 Same data as in other paper 3 Trial too closely related to R/S 2 Retrospective 2 Other (trend, qualitative, review) 4 Included
17 Research questions (1) Curiosity 1. Types of samples and studies? a) Which aspects of R/S? b) Depression: continuous or by criterion? c) Which populations: i. General population ii. Age groups iii. Physical condition iv. Psychiatric care / vulnerability v. US / US Bible Belt / other Western Countries d) Adjustment other variables/ Buffering?
18 Research questions (2) Methods 2. Methodological influences? a) Type of modelling b) Explicit research question about R/S c) Number and duration of follow-up d) Quality Rating (NIH scoring list)
19 Research questions (3) Pattern of findings? 3. Main pattern? a) NS b) Positive associations (less depression) c) More depression d) Mixed 4. Pattern influenced by type of samples? 5. Pattern influenced by type of methodological approach?
20 Characteristics of the studies (N=126) Country / Europe / Bible Belt (BiB)? BiB 19 UK 4 NL 5 Oth
21 Characteristics of the studies (N=126) Sample type N % community / general population patients with a physical condition adolescents / students psychiatric patients or depressed persons persons with grief 9 7 other 7 6 caregivers 5 4 disaster survivors 2 2 pregnancy 3 2 general practice 2 2
22 Characteristics of the studies (N=126) Type of R/S assessment # % Religious attendance Intrinsic religious motivation / Importance / Salience Positive religious coping Private religiosity / prayer Religious affiliation Negative religious coping / Religious Struggle COMPOSITE measures (including attendance or importance) Religious beliefs Other measures on religiousness Spirituality (FACIT-SP 5x, Daily Spiritual Experiences 7x) 25 20
23 Pattern of results Categories 0 = ns 1 = better course of depression 2 = more depression 3 = mixed Type of measures R/S Common religiousness measures Other measures / composite measures Joined picture
24 80 JOINED ns positive more depression both ,8 48,4 53, ,3 1,3 Attendance / Intrinsic Religiousness n=80 11,1 10,9 5,6 5,5 All R/S measures n=126 All R/S measures n=110 DEP only
25 Table 1: Systematic review on depression and religiosity/spirituality ( ). Observational studies CURRENT REVIEW 2015 Cross-sectional Prospective Depression only (no distress ) Total (column) Findings N (%) N (%) N (%) N (%) Inverse /improved 214 (62) 39 (56) 59 (54) 272 (61) More depression 19 ( 6) 7 (10) 12 (11) 28 (6) Mixed or no association 111 (32) 24 (34) 39 (35) 144 (32) Total N 344 (100) 70 (100) 110 (100) 444 (100) Bonelli et al based on Handbook Religion & Health, Koenig e.a. 2012
26 Do sample characteristics affect pattern of results? adolescents & students n=20 ns positive more depression both physical disease n=28 psychiatric diagnosis n=19 other groups n=28 community n=31 Χ²=30,5 (df 12) P=.002
27 Conclusions 1 Half of the prospective studies show at least one or more positive associations between R/S and depression over time Religious attendance: most common measure best effect as single measure although still 56% NS Religious distress is more often associated with more depression over time: 56%
28 Excellent studies: more contrasting results (and no NS!) Conclusions 2 Region, age, race and gender do not affect the results Results are less positive for samples of patients with a physical condition Linear regression models may produce more conservative results (more NS)
29 Discussion The pattern of results contains many significant findings BUT the findings can be Modest A selection Due to multiple comparisons R/S is not a major determinant of depression for all, but reflects a relevant existential resource for some Should we really assume R/S to be a determinant of depression? R/S as ultimate outcome?
30 NAAR EEN MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN LEVENSBESCHOUWING, SPIRITUALITEIT EN PSYCHIATRIE : WAT HEBBEN WE NODIG? 30
31 Achtergrond Psychiatrische hulpverlening: evidence based and practice based. Psychiatrisch lijden confronteert de patient echter ook met existentiële vragen. Religie en spiritualiteit (R/S) beogen te voorzien in een perspectief van hoop, verlichting, coping, of zingeving. 31
32 Multidisciplinaire Richtlijn R/S & Psychiatrie Doelen (1)Organiseert consultatie in Geestelijke Verzorging in GGZ (2)Categoriseert onderzoeksbevindingen (3)Onderbouwt profesionaliteit met betrekking tot R/S in praktijk en onderwijs 32
33 een schets van een richtlijn 1. Waarden over R/S en psychiatrie Belijden, bestrijden of vermijden (Kerssemakers 1989) a)moreel: i. Abstinentie / neutraliteit ii. Niet-schaden beginsel iii. Tegenoverdracht b)existentiële crises bij psychiatrische stoornissen c)cultuur-sensitiviteit d)levensfase perspectief 33
34 een schets van een richtlijn 2. Zorgproces a) Diagnostisch: de religieuze waan spiritual alienation b) Behandeling: contact, compliance c) Rehabilitatie en Herstel d) Planning en timing e) De professional i. the professional as a person ii. onderwijs iii. Teamsamenwerking (aandachtsvelders) 34
35 een schets van een richtlijn 3. Geestelijke verzorging Restoring the narrative identity (Adams, 1995) a) Vrijplaats functie van geestelijk verzorger b) Interventies c) Consultatie door zorgprofessionals d) Instellingbreed: moreel beraad 35
36 een schets van een richtlijn 4. Samenwerking a) Intern: binnen GGZ circuit (aandachtsvelders, ED) b) Extern: met andere geestelijk verzorgers Herstel beweging a) meaning in life b) identiteit c) ervaringsdeskundigen Manitoba schizophrenia society: a bio-psycho-social-spiritual-recovery-empowerment perspective 36
37 een schets van een richtlijn 5. Relatie met andere richtlijnen a) Richtlijn Spirituele zorg in palliatieve zorg (2012) b) MDR Diagnostiek en behandeling suïcidaal gedrag (2012) c) RCPsych Recommendations on R/S (2013) d) Consensus statement WPA (2015) e) Profielschets Psychiater NVvP? 37
38 Wat is verder nodig? Easy Listen about Meaning Or ask Others =ELMO Psychopathologie 38
39 Wat is verder nodig? eenvoud! beknopt houden niet provoceren / verstoren vragen niet discussiëren betekenisgeving is iets normaals Iedere patient die symptomen heeft gehad met R/S inhoud komt verdere evaluatie toe met betrekking tot R/S bij het herstel. 39
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Nadere informatieDe overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Nadere informatieDe Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving
De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving Relationships between Attachment and Well-being among the Elderly: The mediational Roles of Mindfulness
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieDe invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis.
De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. The influence of resilience on the relationship between pain and psychological symptoms
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieDe causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie
Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal
Nadere informatieDE TOEKOMST VAN PALLIATIEVE PATIENTENZORG
DE TOEKOMST VAN PALLIATIEVE PATIENTENZORG Prof dr Wouter WA Zuurmond Vrije Universiteit Medisch Centrum Medisch Direkteur Hospice Kuria Amsterdam 1 BEHANDELING PIJN MEER DAN ALLEEN PIJNBEHANDELING PALLIATIEVE
Nadere informatieBISEKSUALITEIT: DE ONZICHTBARE SOCIALE IDENTITEIT. Biseksualiteit: de Onzichtbare Sociale Identiteit met Zichtbare Gezondheidsgevolgen
Biseksualiteit: de Onzichtbare Sociale Identiteit met Zichtbare Gezondheidsgevolgen Bisexuality: the Invisible Social Identity with Visible Health Consequences Maria Verbeek Eerste begeleidster: dr. N.
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering The Relationship between Daily Hassles and Depressive Symptoms and the Mediating Influence
Nadere informatieDeterminanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting. aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen
Determinanten en Barrières van Seksuele Patiëntenvoorlichting aan Kankerpatiënten door Oncologieverpleegkundigen Determinants and Barriers of Providing Sexual Health Care to Cancer Patients by Oncology
Nadere informatieDe Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen
De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider
Nadere informatieStress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch
Stress en Psychose 59 Noord Stress and Psychosis 59 North A.N.M. Busch Prevalentie van Subklinische Psychotische Symptomen en de Associatie Met Stress en Sekse bij Noorse Psychologie Studenten Prevalence
Nadere informatie(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren
(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties
Nadere informatieDe Invloed van Familie op
De Invloed van Familie op Depressie- en Angstklachten van Verpleeghuisbewoners met Dementie The Influence of Family on Depression and Anxiety of Nursing Home Residents with Dementia Elina Hoogendoorn Eerste
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatiede Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality
De Relatie tussen Dagelijkse Stress en Emotioneel Eten: de Rol van Persoonlijkheid The Relationship between Daily Stress and Emotional Eating: the Role of Personality Arlette Nierich Open Universiteit
Nadere informatieHechting en Psychose: Attachment and Psychosis:
Hechting en Psychose: Bieden Hechtingskenmerken een Verklaring voor het Optreden van Psychotische Symptomen? Attachment and Psychosis: Can Attachment Characteristics Account for the Presence of Psychotic
Nadere informatieRunning head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op
Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1 De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Contingente Zelfwaardering en Depressieve Klachten. Tammasine Netteb Open
Nadere informatieVERBAND VAN ACTIVITEITEN MET DEPRESSIE EN WELBEVINDEN 1
VERBAND VAN ACTIVITEITEN MET DEPRESSIE EN WELBEVINDEN 1 Hedonisme en Eudemonisme bij Activiteiten in Verband met Depressieve Symptomen en Welbevinden bij Ouderen in Verpleeghuizen Hedonism and Eudaimonia
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieWat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016
Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid
Nadere informatieVerbanden tussen Coping-Strategieën en. Psychologische en Somatische Klachten. binnen de Algemene Bevolking
2015 Verbanden tussen Coping-Strategieën en Psychologische en Somatische Klachten binnen de Algemene Bevolking Master Scriptie Klinische Psychologie Rachel Perez y Menendez Verbanden tussen Coping-Strategieën
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatieHet verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij
Het verband tussen alledaagse stress en negatief affect bij mensen met een depressie en de rol van zelfwaardering daarbij Een vergelijking van een depressieve en een niet-depressieve groep met Experience-Sampling-Method
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieBehandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel
Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatieDe relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen.
De relatie tussen intimiteit, aspecten van seksualiteit en hechtingsstijl in het dagelijks leven van heteroseksuele mannen en vrouwen. The Relationship between Intimacy, Aspects of Sexuality and Attachment
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieIssues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010
Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Topics ANDA process for FDG User fees Contract manufacturing PETNET's perspective Colleagues Michael Nazerias Ken Breslow Ed
Nadere informatieWelke Factoren hangen samen met Kwaliteit van Leven na de Kanker Behandeling?
Welke Factoren hangen samen met Kwaliteit van Leven na de Kanker Behandeling? Which Factors are associated with Quality of Life after Cancer Treatment? Mieke de Klein Naam student: A.M.C.H. de Klein Studentnummer:
Nadere informatieRunning Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1
Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten
Nadere informatiePOH-GGZ, Jim van Os
Het nut van specialisatie? POH-GGZ, 02-02-2017 Jim van Os Nee het is depressie..ander zorgpad Nee het is psychose..ander zorgpad Nee het is verslaving.ander zorgpad Nee het is persoonlijkheid.ander zorgpad
Nadere informatieFysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50
De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and
Nadere informatieIus Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018
www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This
Nadere informatiePesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.
Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary
Nadere informatieInvloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen. bij Voormalige Borstkankerpatiënten
Invloed van Coping en Ziektepercepties op Depressie- en Angstsymptomen bij Voormalige Borstkankerpatiënten Influence of Coping and Illness Perceptions on Depression and Anxiety Symptoms among Former Breast
Nadere informatieEffecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en
Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers
Nadere informatieHelpt bidden als het even tegen zit?
Helpt bidden als het even tegen zit? Een experience sampling onderzoek naar de invloed van bidden als religieuze coping op negatief affect en zelfwaardering bij alledaagse stress An Experience Sampling
Nadere informatieDe relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten
De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten The relationship between depression symptoms, anxiety symptoms,
Nadere informatieDiagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning
Nadere informatieDe Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.
De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieRehabilitatie door zelfmanagement bij chronische angst en depressie (de ZemCAD studie)
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Rehabilitatie door zelfmanagement bij chronische angst en depressie (de ZemCAD studie) Jan Spijker, Maringa Zoun, Bauke Koekkoek, Henny Sinnema, Anna Muntingh,
Nadere informatieSTIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer
STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of
Nadere informatieDe Invloed van Religieuze Coping op. Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie. Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria
De Invloed van Religieuze Coping op Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria Ria de Bruin van der Knaap Open Universiteit Naam student:
Nadere informatieHet Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive
Gender, Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive 1 Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender Effect on the Relationship between Personality Traits and Sex Drive
Nadere informatieMINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1. Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden
MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1 Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden Mindful (well)being? The mediating role of the self
Nadere informatieIus Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016
www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieKwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing
Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Quality of Life and Depressive Symptoms of People with Multiple Sclerosis:
Nadere informatieMENTALE VEERKRACHT ALS BUFFER TEGEN DOCENTEN STRESS 1. Mentale Veerkracht als Buffer tegen Docenten Stress-Reactiviteit: een ESM-studie
MENTALE VEERKRACHT ALS BUFFER TEGEN DOCENTEN STRESS 1 Mentale Veerkracht als Buffer tegen Docenten Stress-Reactiviteit: een ESM-studie Mental Resilience buffers Teacher Stressreactivity: An ESM-study Tanya
Nadere informatieDe relatie tussen Zelfwaardering, Externe Attributie en Psychotische symptomen.
De relatie tussen Zelfwaardering, Externe Attributie en Psychotische symptomen. The association between Self-esteem, External Attribution and Psychotic symptoms. Mike van Kempen 851084784 Begeleider 1:
Nadere informatieHet ontwikkelen en valideren van een vragenlijst
Het ontwikkelen en valideren van een vragenlijst een praktijkvoorbeeld Dr. Marie Louise Luttik, Senior Onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek/Projectleider IWP Familiezorg, Hanzehogeschool Groningen
Nadere informatieVerklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of
Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van het I-change Model The explanation of the physical activity of elderly by determinants of the I-change Model Hilbrand Kuit Eerste begeleider:
Nadere informatieThe downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care
The downside up? A study of factors associated with a successful course of treatment for adolescents in secure residential care Annemiek T. Harder Studies presented in this thesis and the printing of this
Nadere informatieOverzicht. VU Alumni 12 mei 2012. 1. Belangstelling. 2. Religie en empirisch onderzoek. 3. Godsbeeld als objectrelatie. 4. Resultaten uit LASA
De empirische studie van religie en psychiatrie een voorbeeld Arjan Braam Onderzoeker LASA, Vumc Opleider psychiatrie Altrecht / psychiater Crisisdienst Utrecht VU Alumni 12 mei 2012 Overzicht 1. Belangstelling
Nadere informatieWork related road safety trends and analysis in Belgium. PRAISE Madrid - October 1, 2015
Work related road safety trends and analysis in Belgium PRAISE Madrid - October 1, 2015 Study conducted by BRSI support of the Fund for Occupational Accidents analysis of 81.080 accidents (period 2008-2012)
Nadere informatieGlobal TV Canada s Pulse 2011
Global TV Canada s Pulse 2011 Winnipeg Nobody s Unpredictable Methodology These are the findings of an Ipsos Reid poll conducted between August 26 to September 1, 2011 on behalf of Global Television. For
Nadere informatieDe Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden
De Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden van Sporten en de Invloed van Egodepletie, Gewoonte en Geslacht The Role of Selfregulation, Motivation and Self-efficacy
Nadere informatieFigure 1 Shares of Students in Basic, Middle, and Academic Track of Secondary School Academic Track Middle Track Basic Track 29 Figure 2 Number of Years Spent in School by Basic Track Students 9.5 Length
Nadere informatieDe spirituele begeleiding van mensen aan het eind van hun leven
De spirituele begeleiding van mensen aan het eind van hun leven Marie-José Gijsberts, Specialist Ouderengeneeskunde Consulent Palliatief Team Midden Nederland Promovenda VUmc: spirituele Levenseindezorg
Nadere informatieEmotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.
Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities
Nadere informatieSAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead
7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you
Nadere informatieIus Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017
www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,
Nadere informatieEffecten Omgevingsinterventie en Fysieke Activiteit 1. Hoofdeffecten en Mediators van een Omgevingsinterventie op Maat ter Bevordering van
Effecten Omgevingsinterventie en Fysieke Activiteit 1 Hoofdeffecten en Mediators van een Omgevingsinterventie op Maat ter Bevordering van Fysieke Activiteit bij Ouderen Main Effects and Mediators of a
Nadere informatieDe relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style
De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style Jenny Thielman 1 e begeleider: mw. dr. Esther Bakker 2 e begeleider: mw. dr.
Nadere informatieAngstige Vader, Angstig Kind? Angstige Vader, Angstig Kind?
Angstige Vader, Angstig Kind? Wordt de Vader-Kind Angstrelatie Beïnvloed door Angstreducerend Gedrag van de Vader en de Kwantiteit van het Contact tussen Vader en Kind? Sicco de Haan Open Universiteit
Nadere informatieTerugvalpreventie bij anorexia nervosa
Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist GGZ Altrecht Eetstoornissen Rintveld Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie Utrecht Research Group Eating disorders
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieDe Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner
De Relatie tussen Momentaan Affect en Seksueel Verlangen; de Modererende Rol van de Aanwezigheid van de Partner The association between momentary affect and sexual desire: The moderating role of partner
Nadere informatieIntercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit
1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why
Nadere informatieDiabetespatiënten in Verpleeghuizen De Relatie tussen Diabetes, Depressieve Symptomen en de Rol van Executieve Functies
Diabetespatiënten in Verpleeghuizen De Relatie tussen Diabetes, Depressieve Symptomen en de Rol van Executieve Functies Diabetic Patients in Nursing Homes The Relationship between Diabetes, Depressive
Nadere informatiePrOP Tussen Je Oren. gebaseerd op het PrOP-model. the PrOP-model. Mariëtte J.C.P. van der Stappen
Effectiviteit kortdurende behandeling PrOP model 1 PrOP Tussen Je Oren Effectiviteit van een Kortdurende Psychologische Behandeling bij Kinderen en Jongeren gebaseerd op het PrOP-model Effectiveness of
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieQuestion-Driven Sentence Fusion is a Well-Defined Task. But the Real Issue is: Does it matter?
Question-Driven Sentence Fusion is a Well-Defined Task. But the Real Issue is: Does it matter? Emiel Krahmer, Erwin Marsi & Paul van Pelt Site visit, Tilburg, November 8, 2007 Plan 1. Introduction: A short
Nadere informatieSOLVING SET PARTITIONING PROBLEMS USING LAGRANGIAN RELAXATION
SOLVING SET PARTITIONING PROBLEMS USING LAGRANGIAN RELAXATION Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus, prof. dr. F.A. van
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieHet Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.
Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on
Nadere informatievan Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw
De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren
Nadere informatie40 ste Netwerkmeeting. Netwerk ADHD bij volwassenen 8 oktober 2015
40 ste Netwerkmeeting Netwerk ADHD bij volwassenen 8 oktober 2015 Nieuws van het bestuur Nieuwe bestuursleden: - Derk Birnie, kinderarts - Dinemarie Theunissen, jeugdarts Nieuws van het bestuur Sponsoring
Nadere informatiePrevalence of Subclinical Psychotic Symptoms in a Normal Nigerian Population, and the Association with Stress and Gender. Margriet Vermeiden-Snijder
Prevalence of Subclinical Psychotic Symptoms in a Normal Nigerian Population, and the Association with Stress and Gender Margriet Vermeiden-Snijder Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. N.E. Jacobs
Nadere informatieDe Relatie tussen Apathische Symptomen, Depressieve Symptomen en Executief Cognitief. Functioneren bij Verpleeghuisbewoners:
De Relatie tussen Apathische Symptomen, Depressieve Symptomen en Executief Cognitief Functioneren bij Verpleeghuisbewoners: een 8-Maanden Follow-Up Studie Lily Fredrix Empirisch Afstudeeronderzoek: scriptie
Nadere informatieCORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo
CORPORATE BRANDING AND SOCIAL MEDIA: KEY FINDINGS FOR DUTCH CONSUMERS Theo Araujo BEOORDEEL DEZE LEZING VIA DE MIE2018 APP! Geef direct na deze lezing jouw beoordeling. Zoek de lezing op via Programma
Nadere informatieGrenzen en mogelijkheden van een samenwerkingsverband vanuit het perspectief van leidinggevenden
Grenzen en mogelijkheden van een samenwerkingsverband vanuit het perspectief van leidinggevenden Dr. An Haekens Overzicht Inleiding: afbakening van thema Spiritualiteit: wiens zorg? Coöperatief- complementair
Nadere informatieRouw bij mensen met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)
Rouw bij mensen met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) Mourning in people with chronic fatigue syndrome (CFS) Masterthese Klinische Psychologie Onderzoeksverslag Lisanne Fischer S1816071 Mei 2012
Nadere informatieRunning head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety
Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1 The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety De Rol van Gevarieerd Ontbijten en Consciëntieusheid in Angst
Nadere informatieCollaborative Care for patients with a bipolar disorder: a randomised controlled trial. Nienke van der Voort KenBis Juni 2014
Collaborative Care for patients with a bipolar disorder: a randomised controlled trial Nienke van der Voort KenBis Juni 2014 N. van der Voort, MscN, RN, GGZ ingeest / VUMc Amsterdam the Netherlands; lectoraat
Nadere informatieProcess Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014
Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program
Nadere informatieDe Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata
De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik makend van GPS- en Versnellingsmeterdata The relationship Between the Physical Environment and Physical Activity in Children
Nadere informatieHet Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping
Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit
Nadere informatieAlcohol policy in Belgium: recent developments
1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieSLACHTOFFER CYBERPESTEN, COPING, GEZONDHEIDSKLACHTEN, DEPRESSIE. Cyberpesten: de implicaties voor gezondheid en welbevinden van slachtoffers en het
SLACHTOFFER CYBERPESTEN, COPING, GEZONDHEIDSKLACHTEN, DEPRESSIE Cyberpesten: de implicaties voor gezondheid en welbevinden van slachtoffers en het modererend effect van coping Cyberbullying: the implications
Nadere informatie